ბერძნული პოლისები და მმართველობის...

ბერძნული პოლისები დამმართველობის ფორმები

ავტ: ფ. სიდამონიძე

სპარტა-ოლიგარქიის საყრდენი

ძველი ბერძნული ქალაქ-სახელმწიფო (პოლისი) საბერძნეთის სამხრეთნაწილში, პელოპონესის სამხრეთ აღმოსავლეთ ოლქში — ლაკონიკეში.

გაშენებულია მდინარე ევროტასის ხეობაში.

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%98

ძვ. წ. XII საუკუნის დასაწყისში დორიელთა შემოჭრის შედეგად, ლაკონიკესძველი კერები დაინგრა, მოსული (დორიული) და დამხვდური (აქაველი) მოსახლეობა ერთმანეთს შეერია, ახალი სპარტის აღმოცენება დაიწყო . იგიმიმდინარეობდა მდინარე ევროტასის ნაპირებზე ძვ. წ. X-IX - მდე

ძვ. წ. IX საუკუნეში აქ ჩამოყალიბდასახელმწიფოლაკონიკე, რომლისდედაქალაქი იყო სპარტა.

სპარტას საზოგადოება სამი ნაწილისგანშედგებოდა:

სპარტელები — სრულუფლებიანიმოქალაქეები; (სპარტიატები)

პერიეკები — ვაჭარ-ხელოსნები;

ჰილოტები — მიწის მუშები.სპარტული ფარი

http://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%94&action=edit&redlink=1

• ძვ. წ. IX საუკუნეში კანონმდებელმა ლიკურგემ სპარტისსაფუძველზე ჩამოაყალიბა ძლიერი სამხედროსახელმწიფო, რომელმაც თავისი ჰეგემონია გაავრცელამთელს პელოპონესზე და მთლიანად ძველ საბერძნეთზე.

• ლიკურგეს მიეწერება მიწების დანაწილება, უხუცესთასაბჭოს (გერუსია) შექმნა, სახალხოკრების აპელის დაწესება, ახალგაზრდობის მკაცრიაღრზდის მეთოდების შემუშავება და სხვა.

• სპარტაში არსებობდა ლიკურგეს, როგორც სინათლისღვთაების განსაკუთრებული კულტი.

ლიკურგე

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%94

http://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%A3%E1%83%AE%E1%83%A3%E1%83%AA%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%AD%E1%83%9D&action=edit&redlink=1

http://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1

http://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%90%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_(%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%AE%E1%83%9D_%E1%83%99%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90)&action=edit&redlink=1

http://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%98&action=edit&redlink=1

ლიკურგე ზრუნავდა, რომ სპარტელი ახალგაზრდებისიმწიფის ასაკის მიღწევისთანავედაქორწინებულიყვნენ და შთამომავლობა ჰყოლოდათ.

მან უცოლო მამაკაცებისთვის უამრავი სასჯელიმოიგონა. მაგალითად, მათ არ ჰქონდათღვთაებებისადმი მიძღვნილ დღესასწაულებზედასწრების უფლება, რაც სპარტის მოქალაქისთვისდიდი დამცირება იყო. გარდა ამისა, უცოლომამაკაცებს აიძულებდნენ, ზამთარში სპარტისცენტრალური მოედნის გარშემო დედიშობილებსერბინათ და თან მათთვის მიძღვნილი დამცინავისიმღერები ემღერათ.

უცოლოებზე არ ვრცელდებოდა საბერძნეთშისაყოველთაოდ დადგენილი ეთიკის ნორმები. ერთხელიპოდრომზე მისულ სახელოვან სტრატეგოსსდერკილადას, რომელიც უცოლშვილო გახლდათ,

მასზე ბევრად უმცროსმა ახალგაზრდამ ადგილი არდაუთმო, რაც დიდი შეურაცხყოფა იყო. გამწარებულმადერკილადამ ყმაწვილს შენიშვნა მისცა, რაზეც ასეთიპასუხი მიიღო; "რატომ უნდა დაგითმო ადგილი? შენხომ ჯერ არ გაგიჩენია ის, ვინც შემდეგ მე დამითმობსადგილს."

”სპარტანულიაღზრდა”

როდესაც სპარტელ ქალს ბავშვიუჩნდებოდა, ექიმებისაგულდაგულოდ სინჯავდნენ. თურამე ნაკლს აღმოუჩენდნენ, უფსკრულში აგდებდნენ. ჯანმრთელებს კი დედებს ატანდნენდა 7 წლამდე აღზრდის უფლებასაძლევდნე. შემდეგ კი ართმევდნენ დამიჰყავდათ საწრთვნელ ბანაკებში.

ყოველი სპარტელი მამაკაცი 7 წლიდან სიკვდილამდე სამხედროსამსახურში იყო, უმკაცრეს სამხედროაღზრდას 20 წლამდე იღებდა, სკოლა-ყაზარმიდანვე ირიცხებოდასამხედრო განაყოფში, სადაც ისთავის თანამებრძოლებთან ერთადრჩებოდა. სიკვდილამდე მათთანვარჯიშობდა, იბრძოდა, ტრაპეზსიყოფდა.

სპარტანული აღზრდა გულისხმობდაგონებრივ წვრთნასაც, სხარტ, მოკლედა საზრიან სიტყვა-პასუხს(„ლაკონიური საუბარი“). სპარტანული აღზრდის წყალობით, სპარტა საბერძნეთშიპირველხარისხოვანი ქვეითი(ჰილოტები) ლაშქარი ჰყავდა.

http://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%B0%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit&redlink=1

ძველი სპარტის ნანგრევები ახალ სპარტასთან

ათენი - დემოკრატიის სამშობლო

ათენის აკროპოლისი

ძველი ათენიძლიერიდამოუკიდებელიქალაქი დაგანათლებისცენტრი იყო.

ქალაქს სახელიძველი ბერძნულიმითოლოგიისქალღმერთათენასპატივსაცემადდაერქვა.

თანამედროვე ქალაქის პანორამა.

ათენი (ბერძნ. Αθήνα [a'θina]) — საბერძნეთის დედაქალაქი და მსოფლიოსერთ-ერთი ყველაზე განთქმული ქალაქი. თანამედროვე ათენი დიდი დაკოსმოპოლიტი ქალაქია;

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%AB%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%98

სოლონი (ძვ. წ. 638 — 558) —გამოჩენილი ათენელი პოეტი, მხედართმთავარი, რეფორმატორიდა კანონმდებელი იყო.დემოკრატიას პირველად ფუძე მანჩაუყარა. მან დაწერა კანონები, რომლებიცაწყობდა ხალხის დაბალ ფენასანუ დემოსს.

სოლონს თვლიდნენ როგორც ერთ-ერთ ყველაზე ბრძენ ადამიანს.

სოლონის პროფილის ბარელიეფია.შ.შ-ს წარმომადგენელთა პალატის სახლზე

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%98

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%99%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90

http://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1

მონარქია (ლათ. monarcha; ბერძნ. μονάρχης: μόνος „მონოს“ — ერთი, ერთადერთი; ἀρχων „არქონ“ — მმართველი, ლიდერი) — სახელმწიფო მმართველობის ფორმა.მონარქია არის მმართველობის ისეთი ფორმა, როდესაც ძალაუფლება არის ერთი ადამიანის, მეფის ხელშია. ქრ.შ-მდე 2000-800 წწ. საბერძნეთის უმეტეს ქალაქ-სახელმწიფოებს მართავდამონარქი ანუ მეფე, ბერძნულდასახლებებს არ მართავენ დედოფლები თავდაპირველად, მეფესირჩევდა ხალხი. მოგვიანებით, მეფეებმა თავისი ძალაუფლების გადაცემა დაიწყესმემკვიდრეობით უფროს ვაჟზე. საბერძნეთში მეფეებს დიდი ძალაუფლება ჰქონდათ: გამოსცემდნენ კანონებს და იყვნენ მოსამართლეები, ისინი იყენებდნენ ჯარისკაცებს იმ ხალხისწინააღმდეგ, რომელიც არ ეთანხნებოდა კანონებს და არ იხდიდა გადასახადებს.

დღეისათვის არსებობს მონარქიის ორი ტიპი: კონსტიტუციური მონარქია - რომლის დროსმონარქის ძალაუფლება შეზღუდულიაკონსტიტუციითდა აბსოლუტური მონარქია - რომლისდროს მონარქი შეუზღუდავ ძალაუფლებას ფლობს.

შუა საუკუნეებში მონარქია იყო სახელმწიფო მმართველობის ყველაზე უფრო გავრცელებულიფორმა. თანამედროვე მონარქიების დიდი ნაწილი (კერძოდ ევროპული მონარქიები) კონსტიტუციურია. თანამედროვე ფაქტობრივი აბსოლუტური მონარქიებია: ბრუნეი, ბჰუტანი, ომანი, საუდისარაბეთი და სვაზილენდი.ვატიკანი არის თეოკრატიული მონარქია, რომლის მონარქია რომის პაპი.

მმართველობის ფორმები ძველ საბერძნეთში

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A5%E1%83%98%E1%83%90

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A5%E1%83%98%E1%83%90

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9E%E1%83%90

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%98

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%B0%E1%83%A3%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%98

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%9E%E1%83%98

ოლიგარქია (ბერძნ. ὀλιγαρχία; ὀλίγον „ოლიგონ“ — ცოტა და ἀρχή „არქე“ —ძალაუფლება) — მმართველობის ფორმა, რომლის დროს ძალაუფლებაუჭირავს ადამიანების ვიწრო, ელიტურ წრეს (ოლიგარქებს), რომლებიცძალაუფლებას იყენებენ საკუთარი ინტერესების შესაბამისად.ტერმინი პირველად გამოიყენეს ძველმაბერძენმა ფილოსოფოსებმა პლატონმა და არისტოტელემ.

ტირანია (ბერძნ. τύραννος, τυραννίς) — თანამედროვე მნიშვნელობითარის დიქტატორული პოლიტიკური რეჟიმი, რომელიც გამოირჩევა თავისისისასტიკით.

დემოკრატია (ბერძნ. δήμος „დემოს“ — ხალხი; κράτος „კრატოს“ —კანონი, ძალა) — სახელმწიფო მართვის ფორმა, როდესაც მთელიძალაუფლება უშუალოდ ხალხს ან მათ წარმომადგენლებს ეკუთვნით. დემოკრატიის უმთავრესი მოთხოვნებია – არჩევითობა დამოკლევადიანობა. გარდა ამისა, ცნება დემოკრატია მოიცავს მთელ რიგუფლებებსა და თავისუფლებებს, რომელთაც ბუნება ანიჭებს ყოველადამიანს განურჩევლად მისი რასისა, ეთნიკური, კონფესიური, რელიგიური, სოციალური, იდეოლოგიური თუ სხვა კუთვნილებისა.

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9E%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%94

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%90

ტაში.

მქუხარე აპლოდისმენტები.

ბერძნული პოლისები და მმართველობის...

Education

Transcript of ბერძნული პოლისები და მმართველობის...