Сабақтың тақырыбыСабақтың тақырыбы

Дене импульсі. Дене импульсі.

Импульстің сақталу заңы.Импульстің сақталу заңы. Реактивті қозғалыс. Реактивті қозғалыс.

Сабақтың жоспары1. Дене импульсі, дене импульсінің бағыты,

өлшем бірлігі2. Күш импульсі, оның бағыты, өлшем бірлігі3. Күш импульсімен дене импульсінің

арасындағы байланыс4. Тұйық жүйе5. Импульстің сақталу заңы6. Реактивті қозғалыс7. Реактивті қозғалыс жылдамдығы8. Ғарышқа жол салған ғалымдар

Дене импульсі. Дене импульсі. Ипульстің сақталу заңы.Ипульстің сақталу заңы.

Реактивті қозғалыс.Реактивті қозғалыс.( тірек конспекті )( тірек конспекті )

1 «Импульс» гректін сөзінін аудармасы 1 «Импульс» гректін сөзінін аудармасы «соққы» Механика: дене импульсі «соққы» Механика: дене импульсі немесе қозғалыс мөлшері және күш немесе қозғалыс мөлшері және күш импульсі.импульсі.

→ → → → → → Дене импульсі: p ═ mV; p - V Дене импульсі: p ═ mV; p - V

жылдамдықпен қозғалып келе жатқан жылдамдықпен қозғалып келе жатқан массасы m дененің импульсі.массасы m дененің импульсі.

SISI→→PP[1[1кг*м/с] кг*м/с]

Kүш импульсі: Kүш импульсі:

→ → → → → → → → F = ma = m* V – VF = ma = m* V – V00 / / ΔΔt;t; → → → → → → →→ → → →→ → → F * F * ΔΔt = mV – mVt = mV – mV00; p; p00 = mV = mV00;; p = mV p = mV → → → → → → → → →→ →→ F * F * ΔΔt t == p – pp – p00; ; F * F * ΔΔtt = Δp = Δp S→ F * Δt [ 1H* c ]S→ F * Δt [ 1H* c ]

Күш дене импульсінің Күш дене импульсінің импульсі өзгерісіимпульсі өзгерісі

2. 2. → → → →→ → → →

FF11 = -F = -F22 → m → m11 * V * V11 – V – V11/ / ΔΔt = t =

= = -m -m22* V* V22 – V – V22/ / ΔΔt; ( Δt )→ t; ( Δt )→

→ → →→ → → → →

mm11VV11 + m + m22VV22 = m = m11 V’ V’11 + m + m22V’V’22

→ → → → → →→ →

pp11 + p + p22 = p’ = p’11 + p’ + p’22

Импульстың сақталу заңыИмпульстың сақталу заңы

→ → VV11 - газ жылдамдығы - газ жылдамдығы m – жанған отынның m – жанған отынның

массасы массасы М – мәре алдындағыМ – мәре алдындағы зымыранның сыртқы зымыранның сыртқы қабығымен және отынменқабығымен және отынмен қоса есептегіндегі массасықоса есептегіндегі массасы М – m - зымыран М – m - зымыран қабығының массасықабығының массасы VV22 – зымыран қабығының – зымыран қабығының жылдамдығыжылдамдығы → →→ → VV22 = - m* V = - m* V11/ M – m / M – m Зымыран газдың Зымыран газдың атқылап шығу жылдамдығы атқылап шығу жылдамдығы бағытына қарама – қарсы бағытына қарама – қарсы бағытталған жылдамдық аладыбағытталған жылдамдық алады

Циолковский – Королев – Гагарин - Циолковский – Королев – Гагарин - Әубәкіров - МұсабаевӘубәкіров - Мұсабаев

Нені білдік?Нені білдік? 1Дене импульсі деп1Дене импульсі деп _____________________ _____________________ ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________2.Дене импульсінің формуласы2.Дене импульсінің формуласы __________ __________ __________________________________________________________________________..Өлшем бірлігі:Өлшем бірлігі: ________________________ ________________________3.Импульстің бағыты 3.Импульстің бағыты ______________________________________ бағытымен бағытталады.бағытымен бағытталады.4."Импульс" ұғымын енгізген француз 4."Импульс" ұғымын енгізген француз ғалымығалымы ______________________________ ______________________________..

5.Күш импульсі деп5.Күш импульсі деп _______________________ _______________________ ______________________________________________________________________________

6.Егер күш пен оның әрекет ету уақыты 6.Егер күш пен оның әрекет ету уақыты белгілі болса, дененің алатын күш белгілі болса, дененің алатын күш импульсі; I=импульсі; I= ___________________________________ ___________________________________

77.Күш импульсінің өлшем бірлігі.Күш импульсінің өлшем бірлігі ___________ ___________ ____________________________________________________

8.Күш импульсі векторының бағыты8.Күш импульсі векторының бағыты __________ ________________ ______ бағытымен сәйкес келеді. бағытымен сәйкес келеді.

9."Дене импульсі"," Күш импульсі" 9."Дене импульсі"," Күш импульсі" ұғымдарын пайдалана отырып, Ньютонның ұғымдарын пайдалана отырып, Ньютонның екінші заңын тұжырымда екінші заңын тұжырымда ___________________________ ___________________________ __________________________________________________________________________

Импульстің сақталу заңыИмпульстің сақталу заңы

1.Тұйық жүйе дегеніміз не1.Тұйық жүйе дегеніміз не __________________ __________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Импульстің сақталу заңының тұжырымдамасы2.Импульстің сақталу заңының тұжырымдамасы ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Формуласы:3.Формуласы: ______________________ ______________________ 4.Импульстің сақталу заңы орындалу үшін қажетті 4.Импульстің сақталу заңы орындалу үшін қажетті

шарттаршарттар __________________________ __________________________ ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Реактивті қозғалысРеактивті қозғалыс 1.Реактивті қозғалыс деп1.Реактивті қозғалыс деп ________________________ ________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ 2.Отын 2.Отын

жанғаннан кейінгі зымыран алатын жылдамдық жанғаннан кейінгі зымыран алатын жылдамдық қандай шамаларға тәуелдіқандай шамаларға тәуелді _______________________ _______________________ ______________________________________________ ______________________________________________ 3.Реактивті қозғалтқыштың жылдамдығын 3.Реактивті қозғалтқыштың жылдамдығын арттыру тәсілдеріарттыру тәсілдері _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________ 4.Реактивті күш4.Реактивті күш ________________________________ ________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ 5.Ғарышқа жол салған ғалымдар5.Ғарышқа жол салған ғалымдар _________________ _________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Есептей білеміз бе?

1. Массасы 3 кг доңғалақ горизонталь бетпен сырғанаусыз 5 м жылдамдықпен домалап келеді. Доңғалақтың импульсін табыңыз.

Берілгені : _________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Рельсті бойлай 6 м/с жылдамдықпен 2. Рельсті бойлай 6 м/с жылдамдықпен жүгіріп келе жатқан массасы 60 кг жүгіріп келе жатқан массасы 60 кг адам рельсте тыныш тұрған 30 кг адам рельсте тыныш тұрған 30 кг арбашаға секіріп мінді. Арбашаның арбашаға секіріп мінді. Арбашаның рельспенен қандай жылдамдықпен рельспенен қандай жылдамдықпен қозғала бастайтынын табыңыз.қозғала бастайтынын табыңыз.

БерілгеніБерілгені:: ___________________________ ___________________________ ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

33. Зарядымен қоса есептегенде массасы . Зарядымен қоса есептегенде массасы 300 г болатын кішкене зымыран 300 г болатын кішкене зымыран вертикаль жоғары қарай 140 м биіктікке вертикаль жоғары қарай 140 м биіктікке көтерілді. Заряд лезде жанады деп көтерілді. Заряд лезде жанады деп есептеп, зымыраннан бөлініп шығатын есептеп, зымыраннан бөлініп шығатын газ жылдамдыған есептеңдер. газ жылдамдыған есептеңдер. Зарядтың массасы 50 г.Зарядтың массасы 50 г.

БерілгеніБерілгені:: ___________________________ ___________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Сабақты қорытындылау Сабақты қорытындылау

( өзіңді - өзің тексер )( өзіңді - өзің тексер )1.1. Механикада қарастырылатын қай векторлық Механикада қарастырылатын қай векторлық

шаманың сақталу қасиеті бар?шаманың сақталу қасиеті бар?

а) күш в) импульс с) жылдамдық а) күш в) импульс с) жылдамдық

д) үдеуд) үдеу

2. Дене импульсінің анықтамасына қай өрнек 2. Дене импульсінің анықтамасына қай өрнек сәйкес келеді?сәйкес келеді?

→→ → → → → → →→ →

А) а А) а = F/m = F/m в) в) FF··t t с) с) p = mp = m·V ·V е)е) mV mV22/2/2

33. Массасы 2 кг дене 3 м/с жылдамдықпен . Массасы 2 кг дене 3 м/с жылдамдықпен қозғалып келеді. Дененің импульсі неге қозғалып келеді. Дененің импульсі неге тең?тең?

А) 3кгА) 3кг∙м/с в) 9 кг∙м/с с) 6 кг∙м/с д) 18 кг∙м/с∙м/с в) 9 кг∙м/с с) 6 кг∙м/с д) 18 кг∙м/с

4. Механикалық жүйе тұйық болса қай 4. Механикалық жүйе тұйық болса қай тұжырым дұрыс?тұжырым дұрыс?

А) Жүйедегі барлық денелердің импульсі А) Жүйедегі барлық денелердің импульсі өзгеріссіз боладыөзгеріссіз болады

В) Жүйедегі барлық денелердің импульсі В) Жүйедегі барлық денелердің импульсі азаядыазаяды

С) Жүйе импульстерінің қосындысы нөлге тең С) Жүйе импульстерінің қосындысы нөлге тең

Д) Жүйе импульстерінің қосындысы тұрақты Д) Жүйе импульстерінің қосындысы тұрақты боладыболады

5. Импульстің сақталу заңы қандай жағдайда 5. Импульстің сақталу заңы қандай жағдайда орындалады?орындалады?

А) Әсерлесетін денелер соқтығысқан жағдайдаА) Әсерлесетін денелер соқтығысқан жағдайда

В) Жарық жылдамдығы мен салыстырғанда аз В) Жарық жылдамдығы мен салыстырғанда аз жылдамдықпен қозғағандажылдамдықпен қозғағанда

С) Тұйық жүйелердеС) Тұйық жүйелерде

Д) Тұйықталмаған жүйелердеД) Тұйықталмаған жүйелерде

6. Күш импульсінің өрнегін көрсетіңіз6. Күш импульсінің өрнегін көрсетіңіз

→→

А) А) F ∙F ∙ΔΔtt в)в) F∙V F∙V с)с) F∙S F∙S д)д) F/m F/m

7. Қандай физикалық шамалар “ Н∙с” өлшем 7. Қандай физикалық шамалар “ Н∙с” өлшем бірлігімен өлшенеді?бірлігімен өлшенеді?

А) күш импульсі в) күш моменті с) дене импульсі А) күш импульсі в) күш моменті с) дене импульсі д) күшд) күш

88. Жұмысын аяқтаған сатысы ғарыш кемесінен . Жұмысын аяқтаған сатысы ғарыш кемесінен ажырағанда кеме қандай импульс алады?ажырағанда кеме қандай импульс алады?

→ → → →→ → → →

А)А) p p В)В) -p -p C C)) 2p 2p д)д) -2p -2p

9. Тұрақты күштің әсерінен дененің импульсі 4 с 9. Тұрақты күштің әсерінен дененің импульсі 4 с ішінді 20 кгішінді 20 кг∙м/с – ке өзгереді. Бұл күш неге ∙м/с – ке өзгереді. Бұл күш неге тең?тең?

А) 5 Н В) 1 Н С) 3 Н Д) 4 НА) 5 Н В) 1 Н С) 3 Н Д) 4 Н

10. Ньютонның екінші заңының импульстік 10. Ньютонның екінші заңының импульстік түріне қай өрнек сәйкес келеді?түріне қай өрнек сәйкес келеді?

→ → → → →→ → → → →

А)А) F∙ F∙ΔΔt = t = ΔΔpp В)В) a = F/m a = F/m С) С) F = -kx F = -kx Д)Д) kx kx22/2/2

Жауап кілтіЖауап кілті

11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010

BB CC CC СС СС АА АА ВВ АА АА

Үйге тапсырма §12, §13, §14

12 жаттығу № 1,3,5