چگونه بازار سرمايه مي تواند در خدمت صنعت نفت و گاز

كشور باشد؟حسين عبده تبريزي

دانشكدة نفت تهران

1392اسفند

به نام آنکه جان را فکرت آموخت

جايگاه دانش مالي

اقتصاد

اقتصاد خرد

نظريۀ+ بنگاه ها

مالي

2

مرز حسابداري و مالي

ارزش دفتري≡حسابداري

ارزش بازار≡ مالي

3

سرمايه در اقتصاد، مالي و حسابداري

اقتصاد

آوردۀ+ مجم9999وع سرمايه، سرمايه گذاران شرکت است.

و س99هامداران ادع99اي کيفيت ب999ه نس999بت وام دهن999دگان نادي99ده ش99رکت دارايي ه99اي

.انگاشته مي شود

حسابداري

س999هامداران آوردۀ+ سرمايه، شرکت است.

و س99هامداران ادع99اي کيفيت ب999ه نس999بت وام دهن999دگان متم99ايز ش99رکت دارايي ه99اي

مي شود.

مالي

آوردۀ+ مع9ني ب9ه گاهي س9رمايه ب99ه گ99اهي و س99رمايه گذاران س999هامداران آوردۀ+ مع999ني

شرکت است.

و س99هامداران ادع99اي کيفيت ب999ه نس999بت وام دهن999دگان گ99اهي ش99رکت دارايي ه99اي نادي9ده گ9اهي و لح9اظ مي ش9ود

انگاشته مي شود.

4

رابطۀ+اقتصاد، حسابداري و مالي

محاسبۀ+ ارزش بازار

دانش ماليبهره گيري از دانش

اقتصاد استفاده از داده هاي

حسابداري

5

مسائل اساسي حوزۀ+ مالي شرکت ها

تأمين مالي

چگونه منابع مالي پروژه ها را تأمين کنيم؟

بودجه بندي سرمايه اي

در چه پروژه هايي

سرمايه گذاي کنيم؟

6

جايگاه مدير مالي در نمودار سازماني

هيأت مديره

مديرعامل

معاون توليد معاون مالي

مدير مالي رئيس حسابداري

مديربت حسابداري بهاي تمام شده

مديريت پردازش اطالت

معاون بازاريابي

7

مديريت ماليات

مديريت حسابداري مالي

مديريت وجوه

برنامه ريزي مالي

مديريت اعتبار

بودجه بندي سرمايه اي

تأمين مالي

مراجعه به بازارهاي مالي

مدير مالي

تأمين مالي پروژه ها

مدير سرمايه گذاري

تأمين مالي سبد

سرمايه گذاري

8

ارتباط شرکت با بازارهاي مالي

9

شرکت در

دارايي ها

سرمايه گذاري

:مي کند

دارايي هاي

جاري

دارايي هاي ثابت

بازارهاي مالي

)پول - سرمايه(

بدهي

کوتاه مدت

بدهي

بلندمدت

سهام

تأمين مالي

سرمايه گذاري مجدد جريان نقدي

دولتساير ذينفعان

بهره و سود تقسيمي

جريان نقدي

حاصل از

دارايي هاي شرکت

نهادهاي مالي

بانک ها •مؤسسات مالي و اعتباري•تعاوني هاي اعتبار•

نهادهاي سپرده پذير

شرکت هاي بيمه و صندوق هاي بازنشستگي•شرکت هاي سرمايه گذاري•بانک هاي سرمايه گذاري•شرکت هاي کارگزاري و معامله گري•شرکت هاي مشاور سرمايه گذاري•

نهادهاي غيرسپرده پذير

10

ابزار، بازار و نهادهاي ماليتأمين مالي

11

چگونه •تأمين مالي کنيم؟

ابزار، نهادها و بازاهاي

مالي

12

طرح موضوع از منظر مالي استانداردسؤال هاي اساسي

آيا ترکيب سرمايه اهميت دارد؟•اجزاي سرمايه چه رابطه اي با هم دارند؟•ساختار س9رمايه چ9ه اث9ري ب9ر هزين9ۀ+ س9رمايۀ+ ش9رکت •

دارد؟ساختار سرمايه چه تأثيري بر ارزش شرکت دارد؟•ش9رکت ها • س9رمايۀ+ س9اختار تع9يين در ع9واملي چه

مؤثر است؟ص9نايع • در فع9ال ش9رکت هاي س9رمايۀ+ س9اختار آي9ا

مختلف، متفاوت است؟آيا ساختار سرمايۀ+ بهينه وجود دارد؟•

13

چه ترکيبي از بدهي و سرمايه استفاده شود؟

نظريۀ+ ساختار سرمايه

14

ابزار تأمين مالي )گرايش به بازار سرمايه(

اوراق قرضه•اوراق مشارکت•صکوک•وام بلندمدت•اجارۀ+ بلندمدت )ليزينگ(•وام سنديکايي•تأمين مالي پروژه•ساير•

مبتني بر بدهي

15

سهام عادي•سهام پروژه•صندوق سهام •

اختصاصي صندوق هاي•

تخصصيساير•

مبتني بر حق مالي

سهام ممتاز•گواهي خريد سهام• قرضۀ+ اوراق•

قابل تبديلساير•

با ماهيت دوگانه

روش مبتني بر بدهي

ب8دهي ب8ر ب8ه معن8اي اخ8ذ وام روش مبت8ني

از ي8ك منب8ع خ8ارج از ش8ركت و ب8ا م8وافقت

ص8احبان ش8رکت اس8ت، ب8ا اين امي8د ک8ه پس

از استحص88ال اين من88ابع و انج88ام پ88روژه،

س8ود حاص8ل بيش از مق8داري باش8د ك8ه باي8د

عن8وان به8ره ب8ه وام دهن8دگان بازگردان8ده به

شود.16

روش هاي مبتني بر بدهي

:مزايا

صاحب پ9روژه مجب9ور نيس9ت قس9متي از تمل9ک پ9روژه و متعاقب9ا ً

ت9أمين اين ش9يوة در درواق9ع، بده9د. از دس9ت را آن آتي س9ود

پ9روژه اج9راي نح9وة ب9ر کن9ترلي س9رمايه، تأمين کنن9دة م9الي،

نخواه9د داش9ت و تنه9ا خواس9تة وي از ص9احب پ9روژه، ب9ازپرداخت

به موقع سود و اصل وام اخذشده مي باشد.

دارايي ه9اي ت9أمين از س9رماية قرض گرفته ش9ده جهت اس9تفاده

پ9روژه، اج9ازه مي ده9د س9ود پ9روژه در ش9رکت باقي مان9ده و ي9ا ب9ه

صاحبان آن اعطا شود.

پ9رداخت مالي9ات محاس9بة از قب9ل اخذش9ده وام س9ود نرخ

مي شود و لذا ميزان ماليات کمتر خواهد شد.

روش هاي مبتني بر بدهي:معايب شرکت ص9احب پ9روژه باي9د از نق9دينگي ک9افي ب9راي ب9ازپرداخت

وام در سررسيدهاي مقرر برخوردار باشد. .در اغلب مواق9ع، ب9ازپرداخت وام از س9ود پ9روژه ت9أمين مي ش9ود

وج9ود ب9ا باش9د، زي9اد پ9روژه وام مبل9غ اگ9ر س9ودآوربودن ل9ذا پ9روژه، هيچ گون9ه جري9ان نق9دي مثبت جهت نش9ان دادن س9ود آن

وجود نداشته باشد. متقاع9دنمودن وام دهن9دگان جهت اعط9اي وام، مس9تلزم ص9رف

وقت و هزينۀ+ زياد است. وام اخذش9ده ممکن اس9ت داراي ن9رخ به9رة ب9اال باش9د، ک9ه در ن9رخ

بازگشت سرمايه پروژه تأثير خواهد گذاشت. جهت تض9مين ب9ازپرداخت وام اخذش9ده به رهن گ9ذاردن وثيقه ه9اي

مکفي الزامي است.

روش هاي مبتني بر سرمايه

تأمين م9الي مبت9ني ب9ر س9رمايه، مس9تلزم واگ9ذاري قس9متي از س9ود پ9روژه در

مقاب99ل دري99افت س99رمايه مي باش99د. درواق99ع در اين روش، ب99ا اس99تفاده از

آوردة نق9دي و غيرنق9دي س9هامداران و اف9زودن ب9ر حجم حق9وق ص9احبان

س9هام در ش9ركت و ي9ا پ9روژه، س9رماية م9ورد ني9از ت9أمين مي ش9ود. آوردة

س9هامداران در پيش9برد فعاليت ه9اي پ9روژه مص9رف و س9ود حاص9ل از انج9ام

پروژه نيز تماماً و در آينده، بين سهامداران توزيع مي گردد.

مهم ت9رين مرحل9ه در اين روش، ت9رغيب س9رمايه گذاران جهت ش9راکت در

پ9روژه مي باش9د. ب9ا اين ح9ال، معم9والً م9يزان ش9راکت س9رمايه گذاران در ي9ک

پ9روژه بيش9تر ب9ه تماي9ل ص9احب پ9روژه در س9هيم کردن آن9ان در م9ديريت و

کن99ترل پ99روژه بس99تگي دارد ت99ا م99يزان عالقمن99دي س99رمايه گذاران ب99ه

س9رمايه گذاري. درواق9ع در اين روش ت9أمين م9الي، باي9د توج9ه داش9ت ک9ه ب9ا

چ9نين ف9روش درص9دي از س9هم ي9ک پ9روژه، بخش9ي از حق9وق م9ديريتي و هم

استقالل در تصميم گيري از بين مي رود.

روش هاي مبتني بر سرمايه

مزايا:►

س9رماية ► ب9ازپرداخت ب9ه ني9ازي پ9روژه، شکس9ت ص9ورت در

.اخذشده نمي باشد

در اين روش، ض9رورتي ب9راي ب9ه رهن گ9ذاردن دارايي ه9اي پ9روژه ►

يا شرکت نمي باشد.

و ► وام دهن9دگان ب9راي دارن9د، ک9افي س9رمايه ک9ه پروژه ه9ايي

سرمايه گذاران جذاب تر مي باشد.

ب9االتري ► نق9دينگي ب9ا پ9روژه روش، اين از اس9تفاده در ص9ورت

مواجه خواهد شد، چرا که نيازي به بازپرداخت بدهي نيست.

روش هاي مبتني بر سرمايه

معايب:►

در اين ش9يوة ت9أمين م9الي، تمل9ک کام9ل ب9ر پ9روژه از بين رفت9ه و ►

سود پروژه با ديگر سرمايه گذاران تقسيم مي شود.

ممکن اس9ت نظ9رات و اي9ده هاي ديگ9ر س9رمايه گذاران در م9ورد ►

نحوة اجراي پروژه با نظر صاحب پروژه متفاوت باشد.

پ9رداخت ► س9رمايه گذاران ب9ه مالي9ات کس9ر از بع9د پ9روژه سود

پرداخ9تي مالي9ات م9الي، ت9أمين ش9يوة اين در ل9ذا و مي ش9ود

نسبت به شيوة تأمين مالي مبتني بر بدهي بيشتر مي باشد.

روش هاي مبتني بر بدهي

تسهيالت بودجه اي►

وام هاي بانکي►

مشارکت سنديکايي►

پروژه► م9الي ت9أمين ب9راي دني9ا در رايج ش9يوة ب9زرگ يك ، ه9اي

syndicationگروهي وام ي9ا چن9د ي9ا ك9ردن ب9راي financerدهن9ده

ت9أمين من9ابع م9ورد ني9از ي9ك ط9رح اس9ت. اين عم9ل معم9والً توس9ط

ش9ود. اين ه9ا انج9ام ميinvestment bankمؤس{س9ات ت9أمين م9الي

كنن9ده را برعه9ده مؤسس9ات وظيف9ة مع9رفي پ9روژه ب9ه چن9د تأمين

م9ابين اعض9اي گ9روه هاي في نامه ه9ا و مش9اركت نامه گرفت9ه و تفاهم

financerوام و گ9روه بين و مي تنظيم را گ9روه گيرن9ده كنن9د.

و تأمين م9الي مؤسس9ة چن9د بان9ك، چن9د ش9امل مي توان9د كنن9ده

ها باشد. شركت ليزينگ يا تركيبي از آن

23

Trade Financeتسهيالت ►

►Trade finance و تج9ارت م9الي ت9أمين و پش9تيباني معن9اي ب9ه

ب9راي از روش ه9اي رايج و مورداس9تفاده بين المللي، يكي مب9ادالت

واردات و ي9ا ص9ادرات كااله9اي مختل9ف اس9ت. دو روش ي9وزانس و

است Trade financeريفاينانس مشهورترين روش هاي استفاده

تسهيالت ساير نهادهاي مالي►

به ج999ز بانك ه999ا، نهاده999اي م999الي ديگ999ري چ999ون ش999ركت هاي ►

س999رمايه گذاري، مؤسس999ات اعتب999اري غيرب999انكي و ص999ندوق هاي

قرض الحس9نه و بازنشس9تگي ن9يز مي توانن9د در نقش اعطاكنن9دة وام

ظ9اهر ش9وند. ش9رايط و ض9وابط ح9اكم ب9ر عملك9رد هري9ك از اين

نهاده99ا متف99اوت اس99ت، ليكن فراين99د تص99ميم گيري در هم99ة آن ه99ا

مش9ترك و براس9اس ريس9ك اعتب9اري ش9ركت وام گيرن9ده و تحلي9ل

چنين تحليل اقتصادي پروژه خواهد بود. صورت هاي مالي آن و هم

روش هاي مبتني بر بدهي

24

استفاده از منابع خارجي►

مش9ابه من9ابع ب9انكي داخلي و تس9هيالت نهاده9اي م9الي و اعتب9اري ►

اي99راني، مي ت99وان از تس99هيالت ب99انكي و غيرب99انكي خ99ارجي ن99يز

اس99تفاده ك99رد. البت99ه ب99ا توج99ه ب99ه ش99رايط نامس99اعد سياس99ي و

ريس9ك ب9االي س9رمايه گذاري در اي9ران، اين گزين9ه بس9يار نامحتم9ل

.نظر مي رسد به

روش هاي مبتني بر بدهي

روش هاي مبتني بر بدهي

اوراق مشارکت► ن9امي اس9ت ك9ه ب9ه قيمت اس9مي اوراق مش9ارکت اوراق به9ادار ب9ا ن9ام ي9ا بي►

مش9خص ب9راي م9د{ت معين و ب9راي ت9أمين بخش9ي از من9ابع م9الي م9ورد ني9از ني9از انتف9اعي دولت ي9ا ب9راي ت9أمين من9ابع م9الي م9ورد 9طرح ه9اي عم9راني

جهت ايج9اد، تكمي9ل و توس9عة طرح ه9اي س9ودآور تولي9دي، س9اختماني و خ9دماتي در ش9رکت هاي غيردول9تي منتش9ر مي ش9ود و ب9ه س9رمايه گذاراني ك99ه قص99د مش99اركت در اج99راي طرح ه99اي يادش99ده را دارن99د، از طري99ق

اوراق مش9ارکت قابل انتق9ال ب9ه غ9ير ب9وده ش9ود. عرض9ة عم9ومي واگ9ذار ميو دارن9دۀ+ اوراق مال9ك آن ش9ناخته مي ش9ود. در مق9اطع معين از ب9ابت س9ود

تناس99ب مبل99غ س99رمايه گذاري در طرح ه99اي موض99وع اوراق مش99اركت، بهاس9مي ه9ر ورق9ة مش9اركت، ب9ه دارن9دگان اوراق س9ود علي الحس9اب تعل9ق مي گ9يرد. ن9رخ س9ود علي الحس9اب اوراق مش9اركت و مق9اطع پ9رداخت آن در ش9رايط انتش9ار اوراق درج و براس9اس ش9مارۀ+ كوپن ه9اي ض9ميمة اص9ل اوراق، در ش9عب فروش9ندة اوراق ب9ه دارن9دگان آن پ9رداخت مي ش9ود. پس از سررس9يد اوراق، م9يزان س9ود قطعي ق9ابل پرداخت ب9ه دارن9دگان اوراق

چ9ه س9ود قطعي تعيين ش9ده بيش از مش9اركت محاس9به مي ش9ود. چنانس9ودهاي علي الحس9اب پرداخ9تي باش9د، مابه التف9اوت حاص9ل ب9ا رع9ايت

حس99اب نه99ائي مش99اركت مق99ررات مربوط99ه ب99ه دارن99دگان برگ99ة تسويهچ9نين اگ9ر ط9رح ب9ه ه9ر دليلي زي9ان بده9د ج9بران پ9رداخت مي ش9ود. هم

عه99دة ناش99ر اس99ت و س99همي از آن ب99ه دارن99دة اوراق تعل99ق هزين99ه بهنمي گيرد.

روش هاي مبتني بر سرمايهافزايش سرمايه

سهام پروژه

خاص Jگواهي سپردۀ

اولين گ9زينه اي ك9ه در مي9ان روش ه9اي ت9أمين م9الي مبت9ني ب9ر س9رمايه ب9ه ذهن خط9ور مي كن9د، اف9زايش س9رمايه اس9ت. اف9زايش س9رمايه من9ابع را

لح9اظ نظ9ري ب9ا هيچ ص9ورتي مس9تقيم در اختي9ار مج9ري ق9رار داده و بهه بدنب9ال بازپرداخت را به مح9دوديتي مواج9ه نيس9ت. اين روش ريس9ك ع9دم

ن9دارد و مراح9ل اج9رايي آن ن9يز مي توان9د بس9يار كوت9اه تر از ه9ر روش .ديگري باشد

شرکت ص9احب پ9روژه، پس از انج9ام بررس9ي ها، مطالع9ات و تحقيق9ات الزم، ط9رح پ9روژه را مع9رفي نم9وده و مق9دار س9ودآوري آن را پيش بي9ني به عن9وان را پ9ايه اي ب9راي ج9ذب س9رمايه گذار، درص9د مي نماي9د. س9پس س9ود علي الحس9اب تع9يين ک9رده ولي اعالم درص9د نه9ايي را ب9ه زم9ان اتم9ام از طري9ق اعالن عم9ومي از ب9دين ترتيب، پس پ9روژه، موک9ول مي کن9د. رس9انه ها ي9ا تبليغ9ات در ش9عب بانک ه9ا، اف9راد ب9ا مراجع9ه ب9ه آن ش9رکت

مي توانند تعداد سهام موردنظر خود را خريداري کنند.

س9پرده اي ب9ه )خ9اص( س9رمايه گذاري وي9ژة م9دت دار س9پردة گواهي م9الي ت9أمين ب9راي من9ابع تجه9يز به منظ9ور بان9ك ك9ه مي ش9ود اطالق طرح ه9اي مش9خص جدي9د س9ود آور تولي9دي و س9اختماني و خ9دماتي و ن9يز توس9عه و تكمي9ل طرح ه9اي س9ودآور موج9ود ب9ا سررس9يد مش9خص افتت9اح وي9ژه م9دت دار س9پرده گ9واهي س9پرده، افتت9اح ازاي در و مي نماي9د

سرمايه گذاري )خاص( صادر مي نمايد.

(Receivables Finance )• ت9أمين م9الي دريافتني ه9ا: در اين روش فرآين9د وام دهي در مقاب9ل جري9ان

نق9دي ناش9ي ازدرآم9دهاي ي9ك فع9اليت تج9اري )نظ9ير هتل ه9اي زنج9يره اي( ازطري9ق تمرك9ز دري9افت وج9وه

در يك نهاد واسطه اي مقاصد خاص صورت مي گيرد.

(:Securitization ت9أمين م9الي يكس9ري اس9ناد به9ادار روش9ي اس9ت ك9ه طي آن اوراق ب9ه تب9ديل • )

دري9افتني )نظ9ير ي9ك پورتف9وي تس9هيالت اعتب9اري( در ب9ازار س9رمايه و از طري9ق انتش9اراوراق به9ادار

صورت مي گيرد.

(Buyout Finance ت9أمين م9الي خري9د س9هام: در اين روش ت9أمين م9الي خري9د س9هام ي9ك ش9ركت • )

( در و شركت آن از خارج در سرمايه گذار گروه يك يا و شركت همان كارمندان Debtتوسط

Leverage نس9بت هاي اه9رم ب9دهي ب9اال ص9ورت مي گ9يرد و تركي9بي از جري9ان نق9دي حاص9ل از فع9اليت )

شركت و ارزش دارايي هاي آن براي دريافت وام توثيق مي شو د.

(Acquisition Finance ت9أمين م9الي كس9ب م9الكيت: کس9ب م9الکيت ش9رکت »ب« توس9ط ش9ركت • )

»ال9ف«. اين روش كس9ب م9الكيت چ9ون روش ف9وق ت9أمين م9الي مي ش9ود ب9ا اين تف9اوت ك9ه ت9ركيب

جريان نقدي و ارزش دارايي هاي هر دو شركت به عنوان وثيقه وام اعطايي مقرر مي شود.

(Asset Finance ( • ت9أمين م9الي دارايي: در اين روش وام دهي در مقاب9ل ارزش دارايي تج9اري )نظ9ير

هواپيما يا مستغالت تجاري( انجام مي شود.

• ليزين9گ: ن9وعي از ت9أمين م9الي دارايي اس9ت ك9ه م9الكيت دارايي ب9ا اجاره دهن9ده )ت9أمين كنن9ده م9الي(

باقي مي ماند.(: ت9أمين م9الي پ9روژه اي م9الي اس9ت ك9ه از طري9ق مهندس9ي م9الي Project Financeيك روش ت9أمين )•

و ب9ا اس9تفاده از وام ه9اي بلندم9دت من9ابع الزم ب9راي اج9راي پروژه ه9اي ب9زرگ را ف9راهم مي نماي9د. در

اين روش، پروس9ه وام گ9يري در مقاب9ل جري9ان نق9دي ك9ه توس9ط پ9روژه ايج9اد خواه9د ش9د، ارزي9ابي و

عملي مي شود.

روش هاي مبتني بر بدهي

مشخصه ها و ويژگي هاي صنعتبازیگران

مالحظات قانونی در طراحی تامین مالی سیری در تحوالت نظام تأمین مالی نفت و گاز

استقراض با استفاده از خطوط اعتباری

تأمين مالي نفت و گاز

28

مشخصه هاي صنعت

  وابستگي اقتصادي ايران به درآمدهاي نفتي

بس9يار اش9تغالزايي در ک9ه مي توان9د ارزش گس9ترده اي زنج9يره

مؤثر باشد.

تجه9يزات ص9نعتي)کااله9اي س9رمايه اي( تخصص9ي اغلب وارداتي

است.

اولي9ة س9رمايه گذاري هزينه ه9اي و ب9وده س9رمايه بري صنعت

بااليي دارد.

.عملکرد صنعت تحت تأثير دوره هاي اقتصادي قرار دارد

اقتص9ادي مالحظ9ات ان9رژي، پايان پ9ذير من9ابع از ص9يانت بحث

اجتماعي خاص خود را دارد.

.ريسک هاي سيستماتيک مستقيماً و شديداً اثر مي گذارد

29

سیر تاریخی تحوالت نظام تامین مالی نفت و گاز

30

میالدی70تأمین مالی پروژه های نفتی ماقبل دهه شرکت های نفتی بین المللی

پروژه 3

پروژه 1

پروژه 2

شرکت منطقه ای

تأمین مالی )وام(

منابع داخلی

بانک تجاری

سیر تاریخی تحوالت نظام تامین مالی نفت و گاز

31

میالدی80 و 70تأمین مالی پروژه های نفتی بین دهة

پروژه 3

پروژه 2

شرکت منطقه ای

تأمین مالی )وام(

منابع داخلی

بانک تجاری

پروژه مشترک

پروژه 1

پروژه 2

شرکت ملی نفت

بودجة عمرانی

استقراض

رسمی

آژانس های تضمین

سرمایه گذاری

سیر تاریخی تحوالت نظام تامین مالی نفت و گاز

32

میالدی 90تأمین مالی پروژه های نفتی از دهة

پروژه 3

پروژه 2

شرکت منطقه ای

تأمین مالی )وام(

منابع داخلی

بانک تجاری

پروژه مشترک

پروژه 1

پروژه 2

شرکت ملی نفت

بودجة عمرانی

استقراض

رسمی

آژانس های تضمین

سرمایه گذاری

منابع تأمین سرمایه از طریق بازارهای مشتقه

(Private Equity)بازارهای بورس اوراق بهادار بین المللی

صندوق های سرمایه گذاری شرکت های تأمین سرمایه بین الملل

بانک توسعه منطقه ای

Private Debtمنابع استقراضی )Financing)

بانک های تجاری بین المللبازار اوراق بهادار

صندوق تخصصی انرژیبانک های توسعه ای منطقه ای و بانک های

داخلیشرکت های تأمین سرمایه بین الملل

بازیگران تأمین مالی پروژه های نفت و گاز

دولتوزارت نفت•وزارت اقتصاد•وزارت صنایع•بانک مرکزی•

مجلس ساله5برنامة •بودجة سالیانه•و • قوانین

مقررات

بانک ها و بورس

بانک عامل •تأمین سرمایه•تأمین کنن8888دة •

مالی

آغازگران پروژه

سرمایه گذاران •عمده

سهام داران •خرد

دیگر ارکان پروژه

ف888نی • شرکت های مهندسی

شرکت های •مشاور

بهره ب8رداران و •تأمین کنندگان

33

ارگان های دولتی و تأثیرگذاری بر فرآیند تأمین مالی

34

وزارت نفتصادركنندة مجوز•تخصيص دهندة خوراك•س88هميه • اعطاكنن88دة

ارزيتض8888888888888مين كنندة •

تس8هيالت ب8ازپرداخت )در موارد خاص(

تجارت و صنایع

مج8وز • صادركنندة ص88نايع فع88اليت

پتروشيميمج8وز • صادركنندة

واردات مج8وز • صادركنندة

صادرات

بانک مرکزیتأمين كنن8دة ارز س8هميه •

تخصيصي فاينانسش8رايط • تص88ويب كنندة

فاينانست8أمين • جري8ان مديريت

طري888ق از م888الي فاينانس خارجي

وزارت اقتصاد و امور دارایی

س8هيمه • تخص8يص دهندة فاينانس

فاين8انس • تض8مين كنندة خارجي

و • مج88وز صادركنندة سرمايه

مجوزه88اي • صاردكنندة س88رماية از حم88ايت

خارجيخ88روج • تض88مين كنندة

سود و سرمايهج88بران • تض88مين كنندة

در عادالن88ه غ88رامت صورت مداخلة دولت

تب88ديل • تض88مين كنندة انتق8ال س8ود و س8رمايه

به ارز خارجي

قوانین ناظر و و تاثیرگذاری بر فرآیند تامین مالی

35

و • تج9اري تولي9دي، فعاليت ه9اي ب9ر ن9اظر مق9ررات و ق9وانين تص9ويب كنندة تأمين مالي

ساله كه پروژه هاي نفت و گاز و پتروشيمي را 5تصويب كنندة برنامه هاي •يا مشخصاً معين مي كند يا جهت گيري آن ها را مشخص مي كند

تصويب كنندة بودجه هاي ساالنه كه ميزان استفاده از فاينانس اولويت •پروژه ها، نقش بخش خصوصي و مقررات واردات و صادرات مربوط به

آن ها را تعيين مي كند.

مجلس شورای اسالمی

تأمين مالي نفت و گاز در گفتمان مديران

معاون برنامه ريزي و نظارت بر منابع هيدروکربوري

کل طرح هاي بخش نفت و گاز صنعت نفت

:ميلي9ارد و 119 ط9رح ب9ا س9رمايه گذاري الزم: 95در برنام9ة پنجم توس9عه

ميليون دالر 600

بخش باالدستي: 57  ميليون دالر نياز سرمايه گذاري800 ميليارد و 67 طرح با

14طرح در زمينه اجراي پروژه هاي توسعه ميدان هاي گازي

13طرح براي پروژه هاي توسعه ميدان هاي نفتي

10 طرح در زمينة پروژه هاي توسعة ديگر ميدان هاي نفت و گاز

20پروژه در زمينة ايستگاه هاي جمع آوري و تزريق گاز 36

تأمين مالي نفت و گاز در شرايط کنوني

بخش پايين دستي:

38 ميليون دالري سرمايه گذاري 800 ميليارد و 51 طرح که

9طرح ان جي ال

7طرح براي اجراي پروژه هاي پااليشگاه گازي و خطوط لوله

7طرح پااليشگاهي نفت خام ميعانات گازي

15طرح خطوط لوله انتقال نفت خام و فراورده هاي اصلي

37

اسقراض خارجی )فایننس(

سازمان س9رمایه گذاری و کمک ه9ای اقتص9ادی و ف9نیایران

دفتر وام ها، مجامع و مؤسسات بین المللی مرکز تأمین منابع مالی خارجی

38

فرآيند تأمين منابع مالي خارجي )فاينانس(

39

قراردادهای بیع متقابلدر صنعت نفت

40

تعريف تاريخچه بازيگران کارگردها

قرارداد بیع متقابل

در • اش9اره م9ورد و مح9دودیت های بودج8ه ق8انون ق8انون اساس8ی، در کش9ور، در بخش س8رمایه گذاری خ8ارجی ب9رای الزام8ات مجلس

س9بب گردی9ده اس9ت ت9ا راه ه9ای ج9ذب من9ابع م9الی و انتق9ال نفت و گ8از تکنول9وژی ب9ه ش9یوه های خ9اص از قرارداده9ای توس9عه نفت مح9دود گ9ردد. کش9ور، قانون گ9ذار مراج9ع ق9ابل قبول گونه ه9ای ش9اخص ترین از یکی

پیمانک8اری قرارداده9ای خ8دمات م9الی، خری8د من9ابع ت9امین ب9ا ت9وأم « ب9ه ج9زو بیع متقاب8لموس9وم بی9ع متقاب9ل قرارداده9ای می باش9د. »

قرارداده9ای خری9د خ9دمت محس9وب می گ9ردد. در این ن9وع ق9رارداد، ش9رکت س9رمایه گذار خ9ارجی کلی9ة وج9وه س9رمایه گذاری و هم چ9نین نص9ب تجه9یزات و راه ان9دازی و انتق9ال تکنول9وژی را برعه9ده می گ9یرد و پس از راه ان9دازی، س9ود هم چ9نین و س9رمایه بازگش9ت می کن9د. واگ9ذار میزب9ان کش9ور ب9ه

این ن8وع ق8رارداد در س9رمایه از طری9ق ف9روش محص9والت به دس9ت می آی9د. کش8ورهایی ک8ه ق8وانین آن ه8ا هرگون8ه م8الکیت بخش خصوص8ی ی8ا خ8ارجی

را در صنعت نفت منتفی می داند، مورد استفاده قرار می گیرد.

چرا بیع متقابل؟

41

قرارداد بیع متقابل

متقاب9ل بی9ع ق9رارداد قرارداد ی9ک خ9ود ح9الت س9اده ترین در

دوجانب9ه اس9ت. حق9وق و تعه9دات مرب9وط ب9ه ف9روش تجه9یزات 99

ف9روش ب9ه مرب9وط تعه9دات و اولی9ه ق9رارداد در تکنول9وژی

محص9ول به دس9ت آم9ده ناش9ی از به ک9ارگیری تجه9یزات م9ذکور، در

به ت9رتیب معامل9ه و ط9رفین درج می گ9ردد متقاب9ل بی9ع ق9رارداد

.نقش فروشنده و خریدار را برعهده دارند

42

شماتیک بیع متقابل

فروشندة اولیه/خریدار محصوالت بیع

متقابل

بانکاعتبار ، وام و )

(تضمین

تولیدکنندة ماشین آالت و تجهیزات یا

دارندة دانش فنی

خریدار اولیه یا فروشندة

محصوالت بیع متقابل

(تولیدکننده )

فروشندة مکمل

1

3

2

47

6

5

ماشین آالت و تجهیزات مورد نیاز برای تولید

)قرارداد اولیه(

ماشین آالت و تجهیزات مورد نیاز برای تولید )قرارداد بیع متقابل(

واگذاری

مقایسه فنی بیع متقابل و قرارداد خدمات فنی (TSC )نمونه ای از انتقادها( )

در قرارداده9ای بی9ع متقاب9ل، انگ9یزه پیمانک9ار در ص9رفه جویی در هزینهه9ا

نفعی ب9رای وی بس9یار مح9دود اس9ت. چ9را ک9ه این ص9رفه جویی عمالً

به دنب9ال نخواه9د داش9ت و عمالً از آن ج9ایی ک9ه ب9ه هزینه ه9ای س9رمایه ای

م9یزان ک9ه دارد تالش می گ9یرد، تعل9ق ن9یز س9ود و به9ره پیمانک9ار،

هزینه ها در میدان افزایش و کیفیت کاهش یابد.

ام9ا در قرارداده9ای خ9دمات ف9نی به دلی9ل این ک9ه ب9ه س9رمایه آورده ش9ده

پیمانک9ار هیچ س9ود و به9ره ای تعل9ق نمی گ9یرد و س9ود پ9روژه تنه9ا از ب9ابت

ک9ارآیی اف9زایش به دنب9ال پیمانک9ار پ9رداخت می ش9ود، تولی9د اف9زایش

سرمایه گذاری در میدان و کاهش هزینه های پروژه است.

وی9ژه پ9اداش متقاب9ل، بی9ع قرارداده9ای ( Signature Bonuses)در

پیش بی9نی نش9ده اس9ت ام9ا معم9والً قرارداده9ای خ9دمات این پ9اداش را

پیش بینی کرده است.

بیع متقابل: مفاد قرارداد طراحی که باید درنظر گرفته شود

در این قرارداده9ا عالوه ب9ر این ک9ه پیمانک9ار بای9د ق9انون ح9داکثر

اس9تفاده از ت9وان ف9نی مهندس9ی ای9رانی را رع9ایت نمای9د، ت9ربیت

هزینه ه9ای از درص9دی تخص9یص طری9ق از چ9ه انس9انی ن9یروی

ط9رح اکتش9اف ی9ا توس9عة می9ادین ب9ه ام9ر آم9وزش ن9یروی کارفرم9ا

و چ9ه از طری9ق حض9ور نیروه9ای کارفرم9ا در تش9کیالت و س9ازمان

قرارداده9ا در ک9ار ادارة نح9وة عملی آم9وزش جهت پیمانک9ار

پیش بینی شده است.

تولی9د ص9یانتی از می9ادین نگ9رانی اص9لی مس9ئولین و کارشناس9ان

اص9ل ام9ر، این رع9ایت می باش9د. ای9ران نفت ملی ش9رکت

ب9وده و بی9ع متقاب9ل اساس9ی و دغدغ9ة کارفرم9ا در قرارداده9ای

پیمانک9اران در این قرارداده9ا مل9زم ب9ه رع9ایت تولی9د ص9یانتی از

بازی9افت ض9ریب اف9زایش و بهینه س9ازی نگهداش9ت، مخ9ازن،

مخازن گردیده اند.

45

اولین بیع متقابل

ك را در اكت9بر س9ال� اي9ران اولين پ9روژه ب9زرگ نف9تي به روش ب9اي ب

كه توس9ط A و هنگ9ام بهره ب9رداري از مي9دان نف9تي س9يري 1998

ش9ركت هاي توت9ال فرانس9ه و پترون9اس م9الزي به انج9ام رس9يد،

عملياتي نمود.

ش9ركت ملي نفت اي9ران به ش9ركت هاي 1999در م9ارس س9ال ،

�جيپ ايتالي9ا در ازاي يك ق9رارداد �ني ا �لف فرانس9ه و ا نف9تي فين9اا

�ك ي9ك ميلي9ارد دالري اج9ازه داد ت9ا مي9دان نف9تي ميلي9ارد 1/5ب9اي ب

احي9ا را خ9ارك جزي9ره ن9زديك گ9ازي مي9دان و درود بش9كه اي

�لف به عن9وان مج9ري نماين9د. در اين ق9رارداد ش9ركت توت9ال فين9اا

�ني 55پ9روژه ا و ش9ركت درص9د باقي مان9ده س9هام 45 درص9د

قرارداد را در اختيار گرفتند.

46

نمونه های قراردادهای بیع متقابل منعقدشده در بخش نفت و گاز ایران

طرح توسعۀ+ میادین سیریB و Aنفتی

احداث کارخانه های ۱۲۰۰گاز و گاز مایع

بندر دیلم ۱۳۰۰و

طرح توسعۀ+ میدان گازی پارس جنوبی

توسعۀ+ میدان نفتی درود

میدان نفتی بالل توسعۀ+ میادین نفتی سروش و نوروز

طرح توسعۀ+ میادین نفتی نصرت و

فرزام

طرح توسعۀ+ میدان نفتی دارخوین

توسعۀ+ میدان نفتی مسجد سلیمان

طرح توسعۀ+ میادین نفتی فروزان و

اسفندیار

47

عم888ومی- بخش مش888ارکت خصوصی

و صنعت نفت

48

تعريفتاريخچهبازيگرانکارگردها

( PPPمشارکت بخش عمومی – خصوصی )

با توج9ه ب9ه کمب9ود من9ابع م9الی دولت ه9ای ملی و محلی و ناک9ارایی

بخش دول9تی در اج9رای پروژه ه9ای مختل9ف و بهره ب9رداری از آنه9ا،

بخش خالقیت و به9ره وری تخص9ص، م9الی، من9ابع از اس9تفاده

خصوص9ی، جهت انج9ام وظ9ایف بخش دول9تی و اف9زایش س9طح

عمومی رفاه جامعه، اجتناب ناپذیر است.

49

PPP یا P3

ب9ه • خصوص9ی، و عم9ومی بخش ه9اي مش9ارکتي س9رمايه گذاري س9رمايه گذاري هایی اطالق مي گ9ردد ک9ه در آن ه9ا، يکي از نهاده9ای نه9اد خصوص9ي، ي9ا چن9د ي9ک ب9ا مش9ارکت ي9ا مرک9زي، دولت محلي فعالیت ه9ای ت9أمين م9الي، س9اخت و بهره ب9رداري پ9روژه را برعه9ده مي گيرن9د و درآم9دهاي ناش9ي از راه ان9دازي پ9روژه ن9یز برمبن9ای نح9وة تقس9يم ش9رکا می9ان ص9ورت گرفته توافق9ات و ط9رفین مش9ارکت

مي گردد.

مشارکت بخش عمومی و خصوصی

50

؟PPPچرا

ی9ا عم9ومی )م9دیریت ناکارآم9د بخش دول9تی جایگزینی م9دیریت

هزین9ه و ناپای9دار( ب9ا م9دیریت کارآم9د بخش خصوص9ی )م9دیریت

درآمد و پایدار(

:خصوص9ی بخش من9ابع از زیرس9اختی پروژه ه9ای م9الی تأمین

انتقال بار مالی از منابع عمومی و بودجه به بخش خصوصی

51

PPP چه زمانی شدنی خواهد بود؟

بس9تر ق9انونی پ9ذیرای س9رمایه گذاران بخش خصوص9ی باش9د یع9نی ش9فافیت

قانونی و انضباط اجرایی

به ک9ارگیری مش9وق های م9الی، مالی9اتی و ... مناس9ب جهت مش9ارکت هرچ9ه

بیشتری بخش خصوصی

تنظیم و ابالغ دس9تورالعمل های اج9رایی ش9فاف در م9ورد فرآین9دهای ک9اری و

نحوة تعامالت بخش دولتی با نمایندگان بخش خصوصی

بسترس9ازی حق9وقی و قض9ایی ب9رای ایج9اد ش9رایط رق9ابت عادالن9ه ب9ازیگران

)طراحی عاری از رانت(PPPبخش خصوصی در شرکت در طرح های

تنظیم رواب9ط اقتص9ادی فی م9ابین و تض9مین پوش9ش ریس9ک سیاس9ی به منظ9ور

تناسب ریسک و بازده طرح های زیربنایی

52

 B.O.Tعناصر پایه سیستم

1 -Build اح9داث پروژه ه9ا ی9ا خ9دمات عم9ومی، ک9ه ب9ا ت9أمین بودج9ه توس9ط :

سرمایه گذار بخش خصوصی به انجام می رسد. 

2 -Operate راه ان9دازی و م9دیریت ش9رکت به وس9یله ک9ه راه ان9دازی، :

پروژه انجام می شود. این شرکت نیز از بخش خصوصی است. 

3 -Transfer انتق9ال م9الکیت، ک9ه تعه9دی اس9ت متکی ب9ه س9رمایه گذار از :

طری9ق واگ9ذاری پ9روژه ی9ا خ9دمات آن در مرحل9ه پای9انی ب9ه ط9رف اداری

 متعاهد بدون هیچ دریافتی و در شرایطی مطلوب.

53

انواع قراردادهای منعقده بر اساس سیستم B.O.T 

54

( قراردادهای احداث، راه اندازی و انتقال مالکیتB.O.T)

قرارداده9ایی ک9ه بین بخش دول9تی و بخش خصوص9ی در زمینه ه9ای اح9داث

پروژه های زیربنايی و خدمات عمومی منعقد می گردد. 

این قرارداده9ا هنگ9امی ک9ه کمیت9ه اداری ق9رارداد، ش9خص ی9ا ش9رکت خصوص9ی

زیربن9ايی پروژه ه9ای از یکی اح9داث و اعتب9ار ت9أمین جهت را س9رمایه گذار

انتخاب می نماید، تحقق می یابد. )غالباً غرض همین است.( 

(قراردادهای احداث، مالکیت، راه اندازی و انتقال مالکیتB.O.O.T: )

عبارات B.O.O.Tاصطالح اختصاری حروف Build, Ownership, Operate,

Transfer امتی9از دارن9ده م9الکیت پ9روژه، ایج9اد ی9ا اح9داث یع9نی می باش9د.

رس9می آن در ط9ول م9دت ق9رارداد، ح9ق راه ان9دازی آن در خالل این م9دت و

در نهایت انتقال مالکیت پروژه به دولت و یا طرف اداری قرارداد. 

قراردادهای احداث، مالکیت و راه اندازی(B.O.O: )عب9اراتB.O.Oاص9طالح اختص9اری ح9روف Build, Operate, Ownership

می باش9د. یع9نی اح9داث، م9الکیت مقی9د پ9روژه در ط9ول م9دت ق9رارداد و حق راه اندازی در خالل مرحلة واگذاری.

(قراردادهای احداث، اجاره و انتقال مالکیتB.L.T: ) می باش9د. Build, Lease, Transfer ح9روف اختص9اری عب9اراتB.L.Tاص9طالح

انتق9ال و س9پس دولت از آن اج9اره دولت، ب9رای پ9روژه اح9داث یع9نی مالکیت پروژه به دولت برحسب شرایط.

(قراردادهای احداث، انتقال مالکیت و راه اندازیB.T.O: )عب9اراتB.T.Oاص9طالح اختص9اری ح9روف Build, Transfer, Operate

ی9ا ش9رکت خصوص9ی می باش9د. این ن9وع قرارداده9ا بین دولت و ش9خص و ش9ده منعق9د عم9ومی خ9دمات پروژه ه9ای اح9داث جهت س9رمایه گذار س9پس م9الکیت پ9روژه ب9ه دولت انتق9ال می یاب9د. به هم9راه این ن9وع ق9رارداد، درازای ک9ارکرد و درآم9دهای حاص9ل از راه ان9دازی پ9روژه، ق9رارداد دیگ9ری منعق9د واگ9ذاری م9دت ط9ول در پ9روژه راه ان9دازی و م9دیریت جهت

ابت9دای ام9ر B.O.Tمی گ9ردد و ب9دین ترتیب ب9رخالف ق9رارداد ) (، دولت از مالک پروژه خواهد بود.

55

انواع قراردادهای منعقده بر اساس سیستم B.O.T 

قراردادهای طراحی، احداث، تأمین اعتبار و راه اندازی(D.B.F.O:) Design, Build, Finance, Operate ح9روف اختص9اری عب9اراتD.B.F.Oاص9طالح

می باش9د. براس9اس این ن9وع قرارداده9ا دولت ب9ر ایج9اد پروژه ه9ای زیربن9ايی و خ9دمات عم9ومی مط9ابق ب9ا ش9رایط ف9نی و طراحی ه9ای معین ش9ده به وس9یلة و می رس9د اتف9اق نظر ب9ه س9رمایه گذار ب9ا خ9ود، مش9اوره ای سیس9تم های س9رمایه گذار ن9یز به وس9یلة تجه9یزات و ماش9ین آالت، عه9ده دار ایج9اد و عرض9ة ب9ه دول9تی ض9وابط طب9ق و دولت زیرنظ9ر می ش9ود. س9رمایه گذار پ9روژه پ9روژه می پ9ردازد. از آن ج9ا ک9ه درازای زمین، مبلغی مش9خص و راه ان9دازی درازای واگ9ذاری امتی9از، درص9دی از درآم9دها ب9ه دولت می رس9د؛ پس از پای9ان

مرحلة واگذاری، مالکیت پروژه به دولت انتقال نمی یابد. ( قراردادهای نوسازی، مالکیت، راه اندازی و انتقال مالکیتM.O.O.T:)

عباراتM.O.O.Tاصطالح اختصاری حروف Modernize, Operate, Own, Transfer از یکی نوس9ازی قرارداده9ا س9رمایه گذار، ن9وع این در می باش9د.

ب9ا مط9ابق آن تکنول9وژی تح9ول و زیربن9ايی ی9ا عم9ومی خ9دمات پروژه ه9ای م9درن ترین تکنول9وژی جه9انی را متعه9د ش9ده، در ط9ول م9دت واگ9ذاری مال9ک پ9روژه گردی9ده و عه9ده دار راه ان9دازی آن می ش9ود و در پای9ان دوره م9الکیت ک9ه اس9ت ب9دیهی واگ9ذار می نمای9د. ب9ه دولت دری9افتی ب9دون هیچ را پ9روژه س9رمایه گذار در خالل دوره واگ9ذاری درآم9دهای راه ان9دازی پ9روژه را کس9ب

می نماید. 

56

انواع قراردادهای منعقده بر اساس سیستم B.O.T 

قراردادهای بازسازی، مالکیت و راه اندازی(R.O.O:)

,Rehabilitate, Operate حروف اختصاری عباراتR.O.Oو اما اصطالح

Own از یکی بازس9ازی به منظ9ور ق9رداد ح9الت، این در می باش9د.

پروژه ه9ای دول9تی ک9ه نی9از ب9ه بازس9ازی و پش9تیبانی داش9ته باش9د، بین

در می توان9د بازس9ازی این می ش9ود. منعق9د س9رمایه گذار و دولت

س9اختمان و اثاثی9ه باش9د ی9ا در ماش9ین آالت، دس9تگاه ها، تجه9یزات، اب9زار

با تکنولوژی پیشرفته و غیره.

( قراردادهای احداث، اجاره و انتقال مالکیتB.L.T:)

عب9اراتB.L.Tاص9طالح اختص9اری ح9روف Build, Lease, Transfer

می باش9د. یع9نی اح9داث پ9روژه ب9رای دولت، اج9اره آن از دولت و س9پس

انتقال مالکیت پروژه به دولت برحسب شرایط.  57

انواع قراردادهای منعقده بر اساس سیستم B.O.T 

قراردادهای احداث، انتقال مالکیت و راه اندازی(B.T.O:)

عب9اراتB.T.Oاص9طالح اختص9اری ح9روف Build, Transfer, Operate

می باش9د. این ن9وع قرارداده9ا بین دولت و ش9خص ی9ا ش9رکت خصوص9ی

س9رمایه گذار جهت اح9داث پروژه ه9ای خ9دمات عم9ومی منعق9د ش9ده و

ن9وع این به هم9راه می یاب9د. انتق9ال دولت ب9ه پ9روژه م9الکیت س9پس

پ9روژه، راه ان9دازی از حاص9ل درآم9دهای و ک9ارکرد درازای ق9رارداد،

م9دت ط9ول در پ9روژه راه ان9دازی و م9دیریت جهت دیگ9ری ق9رارداد

( ق9رارداد ب9رخالف ب9دین ترتیب و منعق9د می گ9ردد. (، B.O.Tواگ9ذاری

دولت از ابتدای امر مالک پروژه خواهد بود. 

58

انواع قراردادهای منعقده بر اساس سیستم B.O.T 

روش هاي سرمايه گذاري خارجي، ويژگي ها و تسهيالت قابل ارائه در چارچوب قانون تشويق و حمايت سرمايه گذاري خارجي

59

روش هاي سرمايه گذ

اري

زمينه هاي سرمايه گذاري

نوع و نحوة ورود سرمايه )نقدي و

غيرنقدي(

ميزان و

درصد مشارك

ت

امنيت سرمايه/تضمين ها

انتقاالت ارزي به خارج

اصل سرمايه/سو

د

قراردادهاي فناوري و

خدمات

سرمايه گذاري مستقيم

خارجي (FDI)

كلية زمينه

ها كه فعاليت

بخش خصوصي در

آن ها مجاز است

هي99999أت - تآكي99999د با س9رمايه گذاري خ9ارجي در قي9د مج9وز س9رمايه گذاري

مي گردد. ني9از - ديگ9ري مج9وز ب9ه

نيست.

بدون محدودي

ت

تض9مين پ9رداخت غ9رامت در مقاب9ل س9لب -مالكيت و ملي شدن

تض9مين ص9ادرات و ت9أمين ارز در ص9ورت -ممنوعيت صادرات

ب99ا - يكس99ان رفت99ار از برخ99ورداري سرمايه گذاران داخلي

نامح99999999دود -به صورت ارز

در - نامح99دود طرح ه99999999اي ص99999999ادراتي

به صورت كاال

نامح99999999دود -به صورت ارز

طرح ه9999999اي -ص99999999ادراتي

به صورت كاال

ترتيبات قراردادي:روش هاي ساخت،

بهره برداري و وگذاري

(BOT)

هي999أت - تأيي999د ب999ا س9رمايه گذاري خ9ارجي در قي9د مج9وز س9رمايه گذاري

مي گردد.ني99از - ديگ99ري مج99وز به

نيست.

تض9مين پ9رداخت غ9رامت در مقاب9ل س9لب -مالكيت و ملي شدن

تض9مين ص9ادرات و ت9أمين ارز در ص9ورت -ممنوعيت صادرات

ب99ا - يكس99ان رفت99ار از برخ99ورداري سرمايه گذاران داخلي

از - ناش99ي خس99ارت ج99بران تض99مين اج9999راي توق9999ف ي9999ا ممن9999وعيت موافقت نامه ه9اي م9الي ب9ر اث9ر وض9ع ق9انون

و يا تصميمات دولتدس9تگاه - ك9ه م9واردي در خري9د تض9مين

انحص9اري خري9دار ق9رارداد ط9رف دول9تي كاال و خدمات توليدي باشد

نامح99999999دود -به صورت ارز

طرح ه999اي - ص99999999ادراتي

به صورت كاال

بيع متقابل

هي999أت - تأيي999د ب999ا س9رمايه گذاري خ9ارجي در قي9د مج9وز س9رمايه گذاري

مي گردد.ني99از - ديگ99ري مج99وز به

نيست.

ميزان -س99رمايه

گ9999ذاري نامحدود

دص99999د -مش999ارك

ت موض9وعيت ندارد

تض9مين پ9رداخت غ9رامت در مقاب9ل س9لب -مالكيت و ملي شدن

تض9مين ص9ادرات و ت9أمين ارز در ص9ورت -ممنوعيت صادرات

ب99ا - يكس99ان رفت99ار از برخ99ورداري سرمايه گذاران داخلي

از - ناش99ي خس99ارت ج99بران تض99مين اج9999راي توق9999ف ي9999ا ممن9999وعيت موافقت نامه ه9اي م9الي ب9ر اث9ر وض9ع ق9انون

و يا تصميمات دولت

نامح999دود، - به صورت كاال

مشاركت مدني

هي999أت - تأيي999د ب999ا س9رمايه گذاري خ9ارجي در قي9د مج9وز س9رمايه گذاري

مي گردد.ني99از - ديگ99ري مج99وز به

نيست.

بدون محدودي

ت

تض9مين پ9رداخت غ9رامت در مقاب9ل س9لب -مالكيت و ملي شدن

تض9مين ص9ادرات و ت9أمين ارز در ص9ورت -ممنوعيت صادرات

ب99ا - يكس99ان رفت99ار از برخ99ورداري سرمايه گذاران داخلي

از - ناش99ي خس99ارت ج99بران تض99مين اج9999راي توق9999ف ي9999ا ممن9999وعيت موافقت نامه ه9اي م9الي ب9ر اث9ر وض9ع ق9انون

و يا تصميمات دولت

نامح9999دود - به صورت ارز

طرح ه999اي - ص99999999ادراتي

به صورت كاال

نامح99999999دود -به صورت ارز

طرح ه999اي - ص99999999ادراتي

به صورت كاال

صکوک و

ص8نعت در اس8المي م8الي ت8أمين نفت

60

تعريفتاريخچهبازيگرانکارگردها

تأمين مالي با صکوک

معناي لغوي صكوك

ع9ربي ص9ک ةاص9طالح ص9کوک در اص9ل برگرفت9ه از واژ•ب9ه معن9اي چ9ک، نوش9ته ب9دهکار، س9فته و ي9ا قبض ب9دهي اس9ت  ام9ا در ي9ک معن9اي کلي گ9واهي س9رمايه گذاري

ةنام99 اس99المي به99ترين معن99ا ب99راي آن اس99ت. در لغترا نبش9تن چ9ک دانس9ته دهخ9دا در ش9رح کلم9ه ص9ک آن

است.61

تأمين مالي با صکوک

انواع صکوک

س9ازمان • توس9ط ارائه ش9ده طبقه بن9دي براس9اس را صکوک ب9ه مي ت9وان اس9المي م9الي نهاده9اي حسابرس9ي و حس9ابداري

آم9ده 14 زي9ر در ج9دول آن ه9ا مهم ت9رين ک9ه ك9رد تقس9يم طبق9ه است.

62

صکوک مشارکت صکوک اجاره

صکوک مرابحه  صکوک استصناع

 صکوک مضاربه صکوک سلم )سلف(

صکوک مساقات صکوک مزارعه

 صکوک نماينده سرمايه گذاري صکوک مغارسه

تأمين مالي با صکوک

صکوک در ايران

بيش ترين حجم صکوک منتشره در سطح جهان به صکوک اجاره تعلق دارد.• در ايران دستورالعمل انتشار صکوک اجاره، مرابحه و قرض الحسنه اجرايي •

شده است.شرکت مديريت دارايي مرکزي بازار سرمايه در ايران اين مسئوليت را •

برعهده دارد. http://www.spv.irآدرس وبگاه: •

63

تأمين مالي با صکوک

دنیاصکوک در

ساله به باال داشته اند.5بيش ترين صکوک منتشره در سطح جهان سررسید •حجم اوراق منتشرشده بین المللی:•

میلیارد دالر( 70 میلیارد دالر )بیش ترین کشور مالزی 171ارزشی معادل •پیشرو بازار: برترین های حجم اوراق صکوک منتشره در کشورها از •

نظر تعداد و ارزش 68 میلیارد دالر )بیش ترین کشور مالزی معادل 102ارزش: معادل •

میلیارد دالر( مورد(792 مورد )بیش ترین کشور مالزی معادل 1007تعداد: معادل •

باارزش ترین انتشار صکوک:• ساله3 میلیون دالر 3520گروه نیکل، دوبی، معادل •

ساله12 میلیون دالر 3500نهاد فرودگاه های دوبی معادل • ساله5 میلیون دالر 2530شرکت مسکن ساز الدار در دوبی معادل •

64

اوراق اجاره

يکي از مهم ت9رين ان9واع ص9کوک معرفي ش9ده، ص9کوک اج9اره اس9ت. ص9کوک اج9اره •در حقيقت اوراق به9اداري اس9ت ک9ه دارن9دة آن به ص9ورت مش9اع، مال9ک بخش9ي از دارايي اس9ت ک9ه من9افع آن براس9اس ق9رارداد اج9اره ب9ه مص9رف کننده ي9ا ب9اني واگ9ذار از ي9ا مجم9وعه اي از من9افع دارايي اج9اره ح9ق اس9تفاده ش9ده اس9ت. در ص9کوک

دارايي ها، در برابر اجاره بها از مالک به شخص ديگري منتقل مي شود.

1

مدت ق9رارداد اج9اره مش9خص اس9ت و مي ت9وان اجاره به9ا را در ابت9داي دوره، انته9اي •دوره، ب9ا سررس9يدهاي ماهان9ه، فص9لي ي9ا س9االنه پ9رداخت ک9رد. از آن ج9ا ک9ه ص9کوک اج9اره اوراق به9اداري اس9ت ک9ه بي9ان گر م9الکيت مش9اع ف9رد اس9ت، مي ت9وان آن را در ب9ازار ثانوي9ه و ب9ه قيم9تي ک9ه به وس9يلة عامل ه9اي ب9ازار تع9يين مي ش9ود، معامل9ه

کرد.65

اوراق اجاره

روية اجرايي

. ب9اني جهت مش9خص نمودن ش9يوة ت9أمين م9الي ب9ه يکي از نهاده9اي داراي مج9وز 1•مشاوره عرضه مراجعه مي نمايد.

. مش9اور عرض9ه ب9ه نماين9دگي از ب9اني، از س9ازمان ب9ورس و اوراق به9ادار م9وافقت 2•اصولي تأمين مالي از طريق انتشار اوراق اجاره را دريافت مي نمايد.

مرک9زي 3• دارايي م9ديرت ش9رکت ب9ه واس9ط نه9اد تع9يين جهت عرض9ه مش9اور .مراجعه مي نمايد.

. پس از اخ9ذ مج9وز، نه9اد واس9ط ب9راي ت9أمين م9الي از ط9رف ب9اني ب9ه انتش9ار ص9کوک 4•اجاره مبادرت مي ورزد.

. نهاد واسط دارايي موجود را به باني اجاره مي دهد.5•بين 6• را دارايي از حاص99ل اجاره به99اي منظم پرداخت ه99اي واس99ط نه99اد .

سرمايه گذاران توزيع مي نمايد.پاي9ان م9دت اج9اره و ف9روش دارايي ب9ه ب9اني، نه9اد واس9ط مبل9غ اس9مي 7• . پس از

اوراق صکوک را به سپرده گذاران بازپرداخت مي نمايد.66

شماتيک انتشار صکوک اجاره

67

انواع اوراق اجاره

. اوراق اجارة تأمين دارايي1

اوراقي اس9ت ك9ه در آن نه9اد واس9ط، ي9ك دارايي )ي9ا مجم9وعه اي •فروش99ندها از س99رمايه گذاران، ط99رف از را دارايي ه99ا( از اوراق آن ج9ا ك9ه از اج9اره مي ده9د. ب9اني ب9ه و نم9وده خري9داري اج9اره جهت به دس9ت آوردن ي9ك دارايي خ9اص ب9راي ب9اني توس9ط واس9ط منتش9ر مي ش9ود، ل9ذا ب9ه اين اوراق، اوراق اج9ارة ت9أمين

دارايي گفته مي شود. مانند شركت هاي ليزينگ

68

انواع اوراق اجاره

69

. اوراق اجارة رهني2

نوع دوم اوراق اج9اره بيش9تر م9ورد اس9تفاده بانك ه9ا، ليزينگ ه9ا و مؤسس9ات •اعتباردهن9ده مي باش9د. در اين ن9وع از اوراق، ب9اني )بان9ك( تس9هيالتي ك9ه قبالً در ق9الب عق9د اج9اره ب9ه ش9رط تملي9ك پ9رداخت ك9رده را ب9ه ش9خص ث9الثي )واس9ط( مي فروش9د. بن9ابراين ابت9دا واس9ط، اوراق اج9اره را منتش9ر مي نماي9د و س9پس دارايي ه9ايي ك9ه بان9ك در ق9الب عق9د اج9اره ب9ه ش9رط تملي9ك در طي زم9ان ب9ه اين ف9روش ب9ا مي نماي9د. خري9داري وي از را اس9ت داده مختلفي اف9راد ط99رف از واس99ط و مي ش99ود قط99ع واس99ط و ب99اني رابط99ة دارايي ه99ا به ص9ورت ب9اني آن ه9ا را قبالً س9رمايه گذاران مال9ك دارايي ه9ايي مي ش9ود ك9ه

اجاره به شرط تمليك به گيرندگان تسهيالت واگذار نموده است.

انواع اوراق اجاره

. اوراق اجارة تأمين نقدينگي3

در اين ن9وع از اوراق اج9اره، واس9ط ب9ا واگ9ذاري اوراق ب9ه م9ردم و جمع آوري وج9وه، •ب9ه وك9الت از ط9رف آن ه9ا ي9ك دارايي )ث9ابت مش9هود( را از ب9اني خري9داري ك9رده س9پس مج9دداً ب9ه )ب9اني( اج9اره مي ده9د. ب9ه عب9ارت ديگ9ر اين ن9وع از اوراق، مبت9ني ب9ر ف9روش و اج9ارة مج9دد اس9ت. در اين ح9الت ب9اني ب9ا اس9تفاده از اوراق اج9اره، اق9دام ب9ه ت9أمين نق9دينگي م9ورد ني9از خ9ود مي كن9د. ب9ه بي9ان س9اده مي ت9وان گفت ب9اني نيازه9اي رف9ع جهت را مبلغي خ9ود، دارايي ق9راردادن وثيق9ه ب9ا اس9ت توانس9ته نق9دينگي خ9ود كس9ب نماي9د. اين عام9ل س9بب نام گ9ذاري اين اوراق ب9ه اوراق ت9أمين نق9دينگي ش9ده اس9ت زي9را مثالً ش9ركتي ك9ه نيازمن9د وج9ه نق9د اس9ت دارايي خ9ود را مي فروش9د و آن را به ص9ورت اج9اره ب9ه ش9رط تملي9ك مج9دداً به دس9ت مي آورد. در

اين نوع از اوراق نيز اجارة دارايي به صور مختلف قابل تصور است. 70

دارايي موضوع انتشار صکوک در صنعت نفت و گاز چه مي تواند باشد؟

:موضوع تأمين مالي خريد تجهيزات مثالً مي تواند

71

هزار اسب بخار، انواع 3: دکل حفاري دريا حفاري(Casingمته و لوله هاي جداري درون چاهي )

مانندکويل work Over: دستگاه هاي بهره برداريتيوبينگ يا انواع شيرهاي اتصال

دارايي موضوع انتشار صکوک در صنعت نفت و گاز چه مي تواند باشد؟

:موضوع تأمين مالي خريد تجهيزات مثالً مي تواند

72

اکتشاف:انواع دستگاه هاي لرزه نگاري •

)کاميون و قايق هاي لرزه نگار( (well loggingچاه پيمايي )•

: پتروشيمي و پااليشگاهتجهيزات ابزاردقيق•

ويژگي دارايي موضوع انتشار صکوک طبق آيين نامه اجرايي

73

الف . مشخصات عمومي

( به ک9ارگيري آن در فع9اليت ب9اني، منجرب9ه ايج9اد جريان9ات نق9دي ش9ده ي9ا از خ9روج 1)•وجوه نقد جلوگيري نمايد.

( هيچ گون9ه مح9دوديت ي9ا من9ع ق9انوني، ق9راردادي ي9ا قض9ايي ب9راي انتق9ال دارايي، من9افع 2)•و حقوق ناشي از آن وجود نداشته باشد.

هيچ گون9ه 3)• داراي واس9ط نه9اد ب9راي آن در م9الکيت حق9وق اعم9ال و تص9رف )محدوديتي نباشد.

( مالکيت آن به صورت مشاع نباشد.4)•( امکان واگذاري به غير را داشته باشد.5)•بيمه اي مناس9ب و 6)• از پوش9ش ناش9ر، دارايي ب9ه انتق9ال م9الکيت دارايي ت9ا زم9ان )

کافي برخوردار باشد.

ويژگي دارايي موضوع انتشار صکوک طبق آيين نامه اجرايي

74

ب . انواع دارايي قابل قبول

دارايي هاي قابل قبول جهت انتشار اوراق اجاره به شرح زير مي باشند:•

( زمين،1)•

( ساختمان و تأسيسات، 2)•

( ماشين آالت و تجهيزات،3)•

( وسايل حمل ونقل،4)•

ويژگي باني صکوک طبق آيين نامه اجرايي

( در ايران به ثبت رسيده و مرکز اصلي فعاليت آن در ايران باشد،1)•( قالب حقوقي آن سهامي، تعاوني، صندوق سرمايه گذاري يا جزو 2)•

نهادهاي عمومي غيردولتي به استثناء شهرداري ها باشد،( مجموع جريان نقدي حاصل از عمليات آن در دو سال مالي اخير 3)•

مثبت باشد. درصد باشد،90( حداکثر نسبت مجموع بدهي ها به دارايي هاي آن 4)•( اظهارنظر بازرس و حسابرس شرکت در خصوص صورت هاي 5)•

مالي دو سال مالي اخير آن مردود يا عدم اظهارنظر نباشد.

شخص ) الف حقوقي

غيردولتي که:

( وزارتخانه ها،1)•(  اشخاص حقوقي مشمول 2)•

قانون محاسبات 4 و 3مادۀ+ عمومي،

ب- شخص حقوقي

عمومي يا دولتي شامل:

75

شرايط باني

تبصره

و • ق8وانين ش8مول ک8ه دول8تي مؤسس8ات و شرکت ها مق8ررات عم8ومي ب8ه آن ه8ا مس8تلزم ذک8ر ي8ا تص8ريح ن8ام

ش8رکت ملي نفت اي8ران و ش8رکت هاي اس8ت، از جمل8ه Jتابع8ۀ و ش8رکت هاي نفت وزارت ب8ه وابس8ته و تابع8ه

و آن ه8ا اي8ران ص8نايع نوس8ازي و گس8ترش س8ازمان ،نوس8ازي و توس8عه س8ازمان آن، Jتابع8ۀ ش8رکت هاي Jتابع8ۀ ش8رکت هاي و اي8ران مع8دني ص8نايع و مع8ادن

آن ها، مشمول شرايط بند الف اين ماده مي باشند.76

صکوک استصناع

استصناع در باب استفعال از مصدر صنع، به معني درخواست ساخت است. منظور از استصناع خريد كااليي است كه طبق سفارش خريدار تهيه مي شود. اين در حالي است كه در

موسوعه جمال عبدالناصر، بيع استصناع تعريف شده "قراردادي بر كاالي در ذمه كه ساخت آن مطابق خصوصيات و شرايط معين شده در قرارداد و در مقابل بهاي معين صورت مي گيرد." 

77

مثال از انتشار اوراق استصناع

،فرض كني9د ش9ركتي ب9راي تولي9د ي9ك محص9ول جدي9د ب9ه ي9ك خ9ط تولي9د ني9از داردب9راي س9اخت اين خ9ط تولي9د را در اختي9ار ام9ا درح9ال حاض9ر نق9دينگي الزم ن9دارد ولي امي9دوار اس9ت ب9ا تولي9د محص9ول جدي9د و ف9روش آن بتوان9د س9ود مناس9بي را ب9ه دس9ت آورد. اين ش9ركت از ي9ك نه9اد ت9أمين م9الي درخواس9ت كم9ك مي كن9د. نه9اد ت9أمين م9الي از طري9ق انعق9اد ي9ك ق9رارداد استص9ناع متعه9د هزين9ه مقاب9ل در و ده9د ش9ركت تحوي9ل و س9اخته را تولي9د خ9ط مي ش9ود ت9أمين م9الي ب9ه نه9اد مربوط9ه را ب9ه ص9ورت اقس9اط دري9افت كن9د. در واق9ع

عنوان پيمانكار ساخت خط توليد را تعهد مي كند. 

از ط9رف ديگ9ر نه9اد ت9أمين م9الي از طري9ق انعق9اد ي9ك ق9رارداد استص9ناع ديگ9رك9ه ب9ه استص9ناع م9وازي مع9روف اس9ت، س9اخت خ9ط تولي9د را ب9ه ي9ك پيمانك9ار متخص9ص واگ9ذار مي كن9د و هزين9ه مرب9وط ب9ه س9اخت را نق9داً پ9رداخت مي كن9د اختي9ار را در نق9دينگي ك9افي تولي9د، ب9راي عملي9ات س9اخت خ9ط پيمانك9ار ت9ا

داشته باشد. 

استص9ناع در و پيمانك9ار نقش اول استص9ناع ق9رارداد در م9الي ت9أمين نه9اد م9وازي نقش كارفرم9ا را ايف9ا مي كن9د، مبل9غ مرب9وط ب9ه ق9رارداد اول ك9ه ب9ه ص9ورت اقس9اط پ9رداخت مي ش9ود، ش9امل هزين9ه پ9رداخت ش9ده ب9ه پيمانك9ار متخص9ص و ي9ك مبل9غ اض9افي اس9ت. اين مبل9غ اض9افي در واق9ع س9ود نه9اد ت9أمين پاي9ان م9الي را تش9كيل مي ده9د. هنگ9امي ك9ه عملي9ات س9اخت خ9ط تولي9د ب9ه اختي9ار در و گرفت9ه تحوي9ل پيمانك9ار از را آن م9الي ت9أمين نه9اد مي رس9د،

شركت قرار مي دهد. 

78

مکانیسم اجرایی صکوک استصناع

79

صکوک مرابحه

مرابح9ه، ق9رارداد فروش9ي اس9ت ك9ه فروش9نده به وس9يلة آن، قيمت تمام ش9دةك9اال، اعم از قيمت خري9د، هزينه ه9اي حمل ونق9ل، نگه9داري و س9اير هزينه ه9اي ي9ا درص9دي اف9زودن مبل9غ ب9ا به اطالع مش9تري مي رس9اند، س9پس را مرتب9ط به عن9وان س9ود، ب9ه وي مي فروش9د، بي9ع مرابح9ه مي توان9د به ص9ورت نق9د ي9ا نس9يه منعق9د ش9ود و به ط9ور معم9ول، ن9رخ س9ود نس9يه آن بيش9تر اس9ت. م9دتي اس9ت ك9ه متفك9ران مس9لمان، به منظ9ور پرك9ردن خأل حاص9ل از ح9ذف اوراق قرض9ه، ب9ا اس9تفاده از ويژگي ه9اي بي9ع مرابح9ه اق9دام ب9ه ط9راحي اوراق به9اداري به ن9ام ص9كوك مرابح9ه كرده ان9د ك9ه مي توان9د مكم9ل خ9وبي ب9راي ب9ازار پ9ول و س9رمايه

اسالمي به منظور تأمين مالي و ابزار سياست پولي باشد.

آن ه9ا مهم ت9رين ك9ه اس9ت ق9ابل طراحي گون9اگون به ص9ورت هاي مرابح9ه اوراق عبارت است از:

اوراق مرابحه براي تأمين مالي؛

اوراق مرابحه براي تأمين نقدينگي؛

در )اغلب س9رمایه تج9اري؛ تش9كيل س9رمايه ش9ركت هاي ب9راي مرابح9ه اوراق گردش شرکت های تجاری(

تبديل اوراق مرابحه رهني به اوراق بهادار براي مطالبات بانك ها و ليزينگ ها.

80

مکانیسم اجرایی صکوک مرابحه

81

تأمين مالي ساختار يافته

پروژه محور

82

تعريفتاريخچهبازيگرانکارگردها

تأمين مالي ساختاريافته

تعريف

از طري9ق • ك9ه اس9ت م9الي ت9أمين از ص9نعت پيش9رفته اي حوزة ط9راحي روش ه9اي ت9أمين م9الي نس9بتًا پيچي9ده و ب9ا ك9اربرد اوراق و ابزاره9اي م9الي خ9اص در ق9الب ش9كل گيري بازاره9ا، نيازه9اي م9الي

ن دس9ته از روش ه9ا، تعري9ف و يس9رمايه گذاران را ت9أمين مي كن9د. ان9دارد معي9ني روش ح9دود اين اقتض9اي ب9ه . و ط9رفين ش9رايط

ب99راي ، ن99وع نيازه99ا و ن99وع توافق99ات بس99تگي دارپ99روژه و د ب9ا روش ه9اي ک9ه دارن9د م9الي خاص9ي نيازه9اي ک9ه ش9رکت هايي پيش9نهاد نمي ش9ود، داده پاس9خ وام مث9ل م9الي ت9أمين س9نتي

مي گردد. 83

تأمين مالي ساختاريافته

ويژگي ها

برخي از خصوصيات تأمين مالي ساختاريافته عبارتند از:•مجموعه اي از دارايي ها در قالب يك پورتفوي جمع آوري مي شود.•تعه9داتي ك9ه توس9ط دارايي ه9ا پش9تيباني مي ش9وند در طبق9ات س9رمايه گذاري •

مختلف رده بندي شده تعريف مي شوند.( مقاص9د خ9اص ب9ا Special Purpose Legal Entity)با تش9كيل ي9ك نه9اد ق9انوني •

عم9ر مح9دود، ريس9ك اعتب9اري مجموع9ه دارايي ه9ا از ريس9ك اعتب9اري تعه9دگر اوليه منفك و در محدوده فعاليت مالي تعريف شده تمركز مي يابد.

84

تأمين مالي پروژه محور در برابر تأمين مالي ناشر محور

عدم خروج نقدينگي در طول عمر پروژه به دليل عدم تقسيم سود پروژه اي كه هنوز به پايان نرسيده است.

نبود الزامات ويژه براي ناشر و تفكيك پروژه از مالك آن در فرآيند تأمين مالي و عمالً گسترش دامنة شمول تأمين مالي.

تأكيد بر عوامل اجرايي و نظارتي پروژه و چگونگي اجراي آن به جاي تمركز بر شرايط مالي و وثايق مالك پروژه.

کاهش هزينه هاي نظارت و سازماندهي ارکان تأمين مالي.

نظارت و تمركز ويژه بر هر پروژه به عنوان يك هويت مستقل و بهبود فرآيندهاي مديريتي و اجرايي آن.

85

شماتيک تأمين مالي پروژه محور

86

شماتيک تأمين مالي پروژه محور

( صورت مي گيرد. Equityبخش اصلي و اوليه تشکيل سرمايه توسط سهامدارن ) هستند که پروژه را راه اندازي کرده اند.sponsor%( اين سهام دارن همان 30)اغلب

بخشي از منابع مورد نياز از بانک يا سنديکايي از بانک ها تأمين خواهد شد.

در صورت محدوديت هاي وام گيري از شبکة بانکي، منابع با انتشار اوراق بدهي صورت خواهد پذيرفت.

MLA (Multilateral Agency) سازمان هايي اغلب بين المللي هستند که در راستاي سياست هاي توسعه محور جهاني دست به اقداماتي مانند خريد بخشي از محصول مي کنند يا تضمين اسناد را تا حدي برعهده مي گيرند.

حق الزحمة خدمات خود را دريافت UnderwriterوTrustee، Insurerارکان ديگر مانند خواهند کرد.

Trustee.به عنوان امين سرمايه گذاران نظار بر فرآيند

87

شماتيک تأمين مالي پروژه محور

متعهد پذيره نويس: تعهد خريد اوراق بهادار از ناشر و يا نماينده قانوني آن و تعهد پرداخت وجه كامل آن طبق قرارداد.

بيمه گر: بيمه اموال و اشخاص در قبال خطرات )بيمه مالي نيست(

LNGاغلب قراردادهاي خريد به قيمت نقدي روز )شناور( مي باشد. )Customer)

Swapپوشش ريسک نوسان قيمت معموال توسط سواپ انجام مي گيرد )Dealer)

تثبيت قيمت کاال به تثبيت جريان هاي نقدي آتي پروژه مي انجامد که اين امر موجبات انتشار اوراق درآمد ثابت را مهيا مي سازد.

در اين مدل اغلب اسناد تجاري که ادعايي براي تحصيل منفعت آتي فروش محصوالت نفت و گاز هستند در وثيقه اوراق مي مانند.

برخي ارکان براي تقويت رتبة اعتباري اوراق بدهي در فرايند تأمين مالي به کار (.Ambacگرفته مي شوند )

88

تأمين مالي پروژه محور در قطر

89

مدل مورد استفاده در قطر

ي9ک پ9روژه گ9ازي مرب9وط ب9ه ش9رکت اين م9دل در ت9أمين م9الي

QGPC

(Qatar General Petroleum Corp) ب9راي توس9عة مي9دان گ9ازي

(2000 به کار گرفته شد. ) ژوئن LNGو فروش

ميلي9ارد دالر الزم ب9ود ک9ه از اين مبل9غ 1.2براي توس9عة مي9دان

دو 800مق9دار از متش9کل س9نديکاي توس9ط آن دالر ميلي9ون

بان9ک ت9أمين ش9د و الب9اقي آن ب9ا م9دل ذک9ر ش9ده از ب9ازار س9رمايه

تأمين گرديد.

انتش9ار مبن9اي محص9والت ف9روش آتي مب9الغ دري9افت گواهي

اوراق بدهي و تأمين مالي شد.90

شماتيک تأمين مالي پروژه بر مبناي پيش فروش

91

چهارپايه تأمين مالي ساختاريافته

پاية مالي

تأمين وجوه تکميلي جهت راه اندازي سرمايه گذاري و توليد•

پاية پيش خريد

تعهد خريد محصوالت 9 تقاضاي امن•

پاية پيش فروش

تعه9د ف9روش محص9والت پ9روژه طب9ق ض9وابط و اس9تاندارهاي پذيرفته ش9ده بخش انرژي•

پاية پوششي

پوشش ريسک نوسان قيمت در قرارداد خريد به قيمت ثابت با استفاده از سواپ•

92

تامین مالی از مجرای سایر نهادها

93

بازيگران کارگردها

بانک جهانی

بانک تجارت و توسعه

اکو

صندوق بیمه سرمایه گذاری اسالمی

94

(ISDB)بانک توسعه اسالمی

از و بین المللی توس9عه ای م9الی ب9زرگ موسس9ات از یکی اس99المی محس99وب کنف99رانس تخصص99ی س99ازمان نهاده99ای

می گردد. اجتم99اعی پیش99رفت و اقتص99ادی توس99عه پیش99برد ه99دف با

در غ9یر عض9و، و جوام9ع مس9لمان کش9ورهای کش9ورهای عض9و در اس9المی ش9ریعت اص9ول ۱۹۷۵سراس9ر جه9ان براس9اس

س9وی از اولی9ه ۲۲میالدی س9رمایه ب9ا و اس9المی کش9ور ۷۵۵ میلیون دینار اسالمی در جده عربستان تاسیس گردید.

برگیرن9ده در بان9ک اعض9ای چه9ار ۵۶هم اکن9ون از کش9ور س99رمایه و باش99ند ق99اره آس99یا، آفریق99ا ،  اروپ99ا و آمریک99ا می ب9ر ب9الغ ن9یز حاض9ر ح9ال این بان9ک در ش9ده پذیره نویس9ی می9ان،  جمه9وری این از ک9ه اس9ت اس9المی دین9ار چهارمیلی9ارد

ارزش ب9ه نویس9ی س9هام پ9ذیره ای9ران ب9ا میلی9ون ۷۰۰اس9المی دین9ار اس9المی، چه9ارمین س9هامدار ب9زرگ بان9ک توس9عه اس9المی

محسوب می گردد. 95

( )ادامه(ISDB)بانک توسعه اسالمی

تسهیالت بانک، ضوابط و چارچوب ها

تس9هیالت پ9روژه ای عم9دتاً ب9ه منظ9ور ت9امین نیازه9ای ارزی  پ9روژه ه9ای تولی9دی، عم9رانی و زی9ر بن9ایی •اول9ویت دار بخش دول9تی، تع9یین ش9ده ب9ر اس9اس برنام9ه همک9اری س9ه س9اله کش9ورمان ب9ا بان9ک توس9عه اس9المی، اعط9ا میگ9ردد. بان9ک توس9عه اس9المی ب9ا اع9زام هیأته9ایی جهت تع9یین پروژه ه9ای ال9ویت دار دول9تی کش9ور ، ض9من برگ9زاری جلس9اتی ب9ا وزارتخان9ه ه9ای مختل9ف و نهاده9ای دول9تی و مع9اونت برنام9ه ری9زی و نظ9ارت راه9بردی، س9ند س9ه ی9ا چهارس9اله همک9اری بان9ک ب9ا کش9ورمان را تنظیم می نمای9د ک9ه این س9ند ب9ه عن9وان مالک عم9ل جهت ت9امین م9الی پروژه ه9ای ال9ویت دار کش9ور در طی م9دت زم9ان

مالک عم9ل ت9امین 2012-2015برنام9ه، ق9رار می گ9یرد. در ح9ال حاض9ر برنام9ه چه9ار س9اله همک9اری م9الی پ9روژه ه9ای ال9ویت دار کش9ور می باش9د .سقف تس9هیالت بان9ک توس9عه اس9المی ب9رای ه9ر پ9روژه

ی9ا ث9ابت می باش9د. 100ح9داکثر میلی9ون دالر می باش9د و  س9ود و ک9ارمزد آن ب9ه ص9ورت ش9ناور  براس9اس ض9وابط و مق9ررات بان9ک کلی9ه مراح9ل اج9رایی پ9روژه از جمل9ه تهی9ه اس9ناد مناقص9ات جهت

(، مش9اور ن9اظر، حس9ابرس ط9رح و برگ9زاری مناقص9ات PMCانتخ9اب پیمانک9ار، مش9اور م9دیریت ط9رح)مربوط9ه بایس9تی زی9ر نظ9ر بان9ک ص9ورت پ9ذیرد و قبال پیمانک9ار و مش9اورین آن انتخ9اب نش9ده باش9ند. روش9های م9الی ب9ه ک9ار گرفت9ه ش9ده ب9رای ت9امین م9الی پ9روژه ه9ا عم9دتاً ش9امل ف9روش اقس9اطی، اج9اره قیمت معین، وی9ژگی ب9ا خ9دمات، ارائ9ه ی9ا ای ک9االی س9رمایه )تولی9د استص9ناع تملی9ک، ب9ه ش9رط

مشخص درزمان خاص( می باشد96

صندوق توسعه ملي

97

تعريفتاريخچهبازيگرانکارگردها

هدف

صندوق توس9عه ملي ب9ا ه9دف تب9ديل بخش9ي از عواي9د ناش9ي از ف9روش نفت و گ9از و ميعان9ات ثروت ه99اي ب99ه نف99تي فرآورده ه99اي و گ99ازي مان9دگار، مول9د و س9رمايه هاي زاين9دة اقتص9ادي و ن9يز حف9ظ س9هم نس9ل هاي آين9ده از من9ابع نفت و

گاز و فرآورده هاي نفتي تشکيل شد.

98

صندوق توسعه ملي

هيأت عامل

هيأت امنا )باالترين رکن صندوق(•هيأت ناظر•هيأت عامل•

هيأت نظارت

تعيين حداقل نرخ بازده مورد انتظار از منابع صندوق•رسيدگي صورت هاي مالي و تهيه گزارش هاي موردي يا ادواري•رسيدگي به عملکرد صندوق از حيث انطباق با اساسنامه•

99

صندوق توسعه ملي

ارکان صندوق

هيأت امنا )باالترين رکن صندوق(•هيأت ناظر•هيأت عامل•

هيأت امنا

تعيين حداقل نرخ بازده مورد انتظار از منابع صندوق•نرخ بازدة قبول طرح هاي توليد و سرمايه گذاري براي پرداخت تسهيالت•ب9ه نح9وي ک9ه مي9انگين اين نرخ ه9ا کم9تر از • تع9يين ن9رخ س9هم مش9ارکت در طرح ه9اي س9رمايه گذاري

متوسط نرخ بازدة سپردة بانک مرکزي در خارج کشور نباشد.

100

مصارف صندوق

ب9ه • متعل9ق اقتص9ادي بنگاه ه9اي ، تع9اوني بخش ه9اي خصوص9ي، ب9ه تس9هيالت اعط9اي مؤسس9ات عم9ومي غيردول9تي ب9راي تولي9د و توس9عه س9رمايه گذاري داراي توجي9ه ف9ني،

مالي، اقتصادياعطاي تسهيالت صادرات خدمات فني مهندسي • قانون اساسي80اعطاي تسهيالت به سرمايه گذاران خارجي با رعايت اصل •

101

مراحل پذيرش، بررسي و تصويب طرح

102

نظام نامة ضوابط و شرايط اعطاي تسهيالت

نوع ارز و واحد محاسبات

واحد پولي محاسبات دالر آمريکا•ط9رح • ب9ه ک9ه ب9ود خواه9د ارزي هم9ان ب9ه استفاده ش9ده ارزي تس9هيالت بازپرداخت

پرداخت شده است.نرخ تس9عير در ه9ر ص9ورت ک9ه ض9رورت پي9دا کن9د مع9ادل ن9رخ براب9ري بين المللي ارز •

براساس اعالم بانک خواهد بود.

103

الزامات

سهم آورده

% ک9ل هزين9ة ري9الي و ارزي 25سهم آوردة متقاض9ي اعم از حقيقي و حق9وقي مع9ادل •طرح )برمبناي ارزيابي فني، اقتصادي بانک عامل( خواهد بود.

%15سهم آورده در مناطق کمتر توسعه يافته برابر •%30سرمايه گذاري مشترک خارجي و طرف ايراني •%20در بخش هاي تعاوني و کشاورزي و آب معادل حداقل •

104

الزامات

نرخ بازدة مورد انتظار

حداقل ن9رخ ب9ازدة م9ورد انتظ9ار از من9ابع ص9ندوق مع9ادل مي9انگين ن9رخ ب9ازدة س9پرده هاي •بان9ک در بازاه9اي خ9ارجي اس9ت ک9ه س9االنه از طري9ق بان9ک ب9ه هي9أت عام9ل ابالغ خواه9د

شد.% 10% و س9اير زيربخش ه9ا ح9داقل مع9ادل 5اين ن9رخ ب9راي بخش کش9اورزي ح9داقل •

خواهد بود.

105

الزامات

مدت تسهيالت

مدت زم9ان الزم ب9راي دورة س9رمايه گذاري ت9ا بهره ب9رداري آزمايش9ي از طرح ه9ا ح9داکثر • سال3

ماه6دورة تنفس حداکثر •دورة ب9ازپرداخت تس9هيالت ب9ا احتس9اب مجم9وع دوره ه9اي س9رمايه گذاري، بهره ب9رداري •

سال8و تنفس حداکثر

106

الزامات

عمومي

هزينه ه9اي • ارزي بخش مع9ادل ح9داکثر ط9رح ه9ر ب9ه اعط9ايي ارزي تس9هيالت سرمايه گذاري طرح خواهد بود.

پرداخت تسهيالت سرمايه در گردش از منابع صندوق به طرح ها ممنوع مي باشد.•نس9بت حق9وق ص9احبان س9هام ب9ه مجم9وع دارايي ه9اي ش9رکت در ه9ر مقط9ع زم9اني از •

% کمتر نباشد.20

107

صندوق ذخيرة ارزي

108

تعريفتاريخچهبازيگرانکارگردها

صندوق ذخيره ارزي

ايجاد صندوق

 ق9انون برنام9ة س9وم توس9عة ۶۰طرح ايج9اد حس9اب ذخ9يرة ارزي در ق9الب م9ادة •اجتم9اعي و ف9رهنگي کش9ور در س9ال ب9ه تص9ويب مجلس ش9وراي ۷۹اقتص9ادي،

از م9اه هم9ان س9ال آب9ان در ن9يز آن اج9رايي آيين نام9ة متعاقب9اً و اس9المي رس9يد سوي هيأت وزيران به تصويب رسيد.

هدف

از • درآم9دهاي حاص9ل م9يزان در ثب9ات ايج9اد نظ9ير اه9دافي ارزي حس9اب ذخ9يرة ف9روش نفت خ9ام، تب9ديل دارايي ه9اي حاص9ل از ف9روش نفت خ9ام ب9ه ديگ9ر ان9واع ذخ9اير و توس9عة فعاليت ه9اي تولي9دي و س9رمايه گذاري و ت9أمين بخش9ي از اعتب9ار م9ورد ني9از طرح ه9اي تولي9دي و ک9ارآفريني بخش غيردول9تي و فراهم ک9ردن امک9ان

تحقق فعاليت هاي پيش بيني شده در برنامه را مدنظر قرار مي دهد.109

منابع صندوق در کانال غيردولتي

ش9ده • مق9رر توس9عه چه9ارم س9الة پنج ق9انون در اس9ت به منظ9ور س9رمايه گذاري و ت9أمين بخش9ي از اعتب9ارات م9ورد ني9از طرح ه9اي تولي9دي و ک9ارآفريني بخش غيردول9تي ک9ه توجي9ه ف9ني و اقتص9ادي آن ه9ا ب9ه رس9يده ذي رب9ط تخصص9ي وزارت خانه ه9اي تأيي9د

درص9د حس9اب ذخ9يره ارزي از طري9ق ۵۰باش9د ت9ا از خ9ارج اي9راني بانک ه9اي و داخلي ب9انکي ش9بکة ک99افي تض99مين ب99ا تس99هيالت به ص99ورت کش99ور

تخصيص يابد. 110

111

با تشکر