حضرت محمد (ص)

ۍد اسالم نه مخکښې د نړ او د عربو حالت ۍد اسالم تر ظهوره مخکښې د ټولې نړ د خلقو حالت د عقائدو، افکارو او اجتماعي نظره ډير بد

ۍؤ. که څه هم د نړې د ټولو سيمو حالت يو شان نه ؤ خو ويلي شو چې نړ ټول خلق په فکري بې الريو، وهمي خيالونو، غلطو ټولنيزو دودونو، چټياتو او اخالقي او اجتماعي افسانو او ستونزو کې

شريک ؤ.

د اسالم نه تر څرګنديدو مخکښې يهوديانو د حضرت موسی)عليه السالم( دين بدل کړو او د هغه سم اصول يې په وچو او جامدو اصولو بدل کړي وو. د خلقو په ژوند کې ماده توب او ماده

ګروهنه زياته شوې وه او د افسوس خبره داده چې مسيحيت او عيسائيت هم چې د خلقو د سمولو او له ککړتياؤ څخه د خلقو د پاکولو له د حصرت عيسي )عليه السالم( په ذريعه راغلی ؤ د

روحاني پالرانو او او پاپانو لخوا بدل شوی ؤ او عيسايي پاپانو اوروحاني پالرانو ورځنې د خپلې ګټې لپاره دوکان جوړ کړی ؤ. او له دې امله چې د اجتماعي سيسټم لپاره يې بشپړ قوانين نه

لرل د خلقو د هر اړخيزې الرښوونې او ژغورنې عاجز ؤ. د همدغو حاالتو له امله خلق په بې ۍالريو، وهمي دودونو، خياالتو، جټيانو او افسانو کې په ګډه ښکيل وو. د تباه او فساد اور بل ؤ،

وهمونه او غلط تصورات دمذهب په نامه په خلقو تپل شوي وو. خلقو د دوو يا درو خدايانو عبادت کوو او اکثرو يې بتانو، ستورو، اور يا غوا ته سجدې کولې. او تر ټولو شرموونکې دا چې ځينو

ۍ. په ټوله نړ کې اخالقي او معنوي بې [ 1 ]کسانو د ښځو او سړو د تناسلې الو عبادت کوو الريتوب ؤ او د ورور وژنې، ظلم او زياتي بازار ګرم ؤ او په حقيقت کې انسانيت د يو لوي ګړنګ

په غاړه ؤ.

عربستان چې په هغه وخت کې يې ورته سوزيدلې زمکه ويله، عجيبه حالت درلوده. عربستان د يوې داسې سيمې نوم ؤ چرته چې نه اوبه وې او نه شين بوټی، کيکرو او نورو تيزو ازغو ته به يې واښه ويل.که ددغې سيمې کورونو ته يې کورونه ويل نو غلطه وه بلکه دا کورونه داسې جونګړې وې چې د انسان په نامه يو موجود ته پکې لوغړيدۀi او په خړو اوبو او کجورو سره به يې د خيټې

اور مړ کوو. جنګ او د قبيلو نښتې د عربستان د خلقو د ټولنيز نظام بنيادي اصل ؤ. مکه يوه بتکده وه او استوګن يې هغه سوداګر او سود خواره وو چې انسانان به يې په درهمو او دينارو

اخستل.

ۍد کوچيانو او شپنو کوچي ژوند د ملک او خان يا فيوډل ازم په سسټم سره ډير ګران شوی ؤ، د ۍ طبقاتي زبيښناک او سود خورو په وجه رامنځته شوي اقتصادي کړکيچ د انسان د ژوند مفهوم

ۍبدل کړی ؤ. او ټولنيزه نيکمرغي يې له تورتم سره مخامخ کړې وه. د عربو قبيلې د خپلې نادانۍاو ناپوه په وجه د بتانو په عبادت لګيا وې او له کعبې يې يو بت ځاي جوړ کړی ؤ.

په عربو کې دا غلط تصور دود ؤ چې يوازې هغه کسان لوړ او معتبر دي چې عرب دي او عربي وينه لري. په عربو کې دننه هم د زياتو شتو او اوالدونو په وجه بيالبيل او وهمي وياړونه رامنځته

شوي وو او هرې قبيلې به په ډيرو ځوانانو او شتو وياړ کوو.

لوټ مار، وحشيتوب، تيری، يرغل او جنايت د عربو لوي صفتونه وو، سړي وژنه د هغوي لپاره د فخر او وياړ خبره وه او له دې امله چې لوڼه به يې د ځان لپاره شرم ګڼلې يا به يې له خرچې

ۍويريدل هغوي به يې ژوند ښخولې او که يو عرب خبر شوې چې لور يې شوې ده نو رنګ به يې له غصې سور شو او ځان سره به يې ويل چې اوس په دې شرم څه وکړم؟ کله کله خو به په

ۍټولې کورن کې يوه ښځه شرم ګڼل کيده.

http://www.al-shia.org/html/pash/ahl/tarjome/01/01.htm#_ftn1

ۍپه دا ډول عرب د فساد او تباه په يوې جبې کې ډوب وو، د شاته پاتې والي او ناپوه په وجه ۍ وحشيان او فساديان شوي وو. اود نړې د نورو خلقو په شان يې د مذهب په نامه د چټياتو او

وهمونو عبادت کوو. څرګنده خبره ده چې د داسې ټولنې د سمولو لپاره يو بنيادي انقالب او هر اړخيز بدلون ته ضرورت ؤ، خو ضروري وه چې د داسې انقالب او پاڅون مشر او الرښود يو

اسماني او خدائي کس وی چې د هر ډول تيري، زياتي او بت مننې بچ پاتې شي او د شخصي ګټو او فائدو لپاره خپل مخالفان د تصفيې په نامه ختم نه کړي. بلکه هغه اصالح وکړي او يوزاې د

الر کې د خلقو د حالت د سمولو او د ټولنې د پرمختګ لپاره کار وکړي. ځکه چې هغه خداي په الرښود چې پخپله معنويات او اخالق نه لري او په هغه کې لوي انساني اخالق او ځانګړتياوې

موجودې نه وي، د ټولنې اصالح نشي کولی. دا يوازې اسمانې الرښودونکي او مشران دي چې د خداي پاک په الهام سره د خلقو ژوند په ټولو اجتماعي او فردي اړخونو کې بدلون راولي، نو

ۍراځئ چې وګورو د دې نړيوال انقالب مشر څنګه ؤ او په نړ کې يې څه بدلونونه راوستل.

.95 ص7، ج304 ص4، ج301، ص65 ص1 . تاريخ ويل ډورانټ ج [ 1 ]

د حضرت محمد)ص( زيږه او وړکوالی

د مکې ښار په دروند تورتم او چپتيا کې ډوب ؤ او د ژوند او کار څه نښې نښانې نه ليدل کيدې. ۍيوازې سپوږم وه چې د نورو ورځو په شان ورو ورو د خواؤ شا له تورو غرونو راهسکه شوې وه

او خپلې نرمې او تتې پلوشې يې په ساده او بې ډول او بې سينګاره کورونو او د ښار خواؤ شا کې په دښتو غوړولې وې ورو ورو شپه تر نيمې واؤخته د حجاز په سوې سپورې زمکې د ارام

ساه واخسته، ستورو هم په دغې بې ريا او صفا فضا کې پړقا کوله او د مکې د ښار خلقو ته په مسکا وو، اوس سهار دی او سهارنيو مارغان په زړه راښکونکي او زړۀi پورې اواز سره جنتي

ته به وای چې د خپل معشوق سره راز و نياز او پټې خبرې کوي. سندرې پيل کړې

د مکې په افق باندې رڼا په راختلو وه خو ال تراوسه د مکې په ښار باندې رازداره چپتيا واکمنه وه او ټول خلق اودۀi وو يوازې بي بي امنه ويښه وه او د راتلونکي نوزيږي په انتظار وه. ناڅاپه يې

څو نوراني او ناپيژاندې بيبيانې په کوټې کې وليدې چې ډير خوږ بوي ترې ختلو. بي بي امنه څو شيبې وروسته نوی ميلمه او نوزيږی [ 1 ]حيرانه شوه چې دا څوک دي او څه ته راغلي دي؟

دنيا ته راغی او د مياشتو له انتظاره وروستو باالخره د ربيع االول په اولسمه يا دولسمه نټه سهار [ 2 ]د هغې سترګې د خپل ځوي په ديدن رڼا شوې.

ۍټول خلق د دې نوي ماشوم په راتګ خوشحاله وو خو د خوشحال په دې وخت چې د بي بي امنې زړه له خوشحاليو ډوب ؤ د هغې ګران ميړۀi عبدالله په دې دنيا کې نه ؤ ځکه چې هغه د شام له

سفره د ستنيدو په وخت په مدينې کې وفات شو هماغه ځاي ښخ شو او بي بي امنه يې د تل [ 3 ]لپاره يوازې پريښوده.

حضرت محمد)صلي الله عليه و اله و سلم( وزيږيد او د دوي د زوکړې سره په يو وخت په اسمان او زمکې په تيره بيا ختيځ کې چې د هغه وخت د تمدن مرکز او زانګو وه ځينې پيښې

وشوې.

http://www.al-shia.org/html/pash/ahl/tarjome/01/01.htm#_ftnref1

ۍد نوشيروان باچا باعظمته ماڼ چې د ابدې قدرت او سلطنت تصوير يې وړاندې کوو هغه شپه ولړزيده او د فارس د اورتونونو )اتشکدو( اور چې په زورنو کاله بل ؤ ناڅاپه مړ شو. همدا راز د

وه چې د يوې يوې سيمې خلق يې راوښ [ 4 ]ساوې د جهيل وچيدۀi هم د هغې شپې يوه معجزهکړل.

په عربو کې له کلونو دا رسم ؤ چې خپل ماشومان به يې له زوکړې وروسته د ښار په خواؤ شا قبائلو کې يوې دايڼې ته ورکول، چې هم په صفا او ازادې هوا کې وروزل شي او هم فصيحه

عربي زده کړي چې هغه وخت په کليو کې ډيره وه په دې غرض چې بي بي امنې د بچي لپاره شودې نه لرلې د حضرت محمد)ص( نيکۀi اوکفيل حضرت عبدالمطلب په دې فکر کې شو چې د

خپل ګران نمسي لپاره چې د حضرت عبدالله نخښه وه، يو محترمه او مطمئنه دايڼه پيدا کړي. له ډير تحقيقه وروسته يې بي بي حليمې ته خپل ګران نمسې وسپارۀi. دا بي بي د بني سعد د قبيلې

يوه پاکه او اصيله ميرمن وه او قبيله يې هم په ميړانه او فصاحت مشهوره وه.

بي بي حليمې حضرت محمد)ص( خپلې قبيلې ته بوتلو او د خپل ځوي په شان يې د هغه ساتنهۍکوله. بني سعد قبيله تر دې مخکې په کاخت او غريب کې اخته وه خو چې کله حضرت محمد)ص( ۍ

د بي بي حليمې کور ته راغې د دغې قبيلې غريبي او بې وزلي ورکه شوه. د سيمې پټي شنۀi او څاروي ښه څاربۀi شول، پخپله د بي بي حليمې حالت هم ډير ښۀi شو او شودې يې زياتې شوې.

حضرت محمد)ص( پخپله هم تر نورو ماشومانو ښه وده موله او د نورو ماشومانو په شان يېتتوې خبرې نۀi کولې.

.325 ص15 بحاراالنوار جلد . [ 1 ].250 ص15 . بحاراالنوار جلد [ 2 ].61 ص1، عبقات ج10 . کامل التواريخ دويم ټوک ص [ 3 ].257 ص15 . بحاراالنوار جلد [ 4 ]

حضرت محمد)ص( د پيښو په طوفان کې

پيغمبر)ص( شپږ کلن ؤ چې مور بي بي امنه يې د خپلو خپلوانو او شايد د خپل خاوند د قبر د زيادت لپاره له حضرت محمد)ص( ره له مکې نه مدينې ته الړه او د خپلو خپلوانو له کتنې او د

خاوند له زيارته وروسته مکې ته روانه شوه خو د ستنيدو په وخت د ابواء په نامه په يو ځاي کې يې له دنيا سترګې پناه کړې او په دې ډول ګران پيغمبر)ص( په هماغه وړوکوالي کې چې د مور

او پالر ډيرې مينې ته يې حاجت درلود، له داړو محرونه شو.

د هغوي شمايل: لکه څنګه چې د اسالم د پيغمبر)ص( زوکړه او ورپسې حالت عجيبه او خارق العاده ؤ همداراز د هغه حضرت د وړوکوالي وينا او کردار له نورو ماشومانو لوړ او ښۀi ؤ. په دا

ډول چې حضرت عبدالمطلب له دې خبرې خبر و او د دوي به يې ډير احترام کوو.

iص( دروغ، بد او جاهالنه کار ونۀ(حضرت ابوطالب وايې: هيڅکله مې له محمده iترۀ )د پيغمبر)ص ليد، نه به يې بې ځايه خندل او نه به يې چټي خبرې کولې او اکثره به يوازې ؤ.

کله چې پيغمبر)ص( اوۀi کلن ؤ يهوديانو وويل مونږ به خپل کتاب کې لوستل چې د اسالم پيغمبر له حرامو او مشکوکو خوراکونو ځان ساتي نو بهتره ده چې وې ازمايو. دوي يوه چرګه پټه کړه او

ابوطالب ته يې وليږله، ټولو کسانو وخوړه ځکه چې خبر نه وو چې دا د غال ده خو پيغمبر)ص( ورته الس هم ورنه وړو چې کله ترې د نه خوړلو د سبب پوښتنه وشوه نو پيغمبر)ص( وفرمايل

چې دا حرامه ده او خداي پاک ما له حرامو ساتي. بيا يې ګاونډيو چرګه واخسته او پيغمبر)ص( ته يې وليږله خو د چرګې قيمت يې ادا نه کړو او له ځان سره يې وويل چې بيا به يې پيسې ورکړو. پيغمبر)ص( بيا هم ونۀi خوړه او وې فرمايل دا چرګه مشکوکه او شکمنه ده. کله چې يهوديانو دا

حال وليد نو وې ويل چې دوي په ريښتيا ډير لوي او لوړ مقام لري.

د حضرت محمد)ص( شپني او تفکر، عفت او سپيڅلتيا

ۍکه څه هم ابوطالب د قريشو له مشرانو څخه ؤ خو ګټه يې د کورن د درنو خرچونو لپاره پوره نه� غوښتل يې چې څه کار پيدا کړي او ۍوه. پيغمبر)ص( چې په ځوان کې يې قدم ايښی ؤ نو فطرتا

د ترۀi درانه خرڅونه يې کم شي خو مسئله دا وه چې داسې کوم کار وکړي چې په طبعه يېبرابر وي؟

محمد)ص( چې په راتلونکي زمانه کې يې د يو لويې پيغمبر)ص( ذمه واري په غاړه کيده او له خود سرو او بې الرو خلقو سره به مخامخيدو او د جاهليت د وخت له غلطو عقايدو او دود دستور ۍسره ورته مقابله پکار وه چې د عدالت د لويې ماڼ او د انساني ژوند د سمو اصولو بنياد کيږدي،

صالح يې په دې کې وليده چې شپني )د شپونکي توب کار( خپل کړي.

پيغمبر)ص( د خپلو خپلوانو او د مکې د خلقو ګډې بيزې او څاروي د مکې د خواؤ شا په صحراګانوiکې څرول او د هغوي ساتنه به يې کوله او کومې پيسې چې به يې ترالسه کولې، له خپل ترۀ سره به يې پرې مرسته کوله او همداراز د ورشو او د دښتو له فضا او چاپيرياله چې د ښار د

ۍخلقو له هلو ګولو او جنګونو څنډې ته وه، تجربې زده کړې چې د پيغمبر په وخت کې يې ترې ګټه واخسته. په هر حال هغه په دې ټول دوران کې د مروت، نيکو اخالقو، سړيتوب، ښه

، امانت ساتلو او له اخالقي رذائلو او ککړتياؤ څخه د ځان ساتلو په ۍګاونډيتوب، صبر، رښتينول شان په ټولو اخالقې فضائلو کې د خلقو لپاره نمونه وه تر دې چې د امين او صادق په لقبونو

مشهور شو.

ۍکله چې د بالغيدو په وجه د انسان احساسات، جذبات او پټې جذبې وغوړيږي او هغه د ځوان په تود او هيجاني دوران کې داخل شي نو ځان ورته په يوه بله دنيا کې ښکاري او په دې حساسې ۍموقعې کې چې د خوئيدو، بې الرې توب او بې شرم ډيرې موقعې موجودې وی که د ځوانانو، ۍسمه روزنه ونه شو يا هغوي پخپله د ځان خفاظت ونه کړي نو ډير امکان شته چې د بدبختۍبدمرغ او ګمراه په داسې لويه کنده کې وغورزيږي چې د بيا خوشبخت امکان يې کم وي. ۍ ۍ

پيغمبر)ص( په يوې ککړې او خرابې ټولنې کې ژوند کوو چې فضا يې اخالقي بديو او ګناهونو توره ۍکړې وه. د حجاز ځوانان بلکې بوډاګان په بې شرم سره په جنسي بې الرې توب اخته وو. تر دې

چې په هر کلي او کوڅه کې په خاصو کورونو مخصوصې جنډې لګيدلې وې چې خلق به ورته دجنسي کارونو لپاره ورتلل.

ۍپيغمبر)ص( په داسې ناپاکې جامعې کې پيدا او ځوان شو او سره له دې چې تر پنځه ويشت کلن يې واده نه ؤ کړی. دغه فضا او چاپيريال پرې هيڅ اثر ونۀi کړو او هيڅ غير اخالقي او غلط کار

ترې ونه شو بلکې دوستانو او دښمنانو به هغه د اخالقو او فضائلو لويه نمونه او بيلګه ګڼلو.

Pد پيغمبر)ص( لومړی وادۀ

بي بي خديجه)س( چې يوه مالداره او شريفه ښځه وه. خپل مال به يې نورو ته حواله کولو. چې د هغې لپاره تجارت وکړي او خپله ګټه ترې هم واخلي. بي بي خديجه)س( د خويلد بن اسد لور

وه. دوه ځله يې دادۀi کړی ؤ او "ابوهاله" او عتيق مخزومي يې مړۀi شوي خاوندان وو. که څه هم د بي بي خديجې عمر څلويښتو ته رسيدلی ؤ خو د خپل ډير مال په وجه يې غوښتونکي ډير وو او د قريشو غټو غټو کسانو به يې غوښتنه کوله. خو خديجه بي بي ته پته وه چې دغو کسانو يوازې د

دې مال ته سترګې نيولي دي.

کله چې په عربو کې د حضرت محمد)ص( د امانت، شرافت او فضيلت اوازه خوره شوه او د بي بي خديجې تر غوږو ورسيده نو له محمد)ص( سره د تجارت خيال ذهن ته ورغی. هغوي ته يې د

تجارت وړانديز وکړو او ورته يې وويل چې خپل يو غالم ميسره تا ته حواله کوم، ته زما لپاره تجارت وکړه او نورو ته به مې چې څومره برخه ورکوله، تا له به تر هغې زياته درکړم.

ۍپيغمبر)ص( چې د خپل ترۀi په غريب خبر ؤ، دا وړانديز ومنلو.

د قريشو تجارتي قافله سره د حضرت محمد)ص( روانه شوه چې پکې د بي بي خديجې)س( مريې )غالم( هم له پيغمبر)ص( سره ؤ. کۀi څه هم ددې سفر جزئيات اوږده دي او د ټولو ليکلو

� په دلته مجال نيشته خو دومره به ووايم چې په دې سفر کې ډير برکتونه رامنځته شول مثال تجارت کې ډيره ګټه، قافلې والو ته د ګران پيغمبر)ص( د شخصيت څرګنديدل، له پيغمبر)ص( ۍسره د عيسايې راهب مالقات او د دوي د پيغمبر پيشګويي او باالخره له بي بي خديجې)س(

سره د حضرت محمد)ص( د وادۀi سريزې او مقدمات.

د بي بي خديجې)س( مريې "ميسره" د قريشو دې بي بي ته د سفر جزئيات بيان کړل او وې ويل چې څه رګنه ورته په دې سفر کې تر نورو سفرونو زياته ګټه په الس ورغله او پيغمبر)ص( د

ښو اخالقو لوړتياؤ او کرامتونو يې هم خبر کړه. خديجې)س( چې کله دا خبرې واوريدې نو د يهودي عالم هغه خبرې هم وديادې شوې چې د حضرت محمد)ص( د اسماني شخصيت او د

قريشو تر ټولو له محترمې ښځې سره د هغوي د وادۀi په حقله يې کړي وې. دا ټول حاالت د دې سبب شول چې بي بي خديجه)س( له حضرت محمد)ص( سره وادۀi ته تياره شي. البته هغو

ۍپيشګويانو چې ددې ترۀi ورقه بن نوفل د تيرو پيغمبرانو په توګه د حضرت محمد)ص( د پيغمبرiپه حقله کړې وې د دې شوق نور هم زيات کړو. خو څرنګه حضرت محمد)ص( ته د خپل زړۀ

پيغام ورسوي، دا د قريشو تر ټولو د شخصيت لرونکي ښځې لپاره اسان کار نۀi ؤ.

ۍ له خپلې سويل او رازدارې "نفيسه" وغوښتل چې په دې حقله له حضرت بي بي خديجه)س( محمد)ص( سره خبرې وکړي. نفيسه پيغمبر)ص( ته ورغله او ورته يې وويل "ولې وادۀi نه

کوې؟" دوي ځواب ورکړو "زما د ژوند شرائط او خرڅ اجازت نه راکوي چې وادۀi وکړم". نفيسې ۍوويل: "که داستونزه له منځه الړه شي او يوه مالداره او شريفه ښځه چې کورن يې هم شريفه

وي له تا سره وادۀi وغواړي نو منې يې؟" پيغمبر)ص( ورځنې پوښتنه وکړه "داسې ښځه څوک ده؟" نفيسې وويل: "خديجه)س(" محمد)ص( وويل دا څنګه کيدی شي هغې د غټو غټو قريشو

غوښتنې رد کړي دي له ما سره به څنګه وادۀi وکړي؟"

نفيسې وويل: "هو! دا کيدونکې ده. او دا کار به هم زۀi وکړم" کله چې پيغمبر)ص( مطمئن شو ورسره واده کول غواړي نو خپل ترونه يې له قيصې خبر کړل هغوي ډير چې خديجه)س(

خوشحال شول. د کويژدن دستورې يې وکړې او باالخره په خاصو مراسمو سره د وادۀi جشن همتر سره شو.

پيغمبر)ص( د خپل ګډ ژوند تر ټولو ښه دوره يعنې پنځه ويشت کاله له خديجې)س( سره تير کړل او له هغې سره چې د ژوند يوه ښه شريکه بلکې د پيغمبر)ص( يوه لويه مرستياله او

ۍ لومړ ښځه ده چې په پيغمبر)ص( يې ايمان راوړو او خپل ملګرې وه، ژوند وکړو. خديجه)س(

مال دولت يې د اسالم د خورولو او تبليغ لپاره دوي ته ورکړو. پيغمبر)ص( له دې بي بي د شپږو بچو خاوند شو. دوه زامن او چې نومونه يې محمد او قاسم وو او په وړکوالي کې په مکه کې

مړه شول او څلور لوڼه چې بي بي رقيه، زينب، ام کلثوم او فاطمه دي چې فاطمه)س( يې تر ټولو غوره وه. او د ځينو رواياتو له مخې يوازې بي بي فاطمه)س( يې لور وه، او نورې د بي بي

خديجې)س( خورزې وې.

د هغې سرښيندنې او بې مثاله فداکاري په وجه چې بي بي خديجې)س( دپيغمبر)ص( او اسالم لپاره وړاندې کړه پيغمبر)ص( نه يوازې په ژوند کې له هغې سره ډيره مينه لرله بلکې د هغې له

ۍمرګه وروسته هم کله به چې ورياده شوه نو ډير به غمژن شو او د هغې په فراق او جداي کې په ۍيې وژړل. هر څه چې وو د بي بي خديجې)س( د عمر څراغ په پينځه شپيته کلن کې يعنې د بعثت

په لسم کال ګل شو او د پيغمبر)ص( کور د تل لپاره د هغې له رڼا خالي شو.

(رض)د پيغمبر)ص( نورې ببيانې

د اسالم ګران پيغمبر)ص( تر خديجې)س( وروسته له نورو ښځو سره وادۀi وکړړ چې نومونه يې دا دي: بي بي سوده)س(، بي بي عايشه)س(، بي بي عزيه)س(، ام حبيبه)س(، ام سلمه)س(،

زينب د جحش لور، زينب د حزيمه لور، بي بي ميمونه)س(، بي بي جويريه)س( او بي بيصفيه)س(.

الزمه ګڼم اوس د هغو حاالتو او شرايطو چې تقاضه يې کوله پيغمبر)ص( ګڼ شمېر ودونه وکړي،� ويلی شو چې د پيغمبر)ص( ودونه د څو مقصدونو لپاره وو. جاج واخلم. اصوال

_ د يتيمانو او غريبانو د حفاظت او د هغو کسانو د عزت د ساتلو په خاطر چې مخکې يې راحته1 او عزتمن ژوند کوو. خو د سرپرست او ساتونکې د مرګ په وجه يې عزت او ايمان په خطره کې ؤ ځکه چې د هغوي قبيلې به هغوي ځانته راکاږل او مجبورول په يې چې کافر او مرتد شي. لکه

بي بي سوده چې حبشې ته تر هجرته وروسته يې ميړه وفات شوی ؤ او بې سرپرسته وه. د خداي رسول)ص( چې بي بي خديجه)س( يې له السه ورکړی وه او ښځه يې نه وه له دې سره

واده وکړو. دويمه ميرمنه د خزيمه لور بي بي زينب وه چې د خپل ميړه له مرګه وروسته له يوې خوا بې سرپرسته او له بلې خوا غريبه او فقيره پاتې شوه. پيغمبر)ص( د هغې د عزت ساتلو

لپاره له هغې سره وادۀi وکړو، بي بي زينب)س( د پيغمبر)ص( په ژوند کې وفات شوه. بي بي ام ۍسلمه)س( هم يوه بوډ د يتيمانو خيال لرونکې او ايمانداره ښځه وه چې د پيغمبر)ص( بي بي

شوه.

_ د پيغمبر)ص( د زياتو ودونو يوه بله وجه د نوي قانون کيښودل او د جاهليت د وخت د غلطو2 رسمونو او دودونو ختمول وو. د مثال په توګه د جحش لور بي بي زينب)س( چې د پيغمبر)ص( د

خلې د ځوي زيد بن حارث ښځه وه. او دا وادۀi چې د پيغمبر)ص( په حکم تر سره شوی ؤ په اسالم کې د غلطو طبقاتي امتيازانو او وياړونو د ختمولو يوه نمونه ده ځکه چې زينب د

ۍعبدالمطلب)ع( چې د قريشو يو لويې شخصيت ؤ لمس وه او زيد د کورن له نظره مريې ؤ چې ۍ پيغمبر)ص( ازاد کړی ؤ. زينب د خپل شخصيت او لويې والي په وجه په زيد لوئي خرڅوله او خپل

ژوند يې تريخ کړو، فائده يې ونه کړه او باالخره د زيد زړۀi له زينب تور شو او هغه يې طالقه کړه. د زينب له طالقولو وروسته رسول اکرم)ص( د خداي په حکم له هغې سره نکاح وتړله چې هغه رسم چې بو له څه دليل او مصلحته د جاهليت په خلقو کې دود ؤ ختم کړي )ځکه چې هغوي

به د خلې ځوي ته هم حقيقي ځوې وې او د هغه له ښځې سره به يې واده نه کولو(.

_ د وينځو او اسدرانو د ازادولو او خوشي کولو په خاطر لکه بي بي جويريه د "بني مصطلق"3 له لوي قبيلې څخه وه چې د اسالم له فوځ سره تر جګړې وروسته مغلوبه او ونيول شوه.

پيغمبر)ص( د دغې قبيلې د مشر حارث له لور جويرې سره چې نيول شوې او اسير شوې وه واده وکړ. مسلمانانو چې کله وليدل چې بنديان د پيغمبر)ص( خپلوان شول نو اکثره يې ازاد کړل او لکه څنګه چې په تاريخ سيرۀi ابن هشام کې داغلي دي چې د دې وادۀi په برکت د بني مصطلق

ۍپه سلګونو کورن ازادې شوې.

_ د عربو له سترو قبيلو سره د پيوند، د هغوي د کار ړنګونې او مخالفتونو د مخ نيوي او د4 کورني او داخلي سياست د ساتلو لپاره د اسالم پيغمبر)ص( له بي بي عايشې)س(، بي بي

حفصې)س(، ام حبيبې)س(، صفيې)س( او ميمونې)س( سره وادونه وکړو.

ۍد ابوسفيان لور ام حبيبه هماغه ښځه وه چې کورن يې د رسالت له کورن سره سخته دښمني ۍ لرله خاوند يې په حبشې کې له اسالمه واوړيد او نصراني شو او بيا مړ شو. ام حبيبه ډيره خفه او مضطربه وه ځکه چې پخپله مسلمانه وه خو پالر يې الوسفيان د پيغمبر)ص( سخت دښمن ؤ

او دې هغه ته پناه نشوه وروړی. نو دې ته په پام سره ام حبيبه يوه محرومه او بې سرپرستهiۍښځه وه چې د اسالم پيغمبر)ص( ورسره د سرپرست او د بني اميه د زړونو د نرمولو لپاره وارۀ

وکړو.

بي بي صفيه د "بني النصير" د قبيلې د مشر "حي بن اخطب" لور وه او وروسته له دې چې يهودي بنديان په مسلمانانو کې خپارۀi شول. پيغمبر)ص( د دې د شخصيت او عزت د ساتلو لپاره

ۍله دې سره نکاح وتړله او په دا ډول يې د بني اسرائيلو له يوې لويې کورن سره خپلوي جوړه ۍشوه. بي بي ميمونې له يوې لويې کورن بني مخزوم سره تعلق لرلو او ګران رسول)ص(

ورسره د هجرت په اوم کال نکاح وتړله. له بي بي عايشې پرته د پيغمبر)ص( ټولې بيبيانې لهۍدوي سره د وادۀi په وخت کونډې وې او د اکثرو د ځوان او تازګ دوران تير شوې ؤ او دا پخپله ۍ

د مصلحتونو او پاکو مقصدونو لپاره وو او په لويې دليل دی چې د خدايې د رسول ودونهۍپيغمبر)ص( باندې د شهوت پرست تور او تهمت بې ځايه او غلط دی.

ۍتر وحي او پيغمبر مخکې هم د پيغمبر)ص( ژوند ډير پاک او سپيڅلی ؤ او په دغه وخت يې نه بت پرستي کړې وه او نه داسې بل کوم غلط کار چې د دوي په لمنه تور لګيدلی وي. او داسې ډيرې

ۍواقعې او قيصې شته چې تر پيغمبر مخکې د هغوي د پاک او بې داغه ژوند ښودنه کوي چې دوي نۀi چرته حرام کار کړی ؤ، نۀi يې دروغ ويلي ؤ نۀi يې چا ته دوکه ورکړی وه او نۀi يې داسې

نور غلط کارونه کړي ؤ. اخالق او کردار يې دومره لوړ ؤ چې خلق به ورته بې اختياره جذبيدل. په هغې بدې ټولنې کې به نور بتکدې ته تلل خو پيغمبر)ص( به غار حرا ته تلو او هلته به د خدايې

عظمت به په سجده کيدو.

د وحي پيل

اوس به راشو د خداي د رسول)س( د ژوند يو حساس پړاؤ ته. پيغمبر)ص( څلويښت کاله په داسو خود سرې او ګمراه ټولنې کې تېر کړل چې د تمدن او انسانيت هيڅ نښه نښانه پکې نۀi وه.

iدغو حاالتو په د خداي د رسول)ص( روح ازارولو. پيغمبر)ص( به په خپلې ټولنې کې تشه تيارۀ ليدله، له هغه ځايه به راوتو او نورو خلقو ته به ورغی خو په هر ځاي کې د خپل قوم په پليتو، ورور ، د شرابو او جوار ۍعادتونو او فکرونو غمژنيدۀi. د ښځو له دومره سپکاوي او بې عزت ۍ

وژنې او جنايتونو به ډير متاثره کيدۀi. له دغو ټولو کړاوونو او غمونو د بچ کيدو لپاره به يې داسې ځاي ته تلل غوښتل چې روح يې په ارام شي نو ځکه به د حرا غار ته تللو او هلته به يې د خداي

د رحمت اثار او د پيدايښت مشاهده کوله.

پيغمبر)ص( چې کله د څلوښتو کالو شو نو د خپل اسماني او جهاني رسالت او پيغام د رسولو لپاره يې ځان تيار کړو. يوه ورځ د حرا په غار کې ؤ چې ناڅاپه د وحي فرښته يعنې جبرائيل پرې

نازل شو او وې فرمايل: "ولوله!" حضرت محمد)ص( وفرمايل: "څه ولولم؟" او حالت يې ډير عجيبه شو. دا اواز يې يو وار بيا واوريد چې ډير روښانه يې وويل: "ولوله ای محمده)ص(" او دريم ځل جبرائيل وويل: "ولوله د خپل پروردګار په نامه چې پيدا يې کړل. انسان يې له کچه

وينې پيدا کړل، ولوله! او ستا خداي تر ټولو کريم دی. خداي پاک چې انسان ته يې د ليکنې تعليمورکړو او هغۀi ته يې هغه څۀi وښودل چې د هغه نه ؤ زده"

د پيغمبر)ص( په ټول وجود کې هيجان او جذبه رامنځته شوه ځکه چې له يوې لوړې او لوي دنيا سره يې رابطه ټنيګه شوې وه. له فرښتو، جبرائيل)ع( او خداي پاک سره يې دابطه پيدا کړې وه. د هغه روح ته پاک، لوي اطمينان او مالتړ او د مينې ډکه پيژنګلو حاصله شوې وه. په ځان کې يې ۍد پيغمبر طاقت محسوس کړو او ويره او انديښنه يې له وجوده ووته. هر څۀi ډير په اطمينان او

ارام سره تېر شول.

ځينو مشريکينو او لويديځو ليکوالو ويلي دي چې پيغمبر)ص( په حرا غار کې د انجيل او د نورو پيغمبرانو د تعليماتو مطالعه کوله او په فکر او سوچ کې به ؤ. د دې جملې مطلب دا دی چې پيغمبر)ص( يو داسې کس ؤ چې په انجيل او تورات کې په مطالعې سره يې له ځانه د اسالم

دين ايجاد کړی ؤ يعنې د دغو کتابونو مطالعه يې کړې وه او د هغې په استفادې سره يې د اسالمدين ايجاد کړی ؤ. خو شواهد او نښې نښانې د دې په خالف دي چې ځينو ته يې اشاره کوم.

که پيغمبر)ص( قران له انجيله او يا د نورو پيغمبرانو له زده کړو راخستی ؤ نو پکار وه چې د .1 قران او تورات و انجيل مطالب يو شان وی حال دا چې د قران او دغو په مطالبو کې د زمکې او

اسمان فرق دی.

د قران ښکلي عبارتونه او د جملو جوړښت چې د قران مجيد د نازليدو د وخت ټول لوي لوي .2 اديبان يې په ګوډو کړي دي ثابتوي چې د اسالم پيغمبر)ص( له خداي پاک سره نيغ په نيغه رابطه لرله او بې شکه دا ټکي، عبارتونه او جملې په هيڅ کتاب کې نشته چې پيغمبر)ص( ترې زده کړي

وي.

په هيڅ معتبر او اصلي مدرک او کتاب کې د دې خبرې دليل نشته بلکې دا د عيسايانو پاپانو او .3دلويديځ غرضي مشرقينو له خپله ځانه جوړه کړې ده.

که قران له تورات او انجيله جوړ وی نو هغو کسانو به چې پيغمبر)ص( ورته د قراني ايتونو د .4 جوړولو چيلنج ورکړی ؤ د تورات او انجيل په استفادې سره داسې ايتونه جوړ کړی وی او بې له

څۀi کړاوه به يې د قران مقابله کړې وی.

ټول دا عقيده لري چې پيغمبر)ص( له چا انسانه زده کړه نۀi وه کړې. نو هيڅ عاقل په دې باور نه کوي چې هغه کس چې سبق يې نه وي ويلی داسې نړيوال کتاب چې له معارفو او حقائقو ډک

ۍدی ډال کړي له دغو کسانو بايد پوښتنه وشي چې پيغمبر)ص( چې ليک لوست يې له چا نه ؤ زدهکړی، د تورات او انجيل مطالعه څنګه وکړه؟ او څنګه يې ترې قران جوړ کړو؟

د پيغمبر)ص( تبليغي طريقه

کله چې پيغمبر)ص( د حرا له غرۀi کور ته روان شو نو ځان يې په يوه بله دنيا کې محسوس کړو. او له لوي خالق سره يې رابطه پيدا شوه او پوه شو چې ډيره لويه ذمه واري يې په اوږه واچول

شوه که څه اضطراب يې لرلو، هم په دې وجه ؤ، نه په دې وجه چې ال پته ورته نه وه چې پيغمبر شوی دی او که نه ځکه چې هغه زيری او پيشګويانې چې له"بحيرا" يې اوريدلې وې او د

جبرائيل)ع( ليدل او د هغۀi دا زيری ورکول چې "ته د خداي رسول يي" د هغۀi په دسالت او ۍپيغمبر د يقين لپاره سل فيصده کافي وو. په دې سربېره خداي پاک چې هر يو پيغمبر ته

ۍپيغمبري ورکړې ده هغه يې اول په روښانه او قوي دليلونو سره په خپلې پيغمبر مطمئن کړی دی چې په کلکې ارادې سره د انسانانو اصالح وکړی شي. نو ځکه دا خبره ډيره بې ځايه او بې

معنې ده چې مونږ ووايو د خداي رسول ته پته نه وه چې پيغمبر شوی دی او کۀi نه؟ او يا دا چېبي بي خديجې)رض( ورته وويل چې ته پيغمبر شوې.

د بعثت د ورځې د پيښې په وجه پيغمبر)ص( ناوخته کور ته ورسيدو. بي بي خديجه)س( چې مخکښې يې چرته د پيغمبر)ص( ناوخته راتلل نه ؤ ليدلي، خفه شوه. ناڅاپه يې وليدل چې

حضرت محمد)ص( په ډيرې بدلې څهرې او بدل حالت کې کور ته راننوت. پوښتنه يې ترې وکړه چې نن ولې دومره ناوخته کور ته راغلې؟ پيغمبر)ص( ورته خپله قيصه واوروله. بي بي

له ډيرې مودې راسې د داسې ورځې په انتظار وه ځکه چې له خپل مريې "ميسره" خديجه)س( يې اوريدلي وو چې نصراني راهب د شام د سفر په وخت د حضرت محمد)ص( په حقله ويلي وو "هذا نبي االمه" دا د خلقو پيغمبر دی. او همدا راز د يهودو او نصاراوو عالمانو او کاهنانو هغې ته

زيری ورکړی ؤ چې پيغمبر)ص( د خداي رسول)ص( دی. او لوي شان لري. دې له ضروري پوښتنو وروستو يو مسيحي عالم "ورقه بن نوفل" ته دا قيصه واوروله. هغۀi ورته وويل: "په

خداي قسم هغه لوي ناموس "جبرائيل)ع( چې په موسی نازليدو په دۀi نازل شوی دی. بې له هيڅ شکه دې به د دې امت پيغمبر وي" او بيا يې ددې لپاره چې بي بي خديجه)س( په خبرې ښه پوهه

کور ته ستنه شوه او له شي هغې ته د فرښتې او د هغې د نازليدو نښې وښودلې. خديجه)س( لږ شان تحقيقه وروسته يې د محمد)ص( نبوت او پيغمبري ومنله او د خپل ايمان اعالن يې وکړو

ۍاو په دا ډول د نړ په ټولو ښځو کې د لومړ ايمان راوړنکې ښځې وياړ هغې ته حاصل شو. ۍ

لومړی ايماندار کس امام علی )ع( او د مونځ واجبيدل

په کوم کال چې په عربستان کې سخت قحط او وچکالي راغله. د حضرت ابوطالب مالي حالت ډير ښۀi نۀi ؤ. حضرت محمد)ص( ددې لپاره چې حضرت ابوطالب له معاشي نظره په راحته کې

شي حضرت علي )ع( يې خپل کور ته راوست او د يو مهربان او زړۀi سواندي پالر په شان يې هغۀi وروزۀi. حضرت علي)ع( چې د پيغمبر)ص( په کور کې اوسيدۀi او هوش او استعداد يې پيل

شوی ؤ، په سر سترګو د پيغمبر)ص( پيروي کوله او په دې موده د پيغمبر)ص( په حقيقت او ۍرښتينوالي ښه پوه شوی ؤ. په همدې وجه يې په لس کلن کې په کامل بصيرت سره د حضرت محمد)ص( رسالت قبول کړ او په دې طريقه يې په اسالم او ايمان کې له نورو نمبر يوړو. بلکې

حقيقت دا دی چې حضرت علي)ع( پيدا د ايمان په حالت کې ؤ او پيغمبر)ص( يې د ايمان اواسالم په رڼا کې تربيت وکړ.

هغه لومړی څيز چې له توحيده او يو خداي مننې وروستو د اسالم په پيغمبر)ص( او د هغه په مننووکو فرض شو مونځ ؤ. او له هر ځايه د مونځ ډير اهميت څرګنديږي. په همدې وجه به

حضرت محمد)ص( او نورو پيغمبرانو په مانځه ډير ټنګار کوو او ويل به يې "مونځ د اسالم ستنه ده او څوک چې مونځ ته سپک ګوري د قيامت په ورځ به زمونږ له شفاعته محرومه وي" په هر حال خداي پاک د جبرائيل)ع( په ذريعه د مونځ شرائط او طريقه وښودله او حضرت محمد)ص(

به هغه حضرت علي)ع( او بي بي خديجې)س( ته ښودل او تردې وروسته د جمعې مونځ ادا شو.

ۍدرې کاله عملي تبليغ خپلو خپلوانو ته بلنه او لومړمعجزه

د اسالم پيغمبر)ص( له بعثته وروسته درې کاله پټ تبليغ وکړو ځکه چې د عربستان فاسده فضا ۍچې د پيړيو پيړيو په بت پرست ککړه وه. د څرګند تبليغ لپاره تياره نه وه. که پيغمبر)ص( د بعثت په لومړنو ورځو کې څرګند تبليغ پيل کړی وی نو له داسې سختو مشکالتو سره به مخامخ شوې

ؤ چې هغه به يې له اصلي مقصده لرې کړی وی. په همدې وجه پيغمبر)ص( د بت منوونکو او مشرکانو په وړاندې د يو خداي عبادت کوو او د هغوي په مخکې به يې د "مسجد الحرام" او مني

په شان د ګڼې ګوڼې په ځايونو کې له حضرت علي)ع( او حضرت خديجې)س( سره عمليمبارزه کوله.

د هغه وخت يو تاجر "عفيف" وايي زۀi د تجارت لپاره د عبدالمطلب)ع( ځوي عباس ته ورغلم ناڅاپه يو سړی مسجد الحرام ته راننوت په اسمان او نمر يې يو نظر واچوؤ او د کعبې په لور

مانځه ته ودريدل. عباس ته مې وويل: "دا څنګه دين دی چې زۀi ترې نه يم خبر؟" عباس وويل: "دا سړی د عبدالله ځوې محمد)ص( دی. د دۀi عقيده ده چې پروردګار يې د زمکې او اسمان پيدا

کوونکی دی او خداي د انسانانو د الرښودنې لپاره راليږلی دی. اوس ددۀi دين په دغو دريو سربيره بل منونکی نۀi لري. دا ښځه د خويلد لور خديجه)س( ده او دا هلک د حضرت ابوطالب

ځوي علي)ع( دی چې دواړو په محمد)ص( ايمان راوړی دی".

پيغمبر)ص( په دې طريقه خپل کار جاري وساتلو. تر دې چې مسلمانان ورو ورو زيات شول او د� تبليغ لپاره فضا مخالفانو له نۀi غوښتنې سره سره اسالم خور شو. او اوس چی د څرګند او اعالنا

برابره وه نو پيغمبر)ص( ته د څرګند تبليغ حکم وشو.

د پيغمبر)ص( عملي تبليغ اود هغه د منوونکو زياتيدا د څرګند تبليغ لپاره فضا برابره کړه او خدايپاک پيغمبر)ص( ته حکم ورکړو چې خپلوانو ته د اسالم بلنه ورکړي.

د دې لپاره چې نور بت پرستان ونۀi وايي چې پيغمبر)ص( ولې خپل خپلوان له عذابه نه ويروي او خداي مننې ته يې نه رابولي او د دې لپاره هم چې د خپلو خپلوانو په مالتړ سره د اسالم د

ۍخپرولو لپاره فضا نوره هم برابره شي. پيغمبر)ص( حضرت علي)ع( ته حکم ورکړو چې د ډوډ ۍانتظام وکړي او خپل خپلوان چې قابو څلويښت کسان وو راوغواړي. حضرت علي)ع( ډوډ تياره

ۍکړه او ټولو ته يې بلنه ورکړه. ټول راغلل او ډوډ وړاندې شوه. دا ډوډ چې د يو تن لپاره هم ۍ کافي نه وه څلويښت کسانو وخوړه هو بيا ترې هم څه کم نه شو. دې معجزې هغوي ټول اريان

دريان کړل خو ابولهب بې له څه فکره او سوچه وويل دا کار جادو او سحر دی )حال دا چېدومره کم عقل وو چې په جادو سره خو سړی نه مړيږي(

پيغمبر)ص( هغه ورځ هيڅ ونه وې. شايد د دې لپاره غلی ؤ چې خپلوان يې پخپله د جادو او معجزې په فرق پوه شي ځکه چې که دا جادو وی نو د کوره تر وتلو وروسته به ټول وږي وی خو داسې نه وه. چې دې بلنې څه ګټه ونه کړه نو پپغمبر اکرم)ص( هغوي سبا ته بيا راوبلل او بيا هم

هغه کار تکرار شو او چې کله ټول ماړه شول نو د خداي رسول)ص( وفرمايل: ای د عبدالمطلب)ع( بچيو! زه خداي پاک ستاسو لپاره زيری ورکونکی او ويروونکی ګرځولی يم.

مسلمانان شئ او زما پيروي وکړئ چې نيکمرغه شئ. په خداي قسم په عربو کې داسې هيڅوک نشته چې تر هغه څه غوره او ښه څيز خپل قوم ته راوړي کوم چې ما راوړی دی. لوي خداي خداي ماته حکم کړی دی چې تاسو هغه ته راوبلم. نو څوک له ما سره په دې کار کې مرسته

کوي؟ څوک چې زما دا خبره مني هغه به په تاسو کې زما ورور وي او ځاي ناستی او خليفه وي. هيچا هم مثبت ځواب ورنه کړو يوازې حضرت علي)ع( چې تر ټولو کم عمره ؤ، پاڅيدو او وې

ويل "ای د خداي پيغمبره)ص( زۀi ستا ملګری يم" پيغمبر)ص( علي)ع( کښينولو او خپله خبره يې درې ځلې تکرار کړه او له علي)ع( پرته هيچا ځواب ورنه کړو. هله بيا پيغمبر)ص( حضرت

علي)ع( ته اشاره وکړه او وې فرمايل:"په تاسو کې علي)ع( زما ورور، وصي او خليفه دی د ده خو [ 2 ] په همدې ورځ يو څو کسانو په پيغمبر)ص( ايمان راوړو [ 1 ]خبره اورئ او پيروي يې کوئ"

د جهل او تعصب په وجه ټولو ايمان رانه وړو.

ۍپه دې کې له دې معجزې نه عالوه چې د يو کس په ډوډ څلويښت کسان ماړه شول يوه بله خبره هم د پام وړ ده او هغه دا چې له هغو جملو چې هغه ورځ پيغمبر)ص( د حضرت علي)ع( په

باره کې وفرمايلې ښه پوهيږو چې د پيغمبر)ص( خالفت او جانشيني د علي)ع( ده او پکار ده چې علي)ع( د پيغمبر)ص( ځاي ناستی او خليفه وبولو. په دا ډول د عامې بلنې او څرګند تبليغ لپاره

فضا برابره شوه او پيغمبر)ص( په پرله پسې محنت او نه ستومانوونکو کوششونو سره خپل کارۍجاري وساته او له همدې وخته د اسالم بيرغ ورپيدۀi او حقيقت د کامياب په لور روان شو.

په بنيادي192 ص18 بحاراالنوار جلد206 ص7، تفسير مجمع البيان ج1171 ص3 . تاريخ طبری ج [ 1 ] 2توګه دا موضوع اسالمي مورخينو قبول کړی دی او د تاريخ په ثابتو حقائقو کې شميرل کيږي. الغدير ج

.22ص.22 ص2 . تاريخ يعقوبي ج [ 2 ]

د حضرت محمد)ص( عام تبليغ

پيغمبر)ص( د بعثت درې کاله تير شول او دوي په دې موده کې پټ په پټه د تبليغ او د بې الرو د نجات کار جاري وساتۀi خو له دې امله چې اسالم يو نړيوال دين دی نو پيغمبر)ص( ښکاره تبليغ

شورو کړو او په څرګنده يې خپل پروګرام او مقصد اعالن کړو.

پيغمبر)ص( د خداي په حکم د خپل دين د خپرولو او د عربو ټولو قبايلو ته د رسولو لپاره ځان تيار کړو او له دې ارادې وروسته د صفا غرۀi ته الړ په يو اوچت ځاي ودريد او په لوړ اواز يې

[ 1 ]وفرمايل: "يا صباحاه"

د پيغمبر)ص( اواز په صفا غرۀi کې انګازه وکړه او خلق يې ځان ته متوجې کړل. د بيالبيلو قبيلو ډير خلق د هغه په لور وزغليدل او د حضرت محمد)ص( خبرې ته يې غوږ ونيوؤ. پيغمبر)ص(

هغوي ته مخ کړو او وې فرمايل: "ای خلقو که تاسو ته ووايم چې دښمنان غواړي نن ماښام يا سهار په تاسو حمله وکړي نو زما دا خبرې تصديقوئ"؟ ټولو وويل: مونږ په ټول عمر کې له تا

دروغ نه دي اوريدلي.

پيغمبر)ص( وفرمايل: "ای قريشو! زۀi تاسو د خداي له عذابه ويروم. ځان له اوره وساتئ. زما موقعيت او حالت د هغه پيرادار په شان دی چې دښمن له لرې ګوري او خپل قوم د هغوي له

[ 2 ]خطره خبروي ايا داسې کس هيڅکله خپل قوم ته دروغ وايي؟"

ابو لهب له دې ويرې چې هسې نه د محمد)ص( خبرې د خلقو په زړه اثر وکړي ناڅاپه پيغمبر)ص( ته مخ واړوۀi او وې ويل: "واي او افسوس وي په تا! مونږ دې د همدغو خبرو لپاره

راغونډ کړي يو؟" هغه په خپلو تيزو او بې ادبو خبرو سره د پيغمبر)ص( خبرې په منځ کې غوڅې کړې او هغه مبارک ته يې د نورو خبرو موقع ورنه کړه. د همدغو بديو او ګستاخيو او له دښمنانو

سره د ملګرتيا په وجه خداي پاک د هغه په غندنه کې "تبت يدا ابي لهب" سوره نازله کړه.







د ګران رسول)ص( ګرمو او منطقي خبرو په ډيرو اوريدونکو اثر وکړ او په ډيرو محفلونو او غونډو کې د پيغمبر)ص( د نوي دين خبرې کيدلې د پيغمبر)ص( خبرې د هغو کسانو لپاره چې ظلم

زياتي او بې انصافي يې مال ماته کړې وه د اميد يو څرک ؤ او د هغوي په ژوند کې يې نوی روح پو کړو. خو د قريشو غلط فکرو مشرانو خبره ونه منله. او چې کله يې وليدل چې پيغمبر)ص( هر څه ځاي د هغوي د غلطو عقيدو وضاحت کوي او غندي يې نو اراده يې وکړه چې له هرې ممکنې الرې د دې فکري انقالت او بدلون مخه ونيسي. ځکه چې هغوي ته ښه پته وه چې که د شرک او

بت مننې څادر ټول شي او ټول د يو خداي عبادت شروع کړي او اسالم ومني نو د هغوي دۍمشر او ناجائزو ګټو لپاره هيڅ ځاي نه پاتې کيږي.

نو يو انجمن او غونډه يې جوړه کړه او په موجوده حاالتو او د محمد)ص( د انقالب په مخنيوي يې خبرې اترې وکړې. د دوي په غونډه کې دا خبره پاس شوه چې ټول حضرت ابوطالب ته ورشي او له هغه وغواړي چې څنګه هغه صالح ويني پيغمبر)ص( د خپلې الرې له جاري ساتلو منع کړي. په دې خاطر حضرت ابوطالب ته ورغلل خو حضرت ابوطالب له خبرو اترو وروسته هغوي غلي کړل. د قريشو مشران يو ځل بيا حضرت ابوطالب ته ورغلل او د غونډې مشر ورته وويل: ای ابوطالبه! ته زمونږ په قبيله کې ډير لوي مقام او درجه لرې او زمونږ مشر يې. مونږ ټول ستا

احترام کوو. مخکې مو هم درته ويلې وو چې خپل ورارۀi منع کړه او ورته ووايه چې زمونږ د نيکانو په دين پسې بد رد نه وايي، خو تا زمونږ خبرو ته پام ونه کړو. په خداي قسم مونږ د خپلو پالرانو بد رد او د هغو په دين ټکونه نه شو زغملې. پکار ده چې محمد)ص( له دې کاره منع کړې

ګني تا او هغه سره به جنګ وکړو. تر دې چې يا مونږ ختم شو يا تاسو.

حضرت ابو طالب)ع( سوله ايزه الره خپله کړه او د هغوي تر تللو وروسته يې حضرت محمد)ص( ته قيصه واوروله. پيغمبر)ص( حضرت ابو طالب)ع( ته داسې وويل: "په خداي قسم که دوي زما

ۍپه ښي الس کې نمر کيږدي او په ګس الس کې سپوږم او رانه وغواړي چې زۀi د خپل دين اومقصد له خپرولو الس واخلم، هيڅکله به دا کار ونه کړم. تر دې چې يا شهيد شم يا کامياب شم".

حضرت ابو طالب)ع( ورته وويل: "په خداي قسم زۀi هم ستا له مالتړه او ملګرتيا الس نۀi اخلماو نه پريږدم چې هغوي تا ته څۀi تاوان در ورسوي".

قريشو چې وليدل چې خبره سمی نه خوري نو عماره بن وليد يې حضرت ابو طالب)ع( ته بوتلو او وې ويل دا ډير ښکلی او تکړه ځوان دی مونږ تيار يو چې تا ته يې درکړو چې خپل ځوي يې

کړې خو د خپل ورارۀi مالتړ پريږده. حضرت ابو طالب)ع( سخت غصه شو او وې ويل افسوس دې وي په تاسو چې غواړئ زۀi ستاسو اوالد خپل ځوي کړم او خپل ځوې تاسو ته درکړم. په

[ 3 ]خداي قسم هيڅکله به دا کار اونه کړم.

[ 1 ] iدا جمله عرب خلق يو مهمې چارې ته د متوجه کولو په موقع په کار راولي )مجمع البحرين، کلمۀ . صبح(

.1382 چاپ311 ص1. سيرۀi حلبيه ج [ 2 ].266 - 268 ص1. سيرۀi ابن هشام ج [ 3 ]

دقريشو طمع د تبليغ د الرې مشکالت او شکنجې

قريشو ګمان کوو چې په مادي غوښتنو او درهمو او دينارو سره پيغمبر)ص( له خپل کاره منع کولی شي. په دې خاطر پيغمبر)ص( ته ورغلل او وې ويل که پيسې او دولت غواړې نو تا به د





غربو تر ټول شته من او دولتمن سړی کړو که مشري غواړې نو تيار يو چې تا د ټولو مشر کړو ۍکه سلطنت غواړې نو مونږ ټول دې په باچاه منو او که دا بيماري چې په تا راځي او ته ورته وحي واي که له ځانه نشې لرې کولی نو د دنيا تر ټولو په ښه طبيب په ستا عالج وکړو په دې

شرط چې ته خپل تبليغ پريزدې. خلق نور ګمراه نه کړې او زمونږ د نيکانو خدايانو او عقائدو ته بد رد نه وايې. پيغمبر)ص( د دوي په ځواب کې وفرمايل: "زما نه ستاسو مال ته سترګې دي او نه باچاهي او مشري غواړم. خداي زه پيغمبر کړی يم او کتاب يې راباندې نازل کړی دی او ماته يې امر کړی دی چې تاسو له عذابه وويروم او د جنت زيری درکړم. ما خپل فرض پوره کړو که

زما په الره راغلئ نيکمرغه به شئ او که نه يې منئ نو تر هغې به صبر او مقاومت وکړم چې [ 1 ]خداي زما او ستاسو تر مينځ حکم وکړي.

باالخره د قريشو مشران دې ته چمتو شول چې پيغمبر)ص( د هغوي له خدايانو الس واخلي او دوي هم له پيغمبر)ص( سره څه غرض ونه لري. نو حضرت ابو طالب)ع( ته ورغلل او وې

غوښتل چې غوښتنه يې پيغمبر)ص( ته ورسوي. د اسالم پيغمبر)ص( په جواب کي وفرمايل: "ايا زه هغوي داسې کليمې ته راونه بلم چې له هر نظره د هغوي لپاره ښه ده او هغوي به نيکمرغه او خوش بخته کړي؟ ابو جهل ووې: "يوه کلمه خو هيڅ نه ده لس خو به درته ووايو خو دا ووايه

چې کلمه څه ده؟"

پيغمبر)ص( وفرمايل ووايئ "ال اله اال الله" )له خداي پرته بل خداي نشته( د ګران رسول)ص( خبرو د قريشو مشران ډير خفه او نااميده کړل. ابوجهل ووې: د دې کلمې نه عالوه بل څه

ۍوغواړه. پيغمبر)ص( پريکنده ځواب ورکړو "که نمر راته په ښي الس کې کيږدئ او سپوږم راته [ 2 ]په کيڼ الس کې کيږدئ، له دې عالوه درنه بل څه نه غواړم"

د قريشو مشران چې کله پوه شول چې له محمد)ص( سره خبرې ګټه نه لري او طمع اللچ اوويرول هغه له خپلې الرې نشي منع کولی نو فيصله يې وکړه چې ال سخته الره غوره کړي.

له هغې ورځې چې پيغمبر)ص( عام تبليغ پيل کړو د قريشو مشران د هغوي د غلې کولو لپاره ټولو وسيلو ته پناه يوړه. اول يې له طمعې اللچ او د لويو مقامونو له وعدو کار واخستو او چې

کله له دې الرې مايوسه شول نو د ګواښ او ازار و شکنجې طريقه يې شروع کړه. په دا ډول د هغه مبارک په ژوند کې يو نوی پړاو پيل شو. د احترام او اخالقي او انساني دودونو خيال ساتل

ختم شول او دښمني او کينې يې ځاي ونيوۀi چې په ناځوانمړده توګه د اسالم مخنيوی وکړي او دقريشو سرغنه او د قوم لويان له خطره بچ پاتې شي.

که څه هم د هغه وخت د خلقو کم فکري د پيغمبر)ص( له سمې الرې او دعوت سره د مخالفت يوه وجه وه خو د قريشو مخالفت له هغې ورځې زيات شو چې وايې وريدل پيغمبر)ص( د هغوي کاڼو او لرګيو مجسمې بې ارزښته بولي او وايې چې د دغو بې روحو او مړو کاڼو څه غواړئ؟ د

قريشو د کاڼو او لرګو په مجسمو اعتراضونو هغوي سخت غصه کړل.

له بلې خوا د نوي پيغمبر)ص( تازه تعليمات د هغوي د ګټو او طبقاتي مصلحتونو خالف وو. د قريشو مشرانو او د قوم لويانو غوښتل چې هماغه راز د کمزورو او غريبو زبيښلو او د مريو ساتلو ته دوام ورکړي. او سود خورو مالدارو غوښتل چې په سود او بډو سره هماغه شان د

غريبو او زحمتکارو وينې راکاږي. زورورو او سيټانو غوښتل چې د تورې او نيزې په زور د بې دفاع خلقو مالونه او ناموسونه لوټ کړي او دا نوی دين چې له دغه غلط ټولنيز سسټم سره يې

مبارزه کوله د دوي له سخت مخالفت سره مخامخ شو.

د مخالفانو په مشرانو کې د ابوجهل، ابوسفيان، ابولهب، اسود بن يغوث، عاص بن وائل، عتبه،شيبه، وليد بن مغيره او عقبه بن ابي معيط په شان څټې او لوي کسان شامل وو.



نامړده تومتونه، بدني زورونې، بدې ردې، اقتصادي او مالي دباوونه هغه بې شرمه وسيلې وې چې د قريشو مشرانو د حضرت محمد)ص( او د هغه د ملګرو په خالف استعمالوې. چې دلته يې

څو ته اشاره کوو.

. يوه ورځ يو څو قريشو خپلو ملګرو ته ګډې سخا پيروان ورکړو چې هغه د پيغمبر)ص( په سر1 [ 3 ]واچوي دوي هم دا کار وکړو او پيغمبر)ص( يې غمژن او خفه کړو.

. طارق محادبي وايي چې پيغمبر)ص( مو وليد چې خلقو ته يې په لوړ اواز فرمايل: "يا ايها2 الناس¬ قولو ال اله اال الله تفلحو" او خلقو ته يې اسالم او د يو خداي مننې ته رابلل. ابو لهب

ورسره قدم په قدم روان ؤ او هغه مبارک به يې په کاڼو ويشتو تر دې چې د هغوي مبارکو پښې په وينو سرې شوې خو هماغه شان يې خلقو ته الښودنه کوله او ابو لهب به ويل: "ای خلقو! دا

. له ګران رسوله)ص( عالوه د دوي ملګرو او تازه [ 4 ]سړی دروغژن دی ددۀi خبرې مۀi اورئ"مسلمان شوو کسانو ته به هم ډيرې غير انساني وحشيانه شکنجې ورکولی شوې.

ۍ . پيغمبر)ص( يوه ورځ عمار ياسر او د هغه کورن وليده چې د اسالم دښمنانو شکنجه ورکوله.3! تاسو ته د جنت زيری درکوم. ۍپيغمبر)ص( ورته وفرمايل: "ای د عمار کورن

ابن اسير ليکي چې عمار او د هغه مور پالر به مشرکانو ډير زورول. دښمنانو به هغوي له کوره وباسل او په تود نمر کې به يې پرې ظلم کولو چې د اسالمه الس واخلي. د عمار مور سميه چې

ۍد اسالم د الرې لومړ شهيده وه د ابو جهل په ګوزار شهيده شوه. او د عمار پالر ياسر هم په شکنجو کې شهيد کړی شو په عمار هم ډير سخت ظلمونه کيدل خو تقيه يې وکړه او له مرګه بچ

[ 5 ]پاتې شو.

. بالل حبشي چې يو مريه او د رسول)ص( له يارانو څخه ؤ، خپل مالک به پرې ډير سخت ظلم4 کولو د عربو په هغې ټکڼه غرمه کې به يې هغه د صحرا په ګرمو شګو څملولو او د هغه په سينه

به يې لويې کاڼي کيښودۀi چې د پيغمبر)ص( ملګرتيا پريږدي او د بتانو عبادت وکړي. بالل به د دغو ټولو ظلمونو په وړاندې د احد احد )خداي يو دی( نعرې وهلې او هيڅکله دوباره بت منوونکی

[ 6 ]نه شو.

په دې لنډ کتاب کې د پيغمبر)ص( او د هغه د ملګرو ټول ظلمونه نشم ذکر کولی خو دومره به ووايم چې د اسالم دښمنانو اسالم او مسلمانانو سره په مقابله کې هره وسيله وکاروله چې لنډه

غوندې اشاره ورته کوم.

. اقتصادي مبارزه:1

قريشو د پيغمبر)ص( او د هغه د ملګرو په خالف ډير سخت اقتصادي دباو او له مسلمانانو سره دهر ډول معاملې بائيکاټ د هغوي يوه ناځوانمړده حربه وه.

. نفسياتي جنګ:2

له مسلمانانو سره خپلوي ختمول او له هغوي سره يا له هغوي نه د ودونو نه کول او په ۍپيغمبر)ص( باندې د جادوګر او د دروغو تومتونه لګول هغه نفسياتي جنګ ؤ چې قريشو د

پيغمبر)ص( او د هغه د يارانو د ختمولو لپاره پيل کړی ؤ.





. بدني شکنجې او زورنې:3

لپاره يوه بله وسيله وه چې د پيغمبر)ص( ډير ياران پکې د ظلمونو له د دې نوي دين د ختمولو السه شهيدان شول له هغو ټولو غير انساني الرو او وسيلو سره سره چې قريشو د دي نوي دين

د له منځه وړلو لپاره استعمال کړې، اسالم هماغه راز په مخ الړ پيغمبر)ص( خپله بلنه جاري وساتله او مسلمانان ورځ په ورځ زيات شول. دلته د پام وړ خبره دا ده چې د اسالم د دښمنانو د پروپاګنډو په اپوټه چې وايي اسالم په توره خور شوی دی، داسې نه ده بلکې مسلمانان ديارلس

کاله زور او ظلمونه زغملي او د دښمنانو د تورو او نيزو الندې يې مقاومت کړی هله اسالم ترقيکړې او خپور شوی دی.

.295 – 296 ص 1. سيرۀi ابن هشام ج [ 1 ].1176 ص3. تاريخ طبری ج [ 2 ].57. اعالم الوری چاپ جديد صفحه [ 3 ].51 ص1. مناقب ج [ 4 ].67 – 66 ص2. کامل ابن اثير چاپ بيروت ج [ 5 ].108 ص2 قمري ج1375. کامل ابن اثير طبع بيروت [ 6 ]

د پيغمبر)ص( هجرت، د تاريخ پيل او بدلون

رسول الله مبارک)ص( د مکې د خلقو مخالفتونه او کار ړنګونې د هغوي په تنديو او د مخونو په کرښو کې لوستلې او په دې ښۀi پوهيدۀi چې هغه خلق چې په غلطو تعصبونو او جهالتونو کې

ۍډوب دي دومره په اسان سره خپلې غلطې عقيدې نه پريږدي او د هغوي نجات او ژغورنې ته دډيرو او پرله پسې سر ښيندلو، مصيبتونو او مقابلو ضرورت دی.

پيغمبر)ص( په خپل بصيرت سره دا تور او پيچلی پس منظر ليدلو او په ډير صبر او زغم سره يې خو د اسالم [ 1 ]د اسالم بيرغ اوچت کړ او ديارلس کاله يې د دښمنانو په وړاندې مبارزه وکړه

دښمنانو له خپلو شيطاني کارونو الس وانه خيست. په داسې شرائطو کې د پيغمبر)ص( نړيوالرسالت دا اقتضا کوله چې د خپل تبليغ ځاي بدل کړي او ارام او مناسب ځاي ته الړ شي.

د خزرج د قبيلې ځنې مشران د حج په موسم کې مکې ته راغلل او په مسجد الحرام کې يې له پيغمبر)ص( سره کتنه وکړه. پيغمبر)ص( هغوي اسالم ته راوښتل او هغوي چې له "اوس" قبيلې

.iسره د پرله پسې اختالفاتو په وجه پوزې ته راغلي وو، په سر سترګو اسالم ومانۀ

خزرجيانو له مکې څخه د ستنيدو په وخت له پيغمبر)ص( مبلغ او الرښود وغوښت. پيغمبر)ص( حضرت مصعب بن عمير له هغوي سره ملګری کړ او په دا ډول د يثرب د ښار خلق د اسالم له

نمره خبره شول او د نوي دين تحقيق يې شورو کړ هغه څۀi چې خلق به يې اسالم ته زيات ليواله کول د قران نوراني او زړۀi راکښونکي ايتونه وو. مصعب د اوس او خزرج قبيلې د اسالم راوړلو

رپورټ پيغمبر)ص( ته واستوۀi. او بيا د يثرب ډيرو خلقو چې مکې ته د حج لپاره راغلي وو په نيمه شپه له پيغمبر)ص( سره پټ وليدل. د يثرب مسلمانانو د اسالم د ونې د زرغونولو لپاره د

پيغمبر)ص( بيعت وکړ او ژمنه يې وکړه چې لکه څرنګه د خپلو ښځو او بچو مالتړ کوي هماغه راز [ 2 ]به د ګران رسول ملګرتيا وکړي.









.108 ص2 قمري ج1375. کامل ابن اثير طبع بيروت [ 1 ].61 – 55قمري ص1390. اعالم الوری طبع نجف [ 2 ]

د پيغمبر)ص( د شهيدولو سازش

ال د سهار رڼا څرک نه ؤ وهلی چې قريش د يثرب د مسلمانانو له ژمنې خبر شول او د دې ژمنې د ناکامولو او د هغۀi مبارک د پرمختګ د مخنوي لپاره اور واخستل. په دې خاطر په دارلندوه کې چې د قريشو د غونډو ځاي ؤ، يوه شورا جوړه شوه او له ډيرو مشورو وروسته وټاکل شوه چې

له هرې قبيلې يو تن غوره شي چې د شپې د پيغمبر)ص( په کور حمله وکړي هغوي شهيد کړي او خداي پاک خپل رسول)ص( د دښمنانو له سازشه خبر [ 1 ]د اسالم د بلنې بنياد دړې وړې کړي.

[ 2 ]کړ او ورته يې حکم وکړ چې د شپې له مکې اوځي.

حضرت محمد)ص( د هجرت د حکم تر راتللو وروسته اراده وکړه چې خپل زيږن ځاي پريږدي اويثرب)مدينې( ته الړ شي.

د هجرت له حکمه وروسته پيغمبر)ص( علي)عليه السالم( راؤغوښت، هغه يې له خپل رازه خبر کړو او امانتونه يې ورته وسپارل چې مالکانو ته يې وسپاري او وې فرمايل: زۀi هجرت کوم او ته زما په بسترې کې څمله. علي)عليه السالم( ومنله د رسول)ص( په بسترې کې څمالست او هغه

د علي)عليه [ 3 ]خطرې چې پيغمبر)ص( ته پيښې وې، هغه علي)عليه السالم( په ځان واخستې السالم( سرښيندنه دومره له خلوص ډکه او مهمه وه چې خداي پاک په قران مجيد کې ستايلې

[ 4 ]ده.

.62 -61 او اعالم الوری ص1229 ص3. تاريخ طبری ج [ 1 ].1231 ص3. تاريخ طبری ج [ 2 ].1232 ص3 او تاريخ طبری ج481 ص1. سيرۀi ابن هشام ج [ 3 ].78 ص19. بحاراالنوار ج [ 4 ]

پيغمبر)ص( غار ثور ته ځي

د شپې څو ګنټې تېرې شوې وې چې دښمنانو د پيغمبر)ص( کور کالبند کړو چې په خپل شيطاني پالن عمل وکړي خو پته ورته نه وه چې خداي د خپل رسول)ص( مالتړی دی او هغه به له دې

مصيبته وساتي.

پيغمبر)ص( د يسين سورې ايتونه لوستل، له کوره ووت او په يوې بلې الرې له مکې نه بهر د ثور کفارو په وتلو تورو [ 1 ]غار ته الړ. ابوبکر هم له دې قيصې خبر شو او د پيغمبر)ص( ملګرې شو.

سره د هغه مبارک په بسترې حمله وکړه خو په ډيرې حيرانتيا سره يې علي)عليه السالم( د هغوي په ځاي وليد او پوښتنه يې ترې وکړه محمد)ص( چرته الړ؟ علي)عليه السالم( ځواب

ورکړو زۀi تاسو په هغه د څارنې لپاره کيښنولی وم چې درته ووايم چې چرته الړ، تاسو غوښتل [ 2 ]چې هغه اوځي او هغه هم له ښاره ووت.

قريشو چې ټول سازشونه يې ناکام شوي وو، ډيرې سر پښې وټکولې او کوششونه يې وکړل خوبې نتيجې.













. د سراقه بن [ 3 ]پيغمبر)ص( په ثور غار کې له دريو ورځو پاتې کيدو وروسته يثرب ته روان شو مالک په نامه د مکې يو کس د پيغمبر)ص( تعاقب وکړ خو چې کله يې د اس پښه درې ځلې په

[ 4 ]زمکه کې ښخه شوه او هغه يې په زمکه وغورزولو نو توبه يې وکړه او راستون شو.

. [ 6 ] او څو ورځې يې هلته تېرې کړې [ 5 ]پيغمبر)ص( د ربيع االول په دولسمه "قبا" ته ورسيد ابوبکر ډير ټينګار وکړو چر هغه مبارک يثرب ته روان شي خو پيغمبر)ص( ونه منله او وې

فرمايل: علي)عليه السالم( په خپل سر سره زما حفاظت کړی دی او ما تر ټولو ښه اهلبيت)ع( تر څو چې علي)عليه السالم( له مونږه او زما د ترۀi ځوې او ورور دی له دې ځايه به ونه خوزو

[ 7 ]سره يو ځاي شي.

حضرت علي)ع( د امانتونو له رسولو وروسته "قبا" ته راغی او له پيغمبر)ص( سره يو ځاي شو. په داسې حال کې چې پښه يې ډيره زخمي وه. پيغمبر)ص( هغه په خپل غيږ کې ونيوۀi او د خپلې

خلې توکاڼي يې د علي)ع( په پښې ومږل له هغو سره د دوي پښه بلکل ښه شوه او لهپيغمبر)ص( سره د يثرب په لور روان شو.

د يثرب حالت ډير بدل شوی ؤ. خلقو ډير په جوش او برم سره په الرو کوڅو کې د ګران رسول ۍ. خلق د خوشحال نه په جامو [ 8 ]انتظار کوو. پيغمبر)ص( د جمعې په ورځ د يثرب ښار ته ورسيد

کې نه ځاييدل او ټولو د پيغمبر)ص( په نوراني مخ سترګې ښخې کړې وې.

رسول الله مبارک)ص( په يثرب کې ديره شو او د عدالت او ايمان په بنياد يې د يو لوي تمدن او دين اسالم بنياد کيښدو. د يثرب نوم د پيغمبر)ص( له ورتګه ورسته بدل شو او "مدينة النبي" )د

ۍلويې واقعې يعنې د حق او عدالت د کامياب پيغمبر)ص( ښار( نوم پرې کيښودی شو او دا کال د په خاطر د اسالم د تاريخ پيالنه او مبدا وګرځيدۀi او خلق د اسالم د نمر په رڼا کې ګوندې بيا

وزيږيدل.

راځئ چې د تاريخ پاڼې واړوو او د هجرت ۍ پيړ تېريږي نو 14نن چې د هجرت د عظيمې قيصې او د اسالم د بنياد کيښودونې لپاره د مسلمانانو سختيو او کوششونو ته يو ځغلنده نظر وکړو.

ۍمسلمانان چې د قريشو له ازارونو او شکنجو خالص شوي او يو ارام ځاي ته تللي وو، په سست او عيش و عشرت اخته نه شول بلکې شپه او روځ يې د اسالمي تمدن د پراختيا لپاره هلې ځلې

ۍوکړې. او د مسلمانانو همدا پرله پسې کوششونه او زحمتونه وو چې هغوي يې له ګډوډ او د بندونو راوويستل او خوشبخته او نيکمرغه يې کړل. پکار ده چې دا ورځ هر کال د هجرت

کليزې په توګه ونمانځل شي چې ټولو مسلمانانو په تيره بيا ځوانانو ته پته ولګي چې اسالم په ۍدومره اسان سره نۀi دی خپور شوی بلکې د دې لپاره ډير زحمتونه او کوششونه شوي دي او له

کوششونو سره سره د هغه وخت د مسلمانانو کلک ايمان او د پيغمبر)ص( د خبرو او فرمانونوۍمنل د دې دين د کامياب له مهمو عواملو څخه وو.







.1234 ص3. تاريخ طبری ج [ 1 ].63. اعالم الوری ص [ 2 ].69 ص19 او بحاراالنوار ج486 ص1. سيرۀi ابن هشام ج [ 3 ].88 ص19 او بحاراالنوار ج489 ص1. سيرۀi ابن هشام ج [ 4 ] قبا له مدينې سره نزدې ځاي دی.106 قمري ص1375. کامل التواريخ جز دوم طبع بيروت [ 5 ].1245 ص3. تاريخ طبری ج [ 6 ].116 ص19. بحاراالنوار ج [ 7 ].122 ص9 او بحاراالنوار ج494 ص1 . سيرۀi ابن هشام ج [ 8 ]

ۍپه مدينه کې د اسالمي ورورول جوړولۍد همفکر غږملتيا او مينې په سيوري کې يوه ژوند ټولنه رامنځته کيږي او په همداسې ټولنه کې ۍ

ټول انسانان نيکمرغه او خوشبخته کيدی او له يو بل سره له مينې ډک ژوند تيرولی شي.

اسالم د داسې ټولنې د جوړولو لپاره نسل، ژبې، رنګ او سيمې ته پام نه دی کړی بلکې ټولو تهپه يو نظر او د مسلمان په سترګه ګوري او معيار او پارسنګ يې په خداي ايمان دی.

د اسالم ګران رسول)ص( مدينې ته له راتګه او د جمات يعنې د مسلمانانو د انتظام د مرکز تر ۍجوړولو وروسته يو لوي او ښه نوښت وکړو چې هغه د اسالمي اخوت او ورورول بنياد ؤ. د دې

لپاره چې په مسلمانانو کې مينه او يووالی نور هم زيات شي او په دې پوه شي چې که خپل وطن، خپلوان او ملګري يې پريښي دي نو په بدله کې ورته ال مينه ناک او زړه سواندي وروڼه او

ۍدوستان په الس ورغلي دي نو هغې عامې ورورول او اخوته عالوه چې ټول مسلمانان يې په خپلو ۍکې لري د خپلو پيروانو تر مينځ يې د ورورول صيغه وتړله او دوه دوه کسان يې په خپلو کې

[ 1 ]وروڼه کړل. علي)ع( يې خپل ورور کړو او وې فرمايل چې علي زما ورور دی.

ۍقران مجيد هم دې اسالمي ورورول ته په عزت او احترام سره اشاره کوي او فرماي: "او د خداي هغه نعمت ياد کړئ چې تاسو په خپلو کې دښمنان وئ او خداي په خپل کرم سره ستاسو په زړونو کې مينه واچوله او په خپلو کې ديني او ايماني وروڼه شوئ. په داسې حال کې چې تر

[ 2 ]دې مخکې د اور د ګړنګ )جنګ او اختالف( په غاړه والړ وئ او خداي ترې خالص کړئ.

يو داسې حقيقت دی چې د ايمان اسالمي اخوت يوه تشريفاتي او بې مقصده خبره نه ده بلکې له روح سره اخښلی دی او اثار يې پرله پسې ښکاره کيږي.

امام جعفر صادق)ع( د دغو اثارو ځينو برخو ته اشاره کوي: "مومن د بل مؤمن ورور او الرښوونکی دی او په هغه ظلم يا ورسره خيانت نه کوي، دوکه نه ورکوي او هيڅکله وعده خالفي

هم نه کوي".

ۍد اسالمي ورورول له اثارو څخه يو دا هم دی چې هغه څه چې مسلمان يې د ځان لپاره غواړي پکار ده چې د خپل مسلمان ورور لپاره هم هاغه څيز خوښ کړي او په خپل مال السونو او ژبې ۍسره د هغه مرسته وکړي. دا له اسالمي ورورول لرې خبره ده چې ته موړ او په تن پټ وی خو

ۍستا مسلمان ورور وږی تږی وي. اسالمي ورورول سلمان فارسي)رض( او بالل حبشي وروڼه او ۍد پيغمبر)ص( نزدې ياران وګرځول. ددې په رڼا کې ډيرې زړې دښمن ختمې شوې او تيت و پرک ۍکسان دوستان شول او د همدغه اتحاد په رڼا کې مسلمانان د يوې لوي کورن په شان د يو بل په

ۍغم او ښاد کې شريک دي.











ۍاسالمي ورورولي د ټولو مسلمانانو تر مينځ په يو بل باندې ځنې ذمه وار او فرضونه اچوي. په دا ډول چې هغوي ځان له مشکالتو ازاد او نور په مشکالنو کې ښکيل نشي ليدی بلکې هر يو د خپل وس مطابق د نورو د ستونزو د هوارولو او مشکالتو د ختمولو کوشش کوي. دا ذمه واري په دوه

قسمه ده.

. اقتصادي ملګرتيا:1

� عالج، خوراک، عام کلتور، د کور يعنې د يو بل اقصادي اړتياوې او ضرورتونه پوره کول مثال برابرول او د روزګار پيدا کول. د دغو اقتصادي ضرورتونو د پوره کولو لپاره د خداي دسول او

مذهبي الرښوونکو لخوا هم ډير حکمونه او اوامر راغلي دي او اسالم ورته د زکات، خمس،صدقې او انفاق وغيره په څير ښه ښه پروګرامونه جوړ کړي دي.

. علمي او تربيتي ملګرتيا:2

اسالم مسلمان ته دا دنده ورکړې ده چې څۀi يې په خپله زده وي هغه نورو مسلمانانو ته هم وښاي او د يو بل په امر و نهي او روزنه کې سستي ونه کړي خو مسلمانانو نن سبا د وهمي ويرو

او خيالي ګټو په خاطر دا لوي سنت پريښی دی، يو بل له ګناهونو نه منع کوي او ښو کارونو ته ۍيې نه رابولي. نتيجه يې دا ده چې د اسالمي ورورول روح په ختميدو دی او چې دا ختم شي نو د

ۍيوې ژوند ټولنې ټول خصوصيات او فائدې به هم له منځه الړې شي.

په اوس مهال کې اسالمي ورورولي:

ۍپه دې زمانه کې مسلمانان له بل هر وخته زيات اسالمي ورورول او اخوت ته اړتيا لري ځکه چې خداي پاک اسالمي هيوادونو ته قيمتي ذخائر او زيرمې ورکړي دي چې د نورو پرې سترګې دي او

په همدې خاطر کوشش کوي چې مسلمانان له يو بله لرې او بې خبره وساتي.

پکار ده چې مونږ بيدار او خبردار يو او د اسالمي اخوت د راوستلو لپاره چې پيغمبر)ص( يې بنياد ايښی ؤ د اسالمي احکامو پيروي وکړو. مسلمانان که هر څومره قوي او پياوړي وي بيا هم

ۍيووالي ته ضرورت لري نو د وحدت او اسالمي ورورول سبقونه بايد په منظمه توګه په سکولونو کې وښودل شي او د تعليم په وروستيو دورو کې په علمي او روزنيزو پروګرامونو سره غښتلي کړی شي. او ميندو او پلرونو هم دا فرض دي چې خپل بچي مسلمان وروڼه او د يو بل غمخور

وروزي.

.504 ، 505 ص2. سيرۀi ابن هشام ج [ 1 ].22. سوره مجادله ايه [ 2 ]

په اسالم کې جهاد

ۍد نړ په بيال بيلو سيمو کې تر سلو کروړو زياتومسلمانانو د بعثت پنځلسمه پيړ ونمانځله. دا ۍ ۍجشن د هغې ورځې د درنښت لپاره دی چې زمونږ پيغمبر)ص( د سولې او ورورول بيرغ په اوږه

کړ او د "وما ارسلنک اال رحمة للعالمين" په اواز سره يې د نړيوالې سولې اوسوله ايز ژوند او نسلي اختالف چې د ډير ناوړو جنګونو او پيښو سبب دی په بنيادونه کيښودل. اسالم طبقاتي

ۍډيرې ښې طريقې سره هوار کړ. خو اوسن متمدنه نړ ال تر اوسه په دې کې ښکيل ده اوهره ۍ



ورځ په څه نا څه بانې د جنګ اور بلوي. د اسالم سوله غوښتنه او عدالت غوښتنه دومره زياته ده چې په ډاګه اهل کتاب يووالي او غږملتيا ته رابولي او په زړه راښکونکي ايت سره فرمايي: "ای

زمونږ پيغمبره)ص(! اهل کتاب يهود و نصاري ته ووايه د توحيد په کال کې داخل شئ چې په يو [ 1 ]زړه او يوې ژبې سره د يو خداي عبادت وکړو او ورسره شريک ونه ټاکو.

کله چې مسلمانانو مدينې ته هجرت وکړو او د برياليتوب بيرغ يې ورپاوۀi نو د مخالفانو لخوا پيغمبر)ص( ته د سولې وړانديزونه راغلل. او هغۀi مبارک يې هم هر کلی وکړ. چې څرګند شاهد

او بيلګه يې د هجرت په لومړي کال د يهودو له څو قبيلو سره سوله ده. اسالم عامه سوله او ګډژوند غواړي او ډير ښه پروګرامونه هم ورته لري.

اسالم يو ژوندی او نړيوال مکتب دی چې د اجتماعي او اقتصادي نظام لپاره خاص پالنونه او طريقې لري. اسالم د پخوانيو روميانو يهوديانو او نازيانو په شان په نوې ټولنې او نسل کې

محصور نه دی بلکې د ټولو نړيوالو لپاره دی. او د اسالمي ښودنو په رڼا کې په مسلمانانو فرض دي چې د محرومو او غم زپلو خلقو د ژغورنې، د سولې او عدالت د راوستنې او د ژوند د

پروګرامونو سره د نړيوالو خلقو د بلديدا لپاره کوشش وکړي.

د اسالم مجاهدين په دی لټه کې نه دي چې يوه ټوټه زمکه ونيسي يا يو حکومت نسکور کړي او د هماغې په شان يا تر هغې ظالم حکومت يې په ځاي راولي، بلکې جهاد هغه انسان دوسته او بې داغه کوشش دی چې د خداي په الر کې د انسانانو د تکامل او کمزورو او ضعيفو خلقو د ژغورنې لپاره دی چې فتنې ختمې شي او عامه سوله راشي. دا لوي اهداف او ژوندي تعليمات ډير خلق له ذلت او خوبه رابيدار او د هغو ظالمانو او خپل سرو خلقو ظلم ختموي چې د غريبانو په وينو

ۍيې خپلې ماڼ او افسانوي ژوند جوړ کړی دی.

د انسان فطرت دا حکم کوي چې له پټي څخه بيکاره او د فصل خرابوونکي واښۀi او له ټولنې ۍفاسد غړی او عضو غوڅ شي چې د محرومو کسانو د نيکمرغ او ژغورنې فضا برابره شي. د

انسانيت او عدالت ليوال او پتيالي دې مقابلې ته غاړه ږدي او هغه ستاي. خداي تعالی فرماي: [ 2 ]"که خداي د ځينو کسانو په ذريعه د ځينو نورو مخه نه نيوله زمکه به تباه او فاسده شوي وه"

ۍد اسالم د قران په تيور کې جنګ پخپله اصلي مقصد او وروستی هدف نه دی بلکې د تيريو اوۍظلمونو د مخنيوي او د ښو انسانانو لپاره د نيکمرغ د الرې د پرانستلو په غرض يوه وسيله ده .

د مسلمانانو استاذي ايراني سردار رستم فرح زاد ته وويل خداي مونږ وهڅولو چې خلق له بتۍپرست څخه خداي پرست له غالم څخه ازاد او دباطلو دينونو له ظلم څخه د اسالم عدالت ته ۍ ۍ ۍ

راوبولو. څوک هم چې زمونږ بلنه ومني مونږ ورسره غرض نه لرو خپله زمکه روته پريږدو اوستنيږو...."

ايا اسالم په توره خور شوی دی؟

له جنګه څخه د مسلمانانو اصلي مقصد دا ؤ چې له محرومو پرګنو سره رابطه ټينګه کړي چې هغوي د اسالم له اصولو خبر او د اسالم عظمت له نږدې وګوري. مسلمانانو له کفارو سره په

جنګونو کې څوک په زوره نه مجبورول چې اسالم راوړي بلکې هغوي د سولې د شرايطو په منلو سره په خپل دين باقي پاتې کيدی شول او د سولی د شرايطو په ځواب کې به اسالمي حکومت

د هغوي مالتړ کولو.

ګران رسول)ص( د حديبيې په سوله کې ژمنه وکړه چې که د مکې د کفارو کوم کس مسلمان او څنګه [ 3 ]شي او مدينې ته مسلمانانو ته راشي نو مسلمانان به يې نه مني او هغه به ستنوي




يې چې ژمنه کړی وه هماغه شان يې وکړل که څه هم پيغمبر)ص( کولی شول کفارو ته يې ويلي وی چې که له اسالمه کوم کس ووت او د مکې کفارو ته يې پناه يوړه نو کافرانو ته پکار دي چې

هغه راستو ن کړي خو پيغمبر)ص( داسې ونه کړل.

ګران رسول )ص( د مکې په فتحې کې قريش ازاد پريښودل چې دوي پخپله اسالم وپيژني. او له مسلمانانو سره يې وعده او ژمنه وکړه چې په مکې کې د څو فاسدانو او تخريبکارانو نه عالوه

څوک ونه وژني. او کله به چې کفارو امان غوښته، امان به يې ورکوؤ، چې پخپله اسالم قبول� صفوان بن اميه د مکې له فتحې وروستۀi جدې ته وتخښتيدۀi خو کله يې له کړي. مثال

پيغمبره)ص( امان وغوښته پيغمبر)ص( ورته خپله عمامه وليږله چې د امان نخښه وي، صفوان له جدې راستون شو او پيغمبر)ص( ته يې ووي "ما ته دوه مياشتې مهلت راکړئ" پيغمبر)ص(

ورته د دوو په ځاي څلور مياشتې مهلت ورکړو تر دې چې له هغه مبارک سره حنين او طائف ته الړ او باالخره په خپل اختيار مسلمان شو. نو په دا ډول معلوميږي چې د تورې استعمال يوازې د

هغو کسانو لپاره دی چې حق يې پيژندلی دی بيا هم له حقو سره مقابله کوي او د نورو د ۍنيکمرغ خنډيږي. توره يوازې د فتنو د ختمولو، د محرومو کسانو د ژغورلو او د انسان د ترقې او

کمال د فضا د برابرولو لپاره ده.

د اسالم د لومړنو وختونو د مسلمانانو ايمان او ټينګتيا په دې ښه دليل دی چې اسالم په توره نه دی خپور شوی، د حضرت بالل حبشي، عمار ياسر او هجرت قيصې ټولو ته يادې دي ايا بيا هم

مونږ ويلي شو چې اسالم په توره خور شوی دی؟

ۍد فرانسې ډاکټر ګوسټاولوبو ليکي: اسالم په داسې اسان او ساده طريقې سره وده کوي چې ډيره حيرانوونکې ده او پکار ده چې دا د اسالم له ځانګړتياوو وبولو. هر ځاي چې مسلمانانو قدم

ايښی دی اسالم د تل لپاره هلته باقي پاتې شوی دی" يو بل عيسايي ليکوال ليکي "مسلمانانو چې له اسالمي پولو بهر د تجارت او کلتور په ذريعه اسالم خپور کړو هغه له هغې اندازې ډير

زيات ؤ چې د فوځي فتوحاتو له الرې يې خپور کړی ؤ".

ۍد پيغمبر)ص( د زمانې د جنګونو محرک او مړو شمېرد اسالم پيغمبر)ص( د نړ د خپل سرو واکمنانو برعکس چې د زمکو د نيولو او د انسانانو د زبيښلو او د نورو ملتونو د مال د حاصلولو

لپاره به يې جنګ کولو، تورې له الس نه وروړو او يوازې په ضروري موقعو د ظلم او زياتي د مخنيوي د الرې د خنډونو د ختمولو د او د حق او عدالت د بيرغ د هسکولو لپاره به يې له تورې

کار اخستو. نو ايا داسې جنګونو ته ناجائزه ويلي شو؟ څرګنده خبره ده چې دا مبارزې د هرپيغمبر لپاره ضروري او الزمي دي او هر عقلمند يې ستاينه کوي.

د حضرت عيسي)ع( د رسالت موده کمه وه او شرائط هم ورته برابر نه وو نو توره يې هسکه نه کړه ګني هغه به هم د ټولنې ناسورونه له منځه وړی وی. د عيسائيت رسندويې ددې لپاره چې د

اسالمي ملتونو روحيه کمزورې کړي له استعمار او فساد سره د مبارزې روح په هغوي کې مړ کړي او د اسالم د پراختيا مخه ونيسي د اسالم د پيغمبر)ص( جنګونه اپوټه ښاي. تر څو په دې

طريقه د کليسا د پاپانو او پالرانو جنايتونه او جرمونه چې په صليبي جنګونو او د عقائدو پهمحاکمو او فيصلو کې يې په لکونو کسان وژلي دي، پټ کړي او بې اهميته يې وښاي.

زه دلته د پيغمبر)ص( د مشهورو جنګونو د محرکونو او سببونو يوه لنډه جائزه اخلم او بيا به پهدغو جنګونو کې د مړو شمېر درته وړاندې کړم.

.74. سوره ال عمران ايه [ 1 ].251. سوره بقره ايه [ 2 ].350 ص20. بحاراالنوار ج [ 3 ]

د پيغمبر اکرم )ص( جنګونه

د بدر جنګ :

له بعثته وروسته ديارلس کاله په مکه کي قريشو په پيغمبر)ص( او د هغه په يارانو ظلمونه وکړل او باالخره پيغمبر)ص( مدينې ته هجرت وکړو خو د مکې کفارو په ارام پرې نه ښودل او د مکې

دوي مدينه سخته اقتصادي محاصره کړې او د خوراک هيڅ [ 1 ]بې دفاع مسلمانان به يې ازارول. قافله به يې مدينې ته نه پريښوده. دا محاصره اوږده شوه تر دې چې د مدينې خلق تنګ شول او

ابوجهل هم د [ 2 ]مجبوره شول چې د خوراک د راوړلو لپاره د سره سمندرګي ساحلو ته الړ شي. پيغمبر)ص( له هجرته وروسته هغوي ته په يو خبرداري ليک کې وليکل چې جنګ او د قريشو

[ 3 ]حملې ته تيار شئ.

په همدې ځاي کې الله پاک وفرمايل: "او هغه کسان چې تيری پرې شوی دی د خپلې دفاع لپاره جنګ کولی شي. خداي پاک داقدرت لري چې له هغو کسانو سره مرسته وکړي چې د يو خداي

. [ 4 ]مننې په جرم له خپل کور اوره ويستل شوي دي

د اسالم پيغمبر)ص( د هجرت په دويم کال د اسالم د ساتلو د مسلمانانو د ژوند د حقوقو د دفاع او د قريشو د سپيرو مقصدونو د شنډولو لپاره پاڅيد او د قريشو د لښکر په وړاندې په "بدر" کې ودريد او سره له دې چې د مسلمانانو شمېره تر کفارو درې برخې کمه وه خو د ايمان په طاقت

او د خداي پاک په مرسته يې کافرانو ته ماتې ورکړه.

د اlحد جنګ:

د بدر په جنګ کې ځينې کافران وژل شوي وو. قريشو د جنګ تياری وکړو او د انتقام لپاره د هجرت په دريم کال مدينې ته روان شول او د احد په سيمه کې له مسلمانانو سره مخامخ شول

په دې جنګ کې ځينو مسلمانانو د پيغمبر)ص( خبرې ته غوږ کينښود او دا جنګ د کفارو په ګټهختم شو.

د احزاب جنګ:

د هجرت په پنځم کال د "بني النصير" د قبيلې ځنې يهوديان مکې ته الړل او قريش يې د اسالم او مسلمانانو په خالف وهڅول. قريشو له فرصته ګټه واخسته او د بيال بيلو ډلو له يو غټ لښکر

سره د مدينې په لور روان شول.

مسلمانانو د اسالم د مرکز )مدينې( د ساتلو لپاره له ښاره ګېرچاپېر خندق وکندلو او د لسو زرو دښمنانو په مقابلې کې ودريدل. حضرت علي)ع( د دښمنانو مشر ووژلو او باالخره دا جنګ هم د

مسلمانانو په ګټه تمام شو.








د بني قريظه جنګ:

بني قريظه له ګران رسول )ص( سره معاهده کړې وه خو په جنګ خندق کې يې تړون مات کړو او له قريشو سره يې ملګرتيا وکړه. د پيغمبر)ص( له نظره خطرناک وبلل شول نو له جنګه پرته

بله چاره نۀi وه.

له جنګ احزابه وروسته پيغمبر)ص( حکم ورکړ چې د اسالم لښکر د بني قريظه په لور روان ۍورځې د مسلمانانو په کالبند کې وو او باالخره تسليم شول. اوس قبيلې له25شي. دوي

پيغمبر)ص( وغوښتل چې له وينې يې تېر شي. پيغمبر)ص( ورته وفرمايل "ستاسو خوښه ده چې سعد معاذ چې ستاسو د قبيلې له مشرانو څخه دی ستاسو په حقله فيصله وکړي. ټولو په دې

اميد ومنله چې سعد به د هغوي پلوي توب وکړي خو سعد وويل چې جنګي سړي بايد ووژل شي، مالونه تقسيم شي او ښځې يې اسيرې شي. پيغمبر)ص( وفرمايل د سعد حکم هماغه حکم دی

چې خداي پاک د دغو کسانو په باره کې کړی دی، په دې طريقه د هغوي ټول جنګيالي ووژل [ 5 ]شول

د بني المصطلق جنګ:

بني المصطلق د خزاغه قبيلې يوه ډله وه چې د مسلمانانو په خالف به يې کارونه کول. پيغمبر)ص( د دوي په سازشونو خبر شو او له يو لښکر سره د دوي په لور روان شو چې د دوي

د خطر مخه ونيسي په "مريسيع" سيمه کې له هغوي سره وجنګيدۀi او بريالی شو دا جنګ دهجرت په شپږم کال وشو.

د خيبر جنګ:

د خيبر په کالګانو کې ډيرو يهوديانو ژوند کوو چې له مشرکانو سره يې فوځي او اقتصادي اړيکې لرلې او د مسلمانانو لپاره خطرناک وو. د هجرت په اوم کال مسلمانان د دوي د فوځ مرکز خيبر

[ 6 ]په لور روان شول او له محاصرې او جنګه وروسته يهوديان اسالمي حکومت ته تسليم شول.

د موتې جنګ:

د هجرت په اتم کال ګران رسول)ص( د بصرې بادشاه ته د خپل استازي حارث بن عمير په الس يو ليک واستولو خو کله چې د پيغمبر)ص( استازی موته ته ورسيد نو هغوي ووژلو. مسلمانانو د

خداي د رسول)ص( په حکم د دښمن په لور حرکت وکړو او باالخره په موته کې د روم د پاچا هرقل له لښکر سره چې يو لک روميان او غير روميان پکې شامل وو مخامخ شول، سخت جنګ وشو او پکې زيد بن حارث، جعفر ابن ابي طالب او عبدالله ابن رواحه چې درې واړه د اسالم دiکړی شوه او مدينې ته ستانۀ iلښکر سرداران وو شهيدان شول. مسلمانانو د کفارو مقابله ونۀ

شول.

د مکې فتح:

قريشو د حديبې د سولې په تړون کې له پيغمبر)ص( سره ژمنه کړې وه چې په مسلمانانو تيری او زياتې ونۀi کړي خو تړون يې مات کړو او له بني بکر قبيلې سره يې ملګرتيا وکړه چې خزاعه قبيله چې د مسلمانانو هم تړونې وه ختمه کړي. پيغمبر)ص( د هغوي د تيريو د مخنيوي په غرض

پاڅيد او له مسلمانانو سره د مکې په لور روان شو. په ډير صحيح تدبير سره مکې ته ننوت او مکه يې فتح کړه د خداي د کور زيارت ته الړ او خپله تاريخي خطبه يې ولوسته "خبر شئ تاسو د

پيغمبر)ص( لپاره بدګاونډيان وئ هغه مو دروغ وبالۀi، وموزوروۀi او له خپل وطنه مو بهر کړ، په



دې مو هم زړه سوړ نه شو او ان تر دې چې په مدينې او نورو ځايونو کې مو هم مونږ په ارامپرې نۀi ښودو او جنګ مو راسره وکړو. الړ شئ تاسو ټول ازاد يئ".

ۍد دې دومره لوي سرښنيدنې او معاف په وجه د مکې خلقو اسالم ته مخه کړه. په دې فتح کې پيغمبر)ص( مسلمانانو ته حکم ورکړ چې صرف د خپلې دفاع او د مشرکانو د تيري د مخنيوي

لپاره جنګ وکړئ د دې نه عالوه جنګ جايز نه دی. خو د اتو سړو او څلورو ښځو مرګ يې روا کړو چې له هغو څلور تنه ووژل شول او يوازې د خالد د سپايانو او ځينو مشرکانو تر مينځ ټک ټوک

[ 7 ]ۍوشو چې د عکرمه بن ابي جهل په مشر وجنګيدل.

حنين او طائف:

12هوازاه قبيلې د اسالم په خالف يو لښکر تيار کړو. پيغمبر)ص( په دې قيصې خبر شو او له ۍزرو ملګرو سره يې مقابلې ته ووت. د حنين په واد کې جنګ جوړ شو. کفارو ماتې وخوړه او

تسليم شول. له دغه جنګ نه وروسته پيغمبر)ص( طائف ته مخه کړه چې ثقيف قبيله چې د هوازان ملګرې وه اوځپي او د څه مودې له محاصرې وروسته يې طائف پريښود او مکې ته

[ 8 ]ستون شو.

په دغو جنګونو پرته د اسالم د پيغمبر)ص( په زمانه کې څو نور واړۀi جنګونه او تبليغي سفرونه شوي دي. نو اوس به راشم د مسلمانانو او کافرانو هغه شمېر ته چې د پيغمبر)ص( د زمانې په ټولو جنګونو کې مړۀi شول. د تاريخ د مشهورو مدرکونو او دالئلو پر اساس د دغو مړو شمېر دا

دی:

د پيغمبر)ص( د وخت په جنګونو کې د مهمو مدارکو له مخې د مړو شمېر:

د جنګونو نومونه تاريخ الخميس سيره ابن

هشامتايخ يعقوبي طبقات بحار االنوار تاريخ طبری

بدر 84 84 86 84 84 84

احد 93 92 90 109 109 70

خندق 9 9 14 11 9 9

بني قريظه 800 850 750 800 900 850

بني المصطلق 12 - - 10 10 -

خيبر 32 32 - 98 - 3

موته 21 13 - 13 - 3

فتح مکه 39 20 - 33 - 21

حنين و طائف 96 101 - 87 112 85

نور جنګونه 250 122 - 119 333 310



دا لګ غوندې شمېر چې تاسو وليد د مسيحيانو او عيسايانو د مذهبي او صليبي جنګونو له وژل شوو کسانو او قربانيانو سره هيڅکله د مقايسې او پرتلې قابل نه دی. بلکې د عيسايانو په

مذهبي او صليبي جنګونو کې په زرګونو لکونو کسان وژل شوي دي.

نو تاسو وليدل چې پيغمبر)ص( هيڅ يو جنګ د ملک دنيولو، انتقام او ظلم لپاره نه ؤ بلکې يورازې د تړون ماتوونکو د تيري د مقابلې، د ځان ساتنې، د مسلمانانو د عزت او د حفاظت، د حق د

لوړاوي لپاره وو. ډاکټر "کوسټاولوبون" د "ميشود" له خلې ليکي: "اسالم چې جهاد يې واجب کړی دی خپلو منوونکو ته يې حکم کړی دی چې د نورو مذهبونو له پيروانو سره په انصاف عدل

[ 9 ]او سرښيندنی سلوک وکړي او هغوي ته مذهبي ازادي ورکړي".

.143 ص19. بحاراالنوار ج [ 1 ].92. محمد ستاره ای که در مکه درخشيد ص [ 2 ].165، 166 ص19. بحاراالنوار ج [ 3 ] ايت مضمون.40 او 39. د سوره حج د [ 4 ].1493 ص3. طبری ج [ 5 ].216 ص2. کامل ابن اثير ج [ 6 ].250، 247 ص2. کامل ابن اثير ج [ 7 ].482 ص493. سيره ابن هشام جز [ 8 ].148. تمدن اسالم و عرب ص [ 9 ]

د حضرت محمد)ص( نړيوال رسالت

ۍاسالم له هماغې لومړ ورځ د روڼې او ځالندې چينې په شان راښکاره شو، ورو ورو يې پراختيا ۍ او ژورتيا زياته شوه او باالخره يو لوي سمندر شو چې په بيال بيلو سيمو کې بشريت خړوبوي او

اوس هم چې څومره مخکې ځي، ال ژور او پراخيږي. په حقيقت کې ټول غلط دودونه او رسمونهوينځلی شي او په هر وخت او ځاي د خلقو هدايت کولی شي.

ۍاسالم د نړ له استعماري سياستونو سره سره په ترق دی او د اسالم دبنيادونو د راغورزولو ۍ ۍلپاره د دښمنانو پروپيګنډې شنډې شوي دي. اسالم د کامياب او عام شونې راز لري او هغه ستر راز د انسانانو له فطرت سره مطابقت دی چې ټول انسانان يې لري او د ژوند اساس په همدې

فطرت والړ دی. نو هغه کسان چې وايي ختيځ، ختيځ دی او لوديځ، لوديځ. او د ختيځ پيغمبر د ۍلوديځ او مغرب رهبري نه شي کولی، په غلط دي. ځکه چې لوديځ او ختيځ د فطرت له نظره يو

شان دي. او څنګه چې لويدځ او ختيځ د فطرت له نظره يو شان دي. او څنګه چې د ختيځ خلقفطري دين ته ضرورت لري د لويديځ خلق هم دې ته اړتيا لري.

کله چې د مکې په تورتم کې د پيغمبر)ص( لخوا توحيد ته د بلنې اواز انګازه وکړه نو دا اواز ۍيوازې د حجاز د سيمې او د عربو لپاره نه ؤ بلکې د ټولې نړ لپاره ؤ ځکه چې پيغمبر)ص( خپلو

خپلوانو ته په بلنه کې وفرمايل: "اني رسول اليکم خاصة و الي الناس عامة"

په تحقيق سره زه خداي پاک خاص تاسو ته او عام نورو خلقو ته راستولی يم يعنی که څه هم [ 1 ]اوس ستاسو په منځ کې يم خو خداي د ټولو انسانانو لپاره راستولی يم.












د قران ځينې ايتونه هم زمونږ خبره تائيدوي چې فرمايي: قل يا ايها الناس اني رسول الله اليکم .� جميعا

[ 2 ]ووايئ ای خلقو! په تحقيق سره زۀi ستاسو د ټولو لپاره د خداي رسول يم.

وما ارسلناک اال رحمة� للعالمين

[ 3 ]او ته مو د ټولو نړيوالو او عالمينو لپاره رحمت راوليږلې.

و اوحی الی هذا القران ال نذرکم به و من بلغ

[ 4 ]او دا قران ما ته وحي شوی دی چې تاسو او هر هغه څوک چې دا ورته ورسي، وويروم.

ۍله دغو ايتونو په څرګنده معلوميږي چې د پيغمبر)ص( نړيوال رسالت له هماغې لومړ ورځېڅخه د هر وخت او هر ځاي د خلقو لپاره ؤ نه چې صرف د حجاز لپاره.

له امام صادق)ع( څخه يو سړي پوښتنه وکړه قران چې هر څومره لوستی او ښودلی شي بيا هم تازه او نوی دی، دا ولې؟ امام صادق)ع( وفرمايل: خداي پاک قران د يو خاص وخت او خاصې

[ 5 ]ډلې لپاره نه دی نازل کړی ځکه خو تر قيامته پورې د هر چا لپاره نوی او تازه دی.

ۍد اسالم پيغمبر)ص( د هجرت په اتم کال د نړ واکمنانو او باچاهانو ته ليکونه واستول او هغوي يې خداي مننې او اسالم ته راوبلل او له دې امله چې د د رسول بلنه د خداي په حکم سره او د خلقو د خبردارولو لپاره وه نو ډير اغيز يې درلود او ځکه خو د نجاشي مقوس او داسې نورو په

[ 6 ]شان ډيرو حق غواړو او انصاف لرونکو خلقو ومانه.

د پيغمبر)ص( د تبليغي ليکونو په حقله شوي معلومات دا ښيي چې هغه مبارک، باچاهانو او د ليکونه استولي وو. چې اسالم ته د بلنې لپاره وو خو تراوسه يوازې د62قبيلو مشرانو ته ټوټل

د نمونې لپاره د څو ليکونو متن وړاندې کوم. [ 7 ] ليکونو متن پيدا شوی دی.29

) نور مطلب د پيغمبر)ص( په ليکونو کې وګورئ.(

.1385 چاپ بيروت سال61. کامل التواريخ ج ص [ 1 ].158. سوره اعراف ايه [ 2 ].107. سوره انبيا ايه [ 3 ].19. سوره انعام ايه [ 4 ].413 ص2. سفينة البحار ج [ 5 ].31، 30 ص1 مکاتيب الرسول ج210 ص2 ج1385. کامل ابن اثير چاپ [ 6 ].182، 90 او ص41، 35 ص1. مکاتيب الرسول ج [ 7 ]

د پيغمبر)ص( ليکونه














د ايران باچا کسری ته

بسم الله الرحمن الرحيم

له رسول محمد)ص( لخوا، د فارس لوي کسري ته. د خداي

سالم دې وي په هغه چا چې د هدايت په الره تلونکی او د خداي او رسول ليواله دی. هغه کسۍچې د خداي د يووالي او د هغه د بنده محمد د پيغمبر شهادت ورکړي.

په تحقيق سره زه تا د خداي په حکم اسالم ته رابولم. او زه ټولو خلقو ته د خداي استازی يم ۍچې ژوندي زړونه وويروم او کافرانو ته هم عذر پاتې نشي. اسالم ومنه چې د سولې او سالمت

[ 1 ]په کال کې داخل شې او که مخ دې وګرځاوۀi نو د مجوسيت ګناه ستا په غاړه ده.

د روم باچا هرقل ته


زۀi تاته د اسالم بلنه درکوم که په اسالم کې داخل شوې، له مسلمانانو سره په ګټه او تاوان کېiۍشريک يې او ګني خلق ازاد پريږده چې يا اسالم ومني يا جزيه ورکړي او په هغوي پابند مۀ

[ 2 ]لګوه.

د پيغمبر)ص( ليکونه يورازې باچاهانو ته نه وو بلکې د قبيلو مشرانو ته يې هم بلن ليکونه استولي� د يمامه مشر ته. وو. مثال


د خداي د رسول محمد)ص( لخوا، هوذا ته.

سالم دې وي په هغه چا چې د دين د الرښوونکو په الره الړ شي.

ۍای د يمامه مشره! پوه شه چې زما دين به د نړ تر کونجه کونجه ترقي کوي نو اسالم ومنه چې [ 3 ]سالمت پاتې شې.

يهوديانو ته

د خداي د رسول او د موسی بن عمران د ورور او ملګري محمد)ص( لخوا

خداي پاک زۀi هماغه شان چې موسی)عليه السالم( يې راستولی ؤ، راستولی يم. تاسو ته خداي نازل شوي وو، او په هغو پاکو لوحونو قسم درکوم چې په طور غرۀi کې په موسی)عليه السالم(

ايا په خپل اسماني کتاب کې مو نه دي موندلي چې زۀi د يهودو ټولنې او د ټولو خلقو لپاره رسول يم؟ که موندلي مو وي نو له خدايه ويريږئ او اسالم ومنئ او که نه مو وي موندلي نو معذوره

[ 4 ]يئ.





.277 ص3، سيره حلبيه ج91 ص1. مکاتيب الرسول ج [ 1 ].162. محمد و زمامداران ص [ 2 ].285 ص3. سيره حلبي ج [ 3 ].172 ص1. مکاتيب الرسول ج [ 4 ]

د اسالم تل پاتې والی او د پيغمبر)ص( خاتميت

د ګران رسول)ص( او د وروستي پيغمبروالي مسئله د خداي د يووالي په شان د ټولو مسلمانو فرقو په نزد ثابته او څرګنده ده او يوه داسې مسئله ده چې ټول پرې متفق دي. د اسالم دين تل

تازه دی او څومره چې بصيرتونه او علم زياتيږي دا ال جامع کيږي.

اوس به د دې اعتقاد مسئلې حقيقت وجاجوم نو لومړی د يو دين د بل پاتې والي د مهمو سببونووضاحت کوم او بيا به په همدې حقله د اسالم په باره کې وضاحت وکړم.

. د يو مذهب فطري والی د هغې د بقا او پاتي والي تر ټولو مهم عامل دی. د کوم دين د1 تعليماتو بنياد چې د انساني فطرت او طبيعت په ستنو والړ وي تل له وخت سره سم ترقي کوي

او هيڅ کله زړيږي او فنا کيږي نه.

. داسې اوامر او حکمونه چې له کوم خاص وخت او ځاي سره يې تعلق نه وي، له هرې ترقې2 او پرمختګ سره سمون خوري او وخت تيريدا يې نه شي ختمولی او په اپوټه هغه قانون چې د يو

� که څوک خاص وخت او ځاي لپاره وي په هره زمانه کې د بشر اړتياوې نشي پوره کولی. مثال� اس او ووايي چې په خلقو فرض دي چې په مسافرتونو او تګ راتګونو کې له طبيعي وسائلو مثال

خر کار واخلي، دا قانون باقي نشي پاتې کيدی او خپل پخپله ختميږي ځکه چې نوي ضرورتونه نوو وسائلو ته ضرورت لري. د پخوانيو او زړو دينونو د نه پاتې کيدو اصلي وجه همدا ده چې د

يوې خاصې زمانې او خلقو لپاره وو.

. جامعيت يا بشپړوالی: پکار ده تل پاتې دين هر اړخيز او جامع وي او د بشر د ټولو مسئلو او3 ۍاړتياؤ حل ولري. د انسان تږی روح د ډوډ او شرابو د خواراک څښاک او د صليب لګولو په څير

په غلطو او نمايشي کارونو نه خړوبيږي بلکې داسې هر اړخيزړ قوانينو او اوامرو ته ضرورت لريچې په ټول ژوند کې د هغو الرښود او رهنما وي او د هغه ټولنيز مشکالت هوار کړي.

. د خنډونو او ستونزو په وخت راهنماي: عام اصول او قوانين په ځينو ځايونو کې د تضاد په4 ۍوجه يا د ناچار او ضرورت له امله انسان ته مشکالت ورپيښ کړي او له هغه الره ورکه کړي نو ابدي او تل پاتې دين بايدله عامو قوانينو سره سره داسې نور قانونونه هم ولري چې د ضرورت او مشکالتو په بڼه کې انسان ته الره پرانيزي که دا خصوصيت پکې وي نو له هر زمان او مکان

سره خوړلی او د هر وخت لپاره ګټه ور کيدی شي.

دا څلور خبرې هغه مهم پوائنټونه دي چې د يو تل پاتې دين لپاره ضروري دي نو راځئ چې وګوروپه اسالم کې دا ځانګړتياوې شته او که نه؟

. اسالم د خپل قانون په سسټم کې د انسان فطرت ته )چې هميشه نه بدليدونکی دی( پاملرنه1 کړې او د هغه ضرورياتو ته يې مثبت ځواب ويلی دی. اسالمي احکام او پالنونه داسې جوړ شوي

� د شهوت د غريزې لپاره بيال بيلې او ساده دي چې د انسان ټولې غريزې او جذبې انډولوي مثال





ۍالرې لري چې د انسان شهوت پوره کولی شي او له بلې خوا د شهوت له بې حده ازاد اوۍفحاش انسان منع کوي چې نورې ټولنې ته يې فساد او بدبختي ونۀi رسيږي.

. د اسالم اصلي قوانين د يوې خاصې زمانې لپاره نه دي چې د وخت او ځاي په بدليدو او د2 موجوداتو په تکامل سره پکې د بدلون ضرورت پيښ شي بلکې له هر وخت او ځاي سره غږملتيا

لري او د ټولنې د ټولو اړتياوو ځواب ويلی شي.

� تورې او نيزې بسنه د اسالمي جهاد په پروګرامونو کې د هغه وخت د جنګ په موجودو وسائلو مثال نه ده شوې بلکې په کلي ډول يې حکم ورکړی دی. د دښمنانو په وړاندې قوت او طاقت حاصل

کړئ چې د خپلو حقوقو دفاع وکړی شئ او د دښمنانو بري شئ. دا يو بشپړ او جامع اصل دی ۍچې له هرې برق سره سمون خوري او په هر وخت پکار راتللی شي که هغه د ټينکونو زمانه وي

او که د ايټم بم.

په شان قانونونه لري [ 1 ] . اسالم د دندونونو او ضرورتونو لپاره د اضطرار، الحرج او الضرر3 چې هره ستونزه هرارولی شي. په دې سربېره امام، د پيغمبر)ص( ځاي ناستی او د تقليد مراجع

په اجتماع مسئلو کې بشپړه حل الره لري.

. د اسالم د پروګرامونو او احکامو لمن د نورو ټولو مکتبونو او مذهبونو له لمنو پراخه ده. په4 اسالم کې حقوقي، اقتصادي، فوځي، اخالقي او داسې نور مسائل په ډيره ښه توګه مطرح شوي

دي او په دغو زمينو کې د اسالمي علومو پوهانو په زرګونو کتابونه ليکلي دي.

د غو خبرو ته په پام سره عاقل پويږي چې اسالم بشپړ دين دی چې تل انساني اړتياوو ته ځوابويلی شي او په داسې حالت کې نوي دين او پيغمبر ته حاجت نشته.

ۍ. د اخطرار قانون، د مجبور په مورد کې، د الحرج قانون د مشقت او سخت خفګان په مورد کې او [ 1 ] د الضرر قانون د ضرر په مورد کې جاري کيږي البته د هغې شرائط او خصوصيات د فقې او اصول په

کتابونو کې بيان شوي دي.

خاتميت د قران او راويانو له نظره

اوس به ځنو هغو ايتونو ته اشاره وکړم چې په هغو کې د اسالمي شريعت بشپړتيا او د حضرتمحمد)ص( خاتنيت ته اشاره شوې ده:

� ال مبدل لکلماته و هو السميع العليم � و عدال [ 1 ]و تمت کلمة ربک صدقا

"ستا د پرورګار کالم د رښتياوالي او انصاف له نظره کامل شو او څوک يې هم د بدليدو توان نهلري او هغه اوريدونکی او پوه دی".

[ 2 ]ما کان محمد³ ابا احد² من رجالکم و لکن رسول الله و خاتم النبيين.

"محمد)ص( په تاسو سړو کې د هيچا پالر نه دی بلکی هغه د خداي رسول او تر ټولو وروستیپيغمبر دی".





� دلته چې نبيين ته اضافه شوی دی( نو د اخر µم يا خاتم ټکی چې جمعې ته اضافه شي)مثال د خات په معنا راځي او دلته د خاتم النبيين معنا اخرالنبيين ده. رسول او نبي دواړو ته شامليږي. يعنېiټول پيغمبران نبيان وو نو د خاتم النبيين مطلب دی چې پيغمبر)ص( وروستی رسول دی. تر دۀ

وروسته به نه نبي راځي او نه رسول.

[ 3 ]ان هذا القران يهدي للتي هي اقوم

بې شکه دا قران تر ټولو پروګرامونو زيات مستقل او ټينګ راهنما او الرښود دی.

نو څرګنده ده چې له دی حالت سره نورو پروګرامونو ته حاجت نشته.

د خاتميت مسئله په اسالمي مدارکو او کتابونو کې دومره زياته راغلې ده چې له څرګندو اوروښانه اسالمي مسائلو ګڼل کيږي. په دی حقله ځينې روايتونه دا دي:

[ 4 ]. د اسالم پيغمبر)ص( فرمايي: پوه شئ چې تر ما وروسته به کوم پيغمبر يا دين نه راځي.1

. امام باقر)ع( فرمايي: خداي پاک په قران مجيد سره کتابونه او په محمد)ص( سره پيغمبران2 [ 5 ]پاي ته ورسول.

. امام علي)ع( فرمايي: خداي پاک حضرت محمد)ص( تر ټولو پيغمبرانو وروسته نازل کړو او3 [ 6 ]په هغوي سره وحي پاي ته ورسيده.

. پيغمبر)ص( علي)ع( ته وفرمايل: ته زما په نسبت داسې يې لکه هارون چې د موسی)عليه4 [ 7 ] په نسبت ؤ. فرق يوازې دا دی چې تر ما وروسته بل پيغمبر نشته. السالم(

. امام رضا)ع( فرمايي: د محمد)ص( شريعت به تر قيامته نۀi نسخ کيږي او د قيامت تر ورځې5 [ 8 ]به بل پيغمبر رانشي.

د دغو او نورو ډيرو احاديثو معلوميږي چې پيغمبر)ص( وروستی رسول او د اسالم پاک دين جامع او تل پاتی دين دی. دې دين د مطالبو عظمت، د مفاهيمو لوړاوی او د قواعدو پراختيا د دې د

تازه والي او تل پاتې والي ضامن دي چې تر قيامته به وي. نو له دې ښه خبره کومه ده چې داسالم د پراختيا او خپرولو کوشش وکړو.







.439 ص3، تفسير منهج الصادقين ج348 ص7 تفسير الميزان ج115. سوره انعام ايه [ 1 ].40. سوره احزاب ايه [ 2 ][ 3 ] . µمµ ت µلسان العرب ماده خ .³ةµ بعدي...( مستدرک ج [ 4 ] .262 ص2. )قال النبي)ص(: يا ايها الناس انه ال نبيµ بعدي و ال سن.177 ص1. اصول کافي ج [ 5 ].403 ص133. )...فقضی به الرسول و ختم به الوحی، نهج البالغه فيض االسالم خطبه [ 6 ] . )قال رسول الله)ص( اما ترضی ان تکون مني بمنزلة´ هارون من موسی اال انه ال نبيµ بعدي( کامل [ 7 ]

.278 ص2 ج1385ابن اثير چاپ . قال علي ابن موسی الرضا)ع(: )...و شريعةµ محمد)ص( ال تنسخ الی يوم القيامه وال نبي بعده الی [ 8 ]

.80 ص2يوم القيامه...( عيون اخبار الرضا ج

(د محمد)ص( اخالق او کړچار)کردار

څومره چې علم او ټيکنالوجي ترقي کوي، اخالقو ته د انسان اړتيا هم زياتيږي. او له ودې او ۍپرمختګ سره سره د پيغمبرانو اخالقي اوامرو ته پام هم ضروري دی ځکه چې نوي نړ انسان ته

يوازې نوې وسائل او اوزار ورکوي دا يوازې اخالق دي چې د ناوړه استفادې مخه نيسي.

د جرمونو، جنايتونو، فساد، تباهي، قتل او ځان وژنې د شمېر زياتوالی د همدې حقيقت ښودنه کوي که په يوې ټولنې کې اخالق نه وي، علم او ټيکنالوجي د انسان د سعادت او ارامښت

ضمانت نشي ورکولی بلکی ښکيالک کړ او زبيښناک کر علم او ټيکنالوجي د ځان لپارهاستعمالوي. په لکونو خلق بې کوره کوي، حقوق يې چخڼې کوي او هغوي په وينو کې ليت پيتوي.

هغه يوازينی عامل چې د انسان سرکښ روح او طوفاني جذبات کنټرولولی او له علم و صنعته د سوله ايز او کردار ژوند لپاره استفاده کولی شي. حقيقي اخالق دي چې بنياد يې په خداي باندې

حقيقي ايمان دی.

د پيغمبرانو اخالقي الرښوونې او سيرت تر ټولو غوره وسيله ده چې انسان ته ائيډيال ژوند کې ضروري دي خو د هغو کسانو لپاره ډير ضروري دي چې د ټولنې مشري او الرښوونه په غاړه

لري. ځکه کوم سړی چې د ټولنې مشر او روزونکی وي لومړی خو پکار ده پخپله د لوړو انساني صفاتو نمونه وي هله بيا له ټولنې اخالقي مرضونه او ککړتياوې لرې کولی شي. که پخپله اخالق ونۀi لري نو ټولنه به څۀi هدايت کړي. او دويمه دا چې د ټولنې مشري دومره درنه ذمه واري ده

چې بې له کاملو اخالقو د زغملو وړ نه ده ځکه خو خداي پاک خپل پيغمبران داسې کسان وټاکل چې لوړ روح، زياته حوصله صبر او زغم او نور اخالقي خصوصيات يې لرل. او د اخالقو په وسلې

سره يې له فساده ډکې ټولنې له تيرو راوويستلې او بې الرې او محرومه خلق يې وژغورل. په قران مجيد کې د پيغمبر)ص( په حقله راغلي دي: "د خداي په لطف سره ته له خلقو سره نرم

[ 1 ]وې او که تريخ او بدخويه سړی وې نو خلق به درته نه رانزدې کيدل او خوريدل به درنه.

د ګران پيغمبر)ص( اعلي اخالقو د اسالم د سپيځلي انقالب څپې اول د عربو په ټولنې او بيا په ۍنوره نړ کې راپيدا کړې او دا ټول د ښو اخالقو له الرې ممکن وو. ددوي اخالق دومره اوچت وو

او بې [ 2 ]چې خداي پاک ورته عظيم اخالق ويلي دي چې فرمايي: "و انک لعلي خلق² عظيم"شکه ستا اخالق ډير اوچت دي". اوس به د پيغمبر)ص( د اخالقو ځينو اړخونو ته راشو:

ìۍ ګران رسول)ص( که څه هم د رسالت او پيغمبر لوي مقام لرلو خو په ټولنه کې د دوې ژوند iدومره ساده ؤ چې که په يوې غونډې او پينډې کې به ناست ؤ نو چې چا به هم هغه مبارک نۀ











پيژندۀi پوښتنه به يې کوله چې په تاسو کې محمد)ص( کوم يو دی. دنيا هغه مغرور نه کړو او نه د هغې په ظاهره حسن او ښکال کې ښکيل شو بلکې په پاکې او پرهيزګارې سترګې به يې دنيا ته

[ 3 ]کتل.

ì منځ کې نه پرې دوي به له معنا په ډکو او وړو جملو سره برې کولې او هيڅکله يې د نورو خبره [ 4 ]کوله.

ìټکي به يې نه کارول. که له چا سره به يې iپه تريو تندي به يې خبرې نه کولې او سپک او تراخۀ [ 5 ]خبرې کولې نو د ظالمو باچاهانو غوندې به يې په ترڅ نه کتل.

ìکه يوې غونډې يا مجلس ته به ورغی نو په خالي ځاي کې به کښيناستلو او ضروري به يې نه ګڼل چې ښه سر کې کښيني. څوک به يې نه پريښودل چې د خبرو په وخت دوي ته ودريږي. د

نورو احترام به يې کوو البته د پرهيزګارو او نيکو عزت به يې زيات کوو.

ìکه په خپله به سور ؤ .iيوازې د خداي د رضا لپاره به غصه کيدو او د خداي لپاره به خوشحاليدۀ نو دا اجازت يې نه ورکوو چې بل کس ورسره پياده روان وي يا به يې له ځان سره سوروۀi يا به

يوزی تللو.

ìپه ګډو مسافريو کې به يې د خپلې برخې کار کوو او په نور چا به يې ځان نه بوج کوو. په يو سفر کې ورته اصحابو وويل: "ته پريږده مونږ به ټول کار کوو" پيغمبر)ص( وفرمايل: خوښه مې

نه ده چې زما او ستاسو په منځ کې فرق وي ځکه چې خداي پاک په خپلو بندګانو کې توپير نه [ 6 ]خوښوي. بيا هغه مبارک پخپله پاڅيد او خشاک يې راغونډ کړل.

ì.تل به يې لوظ او وعده پوره کوله

ì.صله رحمي به يې کوله د خپلو خپلوانو خيال به يې ساتلو خو ناجايزه پلوي توب به يې نه کوو

ìڅوک به يې نه پريښودل چې د نورو په خالف خبرې وکړي. او فرمايل به يې له داسې خلقو سره ژوند کول غواړم چې روغ زړه ولري.

ì.په حيا او شرم کې بې مثاله ؤ

ìله حوصلې ډک، نرم خويه او سرښندونکی ؤ. د هغه مبارک خدمت کوونکی انس بن مالک وايي ۍچې د ګران رسول)ص( د پيشمني او روژه ماتي لپاره به مې پ برابرول، يوه روځ پيغمبر)ص( ۍناوخته کور ته راغی ما وې چې ګني چرته ميلمه ؤ او روژه ماتی يې کړی دی نو پ مې پخپله

وڅښل. څو شيبې وروسته هغه مبارک)ص( راغی د دوي له ملګرو مې پوښتنه وکړه "پيغمبر)ص( روژه ماتی کړی دی او که نه؟" وې ويل "نه".کله چې هغه مبارک ته پته ولګيده، ځان يې نانګاره

[ 7 ]ۍکړو او په روڼ تندي او لوږي سره يې شپه تېره کړه او سبان روژه يې ونيوله.

پيغمبر)ص( له عبادت او مونځ سره زياته مينه لرله خو کله به چې ورسره چا کار لرلو مونځ به يې لنډوو او د هغوي کارونه به يې کول او د خلقو د اړتياوو په پوره کولو کې به هيڅ چيز نه

سپماوو. د ټولو عزت به يې کوو او فضيلت او لوړاوی به يې په عملي ايمان کې ګڼلو، د چا مقام [ 8 ]او دولت ته يې سترګې نه وې، له مريانو سره مهربان ؤ او د هغوي ستونزې به يې هوارولې.







� غليظ القلب النفضوا من حولک. سوره ال عمران ايه [ 1 ] . فبما رحمة² من الله لنت لهم و لو کنت فظا159.

.4. سوره قلم ايه [ 2 ] چاپ اخوندي.220، 229 ص16. بحار ج [ 3 ].69. کحل البصر ص [ 4 ] چاپ اخوندي.228،226 ص16. بحار ج [ 5 ].68. کحل البصر ص [ 6 ].68، 67. کحل البصر ص [ 7 ] چاپ اخوندي.229،228 ص16. بحار ج [ 8 ]

د حضرت محمد)ص( سرښيندنه او فضيلت

کله به چې د هغوي ذاتي بې احترامي وشوه، انتقام به يې نه اخستو. د نورو په خطا او بدسلوک ۍبه يې سترګې پټولې او د هغوي د ازارولو او ځورولو په وړاندې به يې له صبر، زغم او معاف کار

اخستو.

کله چې مکه فتح شوه پيغمبر)ص( له هغو ټولو ظلمونو سره سره چې قريشو پرې کړي ووهغوي معاف او خوشي کړل.

د احد په جنګ کې د "وحشي" په نامه يو سړي د پيغمبر)ص( ترۀi حضرت حمزه)رح( شهيد کړی ؤ خو پيغمبر)ص( هغه معاف کړو همداراز د ابوسفيان او هندې له ټولو ظلمونو تېر شو. خو دغه

iټول صبر او زغم سره سره کله به چې د دين د لمن د داغيدو يا په دين د تېری مسئله وه، نرم نۀ ؤ بلکې د خداي حکم به يې جاري کوو او د چا سفارش به يې نه منلو.

iکله چې خبر شو چې فاطمه مخزوميه غال کړې ده د اسامه بن زيد سفارش ته يې غوږ ونه نيوۀ او وې فرمايل: "تر تاسو مخکې قومونه ځکه تباه شول چې په لويو او مالدارو خلقو به يې د حد قانون نه جاري کولو. په خداي قسم که زما خپلې لور فاطمې هم دا کار کړی وی، الس به مې

[ 1 ]يې پريکولو.

د حضرت محمد)ص( پاکي او صفايي:

[ 3 ] و د عطرو په اخستو به يې تر خوړو زياتې پيسې خرڅولې. [ 2 ]د پيغمبر)ص( عطر ډير خوښ له کومې الرې به چې تيريدې د عطرو خوږ بوي به يې راتللو او چې څوک به هم له دغې الرې

تيريدل نو پته به ورته لګيده چې هغه مبارک په دغه الر تير شوی دی.

ۍ او له ډوډ مخکې او وروسته به يې السونه وينځل. له کوره د وتلو [ 4 ]مسواک به يې زيات وهلو]په وخت به يې هندارې يا اوبو کې کتل، په ځان به يې ګوتې وهلې او ښه برابر به له کوره وتلو.

5 ]

عبادت او پرهيزګاري:

پيغمبر)ص( له مانځه سره زياته مينه لرله. په نيمو شپو به پاڅيدو مسواک به يې وهلو، مونځ به يې کوو، له خپل خداي سره به يې رازو نياز کولو. دومره زيات چې په عبادت کې د ودريدو په

هغه مبارک په ټولو اخالقي صفاتو کې نمونه ؤ او د هغوي پاک [ 6 ]وجه يې پښې پړسيدلې وې، سيرت او اخالق په دې لنډ کتاب کې نشو رالنډولی. يوازې د هغوي د نوراني څېرې يو لنډ غوندې
















تصوير انځورلی شو چې هغه مسلمانان چې ځان د اسالم منوونکي ګڼي د هغوي سيرت ځانته اييډيل وټاکي او له هغوي د ژوند پروګرام او سم اخالق زده کړي لکه څنګه چې قران مجيد

"د پيغمبر)ص( اخالق او سيرت د تاسو [ 7 ]فرمايي: لقد کان لکم في رسول الله اسوة³ حسنةلپاره اسوه او نمونه ده. د خداي سالم دې وي په هغوي چې تر ټولو غوره او لوړ ؤ.

هجري.1305 چاپ 456 ص9. ارشاد الساری شرح صحيح البخاری ج [ 1 ] نوې چاپ.442 ص1. وسائل ج [ 2 ] نوې چاپ.443 ص1. وسائل ج [ 3 ] نوې چاپ.449 ص1. وسائل ج [ 4 ].344 ص3 او ج472 ص16. وسائل ج [ 5 ].78. کحل البصر ص [ 6 ].21. سوره احزاب ايه [ 7 ]

د پيغمبر)ص( د خالفت او جانشينې مسئله

ټولې بشري او انساني ټولنې ښې پوهيږي چې ټولنه يو مشر او چارواکي ته ضرورت لري چې ټولنه وچلوي. او په همدې وجه کله چې يو مشر او چارواک له دنيا الړ شي نو الزمه ګڼي چې د هغه په ځاي بل کس کښيني او چارې په الس کې واخلي ځکه چې له يو مشر ونۀi ټاکل شي د

ټولنې وجود خرابيږي، له کړکيچ او هلو ګلو سره مخامخ شي او باالخره دړې وړې شي.

مسلمانه معاشره هم د دې خبرې په ضرورت پوهه ده چې د پيغمبر)ص( له رحلته وروسته اسالم داسې مشر ته اړتيا لرې چې د اسالمي ټولنې د باقي پاتې کيدو او حفاظت ضامن دي. خو له دې امله چې دا ضرورت بيال بيل محرکونه لري نو هره ټولنه د مشر او چارواک د خصوصياتو په حقله

ځانګړې نظريې او نظرونه لري او له هم دغو خصوصيانو مطابق فيصله کوي نو ځکه هغه مسلمانان چې خيال يې دا دی چې د چاواک دنده او ذمه واري يوازې د حکومت جوړول دي. نظر

يې دا دی چې د اسالم د پيغمبر)ص( خالفت او جانشيني انتخابي ده او پخپله مسلمانان دپيغمبر)ص( په ځاي بل کس ټاکلی شي.

د دې په اپوټه هغه مسلمانان چې د علمي او فلسفي دليلونو او د ډيرو ايتونو او روايتونو په بنياد ۍدې مسئلې ته پراخ او وسيع نظر ګوري او يو چارواک او د پيغمبر)ص( ګد ناستي ته د ضرورت

محرک د انسان هر اړخيز تکامل او بشپړتيا ګڼي وايي:

هغه چارواک او مشر دا کار کولی شي چې خداي ټاکلی وي او د پيغمبر)ص( په شان د خلقو او عوامو په مادي او معنوي ضرورتونو ښه پوه وي او د خداي پاک په حقيقي احکامو سره هغه پوره

ۍکړي چې په دې طريقه د انسان د حقيقي نيکمرغ او تکامل الره هواره کاندي. دا کسان دۍپيغمبر)ص( د ګد ناستې د حقيقي محرک لپاره خپل نظر داسې بيانوي:

د پيغمبر)ص( جانشين ته د ضرورت محرک هماغه پيغمبر)ص( ته د ضرورت محرک دی. يعنې د دواړو محرک يو دی او دا د هماغه اساسي اصل متم او کاملوونکی دی ځکه چې د عام هدايت لهۍثابت او ضروري قانون مطابق د خلقت او هست له لحاظه د نړ د هر موجود او پيدا شوي څيز د ۍ ۍتکامل او بشپړتيا اسباب برابر شوي او د خپل کمال او نيکمرغ په لور هدايتيږي. انسان هم چې

ۍد د هست يو موجود دی د دې عام قانون له حکمه مستثني نه دی او پکار ده چې د هغو قوانينو په وسيله چې د پيدايښت له ناموس او حقيقت سره سم او د هغه د حقيقي، مادي، معنوي، روحي









ۍاو جسمي ضرورياتو مطابق جوړ شوي دي او له هر ډوله شخصي اغراضو او بې الر پاک دي، هدايت شي. چې په دنيا او اخرت کې نيکمرغه شي. خو په دې پروګرام او کار پوهيدل د عقل کار ۍنه دی ځکه چې د انسان عقل بصيرت او نظر د غلط او فکري او جذباتي بې الريتوب له خطره

په امن کې نه دی. او يو سل فيصده ګټه ور او هر اړخيز پروګرام او ټائم ټيبل نشي وړاندې کولی. نو پکار ده چې پيغمبران دا پروګرام او د ژوند ضابطه د وحي په ذريعه له خدايه واخلي او ۍبې له وړې غلط او انحرافه يې خلقو ته وړاندې کړي چې د تکامل او بشپړتيا الره ټولو ته هواره

شي.

له دې دليله څرګنده ده لکه څنګه چې انسانانو ته د پيغمبرانو ضرورت دی هم دا راز د امام او د پيغمبر)ص( د جانشين په توګه د ځنو کسانو ضرورت هم ورته ثابتيږي چې دغه کسان د دغه

پروګرام او ضابطې خالص او روغ جوړښت وساتي، حفاظت يې وکړي او بې له څه کمي زياتي يې خلقو ته ورزده کړي او همداشان په خپل سم کردار او کړچار سره خلق حقيقي سعادت او ۍنيکمرغ ته راکاږي. ځکه چې بې له دې کاره انسان خپل حقيقي کمال ته نشي رسيدی او له

خپلو پټو او خداي ورکړو استعدادونو ښه استفاده نشي کولی او باالخره دا استعدادونه بيکاره او ۍخرابيږي. او خداي هيڅکله داسې نه کوي ځکه چې دا يو غلط کار دی چې انسان کی د ترق او تکامل استعدادونه او وړتياوې پيدا کړي خو له هغو څخه د کار او ګټې اخستو وسيلې برابرې نه

کاندي.

بو علي سينا په خپل "شفا" کتاب کې وايي چې خداي پاک چې په انسان کې يې ورې او تلي هم بيکاره نه دي پيدا کړي، ممکنه نه ده چې جامعه بې له رهبر او الرښوده پريږدي چې خپل حقيقي

سعادت ته ونه رسيدی شي ځکه خو وايي چې غيبي مرستې تل روانې دي او د خداي او انسانتر مينځ تل اړيکې او رابطې ټينګې دي.

له دې دليله ښه څرګنديږي چې پکار ده خليفه د خداي رسول)ص( لخوا ټاکل شوی او له هر ډولۍګناه او غلط پاک او معصوم وي او که څوک خداي نه وي ټاکلی نو ډيرې غلط به ولري او له ۍ

� د انسان هر اړخيز تکامل او بشپړتيا نشي برابرولی او خلقو ته سم او خطا بچ کيدی نشي. نتيجتا صفا دين نشي وړاندې کولی چې خلق نيکمرغه کړي ځکه خو خداي پاک په قران کې فرمايي په

مسلمانانو فرض دي چې د ژوند په ټولو مسئلو کې د هغه له غوره شوو کسانو پپروي وکړي:

¬م½. µم½ر منک ¬ولي اال سولµ وµ ا ½ع¬وا الر³ µطي ½ع¬وا اللهµ و ا µطي ¬وا ا ¬هµا الذينµ امµن µا اي ای ايمان راوړوونکو د [ 1 ]يخداي، د هغه د رسول او د اولي االمر اطاعت او پيروي وکړئ.

څرګنده ده چې "اولي االمر" چې خداي پاک يې پيروي د پيغمبرانو په شان الزمه او فرض کړې ده او حکم ورکوي چې د ژوند په ټولو مسئلو کې د هغوي پيروي وکړئ. د خداي پاک هماغه

غوريز کسان دي چې غلطي يا شخصي غرضونه نه لري او تل انسانيت د حقيقت او سمې الرې په لور بيايي. نه هغه کسان چې په خپلو کړو او وينا کې په زرګونو خطاګانې لري او پيروي او مننه

[ 2 ]يې د انسان د حقيقي تکامل او بشپړتيا سبب نۀi ګرځي.

ايا ګران رسول)ص( خپل ځاي ناستی ټاکلی ؤ؟

لرې ښکاري چې هغه پيغمبر)ص( چې اسالم ورته تر ځانه هم ګران ؤ او تر ټولو ښه پوهيدۀi چې ۍحقيقي اسالم بايد انساني نړ کې خوندي پاتې شي له دنيا سترګې پټي کړي او خپل ځاي ناستی

او د خداي لخوا شوی کس معرفي نه کړي.

ۍد اسالم ګران رسول)ص( د خپل رسالت او پيغمبر له پيله دې خبرې ته ډير اهميت ورکړو او په بيال بيلو ځايونو يې خپل حقيقي ځاي ناستی په جوته او څرګنده معرفي کړ. که څوک د پيغمبر



حضرت محمد)ص( په ويناو او خبرو کې ښه ځير شي نو ښه به ورته څرګنده شي چې د اسالم دۍپيغمبر)ص( نظر حضرت علي)ع( او د هغه کورن ته ؤ او د ځاې ناست په چارو کې يې بل څوک ۍ

په نظر کې نه لرل. زۀi دلته يو څو داسې موارد وړاندې کوم چې د خداي رسول په دی حقله بيانکړي دي:

. رسول)ص( اسالم ته د رابللو په پيل کې خپل خپلوان په مکه کې راغونډ کړل. او هغوي ته1 يې وويل علي)ع( به ستاسو ترمنځ زما وصي او ځاي ناستې وي او پکار ده چې د هغه اطاعت

[ 3 ]وکړئ او خبره يې ومنئ.

. دا خبره شيعه او سني عالمانو او پوهانو نقل کړې چې ګران رسول)ص( څو څو ځلې د عامو2 خلقو په مخکښې فرمايلي چې زۀi تاسو ته دوه ارزښتناک څيزونه پريږدم. يو د خداي پاک کتاب

. له هغوي جدا کيږئ يا ترې مخکښې کيږئ مه، ځکه چې بې ۍقران او بل زما اهليبت)ع( او کورن ۍ له اهلبيتو عليهم السالم مطلب د وحي او الهام مرکز يعنې د علي کورن ده، [ 4 ]. الرې به شئ

)ص( پخپله معرفي کړي چې هيڅ غلطي نه لري او که پيروي يې ځکه چې دوي د خداي رسول

وشي نو هيڅکله به څوک بې الرې نه شي".

. د اهل سنتو امام احمد بن حنبل ليکي: "د اسالم ګران رسول)ص( د خپل ژوند په وروستي3 کال د حج له کولو وروسته د غدير خم په سيمه کې د شلګونو زرو کسانو په وړاندې ودريد او وې

فرمايل: "زما د تللو وخت رانزدې دی او زۀi ستاسو تر مينځ ډير نۀi پاتې کيږم" بيا يې د حضرت علي)ع( الس هسک کړ او وې فرمايل: "د چا چې زۀi موال او سرپرست يم، دا علي به د هغوي

[ 5 ]موال او سرپرست وي"

. داسې ډير روايتونه شته چې د اسالم ګران پيغمبر)ص( فرمايي چې زما ځاي ناستي به دولس5 تنه وي او له قريشو به وي او حتي په ځنو ځايونو کې يې د هغوي نومونه او ځانګړتياوې هم بيان

[ 6 ]کړي دي.

دا يو څو نمونې چې حتي ځنې روايتونه يې د رسول)ص( د ژوند په وروستو ورځو خلقو ته رسول شوي دي. په ښه توګه څرګندوي چې د خداي د رسول)ص( د مخ تر پناه کولو وروسته چاته د

چارو واګې ورکول پکار دي.

په امامت او خالفت کې شورا

ځنې ليکوال وايي چې ممکنه ده امامت او خالفت هم په شورا مشورې او د رايو په اکثريت سره وټاکل شي دوي د خپل دې مطلب په تاکيد کې د قران کريم يو څو ايتونه راوړي چې حکم کوي

چې په کارونو او چارو کې له يو بل سره مشوره وکړئ. دوي دا تصور او خيال کړی چې انتخاباتد اسالم يو اجتماعي او سياسي اصل دی خو له دې غافله دي چې:

. د امامت مسئله د نبوت د بنيادي مسئلې بشپړونکې او متمه ده او څنګه چې نبوت او1پيغمبري انتخابي نه ده، امامت هم چې د همدې مقام جانشيني ده انتخابي نه ده.

. دويمه دا چې شورا په هغه ځاي کې په کار راځي چې د خداي يا د هغه د رسول)ص( لخوا2 دندنه او وظيفه نه وي معلومه شوې او لکه څنګه چې تاسو وليدل د اسالم ګران رسول)ص( له خپلو څرګندو او جوتو رواياتو سره سم خپل ځاي ناستی وټاکۀi نو چې کله داسې ده نو شورا ته

هيڅ حاجت نه پاتې کيږي.





. او دريمه دا چې که فرض کړو په دې چاره کې شورا او مشاوره سمه او صحيح وه نو د خداي3 رسول)ص( به ضرور د دغې شورا څه شرائط، خصوصيات او ځانګړتياوې بيانولې او د ټاکونکي او

� د اسالمي د ټاکل شوونکي شرائط به يې څرګندول چې خلق په داسې مسئلې کې چې بنيادا ټولنې بقاء او وده په هغې پورې تړلې ده او د دين ژوند پرې والړ دی. بيدار او وښيار وي خو مونږ وينو چې د خداي رسول)ص( په دې حقله هيڅ نه دي فرمايلي بلکې خبره د دې اپوټه ده ځکه چې

کله بني عامر د خداي رسول)ص( ته راغلل نو يو کس پکې د خداي رسول)ص( ته وويل: "که مونږ ستا بيعت وکړو چې خداي پاک دې په خپلو دښمنانو غالب او بری کړي نو ممکنه ده چې تر

تا وروسته خالفت مونږ ته پاتې شي"؟ د خالفت چاره د خداي په الس کې ده چې چا ته يېµشاء¬. ½ث¬ ي µضµعµه¬ حي µالم½ر¬ إلي الله ي [ 7 ]وغواړي ورکوي يې: ا

.59. سوره نساء ايه [ 1 ] ته رجوع وکړئ.412،427 ص4. د توضيح لپاره تفسير الميزان ج [ 2 ].1173، 1171 ص3. تاريخ طبری ج [ 3 ] . په غاية المرام کتاب کې د دې مضمون په باب نهه ديرش حديثونه له اهل سنت او دوه اويا احاديث [ 4 ]

له اهل تشيع څخه نقل شوي دي. ته رجوع وکړئ.1. دا حديث له قطعي احاديثو څخه دی، د توضيح لپاره الغدير ج [ 5 ] .141، 10. منتخب االثر ص [ 6 ] هجري.1375 د چاپ کال 444 ص1. سيرۀi ابن هشام ج [ 7 ]

:1حضرت محمد )ص( د بشريت ژغورونكى

شام ته د اسالم د ګران پيغمبر حضرت محمد )ص(د تجارت د وروستي سفر ډير كلونه تيريدل . هغه يو ډير تكړه ځوان ګرځيدلى وو . هغه وخت يې د تره ابوطالب ژوند ډير سخت تيريده او عمر يې پنځوسو كلونو ته رسيدلى وو . پينځه اوالدونه يې درلودل او كله چې د اسالم ګران

پيغمبر ورسره شام ته د تجارت په سفر والړه له هغې وروسته نور و نه توانيده چې په تجارتې سفر ته والړ شي .د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( ډيره هڅه كوله څو په يو ډول له

خپل تره سره مرسته وكړي . هغه د خپل تره د مرستې لپاره كله ناكله د هغه رمه ډاګ ته د څړ ۍلپاره بيوله . درست خلك د پيغمبر اكرم )ص( لطف او مهربان په هر ځاي كښې مشهوره شوي

وه . څومره چې به وخت تيريده نو په خلكو كښې به يې محبوبيت ال زياتيده . د هغه حضرت نظر له

ۍمهربان لطف او ادابو او حيا ډك وو . د هغه وينا په پسرلي كښې د باران په څير تازه او زړه راښكوونكې وي . اواز به يې زړونه خوشحالول ، چلند يې د هغه د ضمير ښكاره بيلګه وه ، كه

څه هم د اخالقو درس يې نه وو ويلى خو په كالم ، اخالقو او چلند كښې اخالقي كرامتونه او ۍښكالوې ډېرې ښې ځليدلي . په پينځه ويشت كلن كښې د مكي په خلكو كښې په صداقت او

او پاك ۍريښتونول كښې ډير مشهور شو ، د قريشو په درستو كورنيو كښې د هغه په څير ميړنى لمنه ځوان ونه ليدل شو . د هغه معنوي جذبي ټول ځان ته وركاږل ،د اسالم ګران پيغمبر حضرت

وو چې خلكو ورته د امين لقب وركړى وو . او رښتيا ويونكىےمحمد )ص( دومره ريښتون ۍ½ د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( د وفادار په باب يو خوندور داستان نقلےابي الحميس

كړى دى هغه وايي : يوه ورځ مي په محمد څه خرڅ كړي وو او ژمنه وشوه چې ددغه شي پاتي پيسې به سبا د مكي

تر څنګ بازار كښې راكړي ، خو خپله وعده مي هيره كړه او د يو څه كار لپاره له مكي بهر والړم او دري ورځي را نه غلم . دريمه ورځ مكي ښار ته راغلم له هماغه ځايه تير شوم نو محمد مي وليده چې په يو جګ ځاي ناست دى او الرې ته يې سترګې نيولي دي . نو سمدستې مي خپله









كړي وعده را په يادشوه ، ورته ورغلم ، او ورسره خبرې مي وكړي او پوهه شوم چې دغه نيك خويه ځوان دا دري ورځي كيږي چې دي ځاي ته راځي څو ماته مي خپل پور راكړي . نو له خپلي

ۍبي وفاي خځله او د هغه په وفا حيرانه شوم . همدلته وه چي پوهه شوم چې خلكو ولي ورته دۍامين لقب وركړى دى او په ځوان كښې ورته دومره قدر او عزت كوي .

دښته او بيدياد اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( ډيره خوښه وه . د شپې لخوا د له ستوروÇسمان پيغمبر اكرم )ص( ځان ته جذبوو او هغه حضرت به هم د شپي لخوا له ستورو ډك ډك ا

Çسمان Çسمان ډير خوښوو او د ستورو په كتلو سره به په فكر كښې ډوبيده . دا ستوري او ا ا څومره ښكلي دي ، مسلما دا ټول د يوه هدف لپاره پيدا كړى شوي دي . په رښتيا يوازې تواتمن

ۍخداي دى چې دغه ستر جهان له ښكالوو سره وپنځوي . سپوږم او لمر ، غرونه ، دښتې ، انسانان ، څاروې ټول پوهه ، حكيم او توانمن خداي پيدا كړي دي . دغو فكرونو د اسالم ګران

پيغمبر حضرت محمد )ص( بوخت ساته او دغو مفكورو هغه له رازونو ډك ځاي او د نور غره ته وو څو هلته له شور ماشوره ليرې له خداي )ج( سره راز او نياز وكړي . د غره په زړهےوركاږل

وو. حرا غار ته تلونكې الره له ګړنګونوےكښې حرا غار د پيغمبر اكرم )ص( د يوازي توب ملګر او تيږو ډكه وه خو ددي الرې وهل هغه حضرت ته چې څو ځله يې وهلي وه سخته نه وو . حرا د نور غره په جنوبي لمنه كښې يو ځاي وو . تا به ويل څو كاڼي په يوه بل ايښودل شوي او ترې د

. د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( له دې ځايے دےالندې د غار په شكل يو ځاي جوړ شوسره ځانګړې مينه درلودله .

د حرا غار داسي پروت وو كه پكښې د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( كښيناستلى يا څمالستالي نو كعبه به يې ليدله . هغه حضرت به كله كله ساعتونه ساعتونه د كعبي په لور

كښيناسته او د حرا غار له سورې به يې ښار ته كتل . هغه له دې ښار سره ډيره مينه درلوده خو پكښې له دودو جاهلي دودونو او كړچارونو ډير ويزاره وو . دغو غلطو او نادودو كړچارونو پيغمبر اكرم )ص( سخت زوروو او له قبيله اي جنګونو ، د بتانو له عبادت ، د جينكيو له ژوندي ښخولو ، د بي ګناه خلكو له بنديانولو ډير خپه وو . د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( به هيله كوله ےاي كاش هغه ورځ راورسيږي چي دغه ډول ناوړه اعمال ونه ليدل شي چې ژوند يې بدرنګه كړ

وو . له مظلومو او ځپل شويو خلكو سره د مرستي، فكر داسې د حضرت محمد )ص( له روح او ځان

وو چې د ميړنيو په نامه يوه تړون كښې ګډون وكړ . ددغه ډول ارزښتمنےسره يو ځاي شوتړون دليل دا وو :

د كعبي تر څنګ په يوه ځاي وخوت او چغه يې كړه اي د قريشوےيوه ورځ يو بوډا او ډنګر سړ ۍخلكو د داسې سړي مرستې ته ورودانګ چې د مكي په څير ښار كښې په زوره ورته مال او

شتمني وړي ده . هغه د بني زبيد د قبيلي كس وو چي مكي ته يي د خرڅوولو لپاره شيان راوړي وو او عاص بن وايئل په نامه كس تري اخيستې وو خو پيسې يې نه وي وركړي . د اسالم ګران پيغمر حضرت محمد )ص( ددغه خبرې په اوريدلو سره خپه شو او فيصله يې وكړه ددې سړي

حق له نوموړي واخلي . نو ښه ورته ښكاره شوه چې دا كيسه خپل تره زبير ته وكړي ، نو چې كله يې تره په مسئلي خبر شو نو د ښار څو ځوانان يې راټول كړل څو په دې باب يو فكر وكړي

څو دغه ډول نورې سرغړونې ونه ويني . هغوئ ژمنه وكړه له دې وروسته د مظلومانو مالتړېÇوارولو كښې ورسره مرسته وكړي . د اسالم ګران پيغمبر حضرت شي او د هغوئ د ستونزو په ا

محمد )ص( هم په دغه تړون كښې ګډون وكړ او دغه تړون د مكي د ځوانانو په تړون مشهور شواو خبريې د مكي په خلكو كښې خپور شو او ډيرو خلكو د ځوانانو دغه كار وستايه .

يوه ورځ وروسته يې عاص بن وائل ته پيغام واستوو چي ددغه بي وزله كس د مال پيسي وركړي ۍ، عاص چي ډير ويريدالي وو دغه كس ته ې پيسي وركړي . دا لومړ ډله وه چې د اسالم ګران

پيغمبر ورسره ملګرى شوى وو . هغه حضرت هيڅكله د مظلومانو له حقوقو د ددفاع لپاره له خپلو ملګرو سره خوږې شيبې هيرې نه كړي او لهي تړون څخه زيات خوشحاله وو او فرمايل به

يې : دا هغه تړون دآ كه پر ځاي يې ماته د سرو ويښتو اوښان هم راكړي واي نو دومره به پرې نه وم

خوشحاله شوي .

د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( هره ورځ د ابوطالب رمه ډاګ ته بيوله او يوه شيبه هم له خپل مهربان تره سره له مرستې غافل نه وو تر څو چې يوه ورځ ې نيت درلوده دښتي ښکته والړي شي نو تره يې ورته غږ وكړ او ويي ويل اى ځويه يو خبر درته لرم . حضرت محمد )ص(

خپل تره ته په ډير احترام سره كښيناسته او د هغه خبرو ته يې غوږ ونيوو . ابو طالب وويل خديجه د خوي لد لور تا ته يو پيغام را استولى دى . څه موده كيږي چې د هغې ميړه مړ شوى

دى او له هغه ډېر مال پاتي دى ، خديجه په دغه مال تجارت كوي او هركال شام او يمن ته پرېشيان وړي دا چې هغه تا امين او ريښتونى كس بولي نو له تا سره د خپلو شيانو استول غواړي . د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( د خديجې په باب يو څه اوريدلي وو ، هغه په مكه كښې شتمنه او مشهوره ښځه وه ، حتي د يثرب او شام سوداګرو هم پيژندله ، خديجه د هغه وخت پاك لمنه او نيكه ښځه وه ، كله چې سود خوړل دود نو هغې خلكو ته پور وركوو پرته له دې چي بيرته

به يې له پوروړي له خپلو پيسو زياتي پيسي واخلي . هغه په بخښنې او له بي وزلو سره پهمرستو كښې ډيره مشهوره وه .

ابو طالب خپل وراره ته په دوام كښې وويل : محمده ته اوس عاقل او ځوان شوى يې كه څه له چې ددې وخت رارسيدالي دى چې خپلےتا د يوشيبې د ليرې كيدو زغم نلرم . خو حققيت دا د

ژوند جوړ كړي . البته زه درته خځل يم چې كومه مالي مرسته مي درسره ونكړه خو هيله من يم كه د خديجي په غوښتنه په دې تجارتي سفر والړ شي ددغه سفر په عايد سره ځان ته پانګه

برابروالي شي . د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( چې سر يې كته نيولى وو او په فكر كښې ډوب وو د خپل تره له سپارښتنو وروسته يې سر پورته كړ او په مهربانو سترګو سره چې

ۍپاك او صداقت پكښې څپې وهلي ابو طالب ته وكتل . ابو طالب هم د هغه حضرت په څيره كښې تل پاتې عزت نفس وليده . له دې وروسته د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( په

Çواز سره وويل كاكا ماته فرصت راكړه څو په دي باب زيات فكر وكړم . ابو طالب هم دغه نرم اخبره ومنله او ويي ويل ته چې كومه اراده وكړي هغه زه هم منم .

دا څو ورځي كيدي چې د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( ځان سفر ته برابروو. د تجارت لپاره يې د خديجي وړانديز منلي وو . خديجي خپل غالم ميسرې ته وويل چې په دغه تجارتي

كاروان كښې بايد درست د محمد )ص( خبرو ته غوږ كيږدي او له هغه سره په هيڅ كار كښې مخالفت ونكړي . خديجي حضرت محمد )ص( ته هم سپارښتنه وكړه چې په دي سفر كښې

ميسره خپل سالكار وګرځوي ځكه چې هغه په دي كار كښې تجربه او فكر لري . د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( د ميسره او د خديجي د نورو غالمانو په مرسته تجارتي شيان برابر كړل . دطائف پوست او چرم ، د مكي دارويي ګياه ، د هند فوالدي تورې ، ښكلي فرشونه ، د

وريښمو رنګارنګ ټوكر ، د چين مشك ، د بحرين مرغلرې ددغه كاروان شيان وو . په دې سربيرهد روم اوپارس د سرو او سپينو زرو ډكې څو كڅوړې هم پكښې وي .

مال اذان وو چي كاروان روان شو . ابوطالب له تيرې شپې ناكراره او انديښمن ښكاريده ،د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص ( هم دغه ناكرارې حس كړه او خپل تره ته يې داسې

وفرمايل :

كاكا ولي دومره انديښمن يې ؟؟

ابوطالب وويل :

كلن وي نو12محمده ستا د ليرې كيدو توان نه لرم پر تا هم ويريږم ، په ياد دي دي كله چې كاله تيريږي او تاسو اوس يو تكړه13بحيراي راهب په دي باب څه وويل ؟؟ اوس له هغه وخته

ځوان ياست ، خو زړه مي ناطاقته دآ ځكه ته په دغو سيمو كښې بلد نه يې او د بدغواړو چلولونههم زيات دي . له تا غواړم چې د خپل ځان خيال وساتي .

د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( خپل تره½ ته ډاډاينه وركړه ، وروسته يې د ابوطالب ميرمنې فاطمه بنت اسد ته مخ كړ ، دا هغه ميرمنه وه چې د يو ځوي په څير ې د اسالم ګران

پيغمبر لويي كړآ وو ، فاطمه هم ويريده ، ته وا چې خپل يو ګران زوي په سفر استوي . خو هڅهÇماني يې كوله چې حضرت محمد )ص( خپه نكړي او په ښه ورين تندې يې له هغه سره خداي په ا

وكړه . د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( د ابوطالب د كور له وړي دروازې ووت او لهخداي سره په راز او نياز كښې داسې وفرمايل :

ےاى خدايه ! ستا په مالتړ په سفر ځم . ستا په رحمت منګولي لګوم او ستا په هيله يم . ا خدايه ! ماسره په سختيو كښې مرسته وكړه او پاكې او ريښتونولي زما توښه كړه ، ګناه مي

وبخښه او هر لورې ته چې مخ كوم ما نيكې او سمې الرې ته ګروهمن كړه . كاروان قدم په قدم روان وو او د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( په يو چابك اوښ سپور

وو او د كاروان په سر كښې روان وو . هغه په ويښو سترګو او زړه½ سره كله مخ او كله خپل شاوخوا ته كتل . كاروان سوكه سوكه د دوو غرونو تر مينځ د شام په لور روان وو . ميسره مخ

، هوا ډيره ګرمه وه په تور مخ يې سپيني خولي روانې وي . هغه په موسكا سره دےته راغ اسالم ګران پيغمبر ته وكتل او ويي ويل هوا ډيره ګرمه ده .د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد

)ص( هم د هغه خبره تائيده كړه او د خپلو پخوانيو سفرونو تجربې په استفادې سره يېوفرمايل :

دلته د اوبو د زيم شتون ددې ښودنه كوي چې دلته ډير سيالبونه راځي . غوره ده چې دلته ونه دريږو . ميسره له ادبه په ډك كالم كښې وويل خو دا ډيره اوږده الره ده او زر نه ختميږي ، شپه

Çسمان ته وكتل او ويي فرمايل : توره وريځ ددې ښودنه هم را روانه ده . حضرت محمد )ص( ا كوي چې ډير زر به باران وشي ، . ميسره هم پوهيده كله چې هوا ډيره ګرمه شي نو باران كيږي

. خو د رضايت له مخې يې وويل مونږےاو د سيالب خطر هم زيات وي او دا ځاي امن ځاي نه دÇمر الندي يو څه چې تاسو وواياست هغه منو . د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( ستا تر اهم وفرمايل : اوس چې له پاتي كيدو پرته بله الره نلرو نو بايد په يو لوړ ځاي كښې ديره شو.

كاروان په يوه نسبتا مناسب ځاي كې تم شو . او شپه راغله ، كاروانيان ويده شول ،د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( هم د كاروان د چارو له سمبالولو وروسته په يوه ستره ډبره

كښيناسته ، د كاروان خلك سوكه سوكه ويده كيدل . د ماښام نرم باد د حضرت محمد )ص( پهÇسمان ته كتل او په عالم كې په راز او رمز مخ لګيده او هغه حضرت له خپلو شاوخوا پيښو ليرې ا

بوخت شو . په دغه شپه يو سخت باران وشو . او كاروانيانو په يو ډول له سيالب څخه ځانونه وساتل . سبا

شو هغوئ خپلي جامي وچي كړي او كاروان روان شو . خو په مخ كښې يو ژور او كنده ځاي وو . ميسرهےچې ډيرې اوبه پكښې راټولي شوي وي . هيڅوك نه وو خبر چې دا ځاي څومره ژور د

او ورته ويې ويل چې څه چل وكړو ؟؟ حضرت محمد )ص(ےحضرت محمد )ص( ته ورغوفرمايل :

د كاروان غړيو ته ووايه چي تګ ته تيار شي ، خپله هم په چابك اوښ سپور شو ، خداي يې ياد كړ او شام ته يې مخه كړه . د كاروان يوه كس عمروهشام د هغه د ميړانې په ليدلو سره په ټوكه

كښې د اسالم ګران پيغمبر ته وويل اى د عبدالهه زويه دالمبو وس لري ؟ خو حضرت محمد )ص( ورته هيڅ هم ونه ويل . ميسره په انديښنې سره د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( ته مخ كړ او ويي ويل ويني چې سيالب الره بنده كړي ده . محمد ميسري ته وكتل او هغه هم د حضرت

محمد )ص( په معنادارو كتو كښې توكل ، هيله ، او ميړانه وليده . هغه چې به كله هم پيغمبر اكرم )ص( ته كتل نو ځانګړى ارامښت به يي ترالسه كوو . حضرت محمد )ص( په خوندورې

موسكا سره وويل . اى ميسره زړه ټينك كړه ، الله تعالى خپل ملګرې يوازې او بي پناه نه پريږدې . له دې وروسته اوبو ته ننوت او مخ ته والړ او په خپل اوښ سره روغ رمټ له اوبو ووت

، نور اوښان هم ورپسي روان شول او درست له اوبو روغ ووتل . د خوشحاليو اوازونه پورته شول او ټول كاروان له اوبو تير شو او د شام په لور روان وو . د اسالم ګران پيغمبر حضرت

محمد )ص( ميړانې او په ځان باور داسې په نورو اغيز وكړ چې تر ډيرې مودې يې ددغه پيښې په باب خبرې كولي او دا د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( لپاره يوه ښه او خوږه تجربه او

بريا وه . په دغه اوږد سفر كښې يو شمير كاروانيان ناروغه شول او پيغمبر اكرم )ص( كاروان ودروو څو د

ناروغانو درملنه وكړي . ميسره حضرت محمد )ص( ته وويل كه ناوخته ورسيږو نو د مكي نور سوداګر به خپل شيان خرڅ كړي او مونږ به پاتي شو . خو پيغمبر مهربان زړه راضي نه شو څو

ۍدغه ناروغان له مشكل سره مخ شي او دهغه د انسان دوست دغه حس ددي سبب شو چې كاروان له يوه دوه ورځني ځنډ وروسته شام ته ورسيږي . لمر ورو رور په راختو وو ، او د شام بازار دحجاز د كاروان په ننوتو سره ښكلى شو او خلكو پكښې د خپلي اړتيا وړ شيانو د اخيستلو

خوےلپاره تګ راتګ كاوه . ميسره د دمشق څو سوداګرو ته چې ورسره معامله به يې كوله ورغهغوئ د خپلي اړتيا وړ شيان اخيستې وو .

د مكي ځينو سوداګرو خديجي ته سپكې سپورې ويلي او ويل يي چې دغه ډول يو ستر كاروان يې يو ځوان او بي رحمه كس ته پريښآ دى . ميسره ددغه خبرو په اوريدو سره ګډوډ شو او

انديښمن شو . خو د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( ډير ارام وو او ميسره ته يې د ۍخداي )ج( په لطف او مهربان ډاد وركوو . مازيګر شو يو ناڅاپه د بازار له هغي خوا يو اواز

واوريدل شو ، د درستو پام دي غږونو ته واوښت .د شيانو يو ستر كاروان له فلسطين څخه شام ته راغلى وو او د بازار په لور را روان وو . دغه كاروان د مكي د شيانو لپاره ښه پيريدونكآ وو څو

هغوئ د حجاز له سوداګرو سره معامله وكړي . خو په هغوئ كښې يوازې د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( كاروان داسې شيان درلودل چې پرې وپلورې . دا د ميسره د انديښنو پاي وو ۍ. هغه په خوشحال سره د پيغمبر كرم )ص( په وړتياوو ونازيده او له ځان سره يې وويل كه مونږ

ۍهم په لومړ ورځ شام ته رسيدلي واي نو اوس به مو د خرڅولو لپاره څه نه درلودل خو اوسزمونږ بخت بيداره دى .

خديجي په سهار كښي يو عجيبه خوب وليده ، هغې په خوب كښې وليدل چې په توره شپه كښې د افق په لور يوه رڼا پيدا شوه ، دغه له رڼا ډك ټكى سوكه سوكه ځمكې ته راورسيده او رڼا يې

هم شيبه په شيبه زياتيده څو لمر ترې جوړ شو . دغه لمر سوكه سوكه كوزيده او په خپلې رڼا سره د مكي اسمان ته ورسيده . خديجه ددغه رڼا له امله حيرانه شوي وه چې يو ناڅاپه يې

وليدل دغه لمر د هغې په كور ودريده او په خپلې رڼا سره يې د خديجې كور روښانه كړ ، خديجه له خوبه ويښه شوه . په زړه كښې عجيبه شانته ولوله وليدله د هغې خوندور خوب خديجه په فكر

كښې كړي وه او ډيره ليواله وه چې د خپل خوب په تعبير پوه شي . د هغې احساس دا وو چېيوه ستره نيكبختې يې په نصيب شوي ده خو نه پوهيدله چې كومه ده ؟

څو ورځې وروسته د خديجې كاروان له شام څخه ستون شوى وو او د اسالم ګران پيغمبر وو هغې ته ډيره ګټه راوړي . خديجي له ځان سره وويل ښايي زما نيكبختې ډيره ګټه ويےتوانيدل

چې محمد امين له شام څه راوړي ده خو په خپل ځواب كښې يې وويل د دغه ډول خوب تعبير يوازې مادي چارې نه شي كيدالي . دغه خوب د ژوند له زر ختميدونكو مسئلو وراخوا معناوې لري

. خديجه سهار وختې د خپل تره زوي ورقه بن نوفل ته ورغله ، دغه كس د خوب په تعبيرولو پوهيده ، خديجې هم ورته خپل حيرانونكى خوب ووايه . ورقه بن نوفل هم د هغې خبرو ته ښه

غوږ كښيښوده او بيا يې خديجې ته وويل : اى خديجې دغه خوب تا ته يو ډير ښه زيرى دى ډير زر به ته د ځمكې له ټولو ښه او غوره كس

سره واده½ وكړي داسې يو كس سره چې ډير مشهور دى . د خديجې خدمتګار ميسرې له تجارتې سفر وروسته هغې ته د حضرت محمد )ص( ډير صفتونه كړي وو . ميسره د اسالم د ګران پيغمبر معنوي او روحي اخالق ستايل او هغه څه چې په سفر

كښې پري گراغلي وو خديجې ته يې بيان كړل . په دغو صفتونو سره د خديجې په نزد د حضرت محمد )ص( منزلت ډير لوړ شو او هغي هم د اسالم ګران پيغمبر يو غوره ، او بي سارى

شخصيت باله . د شام له تجارتي سفر څو ورځې وروسته محمد د خپل حق د اخيستلو لپارهخديجې ته والړ . خديجې وويل:

اى امينه ! تا په دغه سفر كښې ډيره ګټگه كړي ده او په دغه ګټه كښې خپله ونډه لري نو اوسووايه چې څه غواړي ؟

د اسالم ګران پيغمبر وفرمايل : هغه څه چي تاته په دغه سفر كښې در ورسيدل د خداي لخوا وو او زه پكښې له يوې وسيلې

پرته بل څه نه وم . خديجي وويل نو زه خپله تاته يو څه ګټگه په پام كښې نيسم نو اوس ووايهچې په دغو پيسو به څه كوي ؟

نبي اكرم )ص( له لږ ځنډ وروسته داسې وفرمايل :

زما تره ابو طالب په ما ډير حق لري . ما نيت درلوده½ د ابوطالب د زحمتونو د جبران لپاره خپل ټول دستمزد هغه ته وركړم . دغه موضوع مي له هغه سره مطرح كړه خو هغه ونه منله . د اسالم د ګران پيغمبر وقار او عزت په خديجې نور هم اغيز وكړ . خديجې ګروهنه درلوده چې

حضرت محمد )ص( ته يو څه اندازه پيسې انعام وركړي خو هغه ونه منله او يوازې خپله اجورهيې واخيسته او والړه .

لكه څرنګه چې خديجه هم پاك لمنه او ښه ښځه وه د حضرت محمد )ص( پاكې او حيادارې به يې هم ستايله . د نبي اكرم )ص( ستر شخصيت او معنوي خصوصياتو په خديجې ډير اغيز وكړ .

هغې له ځان سره وويل ښايي زما د خوب لمر د حضرت محمد )ص( پاك او لوړ وجود وى . خديجې ډير شتمن او ستر رويباران درلودل . خو نبي اكرم )ص( داسې ځوان وو چې څه يې نه

درلودل . خديجه ډيره ښه پوهيدله چې هغه به په دي خاطر چې څه نلرى د قريشو د يوې شتمنې ۍميرمنې رويبار ته را نه شي . خو هغه څه چې په خوب كښې ليدلي وو هغه يې هوډمنه كوله

چې هغه ته د واده وړانديز وكړي . خديجې ددې كار لپاره له خپلې يوې خپلوانې نفيسى مرسته وغوښته او هغې هم دغه غوښتنه ومنله . نفيسه د اسالم ګران پيغمبر ته ورغله او هغه حضرت هم دغه ميرمنه ډيره ښه پيژندله هغه د مكى يوه مشهوره ښځه وه . هغې حضرت محمد )ص(

ته وويل :

Çوازې هر چيرته خپرې دي او د مكى هر انجل پاك او امانتدار ا ۍاى امينه ! ستا د ريښتونول ۍ ۍ ۍ كلن يې نو ولي واده نه كوي او خپل ژوند نه برابروي ؟ يو25تاسره د واده هيله لري . ته اوس

څه وخت كيده چې د اسالم ګران پيغمبر هم د واده په فكر كښې وو او په يوې با ايمانې او پاكې ۍانجل پسې ګرځيده . هغه حضرت د نفيسې د خبرو له اوريدو وروسته سر ټيټ كړ . نفيسي وويل

: كه زه درته يوه ښځه دروښيم چې په مكه كښې په نيكو كارونو مشهوره ده ، پاك لمنه ښكليÇيا واده به ورسره وكړي ؟ د اسالم ګران پيغمبر حضرت او باشرافته ده او شتمنې هم لرى نو ا

محمد مصطفى)ص( وپوښتل :

څوك يادوئ ؟ نفيسي وويل : د مكى زياتره شتمن خلك يې رويبارې كوي خو د واده لپاره د هغې شرطونه شرافت او ايمان دى هغه شيان چې نن سبا په خلكو كښې كم ليدل كيږي . هغې

Çواز اوريدلىےوويل . ا ۍ محمده ! د خديجې په باب درسگره غږيږم چې تا هم د هغې د پاك لمن ا دى ، خديجه ستا په څير بتانو ته سجده نه كوي او دغه كار باطل بولي ، هغه هم په يوه تل پاتې حقيقت پسي ده او يوه باطنى ځواك هغه له ګناه او بدو كارونو ساتى . د اسالم ګران پيغمبر د نفيسي په خبرو فكر وكړ او خپله هم ډير ښه پوهيده چې له هغو انجونو يا ښځو سره واد ه نه

شي كوالي چې د بتانو عبادت كوي . نبي كريم )ص( هم نفيسې ته وفرمايل خديجه د مكىÇيا هغه به له ماسره چې يو خالي السآ ځوان يم واده وكړي ؟ نفيسه شتمنه او شريفه ښځه ده ا

چې د حضرت محمد )ص( په پوښتنې خوشحاله شوي وه وويل : دا كار ماته پريږده او د خديجېكور ته والړه .

يو څو وروځي وروسته د اسالم ګران پيغمبر له نفيسې سره يو ځاي د خديجې كور ته والړ . او دغه ليدنه كتنه د دواړو د واده لپاره يوه پيالمه وه . نبي اكرم )ص( د تل په څير ارام او متين

ناست وو . په دغه برخليك ټاكوونكو شيبوكښې دواړو غوږ نيولى وو څو د يوه بل خبرې واورې .خديجې خپلې خبرې داسې پيل كړي :

ۍاى محمده ! په عربانو كښې په نسب او كورن كښې له تا لوړ څوك نشته . ته خبر يې چې زه ډير رويباران لرم خو ستا په باب مي څه اوريدلي او ما هم پخپله ستا كرامات ليدلي دي او غواړم

ۍچې ستا د ايماندار ، ريښتونول ، پاك او نيك خوي په دليل له تاسره واده½ وكړم . زما په ۍ ۍ ۍ صداقت باور وكړه چي زه هم ستا په صداقت باور وكړم . څوك څه پوهيږي چې په دغه پاكو

شيبو كښې د اسالم د ګران پيغمبر په زړه كښې څه تير شول . خو لكه څرنګه چې مشرانو ته درناوى د هغه حضرت خوي وو نو له ادبه په ډكه خوله يې داسې وفرمايل : ضروري ده چې په

دې باب له خپل تره سره سال مشوره وكړم او دلته وعده وشوه چې دواړه به د خپلوانو په شتون يوه غونډ½ه وكړي . د خديجي په كور كښې يوه خوندوره غونډه جوړه شوه لومړى ابوطالب

وغږيده او د خداي له ثنا او صفت وروسته يې د خپل وراره په باب داسې وويل :زما وراره محمد بن عبدالله چې د قريشو له هر سړې سره پرتله شي له هغه اوچت دآ كه څه هم هغه هيڅ ډول

شتمنې نلرى خو پوهه شئ چې شتمنې د الس خيرى دى او زر ځي خو د نسب اصليت ، شرافت او ايمان پاتي كيږي . د ابوطالب له خبرو وروسته د خديجې د تره زوي ورقه بن نوفل پاڅيده او

ويي ويل :

د قريشو يو كس هم ستاسو له فضل او شرافت څخه منكر نه دى او مونږ د زړه له تله غواړو ستاسو د شرافت په پړې منګولې ولګوو او له تاسو سره خپلوي وكړو . له دغو ويناوو وروسته د

مهريې په ټاكلو سره د اسالم د ګران پغمبر او خديجې نكاح وتړل شوه او دواړو واده وكړ . له څو شيبو وروسته خديجې خپل خاوند حضرت محمد )ص( ته په معنا دار نظر وكتل . هغې خپل او د

نبي اكرم )ص( راتلونكى ډير ښه ليده او په لرو افقونو كښې يې ددغه پاك واده بركتونه ليدل . دخديجې خوب رښتيا شوآ وو .

خديجه د خپل خاوند په مقام ډيره ښه خبره وه او دا له حضرت محمد )ص( سره د هغې د زياتې مينې سبب كيدله او خپله ټوله شتمنې يې هغه حضرت ته وركړه . د اسالم ګران پيغمبر هم د

خپل مهربان تره ابوطالب له كوره د خديجې كورته راغى خو له يوه ساده ژوند څخه سمبال ژوند ته د هغه ورتګ د مكى د ريښتوني ځوان په كړدو كښې هيڅ بدلون را نه وسته او هماغه راز ساده

ۍژوند يې كاوه ، ساده ډوډ يي خوړله ، او له خپل خداى سره به يې راز او نياز كاوه . له اړمنو او بي وزلو سره مرسته د اسالم د ګران پيغمبر تلپاتې انديښنه وه او مهربان روح به يې د هغه وخت د جاهلي پړاوو د خلكو لخوا د بتانو د عبادت له امله زوريده . په همدې دليل به د مكى له

ناوړه او ګډوډ چاپيريال څخه ليرې كيده . د اسالم د ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( زړه او روحهغه سترې دندې ته چمتو كيده چې په تمه يې وو .

څومره چې د اسالم د ګران پيغمبر عمر زياتيده هغومره يې په څيره كښې د بصيرت نور ځليده . په دغه وخت كښې په تاريخ كښې د ابراهيم دين كم رنګه شوى وو . د حضرت عيسى د زيږييدوۍپيړ پيړ تيرې شوي وي او د هغه په تعاليمو كښې الس وهل شوى وو او بي روحه شوي و½ . په ۍ

لويديځ كښې د روميانو بي رحمه تمدن په هر ځاي سيورى غوړولى و½ . په ايران كښې د شاه قدرت نا محدود و½ او ټول خلك د هغه رعايت حسابيدل . د ايران او روم دوو سترو امپراطوريو د

عيسى او زرتشت د پيرويو ادعاګانې كولي . خو د هغوئ له عقيدو ډير ليرې وو . د دغو دوو سترو امپراطوريو سياسي او پوځي سياليو ډير ښارونه او كلي په وينو كښې ليت پيت كړي وو . په روم كښې له مريانو د ماڼيو او معبدونو د جوړولو په څير سترو كارونو كښې استفاده كيدله او هر يى

په موجودو حاالتو په كوچنى اعتراض سره ژوندى له ديوالونو او ستنو الندې كيده . جنګ و½ ، ۍبيرحمي وه ، وژله وه ، قحطي او طاعون و½ . د نړ په بلې خوا كښې د افريقا په سترو ځنګلونو كښي د هيڅ تمدن اواز نه اوريدل كيده اوڅوك له ارام سمندرګي او د امريكا له لويي وچي خبر نه وو . ويالي شو كه د روم په تمدن د مسيح ارام بخښونكى نسيم نه واي لګيدالي نو هيڅ چا به ۍپه مغرب زمين كښې د خداى د محبت او مينې د وږمې احساس نه واي كړاي . هغه وخت په نړ

كښې جهل ، ستم او تورتم خپل اوج ته راسيدالي وو .

د پيغمبر اكرم )ص( له بعثت او د ايمان او علم د نور له ځليدو مخكي انسان له منطقي تفكر ۍڅخه ليرې شوى وو . د لمر ،سپوږم ، مشتري په څير د ستورو اسماني ستورو ، سترو بت

خانو ، په بلخ كښې د نوبهار په څير سترو معبدونو او په ايران كښې د اورتون عبادتونه كول . په عين حال كښې اسماني كتاب د بشر له بي ځايه السوهنو په امان كښې نه وو پاتي . په داسي

ډول چې په تورات كښي خداى تعالى د انسان په توګه انځور شوى و½ چي له بل انسان سره يې بتانو360غيږ نيولي ده او له هغه يې ماتې خوړلي وه . د عربو قبايلو د كال د ورځو په شمير

عبادت كاوه . د هغوئ له نظره الت ، عزى او منات بتان د خداي لوڼې بلل كيدي . په روم كښې هم د خدايانو بازار ګرم وو . دغه شيان له دې امله وو چې له بعثت څخه مخكې ټولو په جهل او خرافاتو كښې ژوند كاوه او له حاالتو يې د منطقي جاج درك نه درلوده½ . د امريكايي مو½رخ ويل

دورانت په قول د هغه وخت انسان د غرڅه د هډوكو او د كشپ په سوځولو سره وړاندوينه كوله . يا په بله وينا له بعثت څخه مخكې په ټولنه كښې د انسان حقيقي ځاي نه و½ پيژندل شوى . ۍد نورو په باب د مالكيت حس دومره دود وو چې د بيلګي په توګه پالر د كورن د غړو او اوالدونو

خرڅولو يا د هغوئ د له مينځه وړلو حق د ځان لپاره خوندې باله . ميړونو د خپلو ښځو په باب هم همدغه فكر كاوه . په عربستان كښې ښځه د نورو منقولو شيانو په څير غال كيدله . يوه عربۍسړي د يو كس په وژلو سره د هغه ښځه اخيستالي شوه . په جاپان كورن كښې پالر اجازه ۍ

درلوده½ خپل اوالدونه په بادارانو او د اخالقي فساد په مركزونو وپلوري .

سخت زړه½ توب د هغه وخت د جاهلى پړاوو په ټولنه كښې د درستو بديو ګډ ټكى وو . تاوتريخجنو ۍاو بي بندوباره خلكو د كاڼي په شان سخت زړونه درلودل . قومونو او قبايلو په اسان سره

قتلونه كول . په عربستان كښې د افكارو تورتمونو او غلطو عادتونو جرړې غځولي وي . حضرت علي )ع( فرمايي : تاسو اي عربانو له ټولو د بدو دينونو پيروان وئ او په بدو حاالتو او په ګړنګونو او هغو زهرجنو مارونو كښې مو ژوند كاوه چې له هيڅ غږ څخه نه ويريدل . خرابي اوبه

مو څښلي ، تاوړه خواړه به مو خوړل ، د يوه بل وينه به مو تويوله او له خپلو خپلوانو سره به مواړيكې غوڅولي . تاسو د بتانو عبادت كاوه او په تاسو كښې د ګناه كول يو دود وو .

له دغو د هر يوه ناخوالو په وړاندې د اسالم د ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( زړه زوريده . هغوئ د هغه چا په څير چې د بنديخانو له زولنو كړيږي دغه له ظلمه ډكه فضا نه شوه زغمالي .

نو مجبوره وو چې له ښاره به وتلو او په دښته او طبيعت كښې به د ډير وخت لپاره په فكر كښې ، نو يوےډوب وو . د اسالم ګران پيغمبر يوه ورځ په مكه كښې يوه ډله وليدله ، هغوئ ته ورغ

ۍعرب يې وليده چې قيمار )جوار ( كښې يې خپل كور او اوښ بايلوده او لس كاله د قيمار ګټونكي په واك كښې شو . حضرت محمد ) ص ( په دي ورځ له هرې بلي ورځي زيات غمجن

دښتې ته والړ . له نورو ورځو زيات د مكى په غره كښې پاتي شو او د شپي ناوخته كور ته ستونشو .

خو د هغه وخت د خلكو په ديني دستور او ادابو كښې د جاهلى عقيدو ښكاره بيلګي ليدل كيدلي . ډير ميړني بچيان د معابدو او د خدايانو د عبادت په الر كښې وژل كيدل او له بلې خوا عربو سړيو ۍد لور د درلودلو له شرمه او ولږې د ځان د خالصولو لپاره خپلې لوڼې ژوند ښخولي . ليدل كيدل به چې له درستو شيانو يوې بي خبري لور به د قبر په كيندلو كښې له پالر سره مرسته كوله او يا

به يي د هغه له مخ او سر څخه دوړې پاكولي او څو ساعته وروسته به هماغه لور د پالر لخواۍژوند ښخيدله .

د اسالم د ګران پيغمبر له بعثت څخه مخكې توكمپالنه په خپل اوج كښې وه او اشرافو قدرت او شتمني درلوده او كمزورې پرګنه يې تر خپل سلطې الندې راوستي وه . هيڅ چا له بل چا د خپل حق د اخيستلو توان نه درلوده . فضا دومره خرابه وه چې د اسالم كران پيغمبر مجبوره شو له

څو ځوانانو سره تړون وكړي او قسم وخوري چې د مظلومانو له حق څخه به دفاع كوي . د غالمانو خرڅول هم د هغه وخت يو ګټور تجارت وو . هغه غالمان چي به خرڅيدل يا افريقايي

تورپوستي وو او يا د جنګ په ميدان كښې نيول شوي كسان. يوه ورځ د اسالم د ګران پيغمبر حضرت محمد مصطفى )ص( د ميرمنې خديجي وراره حكيم له شام څخه سره له يو څو غالمانو خديجي ته ورغآ . په غو غالمانو كښې د زيد په نامه د بنو كلب د قبيلي يو ماشوم هم وو . خديجي

دغه ماشوم واخيسته ، ددغه ماشوم په ليدلو سره د اسالم د ګران پيغمبر زړه ودريده او سخت خپه شو . خديجي دغه ماشوم پيغمبر اكرم )ص( ته وروبخښه او هغه هم سمدستې هغه خوشي

كړ او وروسته يې په پاك او مهربان زړه½ سره هغه چې بي پناه و½ خپل ځوي وباله .

ۍڅو مره چې د ستم او ناپوه لمنه پراخيدله نړ د يوه ستر بدلون او نقالب لپاره چمتو كيدله . په ۍ دغو تورتمونو كښې يو ناڅاپه ستر خوځښت وشو . لمر وځليده چې د محمد زړه يې له حقيقتونو

ۍاو معرفت څخه د ډكي هيندارې په څير وځالوو . دغه ځالنده نور تورتم نړ رڼا كړه .

كلن شوى وو او له طبعيت سره ېې له وړوكوالې40د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( مينه درلوده او اوس هم ورسره وه . هغه حضرت به د ښار له شورماشوره ليرې د طبيعت پاكې

تللو او اسمان ته به يې كتل . نبي اكرم )ص( ډير نازك بين وو نو د طبعيت په كتابiلمنې ت كښې يې ډير شيان زده كړل . د شپي اسمان ورته له رازونو ډك وو . د حرا غار ال د اسالم د

ګران پيغمبر خلوت ځاي وو او د نور له لوړو او غرونو به يي ليدل چې د خلكو مفكورې څنګه د ناوړه عادتونو او افكارو په لومه كښي دي . جاهلو خلكو په بدو عقيدو زړونه تړلې و½ ، خپلو جوړو شويو بتانو ته به يې سجدي كولي او په يوې وړې پلمې سره به يې د يوه بل ويني تويولي . ته وا

ۍنړ په تورتم كښې ډوبه شوي ده او د انسان د ژوند ونه په زيړيدو ده . د اسالم ګران پيغمبر دۍ كلن كښې په دغو درستو مسئلو خواشينى وو . 40خپل ژوند په

د اسالم ګران پيغمبر به له پخوا زيات د حرا غار ته تللو او كله كله به څو ورځي هلته وو . په دي ۍوخت كښې به خديجي او د نبي اكرم )ص( د تره زوي على هغه حضرت ته ډوډ او اوبه وړلى . ۍخديجي له خپل ميړه له څو ورځو ليرې والې وروسته د ځان او د خپلو اوالدونو د زړه تنګ خبرې ۍكولي . د ابوطالب زوي حضرت علي )ع( هم چې د اسالم د ګران پيغمبر تر سرپرست الندي وو او له هغه سره به يې مينه كوله . د اسالم ګران پيغمبر به هغوئ ته ځواب وركوو هو زه په ټولو

شيانو پوهيږم او تاسو هم خبرياست چې له تاسو سره څومره مينه لرم . خو نن سبا ډير ميخوښيږي چې يوازې د الله تعالى له مينې پرته نور شيان زړه ته را نه ولم .

ۍباالخره له رازونو ډكه شپه راورسيده . سپوږم په نور غره او ددغه غره په جنوبي لمنه خپله رڼا خوره كړي وه . مكه او شاخوا سيمي كلكي ويدي وي . هر چيرته چوپه چوپتيا وه . ته وا دغه شپه ځمكه او اسمان او وخت د يوې سترې پيښې په تمه دي . د اسالم ګران پيغمبر به تل د

شپي ويښ وو .د شپي په تورتمونو كښې به په غره كښې هيڅ اواز نه اوريدل كيده . خو د دغه شپي چوپتيا او ارامښته بله معنا درلودله . په هغو له رازونو په ډكو شيبو كښي په اسمان كښې

يوناڅاپه او نا اشنا رڼا وځليده او د محمد تر سترګو شوه . هغه حضرت په خپل روح او جسم كښې يو خوځښت وليده او مهربان روح يي پراخ شوى وو . يوناڅاپه د نبى اكرم )ص( په وړاندي يو ښكآل موجود پيدا شو او ورته په ياد شوه چې دا يې په خوب كښې هم ليدلى دى خو دا ځل يې روښانه ليده . د هغه څيره ښكلي او له ميني ډكه وه . نبي اكرم )ص( چې د اسمان هر لورې ته كتل او هغه به يي په افق كښې ليده . هغه د وحى فرښته جبرئيل وه او د اسالم ګران پيغمبر يې

په خپل غيږ كښې ونيوو او داسې يي وويل :

محمده! ووايه . د اسالم ګران پيغمبر په دقت سره وكتل او يوه ليكنه يې وليدله . بيا يي اوازےا واوريده . د خداى په نامه دي ووايه . نبي اكرم )ص( په لړزان اواز وفرمايل : څه ووايم ؟ زه ليك

د لوستلو سواد نلرم . حضرت جبرئيل وويل :

µقµل µذي خÏ Ðكµ ال ب µباس½م ر ½ إ ½µاق½رo ²قµلµمن½ ع µان µږنس½ لµقµ ال µخ o ¬م µر½ ½ډµك Ñكµ ال ب µرµډ½ و µاق½رo مµ ½قµل Ïمµ بال Ïذي عµل o الµم½ µع½ل µم½ ي انµ مµا ل µږنس½ Ïمµال عµل

ژباړه :

ولوله په نامه د رب خپل چي ټوله دنيا يې پيدا كړه . هغه ذات چې انسان يې له چكه ويني پيدا كړ . ولوله او رب ستاله ټولو لوي دى . هغه چې د قلم په وسيله يې زده كړه وركړه ا او انسان

ته يې هغه څه وروښودل چې پرې نه پوهيده . د اسالم ګران پيغمبر چې ټول بدن يې له اسماني ميني او محبته ډك شوى و½ له همدغه اسماني

فرښتې سره لوستل پيل كړل . يوځل بيا دغه روح بخښوونكى اواز په فضا كښې تاو راتاو شو او د نبي اكرم )ص( په زړه½

كښيناسته .

اى محمده !تاسو د خداى پيغمبر او زه د هغه فرښته جبرئيل يم . اى خدايه نبي اكرم )ص( څه اوريدل ؟ اى محمده ته د خداي پيغمبريي . دا يو خوب نه وو بلكي ښكاره اقدام وو . هو د خداى اراده دا وه چې يو ځل بيا له خپلو بنده ګانو سره وغږيږي او له هغو يې نبي اكرم )ص( د خپلي

وحي اليق پيژندلى و½ . د اسالم ګران پيغمبر چې تل له ګمراهيو او انحراف څگخه د خلكو دژغورلو په فكر كښې وو د يوې سترې دندې په مقابل كښې والړ وو .

درست وجود يې يو عجيبه شانته احساس نيولى و½ . سخته ګر مي وه خو وږې يې له هيجان څخه لړزيدلي . غوښتل يې له خپل ځايه پاڅيږي خوپه ځان كښې يې ددې چارې توان نه ليده.تندآ يې

په ځمكه كښيښوده او سخت وژړيده . په دغه له ولولو په ډك وخت حضرت محمد )ص( پهۍپيغمبر مبعوث شوى و½ .

له دغو سختو شيبو وروسته چې د اسالم په ګران پيغمبر تيرې شوي اوس يې لږ لږ د توان ۍاحساس كاوه . پښې يې له حرا غار نه وويستي له ستورو ډك او نر مياشت يې وليده او د مكى

ۍښار ارامه و½ . خو له دي چوپتيا شاته په نړ كښې د يوه غورځنګ پيليدا ليدل كيدله . درست پنځون له ولوله ناكې زمزمي ډك و½ . ته وا غرونه او دښتې اوپه ځمكه او اسمان كښې ټول

موجود شيان چغې وهي چي د خداى پيغمبره پر تا دې سالم وي . د اسالم ګران پيغمبر سوكه سوكه او غور سره ګامونه اخيستل دغه حيرانونكآ كالم يې په يوه خاص شان سره په غږونو

كښې انګازې كولي : ووايه د خپل خداي په نامه . په دي عبارت سره به يې زړه اراميده . نبى اكرم )ص( په زياتو احساساتو سره د خپل كور په تمه وو څو والړ شي او دغه ستر راز خپلې

ميرمنې حضرت خديجي بې بې ته واوروي .

كله چې خديجي بي بي د كور دروازه½ پرانيستله نو د اسالم د ګران پيغمبر تورو او بانفوذه سترګو ځانګړې ځال درلودله . ځالنده څيرې يې دوه برابره ځال موندلي وه . خديجي دا احساس وكړ چې يوه پيښه شوي ده . نبي كريم )ص( له لږ استراحت وروسته هغه څه چې ليدلي يي و½ خديجي ته بيان كړل . د خديجى په زړه كښې عجيبه شانته ولوله پيدا شوه او له اوښكو په ډكو سترګو سره

او نيك كرداره وي ، ته د بي وزلوےيې وويل : اى د مكى امينه ! تاسو تل با وفا ، ريښتون ، او د حق او عدالت ملګرى يي ستا مهربان زړه او نيك خوي او له خپلوانو سره مينهےملګر

ۍدرستو ته معلومه ده . په همدي دليل دعالمينو پروردګار په پيغمبر وټاكلې ، ارامه اوسه په هغه چا مي دي قسم وي چې د خديجي ساه يې په الس كښې ده دا ستا د كړاوونو او پرهيزګاريو

نتيجه ده . اى د خداي رسوله په تا دې سالم وي . په دې ډول خديجه لومړنآ كس و½ چې د اسالمپه ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( يې ايمان راووړ.

له دي وروسته حضرت محمد مصطفى )ص( يوه شيبه ويده شو او خديجه بي بي د هغو پوښتنو د

ځوابونو د پيدا كولو لپاره چې له يقينه په ډك ژړه½ كښې يې درلودل د خپل پوه تره زوي ورقه بن نوفل كور ته الړه . خديجي ورته كيسه بيان كړه او ورته يي وويل چې دا مسئلي د يو راز په توګه

وساتي . خديجي بيا پوښتنه وكړه :

اى د تره زويه ! غواړم جبرئيل وپيژنم ؟؟ هغه وويل : جبرئيل د لوي خداي ستره فرښته او د الله تعالى او الهى پيغمبرانو تر منيځ يوه واسطه ده . هغه داسي فرښته ده چې موسى او عيسى ته

يې هم وحي راوړه½ . هغه چې هر چيرته نازله شي نو د هغه ځاي د خلكو لپاره ښه خبرونه ترالسه ۍكيږي . خديجې چي له خوشحال څخه يې سترګو پړك واهه وويل : هغه )جبرئـيل ( په حرا غار كښې زما خاوند محمد ته راغلى دى . اى د تره زويه ! ووايه چې په پخوانيو كتابونو كښې يې د

وو وويل : اىےمحمد په باب څه ويلي دي ؟ ورقه بن نوفل چې د خديجي په خبرو حيرانه شو خديجى ما خپله د پخوانيو كسانو په خبرونوكښې لوستلي دي چې لوى خداى به له دي سيمې يو

پيغمبر وټاكي چي يتيم به وي. هغه به پناه وركړي او بي نيازه به يې كړي . هغه وروستى پيغبر دى او له هغه وروسته به بل پيغمبر را نه شي . كه دغه څه چې تا وويل شوي وي نو پوهه شه

چې هر هغه څه چې جبرئيل امين ويلي دي وحي ده او محمد د خداى پيغمبر دى او هغه ته ووايهچې په خپل كار كښې ثابت قدم اوسه .

ۍحضرت خديجه بي بي په خوشحال سره كورته روانه شوه او له هيلو په ډك زړه حضرت محمد½ كړ )ص( ته ورغله او وروستي الهي پيغمبر نبي اكرم )ص( د وجود په خاطر يې د خداى شكر ادا

الهى پيغمبران د زړونو واكمنان دي چي ستر بشري كاروان د مقصد په لور هدايتوي . تاريخ ددې شاهد دى چې كله هم يو قوم خپله الره وركه كړي او يا ګمراه شوى دى نو پيمغبر يې مرستې ته

ےوردانګلي دي او نوي الره يې ورته پرانيستې ده . د اسالم ګران پيغمبر وروستى الهي پيغمبر دچې له بعثته يې د پنځون په تورتم كښې د يوه پاك او بې سارې شخصيت په توګه ځليږي .

د دغو پيغمبرانو يو ګډ ټكى يوه بل ته د زيرې وركول دي . البته زياتره پيغمبران په ځانګړې ځاي او وخت كښې راغلي دي . خو د اسالم د ګران پيغمبر په باب چې بلنه يې نړيواله ده او د الهي ۍپيغمبرانو وروستى پيغمبر بلل كيږي په ديني كتابونو كې دير زيرې موجود دي . د نړ د مذهبونو په كتاب كښې د محمد په نامه د كتاب ليكوونكى موالنا عبدالحق وايي : د خداى مصلحت دا وو

چې دغه زيرې د طبيعت د ښكالوو په څير چې پايداره دي دملغلرو د كڅوړې په څير چې ډيره ټينګه ساتنه يې كيږي د اشارو په پاكټ كښې خوندې پاتې شي څو وروستي نسلونه ترې استفاده½

وكړي . هغه نسلونه چې له ډيرې پوهې او عقل سره سر او كار لري .

يهودان د خپل كتاب او ويناوو پر اساس د خاتم االنبياه په تمه و½ . حضرت موسى د يهودو قوم ته باب18ځان په څير د يوه بل پيغمبر د راتلو زيرى وركړى و½ . په تورات كښې د تثنيه د سفر په

كښې راغلي دي

)) يهوه خداي به مو له تاسو يو زما په څير درته راوليږي او تاسو هم بايد هغه ته غوږ وباسئ اود هغه پيروي وكړئ . الله تعالى وفرمايل : زه به له هغوئ ستا په څير يو كس مبعوث كړم او خپل كالم به ورته ورواستوم . دغو زيرو ته په پام سره يو شمير يهودانو د اخرالزمان د ستر پيغمبر د½سفانه له هغوئ زياتره هماغه ظهور د ال درك لپاره له بيال بيلو سيمو عربستان ته والړل . خو متا

كسان و½ چې د خداى د رسول له بعثته وروسته يې هغه رد كړ او ګڼ شمير دسيسې يې ورتهجوړي كړي .

د حضرت داو½د )ع( په كتاب زبوركښې هم يو لړ خصوصيات مطرح شوي دي چې د مفسرانو په ۍوينا د اسالم د ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( او د هغه له كون او اوالددونو سره ډير ورته و½.

په دغه زيرې كښي لولو : په داسي حال كښې چې دغه نغمه باچا ته وايو تاسو د ادم تر ټولو

اوالدونو ښكلى ياست ستاسو ژبه له بالغت څخه ډكه ده او له شونډو مو نعمت او بركت څاڅي . الله تعالى تاسو تر تله مبارك ګرځولي ياست او تاسو يې ټاكلي ياست او له بل هر چا يي

خوشحاله كړي ياست . ټولې جامى مو له عطرو خوشبويه دي . اى باچا ته به د ډيرو اوالدونو ۍخاوند شي او هغوئ به هم ستادنيكونو په څيردباچاه تاج په سركښيږدي اوتاسو به هغوئ ټول په

ۍدرسته نړ كښې واكمنان وټاكي.په درستو نسلونو كښې به ستاسو نوم مشهوركړي اودرست (45خلك به ستامنندويه وي.) مزامير او مزمور

د تاريخي روايتونو پر اساس حضرت عيسى )ع( هم په خپلو زيرو سره له ځانه د وروسته پيغمبر د ظهور د نښو خبرې كړي وي . هغه چې خپله هم د الله تعالى ستره معجزه وه تل يې په

عربستان كښې د وروستې الهي استازې په باب ويناوې كولي او د هغه د ظهور نښې به يې اعالنولي او له هغه سره د مينې اور يې په سينه كښې بل و½ . په داسې ډول چيرته به چې د

حضرت عيسى )ع( دين دوديده نو په دغه ټاټوبو كښې يې هم زيرې خپريدل . جرمني فيسلوف او اروا پيژاند كارل ياسپرس د مسيح په كتاب كښې وايي : هغه څه چې د مسيح په هكله يې په

يقين سره ډير ښه څخه پيژنو د هغه زيرې دي .

ۍپه دي ډول په اوومه ميالدي پيړ كښې د الله تعالى د وروستي پيغمبر د ظهور تمه دارو عمال د عربستان په ټاپووزمه كښې ژوند كاوه . له يمن څخه تر شام ، فلسطين او مصره پورې درست

عيسويان د پيغمبر د ليدلو تږې و½. حتى په ايران كښې هم ددغه منتظرانو يوه ډله موجوده وه . دهغوئ يوه وتلې څيره سلمان فارسي و½ . سلمان فارسي د خپل ژوند په باب وايي :

په عموريه كښې كله چې عيسوى وم له يوه پرهيزګاره پادري سره مي تګ راتګ درلود½ه . هغه د خداى لپاره د زړه له خالصه عبادت كاوه او شپه او ورځ په عبادت او خدمت بوخت وو . له يوې ۍمودې ناروغ وروسته د خپل ژوند په ورستيو شيبو كښې ماته وويل داسي څوك نه پيژنم چې تا

ورته د فيض او رڼا د ترالسه كولو لپاره ورته معرفي كړم خو د وروستي الهي پيغمبر د راتلو وخت نږدې شوى دى . هغه د ابراهيم په دين سره په عربو كښې پيدا كيږي ، نوم يې احمد دى

اوله مكى به مبعوث شي . هديه اخلى خو صدقه نه مني . په وږه به يې د نبوت ټاپه وي . كه هغه دې درك كړي نو تائيد يې كړه او ايمان پرې راوړه . نو ومي ويل : حتى كه هغې مي ستا د دين پريښودلو ته هم وروبولي نو بيا يې هم تصديق كړم ؟؟ هغه وويل هو ځكه هغه په حقه دى او د

ۍهغه له پيرو خداي خوشحاليږي .

سلمان فارسي په دوام كښې ليكي : ددغه پادري له مړينې وروسته د عربوسوداګرو له يوه كاروان سره چې له كلب قبيلي و½

عربستان ته والړم . هلته مي د غالم په توګه د يوه يهودي لپاره كار كاوه . يوه ورځ مي ورته د په غوسي سرهےخرماوو په باغ كښې له يوه سړي سره د هغه شورما شور واوريده . نوموړ

هغو خلكو ته كنځلي كولي چې له يوه سړي نه رتاوو شوي او هغه ځان د خداى پغمبر بولي . ددغو خبرو په اوريدلو سره يو دم مې دا احساس وكړچې كلونو كلونو هجرت ، غربت او مشكالتو مې باالخره نتيجه وركړي ده. زړه مي ډبيده. په ډيره مينه دغه كس ته ورغلم اود دغه پيغمبر په باب مې پوښتني وكړي . كله چي زما بادار له نوموړې كس سره زما په مينه خبر شو نو مخ ته

ۍ او يوه كلكه څپيړه يې راكړه . دا لومړ شكنجه وه چې سلمان د الله تعالى له وروستيےراغپيغمبر حضرت محمد )ص(د مينې په خاطر وزغمله .

كه څه هم د عيسويانو او يهودانو په كتابونو كښې لفظي او معنوي ګوتي وهل شوي او له ګوتو وهلو خوندې نه دي پاتي خو اوس هم پكښې د وروستي پيغمبر د راتللو زيرې ليدل كيږي . په

ماده كښې راغلي دي : )) او زه له هغه غواړم او هغه به16 باب په 14انجيل كښې د يوحنا د وي . حضرت عيسى )ع( د يوحنا انجيلےبل تسلى دركوونكى دركړي څو د تل لپاره ستاسو ملګر

په څو ځايونو كښې په ډاګه له ځانه وروسته د )فارقليط ( د راتګ خبر وركړى دى . هغه حضرت

وايي : تر څو زه الړ نه شم هغه به را نه شي . كه له ما سره مينه لرئ نو زما دسپارښتنو خيال وساتئ او زه به وغواړم چې تاسو ته يو بل فارقليط راوليږي څو د تل لپاره ستاسو مل وي . دا د

چي تاسو به له ټولو حقيقتونو سره بلد كړي . ےخداى هماغه پاك روح د

داسي ده كله چې د حبشي باچا نجاشي ته د اسالم د ګران پيغمبر بلن ليك ورسيده نو ويي ويلپه خداى مې دې قسم وي دا هماغه پيغمبر دآ چې اهل كتاب ېې په تمه دي .

Çياتونو كښې د اسالم د ګران پيغمبر په باب په تورات او انجيل كښې د Çنكريم په زياتو ا د قرا پخوانيو پيغمبرانو ځينو زيرو ته اشاره شوي ده . دغه اياتونه ددې په ترڅ كښې چې د وروستي

الهي پيغمبر ځانګړنې بيانوي دغه پوښتنه هم كوي چې ددغه ډول روښانه نښو او زيرو سره سرهÇيت كښې فرمايي : 6ولي ځينو قومونو له وروستې الهي پيغمبر نه انكار وكړ. د صف سورې په ا

)) او كله چي د مريم زوي عيسى وويل : اى بني اسرائيلو زه د خداى لخوا ستاسو پيغمبر يم ، تورات چې له ما مخكې وو هغه تصديقوم او د هغه رسول زيرې دركوم چې له ما به وروسته

راشي او نوم به يې احمد وي . نو كله چې يې روښانه دليلونه ورته راوړل نو ويې ويل چې دا يوښكاره جادو دى .

Çن د اعراف سورې په ½157الله تعالى د قرا Çيت كښې د هغوكسانو ستاينه كوي چي خاتم االنبيا ا يې پيژندلى او ايمان يې پرې راوړى دى او فرمايي :)) هغوئ چې د خداى له استازې او نالوستې پيغمبر څخه پيروې كوي چې صفتونه يې په تورات او انجيل كښې چې ورسره دي مومي. هغوئ

ۍنيكو كارونو ته هدايتوي او له منكراتو څخه يي غړوي . پاك شيان ورته حالل ګرځوي او ناپاك پرې حراموي . او هغه دروند پيټې او ځنځيرونه چې په هغوئ پراته و½ ليرې كوي . نو هغه كسانو چې په هغه يې ايمان راوړى او ورځيني مالتړ او ورسره ملګرتيا يې وكړه او له هغه نور څگخه يې پيروي

وكړه چې پرې نازل شوى كاميابه شول .

:2حضرت محمد )ص( د بشريت ژغورونكى

½ بشريت ته د الله تعالي غوره ډال ده ، څو بشريت د هغوئ په رڼا كښې په ۍرسوالن او الهي انبياۍژوند كښې د نيكمرغ او كامياب الره ومومي . ددغو الهي الرښوونكو ظهور د يوه ستر هدف ۍ

ښودنه كوي چې الله تعالى د انسان په الره كښې اچولى دى څو هغه خپلو كماالتو ته ورسيږي . د پنځون په نظام كښې په غور سره پوهيږو چې خداى )ج( د هر موجود د پر مختګ او تكامل ۍلپاره ورته اوزارونه برابر كړي دي . د نړ موجودات چې د باطني ځواك له امله چې كمال ته

ګروهنه ده د يوه خاص هدف په لور روان دي . هر يو موجود كه په برابرو شرايطو كښي را شي او د هغوئ په الره كښې كوم خنډونه نه وي نو خپل بالقوه استعدادونه عملي كوالي شي . د

بيلګي په توګه غنم يا د ميوي تخم چې په خاوره كښې خپل مراحل تيروي څو غټ شي . د طهÇيت كښې راغلي دي : 50سورې په ا

¬مÏ هµدµى ½قµه¬ ث ل µي½ء² خ µش Ïل¬ µع½طµى ك Ïذي ا µا ال Ñن ب µر µالµقo ويي ويل زمونږ پرورګار هغه څوك دى چې هر موجود ته يې چې د هغه د پنځيدو الزمه وه وركړي

دي ، بيا يې هدايت كړي دي . ۍدغه هدايت يوه عمومي الرښوونه ده له وړو ذرو نيولي د نړ تر سترو كهكشانو پوري د كائناتوÇيا دغه طبيعي الره د انسان په څير د يوه موجود لپاره درست موجودات له هغه ګټه اخلي . خو ا

چې اشرف مخلوقات دآ كافي ده ؟؟ په مسلمه توګه نه ، ځكه د انسان ژوند د نباتاتو او حيواناتوپه څيرپه مادي حيات پورې محدود نه دى . يو انسان د معنوي او فكري كماالتو په لور الره كښې پروګرام او الرښوونې ته ضرورت لري . لكه څرنګه چې په انسان كښې بيال بيلې

اړتياوې او غريزې موجودي دي نو الله تعالى ورته غوره اوزار وركړي دي څو په سم ډول خپلې باطني ګروهنې او جاذبي منظمې او برابرې كړاي شي . الله تعالى بشر ته دوه الرښوده وركړي

او بل هم الهي پيغمبران دي . ےدي . يو د انسان عقل د په مسلمه توګه كله ناكله عقل له نيمګړتيا سره مخ كيږي او ځينو مسئلوته ځواب نه شي

وركوالي او يا د احساساتو تر اغيز الندې ورځي . كله كله ګټه غوښتنه هم د سم فكر كولو توان له انسان څخه اخلي . په همدي دليل الرښوونكو ته ضرورت لري څو له خداي سره د ارتباط له

الري د انسان عقل او احساساتو ته روښنايي او بصيرت وركړي او له هغه سره د باطني فضيلتونو په غوړيدو كښې مرسته وكړي . پوهانو په خپل مثال كښې د انسان وجود يوه داسې

غره ته تشبيه كړى دى چې پكښې قيمتي كاڼې پراته دي . دغو سترو زيرمو ته رسيدا لپار د . هغوئ په خپلو تعاليمو اوےپيغمبرانوپه څير كارپوهو او با تجربه انجينرانو ته ضرورت د

ۍپروګرامونو سره د انسان باطني او فطري توانمن غوړوي . حضرت علي )ع( د پيغمبرانو د بعثتد هدف په نهج البالغى كښې باب فرمايي :

الله تعالى دادم له اوالدونو پيغمبران وګرځول او له هغوئ يې د وحي د رسولو او ر سالت د تبليغلپاره ژمنه واخيسته څو هغه ملغلرې چې په عقلونو كښې يي پټي دي راوباسي .

ۍپيغمبران هغه غوره كسان دي چې د باطني پاكوالې او پاك په دليل د وحي له سرچينې سره په½ د حق غوښتنې ارتباط كښې دي او په انسانانو كښې د الهي حكمونو غوره اجراكوونكې دي . انبيا

او توحيد په اصل په تكيې سره هغه وخت وځليدل او د بشر فطرت يې له غلطو عقيدو او مفكورو پاك كړل چې ټولنې په تورتمونو كښې وي . هغوئ له خرافاتي افكارو او جاهلي

ۍارزښتونو سره مبارزې وكړي او بشريت يې د روڼ اند ، عدالت غوښتنې ، ازاد غوښتنې او يوه ۍخداي د عبادت كولو په څير ګران بيه پانګو ته هدايت كړل .

له سركښيو ليرې والى ، له ظلم سره مبارزه او د عدالت ټينګول د انبياوو ګډ اهداف و½ چې په½ د شرك او خرافاتو له عبادت قران كريم كښې په ډيرو ايتونو كښې ورته اشاره شوي ده . انبيا

څخه د انسانانو د خوشي كولو په لټه كښي و½ . دغه ځنځيرونه چې د انسان السونو او پښو ته اچول شوي و½ او هغه يې له حركت څخه منع كوو كله باطنى او كله ظاهرى و½ . د اعراف سورې د

Çيت په يوه برخه كښې دغه حقيقت ته اشاره شوي ده او د اسالم ګران پيغمبگر د وروستي157 ا چې په بشريت كښې د اسارت ددغو بندونو د خالصولوےالهى پيغمبر په توګه داسې يو كس د

لپاره مبعوث شو . د كبر ، غرور، حرص او طمعى په څير منفى ګروهنې باطنى زنځيرونه دى او د انسان د تكامل په الره كښې ستر خنډونه بلل كيږي . په دي سربيره هغه غلط رسوم او دودونه

يا غير انسانى قوانين چې په ټولنو يې سيورى غوړولى دى د انسان د معنوى تكامل په الره كښې بهرنى خنډونه دى . د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( د توحيد او روڼ اندو مفكورو په

دودولو سره د بشريت د ښوونى او روزنى لپاره ډير لوړ تعاليم وړاندې كړل . فرانسوى ليكوالاو محقق درمينګهم وايى :

د اصالح او د ښوونى او روزنى ستر قانون هماغه حقيقت دى چې د وحى په نامه سوكه سوكه پهÇن په نامه په بشر كښې موجود دى . محمد نازل شوي دي او نن سبا د قرا

بشريت ته د اسالم د ګران پيغمبر يو ستر خدمت د بشر او خداى تعالى تر مينځ د دوه اړخيز½وو په صادقانه ډول خلكو ته د خداى كالم ورساوه او انسانانو ته يې دا ارتباط ټينګيدل و½ . انبيا

وروښودل چې چې څه ډول د الله تعالى عبادت وكړى . يا په بله وينا هغوئ په خپلو الرښوونو او ۍتعاليمو سره انسانانو ته د الري د غوره كولو قدرت وركړ او انسانانو ته يې په نړ كښې له

نيكبختى د ډك ژوند الره وروښودله . دا د دينونو ځانكړنه ده چې انسان له الله تعالى سره يو½ د ژوند ځاى كوى او د لوړو حقيقتونو د موندلو لپاره روح او روان برابروي . په دې ډول الهى انبيا

په الره كښې د ځالنده څيراغونو په څير الره ښيي او انسان د هغو د تعاليمو له الرې د ژوند له كيږي . ےګړنګونو په ډكه الره كښې د الري په موندلو بريال

د پيغمبرانو پرله پسې ظهور او په شريعتونو كښې بدلون او نوښت ټول په دي دليل و½ چې پړاوو په پړاوو د بشر اړتياو½ بدلون كاوه او بشر په هر پړاوو كښې نوي پيغام ته اړتيا درلوده . خو فكري

اصول چى پيغمبرانو به خلك وربلل يو و½ او ټولو خلك يوې الرې ته وربلل . بشر د خپل تكامل په الره كښې د يوې داسي قافلى په توګه دى چې له ټيټو او هسكو په ډكي الره كې د يوه معلوم هدف په لور روان دى خو دغه الره ډيره ښه نه پيژني . خو كله نا كله له داسي يوه كس سره

ټكر كوى چې الره پيژنى او له هغه د نښو او معلوماتو په اخيستلو سره په لسګونو كيلومتره واټن وهى څو بيا يوه ځاي ته رسيږي چي نوي الرښود ته ضرورت لرى . هغه خپلې الرې ته دوام

وركوى څو سوكه سوكه د تعقيبولو لپاره ډيره وړتيا ترالسه كوى او يوه كس ته رسيږي چي هغهته ټوله الره ورښيي .

هغه په دي نقشي سره چي هر چيرته او د تل لپاره كارندوالى لرى په ډاډ سره دتاريخ پړاوونه كچ كوالي شي . د اسالم ګران پيغمبر وروستى الهى پيغمبر دى چې د بشر لپاره يې د ژغورنې او

او په همدى دليلےسعادت د الري درسته نقشه وركړي ده . هغه د هدايت په لوړو څوكو كښې دبه يې بشپړ او ښكلى تعاليم د تل لپاره ژوندى وى .

ۍلكه څرنګه چې تاسو ته پته ده د اسالم د ګران پيغمبر ميرمنه خديجه بى بى لومړن ښځه وه چېÇيتونو وروسته چې د اسالم په ګران پيغمبر په هغه يې ايمان راوړ او اسالم يې ومانه . له هغو ا نازل شول الله تعالى ورته حكم وكړ څو خلك وويروي او ورته الرښوونه وكړي او اسالم ته يې

وروبولي .

كله چى د مدثر سورى له لومړي تر څلورم ايته ايتونه د اسالم په ګران پيغمبر نازل شول نو هغه حضرت پوهه شو چې د خوځښت او هڅو وخت رارسيدالي دى او الله تعالى غواړى چې په خلكو

Çيتونو كښې لولو : اى په بستر كښې ويده پاڅه او انذار كښې د هدايت ډيوه وځليږي . په دغو ا وكړه ) خلك وويروه ( او خپل پروردګار ستر وبوله او جامې دې پاكي كړه . په سړيو كښې على )ع( لومړنى كس و½ چې د اسالم په ګران پيغمبر يې ايمان راووړ ، په داسي حال كښې چې هغه

كلن ځلمى و½ . 11دغه وخت كابو

كله چې نبي اكرم )ص( على )ع( ته اسالم وړاندې كړ ، على )ع( په داسي حال كښې چې ډير ليوال او هوډمن و½ نو خپل واړه½ السونه يې د خداى د رسول په توانمنو السونو كښې وركړل .

پيغمبر په صميمانه ډول د هغه السونه كښيكاږل . دغه وخت حضرت على )ع( له ايمانه په ډك زړه داسي وفرمايل : اشهد ان ال اله اال الله و اشهد ان محمد رسول الله حضرت على )ع( د خداى په يووالې او د اسالم د ګران پيغمبر په رسالت په اقرار سره لومړنى كس شو چې په

اسالم يې ايمان راووړ او په همدي ايمان د ژوند تر وروستيو سلګيو پورې سرښيندنه وكړه . پهۍدى ډول لومړن اسالمى ټولنه چې دري كسان پكښې و½ په مكه كښې جوړه شوه .

ددغه توحيدي او يوه خداي د عبادت كوونكې ټولني دري اصلي چورليزونه د الله تعالى رسول ، على او خديجه وه څو له شرك او جهل سره مبارزې ته پاڅي . د اسالم ګران پيغمبر په ټينګ هوډ

او ارادي سره توحيد ته بلنه پيل كړه . د بعثت د پيل له لومړيو ورځو هغه حضرت له على او خديجي بى بى سره هغه لمونځونه كول چې جبرئيل ورته ښودلى و½ . نبي اكرم )ص( درى كاله په

پټه توګه خلك اسالم ته راوبلل . په دغو ورځو كښې مصلحت دا و½ چې هغه حضرت خپل بلنه ښكاره نكړى او د پټو تماسونو له الرې يوه ډله خلك خپل دين ته وروبولى . له على )ع( وروسته زيد بن حارثه دوهم كس و½ چې په نبى اكرم )ص( ې ايمان راووړ او نورو خلكو هم سوكه سوكه اسالم قبول كړ . پيغمبر اكرم )ص( په غور او دقت سره د خپل دين په تبليغولو كښې ډيرې هلى ځلې وكړى او هرڅوك چې به يې له روحى پلوه سمبال او چمتو ليده نو هغه ته به يې د اسالم د منلو بلنه وركوله . د قريشو مشرانو په دغو دريوو كلونو كښې په مسلمانانو دومره تيرى نه كاوه

چې شمير يي كم و½.

خو كله چې د اسالم د ګران پيغمبر لخوا عمومى او خپلو خپلوانو ته بلنه پيل شوه او په شرك او ۍبت پرست يې نيوكه وكړه نو ورسره پټ او ښكاره مخالفتونه پيل شول . بي له شكه هر ډول ژور او جرړه ايز اصالحات ددې لپاره چې وتوانيږي چې د خلكو په درست ژوند اغيز وكړى او د

د وينا او بيان توان چېےټولنې الره بدله كړى نو دوو مهمو عامالنو ته ضرورت لرى . لومړ حقيقتونه په روښانه ډول بيان كړاى شى او عامو خلكو ته يې وركړى خو د خلكو په فكر او ذهن

كښې د بدلونونو لپاره مناسبې زميني جوړي شي . دوهم منظم دفاعى تشكيالت دى چې په خطرناكو وختونو كښې د مخالفانو د يرغل په وړاندې مناسب غبرګون وښيي . د اسالم ګران

پيغمبر په يونا او ګفتار كښې لوړ كمال ته رسيدالي و½ . هغه ډير توانمن ويناوال و½ چې د فصاحتÇن زړه راښكونكې ايتونه بيانول . او بالغت په كمال سره يې خلكو ته د قرا

Çيتونه دومره ښكلى و½ چې كله به ځينى قريش مشران هغه ته ورغلل نو خپل غوږونه به يې دغه اÇيتونو تر اغيزو الندي را نه شي . خو د بلنو په لومړيو ورځو كښې بندول څو ددغو زړه راښكونكو ا

40مسلمانانو مناسب دفاعى ځواك نه درلوده . ځكه د پټې بلنې په دريو كلونو كښې يوازې كسانو اسالم ومانه . د اسالم ګران پيغمبر چې كله د خداى په حكم عمومى بلنه پيل كړه نو

يې خپل خپلوان اسالم ته وروبلل او ددغه اقدام لږ ترلږه ګټه دا وه كه په پيغمبر يې ايمانےلومړ نه راوړو خو د خپلوئ د احساساتو او قومي پيوندونو په دليل د هغه دفاع ته پاڅيدل په تيره بيا دا

چې د محمد مصطفى )ص( زياتره خپلوان د مكى بانفوذه خلك و½ . الله تعالى خپلوانو ته د پيمغبرÇيت كښې داسي وفرمايل :214اكرم )ص( د بلنې په باب د شعرا سورې په ا

µبين µق½ر µكµ اال½ ت µشيرµنذر½ عµ Çيتµoا )او خپلو نږدې خپلوانو ته الرښوونه وكړه او ويي ويروه( . له دغه ا زيات مشران وروبلل او هوډ يې وكړ چې هغوئ ته د45وروسته نبى اكرم )ص( د خپل قوم له

ملمستيا په ترڅ كښې خپل ستر راز ووايي .

هوا سوكه سوكه تورتم كيدله ورو ورو د مليمنو د راتګ وخت هم نږدې كيده . حضرت على )ع( د ۍميلمنو د ناستې ځاى ته وكتل هر څه برابر و½ . د بني هاشمو د كورن مشران چې د اسالم د ګران

پيغمبر ترونه هم پكښې و½ په يوه بل پسې راغلل . ابوطالب ، حمزه ، عباس ، ابولهب او حتى د½ه كښې يو ستر دسترخوان اسالم د ګران پيغمبر تر ټولو بوډا تره حارث هم ګډون درلوده . په كوټ

اوارشو او پكښې فيرړزه اى رنګه خاورين لوښې كښيښودل شوي و½.

على او زيد په خوندورو خوړو سره خو ساده د مليمنو قدر وكړ . له ډوډي وروسته اوس ددې وخت راسيدالى و½ چې نبى اكرم )ص( خپله اصلي خبره وكړى . هغه حضرت پاڅيده او په ښكلى

½ كوم او د هغه مرسته غواړم او شاهدىےغږ سره يې داسي وفرمايل : لومړ د لوى خدا شكر ادا وركوم چې له هغه پرته بل خداى نشته . هغه يو دى او كوم شريك نلرى . اى زماخپلوانو! خبر

اوسئ چې زه ستاسو خير غواړم او ستاسو له بريا پرته بله هيله نلرم . په هغه خداى مي قسم يم . په خداى مي دي قسم وىےچي زه يې پيغمبر يم چې په تاسو او ټولوسړيو ته راليږل شو

چې مړه به شئ لكه څرنګه چې ويده كيږئ / او وبه ټاكل شئ كه له خوبه پاڅئ او د خپلو كړدو پر اساس به سزا ووينئ او دا د خداى جنت دآ د تل لپاره د نيكو خلكو او دوزخ د تل لپاره ځاي

دى بدكارانو ، ما خپل قوم ته تر ټولو غوره الره راوړي ده .

خداى تعالى ما ته حكم كړى دى تاسو د هغه لور ته وروبلم . په دي وخت كښې ابولهب د اسالم ۍد ګران پيغمبر خبرې غوڅې كړى او په ملنډو سره يې وويل : مونږ ستاد ډال سخت ليواله يو .

ۍپيغمبر اكرم وفرمايل : ماتاسو ته ددغه دنيا او د هغې دنيا نيكمرغ راوړي دي . زه تاسو دوه خبرو ته وربولم . شاهدى په دي چې له يوه خداى پرته بل پنځونكى نشته او دوهمه دا چې زه د هغه لخوا راليږل شوى يم . دا چې له تاسو څوك له ماسره مرسته كوئ څو له ما وروسته زما ځاي ناستى او ورور وى ؟ په مجلس كښې چوپه چوپتيا شوه او په دغه وخت كښې يوازې على )ع( د اسالم له ګران پيغمبر سره د ملګرتيا اعالن وكړ . نبى اكرم )ص( درى ځله دغه پوښتنه

وكړه او هر ځل يوازې حضرت على )ع( د ملګرتيا اواز وكړ او پيغمبر اكرم )ص( داسې وفرمايل : اى خلكو! دغه ځوان په تاسو كښې زما ځاي ناستى وروراو وصى دى . په ميلمنو

كښې اواز شو ، ابولهب بيا د ملنډو وهل پيل كړل . په دغه مينځ او مان كښې د اسالم د ګران پيغمبر تل پاتي ملګرى او مالتړې ابوطالب خلك چوپتيا ته وروبلل او پيغمبر اكرم )ص( ته يې

وويل : اى ځويه ! تا د خپل پروردګار پيغام راورساوه او مونږ هم واوريده نو مونږ ته وخت راكړه

څو غور پرې وكړو . ابو لهب بيا ګډوډي جوړه كړه او ابوطالب ورته په غوڅ ډول په ځواب كې ۍوويل : اى د كورن شرمه ! د كعبى په خدا مي دې قسم وى چې د هغه مرستې لپاره برابر يو او

ۍتر اخره به هم ورسره يو . روښانه ده هغه وخت توحيد ته بلنه د بت پرست او شرك د نظام ختمول كوم اسان كار نه و½ . په همدې دليل له پيله دغه مسئله روښانه وه چې يوه ډله به

مخالفت وكړى . خو الله تعالى له پيغمبر اكرم )ص( څخه غواړې چې له ملنډه وهونكو اودښمنانوونه ويريږي او خپل بلنه روښانه او په ډاګه كړى .

ركين 95 او 94د حجر سورې په ½م¬ش½ µع½رض½ عµن ال ¬و½مµر¬ وµا Çيتونو كښې لولو: فµاص½دµع½ بمµا ت Ïاo ا انµه½زئينµ هغه څه په روښانه ډول بيان كړه چې دنده يې دركړل شوي ده او له ت ½م¬س½ µاكµ ال ½ن µفµي ك

مشركانو مخ واړو ) د هغوئ پروا مه كوه ( مونږ به له تا د ملنډو وهونكو شر ليرې كړو . د اسالم ګران پيغمبر په دي ډول خپله عمومى بلنه پيل كړه او دا ځل يې د صفاد د غره تر څنګ په لوړ غږ

سره درست خلك د يوه خداى عبادته ته وروبلل .

خلكو ته يې د خپلې مخينې او موقعيت او صداقت په باب چې ټولو ته ښه معلوم و½ خبرې وكړى چې له ليري دښمنےاو ويي فرمايل : په تاسو كښې زما موقعيت ديوه څارونكې په توګه د

څارې او خپله د خپل قوم د خالصولو لپاره د هغوئ په لور وردانګى . اى قريشو ! ځان د دوزخ له ۍاوره وسات . كله چې دې ځاي ته د نبى اكرم )ص( وينا راورسيده نو د هغه حضرت تره ابولهب چې د كفارو مشر و½ په خلكو كښې ګډوډي جوړه كړه او پيغمبر اكرم )ص( د خبرو د دوام مخه يې ونيوله او خلك يې تيت پرك كړل . په هر حال له عمومى بلنې وروسته د پيغمبر اكرم )ص(

رسالت نوي او حساس پړاوو ته ننوت .

له هغې وروسته د قريشو د كفارو روښانه او پټ مخالفتونه پيل شول او هغوئ ډول ډول دسيسي پيل كړى څو د اسالم د پرمختګ مخنيوى وكړى . خو د خداى تعالى اراده دا وه چې د

ۍمحمد دين ډير زر د عربستان د ټاټوبو پولي ماتې كړى او د نړ ګوټ ګوټ ته پراخ شي .

Çيتونه د حضرت محمد )ص( لخوا لوستل كيدل او د مستعدو انسانان Çن زړه راښكونكې ا د قرا زړونه او روحونه به يې ځان ته جذبول . د اسالم ګران پيغمبر خلك د يوه خداى عبادت او د توحيد

ۍدين ته وربلل . بت پرست ، دمريانو په نظام ، بډي خوړلو، او غلطو جاهلى دودونو باندى هرهÇيتونو نازليدو د مشركينو مشران ورځ د پيغمبر اكرم )ص( لخوا نيوكې كيدلىاو د وحى د روښانه ا

انديښمن كول . اسالم ته د مكى د خلكو په زياتيدونكې ګروهنې سره د قريشو بن پرستو مشرانو د پيغمبر د تطميع هڅه پيل كړه او د هغو نهه كسان سره له ابو سفيانه د اسالم د ګرانےلومړ

پيغمبر تره ابوطالب ته ورغلل او له هغه يې وغوښتل چي د محمد د بلنې مخه ونيسي .ابوسفيان وويل :

اى ابو طالبه !د خپل وراره د فعاليت مخنيوى وكړه . كه محمد له خپلې بلنې الس واخلى هغه چې څومره قدرت ، سلطنت او شتمنې وغواړى ورته وركوو يي كه نه نو له هغه او تا سره چې د

يې جنګ كوو .ےهغه مالتړ كله چى ابوطالب د اسالم ګران پيغمبر د مشركانو له پيغام څخه خبر كړ نو پيغمبر اكرم )ص( يې

په ځواب كښې وفرمايل : ۍپه خداى مي دې قسم وى كه هغوئ لمر زما په ښي الس او سپوږم هم په چپ الس كښې

راكړى څو زه له دغو كارونو الس واخلم نو هيڅكله به دا كار ونكړم او دي كار ته به دومره دوام وركړم څو د خداى حكم په مخ والړشى او يا زه په دي الره كښې مړ شم . په دي ډول مشركان

د پيغمبر اكرم )ص( له تطميع څخه نهيلي شول .Çن د پراخې جاذبي او نفوذ په دليل مشركينو هوډ وكړ څو له هغوئ سره د مبارزې الرې پيدا د قراÇيتونو اغيز كم كړى . بايد ووايو چې د اسالم د ګران پيغمبر حضرت محمد كړى او په خلكو ددغو اÇن مصطفى د رسالت په درست پړاوو كښې د مشركانو په وړاندي د خداى د رسول اوزار د قرا

Çيتونه ال ښكلى كول او د مكى مشركان يې د خپل ځان په Çن قرائت له جاذبى ډك ا Çيتونه و½ . د قرا ا وړاندى له مقاومت څخه كمزورى كول . د هغوئ ځينى مشران چي به د اسالم د ګران پيغمبر له

Çيتونه پرې اغيز ونكړى نو خپل غوږونه به يې Çن نورانى ا څنګ څخه تيريدل ددي لپاره چې د قراÇيتونو په وړاندي په مقابله كښې بي وسه و½ بندول . مشركان د پياوړيو منطقو او ښكلو او فصيحو ا

ے. هغوئ يوازې په مسلمانانو په دباوو سره هڅه كوله څو ددغه ستر او پاك دين د پراختيا مخنيووكړى .

د اسالم په وړاندى د مشركانو منطق د ګواښ ، زور او ويرولو منطق و½ . هغوئ هغه كسان چې مسلمانان شوى و½ په تيره بيا مريان شكنجه كول او وږې او تږې يې ساتل . له هغو يو د حبشى

غالم بالل و½ . هغه د اميه بن خلف غالم و½ . كله چى اميه د بالل له مسلمان كيدو خبر شو نو د خلكو په مخكې يې هغه شكنجه كړ . اميه بالل د اوړي په ګرمو ورځو كښې په لوڅ ځان د مكى د

شاوخوا په ګرمو شګو څمالو½ او په سينه به يې ورته يوه ستر ډبره ايښودله . نو بيا به يې ورته ويل چې په خد اى او د هغه په پيغمبر له ايمان څخه الس واخلى خو بالل يوازې يوه كلمه

تكراروله احد ، احد )خداى يو دى، خداى يو دى ( ۍبالل تسليم نه شو تر څو د مكى يو شتمن كس هغه واخيست او ازاد يې كړ . بالل له ازاد

وروسته د پيغمبر اكرم )ص( نږدې ملګرى شو . عمار او د هغه پالر ياسر او مور يې سميه هم سخت وكړول شول تر څو ياسر او سميه د اسالم په سر د مشركينو تر سختو شكنجو الندى خپله

ساه وركړه او ياسر د اسالم د لومړنى شهيد لقب وګاټه . بندول په مسلمانانو سره په چلند كښې د مشركينو يوه بله روده وه . پيغمبر اكرم )ص( په هغه څه چې په مسلمانانو به تيريدل ډير

Çيتونو سره يې مسلمانان مقاومت ته Çن په زړه راښكونكو او الهام بخشو ا خپه كيده . خو د قرا وربلل او هغوئ ته به يې د بريا زيري وركول . په خپله په پيغمبر هم تل د مشركانو لخوا ظلمونه

كيدل او زورول كيده به . د الله تعالى له رسول سره په مقابله كښې د مشركينو يوه روده د هغه حضرت د زورولو په لړ كښې له ملنډو ډك چلندونه و½ . دغه ملنډي او سپكاوې دومره زيات و½ چې الله تعالى د پيغمبگر

Çيت كښې وفرمايل :95اكرم )ص( د ډاډينې لپاره د حجر سوري په ا

µه½زئينµ ت ½م¬س½ µاكµ ال ½ن µفµي Ïا ك ربنژباړه : مونږ به تا د ملنډو وهونكو له شره وساتو .

مشركانو د پيغمبر اكرم )ص( په سپكاوې او د ساحر او مجنون په څير ډول ډول سپكاويو او حتى په هغوئ د خاورو او لرګيو په غورځولو سره د مسلمانانو د روحي د خرابولو او د هغوئ د زورولو هڅې كولى . خو پيغمبر اكرم )ص( په صبر او سړې سينې سره چې د الهى پيغمبرانو ځانګړنه ده

ۍدغه ټول دردونه ، سپكاوې او سخت د خداى لپاره وزغمل . مشركانو دومره په مسلمانانو سخت ۍ دباوونه او بنديزونه وروتپل چى يو شمير مسلمانان حبشى ته كډي كولو ته مجبوره شول . خو

مسلمانان چې تر څو په حبشه كې و½ د هغه ځاي د باچا مالتړ ورسره و½ او په ارامښت كښېهوسا ژوند كاوه .

د اسالم د ګران پيغمبر د بعثت اووه كاله تير شوى و½ . د اسالم غږ په مكى او عربستان په ټاپووزمه كښې اوازې كولې . د ويرولو او شكنجى سياست مشركان خپلو هدفونو ته ونه رسول . اسالم د وحى له روانې چينى د ژوند د سمندر په څير روان و½ او په خپله الره كښې يې د سعادت ۍاو نيكبخت لټوونكې او د حقيقت تږې له لوړو اسالمى معارفو سره خړوبول . په حبشه كښې يو

ۍشمير مسلمانانو د يوې فعالي انقالبي كړ په څير خپل ژوند ته دوام وركاوه او د هغوئ د ستنولو لپاره د مشركانو هڅو هم كومه ګټه نه درلوده . په دي وخت كښې د قريشو بت پرستو مشرانو نورې دسيسي پيل كړى او هغه د مسلمانانو اقتصادى كالبندي وه . هغوئ په دې اړه½ له يوه بل

سره تړون وكړ او دغه تړون يې په يو بكس كښې كښيښوده او كعبه كښې وځړاوه . ددغه تړون له مخې هغوئ په مسلمانانو بنديزونه ولګول او له يوه بل سره يې ژمنه وكړه چې نه به له

مسلمانانو څه اخلى او نه به يې پرې خرڅوى او خپلوي به هم ورسره بالكل نه كوى . په دي ډول د نبى اكرم )ص( او مسلمانانو لپاره حاالت سخت شول او هغوئ فيصله وكړه چې مكه پريږدې او د ښار په خوا كښې په يوه دره كښې استوګن شي چې دغې درې ته وروسته

شعب ابى طالب نوم وركړل شو . مسلمانانو په شعب ابى طالب سيمه كښې سختې شپې او ورځي تيرې كړى . په زياترو ورځو

كښې يوه مسلمان يوازې د خوړلو لپاره يوه خرما پيدا كوله . كله نا كله به له دغه سيمي د وږو ماشومانو اوازونه اوريدل كيدل . نبى اكرم )ص( په دغو سختو حاالتو كښې په ارامښت او

حيرانونكې توان سره مسلمانان زغم ته وربلل او زياتره وخت به يې خپله برخه خواړه نورو ته وركول . د هغه حضرت وفادراه ميرمنه خديجه بى بى او تره ابوطالب په دغو سختو شپو ورځو

كښې ورسره غوره ملګرى و½ . د نبى اكرم )ص( ميرمنه خديجه په شعب ابى طالب سيمه كښېمړه شوه او دا د هغه حضرت لپاره يوه ډيره ترخه اوناببره پيښه وه .

په مسلمانانو د بنديزونو دري كاله تير شوي و½ چى د وحى فرښته حضرت محمد مصطفى )ص( ته راغله او خبر يې وركړ چى ويناګانو د مشركانو د تړون متن خوړلى دى . ابوطالب مشركان له

دې مسئلي خبر كړل . هغوئ وويل محمد دروغ وايى . هغوئ د حضرت محمد )ص( د پيغام له وړونكى حضرت ابوطالب سره شرط كښيښوده چى كه دروغ يې ويلي وى نو پيغمبر اكرم )ص(

بايد وروسپارى او كه رښتيا يې ويلي وى نو هغوئ به په مسلمانانو لږيدلي بنديزونه ختم كړى . كله چې د اسالم د ګران پيغمبر د خبرو ريښتونولې ثابته شوه نو ټول حيرانه شول . په د اسي

ډول چي يو شمير مشركينو همدلته په پيغمبر اكرم )ص( ايمان راوړ . خو د مكى بت پرستو مشرانو خپل ځيل ال زيات كړ . باالخره د بنديزونو وخت ختم شو او مسلمانان خپلو كورونو ته

ستانه شول . په عين حال كښې مشركانو د مسلمانانو كړولو او ځورولو ته ال دوام وركړ . له يو څه مودى وروسته د نبى اكرم )ص( نيكه ابوطالب هم وفات شو . په دي ډول حضرت محمد

)ص( خپل دوه ستر مالتړې له السه وركړل . مشركانو خپلې دسيسې او ګواښونه دومره زياتكړل چې د نبى اكرم )ص( د وژلو نيت يې وكړ .

د اسالم ګران پيغمبر هم له مسلمانانو سره يو ځاي له مكى مديني ته هجرت وكړ . په مدينه كښې د اسالم د تاريخ يو بل باب پرانيستل شو . مدينى ته د نبى اكرم )ص( هجرت د اسالم په

و½ ځكه چې په دغه نوي پړاوو كښې برخليك ټاكوونكېےتاريخ كښې د پيچومې يو بل ستر ټكپيښې وشوي .

شپه له نيمې تيره وه سړي خپلې خوىشى ته وكتل په سر يي ټوكر وىچوه ىو د شپې په تيىرې كې پټ شو . ىبو جهل د مكې له مشركىنو و ىو خلك به يې حضرت محمد ص ته له نزدې كولو منعې

كول هغه په دې حيرىنه و چې د شپې په تيىره كې كوم طاقت د هغه له سترګو خوب تښتولى دى څو شيبې وروسته بې له دې چې زړه يې وغوىړي د حضرت محمد د كور د ديوىل په خوى كې د

وحي د ىيتونو ىوريدو ته ودريد . يو څو قدمه ورهىخوى ىبو سفيىن هڅه كوله ځىن د خلكو له نظره پټ كړي هغه ته پته وه چې محمد د شپې بيدىر وي ىو د قرىن ىيتونه لولي دهغه په سترګو كې ىنديښنې څپې وهلې خو له

دغه ځىيه نه شو ليرې كيدلى هغه په هغه وخت كې مشرك و له ځىن سره يي ويل د محمد خبرېد نورو خلكو له خبرو سره هيڅ ورته وىلى نه لري ىو بڼه ې مختلفه ده .

ىخنس يو بل كينه كښ مشرك و هغه هم په هغه شپه د حضرت محمد د كور خوى ته پټ ىوړيده رىوړيده دغو دريو كسىنو د جىهليت په دودونو پورې زړونه تړلي وو ىو له پيغمبر سره يي په

ۍدشمن ټنيګىر كىوه د قرىن د جذىبو ىيتونو له ىوريدو وروسته كله چې له خپل پټنځي رىووتل نىڅىپه يي يو ىو بل وليدل ىو رىز يي يو ىو بل ته ښكىره شو يو بل يې ملىمته كړل ىو ژبه يي وكړه جې بيى به دغه ځىي ته نه ځي خو د قرىن د ىيتونو جىذبه تر دې زيىته وه بله شپه بيى هم دغه درې كسه له خپلو كورونو رىووتل چې د حمد له خولې د قرىن ىيتونه وىروي دى كىر درې ځله تكرىر

شو ىو هغو درېو كسىنو وعد ه كوله چې بيى به دغه ځىي ته نه ځي حقيقت دى چې د مكې مشركى ن د قرىن په بلىغت ىو زړه وړونكې ښكلى پوه شوي وو خو دهغوي د تعصب ىو كينه

خوي د قرىن د منلو مخه نيولې وه د ىسلىم پيغمبر دنورو پيغرىنو په شىن ډيرې معجزې لرلې چې خلك دړ هغه د بلنې ىو پيغىم په حقيقت پوه شي خو هغه خلك چې د خىرق ىلعىده كىرونو د ليدلو په تمه وو تر هر څه زيىت د قرىن په ژوند بخښونكو تعليمىتو كې فكر ىو پىم ته بلل محمد د مكې فضى د قرىن له معنوي

عطرو سره خوشبويه كوله په حقيقت كې دقرىن ژوره ىو معنوي جىذبه د ىسلىم دعوت ته د خلكو ىو ټولنو د ګروهنې تر ټولو لوي دليل و په هغه وخت كې عرب په شعر ويلو ىو ىدبيىتو كې مشهور وو هغوي له فصىحت ىو بلىغت ىو د ىددب ىو شعر له مختلفو ىسلوبونو سره بلد وو نو ځكه كله به چې دقرىن ىيتونه لوستل كيدل هغوي پوهيدل چې د قرىن د ىيتونو ىعجىز يوىوې د

لفظ ىو كلىم پيوند نه دى د قرىن د ىلفىظو د ىهنګ ىو ننګ نظم ىو ىو د ى يتونو پيىوړي ىد ب ىوښكلى د هغه جىذبه زيىتوله ىو د زړونو په تل به ې ىثر كىوه

ر سول ىلله مبىرك به هڅه كوله چې د قرىن ىيتونه حفظ كړي ىو خلكو ته يي تلىوت كړي هغه د وحي د ىيتونوپه زده كولو ډير ټينګىر ىو بيړه كوله خدىي خپل رسول ډىډه كړ چې قرىن ې دهغه په سينې كې محفوظ كړى ىو فهم ىو معنى ې ورته ىسىنوي خلكو هم د قرىن له حفظولو سره ډيره مينه لرله د پيغمبر ځينو يىرىنو هغه ىيتونه چې په پيغمبر به نىزليدل د پيغخمبر په حكم يى په خپله خوښه په لرګي د خرمى په پىڼو كىڼي ىو يى د حيوىنىتو په څرمنه ليكل ىو هغه به ې يىدول كله به چې پيغمبر په جومىت كې كينىسته ىصحىب به ډير په مينه د هغه ګير چىپيره كينىستل ىو هيڅوك

به د پيغمبر شىته نه كينىسته ورو ورو د قرىن ټولګي پرىخ شول پيغمبر به فرمىيل په تىسو كې تر ټولو ښ½ كس هغه دى چې قرىن زده كړي ىو نورو ته يي هم وښيي دوي به ټينګىر كىوه چې حتي

كه يو ىيت مو هم زده وي هغه بل چىته وښيئ ىو تبليغ يي وكړئ . په دىسې ټولنه كې چې جهىلت ىو ګمرىهي پكې خپره وه پيغمبر د قرن په وسيله د يو خدىي د

ۍمنلو تبليغ كىغوه د قرىن سورتونه خلك له پليت ليرې وىلي ىنسىني ىصولو ته پىم د ځىن ىو پنځون په حقيقت پوهيدلو ىو د ژوند د سمو معيىرونو پيژندلو ته رىبلل همدى رىز ىيتونو به خلك د پنځون دډيرو ښكلو ښكىرندو لكه د لمر رىختلو ىسمىن ستورو ىو د ځمكې ىو ىسمىن د خلقت په مختلفو

دورو كې فكر ته بلل دى ىيتونه د ىدب له نظره ډير خيرىنوونكي ىو له علمي ىړخه هيښنده وو كله به چې دغه ى يتونه د محمد په شىن د پىك ىو لوي شخصيت له خولې تلىوت كيدل هر ىنسىن به

ې بدلىوه . پيغمبر د قرىن په پيغىمونو سره د هلكو شعور لوړ كړ قرىن يوه فكري معجزه ىو كتىب دى ىو په

همدې وجه د ىنسىن د عقل ىو پوهې په زيىتيدو كې ډئر ىثر لري له علم ىو معرقته د قرىن ۍستىينې مسلمىنىنو ته د ترق ىو لوړىوي لىرې هوىرې كړې پيغمبر خپل تبليغي حركت د قرىن د

ىيتونو په رڼى كې پرىخ كړ ىو په دې ډول ې لوي ىسلىمي تمدن بنيىد كيښود . د مكې مشركىن د قرىن د بې مثىله كلىم د نفوذ د مخنيوي لپىره وليد ته ورغلل وليد بن معيره د

عربو د ىبيىتو ىو فصىحت ىوبلىغت لوي عىلم و يوه ورځ يو شمې قريشو وليد له پيغمبر سره مخىمخ كړ هغوي تمه لرله چې وليد به پيغمبر پړ كړي پيغمبر دقرىن يو څو ښكلي ىيتونه ولوستل

وليد په ىوله كې ډير په تكبر ىو غرور سره د قرىن ىيتونه ىوريدل خو هر خ½ومره چې د پيغمبر د غږ ىنګىزه زيىتيدله وليد د تسليميدو په حىلت كې رىتللو ىو نرميدو ىو ويل ې څومره خوږ دى د ى د ىنسىن كلىم نه شي كيدى د ىيتونو عظمت وليد تر ىغيز لىندې رىوستى و ىو د هغه حىل يې بدل

كړ مشركىنو هغه ملىمته كړ خو هغه ووويل كومې خبرې چې مى له محمده وىوريدې د ىنسىن د خبرو په شىن نه دي ډېرې ښكلې دي نه ورته شعر ويلى شي نه نثر . له معنى ډكې ىو ژورې دي

د هغه خبرې دىسگې خوږوىلى لري چې ګټه ور ى و پر ثمره دى دى كلىم به ىوج وكړه ىو هيڅكلىم پر هغه نه شي لوړيدى .

په دې ډول د ىسلىم دشمنىن هم د قرىن د جىذبې مسحور شول كه څه هم هغوي په ټول تىريخ كې په پيغمبر د تومت لګولو روده خپله كړ خو د هغوي چلولونو فىيده ونه كړه ىو د قرىن ىيتونه سست ىو بې ګټې نه شول ىو تحريف هم پكې ونه شو ځكه چې د خدىي تعىلي په قول په هغه

كې هيځ بطلىن ىو غلطوىلى نيشته د پيغخمبر له رحلته وروسته هم د قرىن ىيتونو د خوشبويه ۍوږمې په شىن بيروحه زړونه تىندول ىو د ىنسىن له ترق سسره ىوږه په ىوږه د هغه ډير پټ

رىزونه ښكىره شول ىمىم صىدق فرمىييي قرىن ژوندى ىو تل پىتى دى ىو هيڅكله له منځ½ه نه ځي ىو د ورځې ىوشپې په شىن په وخت كې تګ رىتګ لري د لمر يه شىن حركت لري ىو لكه خ½نګه چې د ىسلىم د لومړيو وختونو خلكو ته ې رڼى وركړه د رىتلونكو لپىره هم ځلىنده لمر ى و رڼى

وركوونكى دى . نن سبى حتي غير مسلمىن پوهىن چې د ىسلىلم ىو قرىن مطىلعه يي كړې ده دى كتىب قىنون ىو

ۍعمل منشور ىو د غه پيغىمونه د ىسلىم د ترق ىو ودې ىصلي عىمل ګڼي ىمريكىيي پوه ىيروينګ وىيي : دغه كتىب له ىطلس سمندره تر ىرىمې بحېرې پورې خلك تر خپل مبىرك سيوري لىندې

نيكمرغه سىتلي دي .

حضرت علي فرمايي : محمد د خداي غور ه بنده د وحي سفير ا و د رحمت رسول دى .......حقيقتا د محمد پيروي ستا لپاره كافي ده ........... د پيغمبر چې تر ټولو پاك او پاكيزه كس دى پيروي وكړه ځكه چې د هغه الره او روده دهر هغه كس لپاره جې په هغه پسې روان

شي بيلګه ده ......د خداي په نزد تر ټولو محبوب بندګان هغه كسان دي چې د هغه پيغمبر خپلهبيلګه وګر ځوي او دهغه په قدمونو قدم كيږدي .

اشراف يوه شتمنه پرګنه ده چې د طاقت او دولت اصلي اركان په الس كې لري .اشرافيت داسې ښكارنده ده چې بشر ورسره هميشه مخامخ پاتې شوى دى معموال د اشرافيت يوه

ځانګړنه زيات اقتصادي قدرت اوسياسي نفوذ دى . اشرافي ژوند او له تجمل او زياتي غوښتنې سره يو ځاي ژوند د اشرافو په شخصيت اثر كوي او هغوي له نوروممتاز كوي . په همدې وجه

چې كه يو كس يا ټولنه پرې اخته شي نورے دےرفاه طلبي او اشراف ګري د ټولنې افت بلل شو اجمتاعي پرګنو ته هم غځيږي او د ټولنې سالمتيا ګواښي د يوې ټولنې اشرا ف كسان معموال د

مصرف ګراي او ځان منم خصوصيات لري هغوي د ځان د مطرحولو او د نورو د ۍتن اسان ۍ ۍۍاحترام د جلبولو لپاره د طبقاتي مرتبو لړ ساتي او پراخوي يې .

د خوې په دوديدو سره ديني مشرانو او ټولن ۍپه ننن ټولنه كې د اشراف ګر و تجمل پرست ۍ ۍ پيژاندوپه مختلفو هيوادونو كې د دغه اجتماعي افت جاج اخستى دى امريكايي ټولن پيژاند وبلن په دې باور دى چې د پيغمبر په شان كسان د ګوتو په شمير دي هغه په خپلو استثنايي اخالقو او

خوي سره د ډيرې مودې لپاره دنورو په نزد خپل درناوى وساتل شود هغه له نظره كلي قاعده دا ده چې شتمن كسان چې زيات دولت او وس لري . د عامو خلكو په نزد زيات اعتبار او لوړ مقام

ولري په تيره بيا په هغه پړاوو كښې چې اشرفيت او وياړ ډېر دود و، . حضرت محمد چې پهۍخپلې مشر سره يې د ټولني لوي مسوليت په غاړه درلود د اشراف ګر له ښكارندې سره ۍ

ۍمقابله وكړه او په انسانانو كې ې د برابر او هڅې روحيه پيدا كړه د هغه حضرت روده لهناعادالنه طبقاتي تماېزاتو سره د مبارزې لپاره ښه بيلګه ده .

ۍد جاهلې ټولنې ارزښتونه د قبيله اى معيارونو ، كورن اشرافيت او د ډيرو شتمنو په د ليل ګڼل كيدل . د اسالم ګرام پيغمبر د خپلې ټولني د اشرافو په بيانولو كښې وفرمايل : د قريشو اشراف

پيژندل شوي او مشهور خلك و½ چې كه چا به وليدل نو ويريدل به او كه حكم به يې وره كاوه نومانه به يي .

په هغه وخت كښې اشراف په بيال بيلو موقعيتونو كښې د وياړ په ترالسه كولو او خرڅولو پسې و½ ، هغوئ د ځان د ښودلو لپاره د جنګونو خرچې وركولې او په غنيمتونو او د خلكو د مالونو په لوټلو

سره به يې د ځان لپاره وياړ او ستروالى ترالسه كوو او وروسته به يې دغه وياړونه په حماسې شعرونو سره ساتل . كله چې د اسالم ګران پيغمبر فيصله وكړه خراش بن اميه كعبى چې لوړ

ټولنيز مقام يې نه درلوده½ د قريشو له اشرافو سره د خبرو اترو لپاره واستوي نو نوموړې په انديښنې سره له هغه حضرت نه وغوښتل يو داسي كس وليږي چي مشهور وي څو اشراف پرې

اعتراض ونكړى . خو د اسالم ګران پيغمبر په خپل دغه انتخاب سره وښودله چې د لوړوالې معيار د انسانانو استعداد او وړتياوې دي . د مكى له فتحې وروسته هم حبشى غالم بالل د كعبى

سر ته وخوت او اذان يې وكړ . د بالل د اذان په اړه½ د قريشو غبرګون وښودله چې په اشرافو كښې څومره اشرافيت ښخ شوى دى . د قريشو ځيني مشرانو چې يه دغه ځاي كښې يې د هغو كسانو شتون نه شو زغمالي چې دوئ ښكته بلل نو خپل عصبانيت يې د څيرو په پټولو سره وښوده . دا په داسې حال كښې وه

چي د اسالم ګران پيغمبر د بالل په ليدلو سره خوشحاله كيده او فرمايل به يې ) ارحنا يا بالل (اى بالله په اذان سره دې مونږ ته خوشحالې او راحتي را په برخه كړه .

د اسالم ګران پيغمبر محمد مصطفى )ص( په نورو د ځان د لوړ بللو ددغه مفكورې د له مينځه ۍوړلو لپاره لومړى د قومي او اشرافي ارزښتونو پر ځاې د ديني ورورګلو كلتور ټينګ كړ . هغوئ

په يوه وينا كښې وفرمايل : له نورو مو½منانو سره د يو مو½من تړاوو له بدن سره د انسان د سر د تړاوو په څير دآ كه په درد

شي نو ټول بدن ورسره په درد راځي . پيغمبر اكرم )ص( په خلكو كښې ورورګلوې او مساوات ټينګ كړل ،تر دې حده چې نوموړې او ۍكورن يې هم د ټولنې په نورو خلكو هيڅ امتياز نه درلوده . په مدينه كښې كله چې د خلكو تر

مينځ تحفې وويشل شوي نو پيغمبر اكرم )ص( او ميرمنې ام سلمه هم د نورو په څير ونډه واخيسته . په دي ډول وينو چې هغه څه چې د ټولني خلك له يوه بل سره يو ځاي كوي او په

شتمن او بي وزله كښې د انسانيت روح او يووالى پيدا كوى هغه ارزښتونه دي چې د اسالم ګرانپيغمبر يې د خپريدو لپاره ډيرې هڅې كړي دي .

د پيغمبر اكرم )ص( د ظهور په وخت اشرافو او مشرانو ځان ته دومره مقام وركاوه چې لوڼو او ښځو يې حق نه درلوده½ له خپلې پرګنې پرته له بل چا سره واده½ وكړى . پيغمبر اكرم )ص( د دغه ۍغلط دود د نفې او د پرګنيز واټن د كمولو لپاره د عبدالمطلب لمس زينب د خپل ازاد شوي غالم

زيد لپاره وغوښته او هغوئ دواړو واده½ وكړ . له اشرف پالنې سره د اسالم د ګران پيغمبر د مبارزې يوه بله روده معنوي ارزښتونو ته اهميت وركول و½ . حضرت محمد )ص( ايمان او تقوا د ۍبرتر نښې بللې او همت او هڅو ته يې په ارزښت وركولو سره په ټولنه كښې د نيمګړتياوو او

ۍځان ځان سوداوې ختمولي . كله چې د اسالم ګران پيغمبر تره عباس له هغه حضرت څخه وغوښتل چې د يوه كار مسئوليت ورته وسپارې نو حضرت محمد مصطفى )ص( ورته په ځواب

كښې وفرمايل : تاسو ته يو كار سپارم چې لګښته به ولرى خو عايد به ولرى .

پيغمبر اكرم )ص( د اسالمي ټولني په لوړ مقام كښې له هر ډول تكبر او ځان لوړ بللو ليرې وو . هغه ساده ژوند كاوه او خپله يې د نورو په څير توليدي كارونه كول ، كلنګ به يې واهه ، كنده به

يې ويستله او له خپلو ملګرو سره به يې د جومات په جوړولو كښي مرسته كوله . د اشرافيت له روحې سره د اسالم د ګران پيغبر د مبارزې يوه بله روده له هڅو او كار سره د اشرافو بلديدل

و½ . دغه ډول كسانو ته به يې ډيرې زمينې برابرولي څو كار وكړى او د هغوئ په الس دغه دښتې ابادي شي . پيغمبر اكرم )ص( حسان بن ثابت انصاري ته چې شاعر وو او د اشرافيت خوي يې

Çبادې وكړى . درلوده ځمكه وركړه څ، پكښې ا چې د ژوند له امكاناتو په په دي ډول بشرې ټولني ته د وروستې الهي پيغمبر يو تعليم دادى

استفاده كښې متعادل چلند ولرى او له افراط او تفريط څخه ډډه وشي . همدغه راز ځان د تكبراو سينګار په لومو كښې ونه نښلوي او خپله روزې له سمو الرو او حالل ډول ترالسه كړي .

د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( فرمايي : ۍد روز په ترالسه كولو كښې په خپله خوښه اقدام وكړئ . الله تعالى تاسو ته حالل او حرام بيان

دى كړل . څوك چې غلطې چارې پريږدې نو خپل دين او عزت يې ساتلى

ۍپه هست كې په تر ټولو ځالنده ستوري او د پيغمبرانو په خاتم حضرت محمد )ص( په د رود او سالم سره د رسول الله مبارك د ژوند او سيرت د پروګرامونو له يوې بلې برخې سره ستاسو په

خدمت كې يوو په د ې هيله چې تر پايه راسره مله اوسئ د هجرت په اوم كال د رسول الله مبارك او د قريشو د استازو تر مينځ په يو بل باندې د تيري نه

كولو په باب د حديبيه تړون السليك شو په دغه پريكړه كې جوته شوې وه چې نه به مسلمانان په كوي او نه به قريش په مسلمانانو او دهغوي په هم تړونوےقريشو او د هغو ي په خپلوانو تير

تجاوز كوي خو قريشو دغه تړون تر پښو الندې كړ هغوي د مالي مرستې تر څنګ په پټه د مسلمانانو په يوې هم تړونې قبيلې حمله وكړه او دهغوي شل تنه يي ووژل له دغه ناځوانمردانه

تېري وروسته دخداي رسول له خپلو ملګرو سره يو ځاي د مكې په لور حركت وكړ . د اسالم سپايان په مختلفو ټوليو كې او په رپولو بيرغونو سره د لويديځې ختيځې شمالي او

جنوبي دورازو مكي ته ننووتل د خداي رسول په داسې حال كې چې فتح سوره يي تالوتوله نيغ د قريشو مشران او دمكې سركښ كسان دےمسجد الحرام او دخداي د كور طواف ته ورغ

مسجد الحرام په وړاندې په لړزانه زړونو سره او په ډيره ويره كې والړ او دخپل نامعلوم برخليك

په تمه وو دغو كسانو په تير وخت كې ډيرې خطاګانې كړې وې او دخداي رسول او دهغوي ملګري يي دير ځورولي وو د جنګ اورونه يي بل كړي وو فتنې يي جوړې كړې وې او وينې يې

بهيولې وې دوي په خپله ښه پوهيدل چې كه دخداي رسول له هغوي غچ واخلي نو انصاف به يي كړى وي خو په دغو ترهيدلو او پريشانو نظرونو كې دخداي رسول خپلو ملګرو ته وفرمايل چې

اعالن وكړي كوم كسان چې دخداي په كور كې پاتې دي يا مسجد الحرام يا د ابو سفيان كور ته ورشي په امان كې دي هغه حضرت چې كله د قريشو له انديښمنو سترګو سره مخامخ شو

هغوي ته يي وفرمايل په تاسو څه باك نيشته خداي تعالي تاسو بخښي او هغه تر ټولو بخښونكوزيات بخښونكى دى الړ شئ تاسو مې ازاد كړئ .

د مكې په فتحې كې كابو دوه زره تنه مسلمانان شول حال دا چې دخداي رسول په هغوي كې يو هم د اسالم منلو ته نه و مجبوره كړى په حقيقت كې د مكي فتح په جزيره العرب كې د اسالم د پراختيا سريزه وه دا بې له وېنې بهيدلو كاميابي د خداي د رسول لپاره د وياړ سند و نن سبا چې

ۍاسال م تر ټول د اغيزمن دين په توګه د نړ په سياسي اجتماعي او كلتوري ډګر كې ښكاره شوى دى بې عقله كسان د رحمت او مينې پيغام راړونكى پيغمبر به زيږ والي او تاوتر يخوالي تورنوي .

خو د اسالم د پيغمبر سيرت په تيره بيا د مكې په فتحې كې د دغو دروغو او غرضي تبليغاتوشنډوونكى دى .

دخداي رسول په حكمت او ښې موعظې سره په ډير نيك او غوره شكل خلك اسالم ته بلل . د رسول الله مبارك كوماندانان البته بې له يو څو كسانو په دغه روده پابند وو خالد بن وليد هغه

كس و چې د خداي رسول اسالم ته د بني جذيمه قبيلې د رابللو لپاره هغو ي ته وليږه خو خالد د خداي د رسول په سيرت سترګې پټې كړې او له هغوي سره يي جنګ پيل كړ او يو شمېر اسيران يي هم ووژل د خداي رسول له دغه كيسې له خبريدو وروسته د خالد له دغه ناخوښ كاره بيزراي

څرګنده كړه بيا يي حضرت علي وروليږه چې د وژل شويو كسانو ديه وركړي او هغه څه چېهغوي له السه وركړي دي جبران كړي .

ۍكه فكر وكړو د انسانانو په تاريخ كې د بشر تر مينځ په بيال بيلو او پراخو ډولونو اختالف او دشمن پاتې شوي دي ددغو كينو او دشمنيو دوديدل د ټولنې د سالمتيا ارامښت له مينځه وړي او يو

شمېر سلطه طلب او فرصت غواړي كسان په نورو باندې د خپلو غوښتنو د تپلو هڅه كوي خداي تعالي د دغه ډول كسانو له زياتي غوښتنو او ظلمه د مخينوي لپاره د جهاد او مبارزې موضوع

مطرح كړه او د بقرې سورې په يو سل نويم ايت كې فرمايي ) د خداي په الره كې له هغو كسانو سره چې له تاسو سره جنګيږي جنګ وكړئ او له حده تيرى مه كوئ ځكه چې د خداي

تيري كوونكي كسان نه خوښيږي دغه اصل ته په پام سره د خداي د رسول لپاره جنګ د تيري ګرو د فاع او د قدرتمندانو او زرورو

ۍله شره د مظلومانو د ا زاد يوه وسيله او د ټولينې د سالمتيا او ارامښت د ساتلو يوه ذريعه وه د هجرت په لومړيو لسو كلونو كې داسې نښتې وشوې چې زياتره يي د ا سالم د دفاع لپاره وې د

اسالمي انقالب ستر الرښود حضرت ايت الله العظمي خامنه اي وايي : د پيغمبر ټول جنګونه دفاعي جنګونه وو نه په دې معني چې په ټ،لو عملياتو كې به پيغمبر په انتظار كښيناسته چې

حمله پرې وشي كه پيغمبر ځان نه تياروه او په وسله نه سنباليده د د دشمن د مقابلې لپاره يي چې د هغه په وسيله د خداي دشمنان وويروي يقينا اسالم او قران اوےخپل ټول قدرت نه برابرول

اسالم ټولنه به په هماغه اوله كې ختمه شوې وه نو پيغمبر مجبوره و چې ځان تيار وساتي اووجنګيږي

د جنګ له پيليدو مخكې به د خداي رسول خپلو كسانو ته سپارښتنه كوله چې په ماشومانو او ښځو رحم وكړي او د د شمن له جنګياليو سره ځوانمردانه سلوك وكړي په هغوي اوبه بندې نه كړي او د خوراك مخه يي ونه نيسي كه څوك تسليم شول وې مني همدا راز دخداي رسول به تاكيد كاوه كه د جنګ په غول غوله كې هم چا داسې اظهار وكړ چې اسالم يي منلى دى بايد په هغه باور وشي او اسالم يي ومنل شي دا انسان دوستانه او مهربانه روده د رسول الله مبارك

پاك وجود له هر ډول تاوتريخوالي او غچ اخستلو پاكوي انس بن مالك وايي ) د خيبر په جنګ كې ۍد خداي رسول د شپې ناوخته د جنګ ځاي ته ورسيد دوي به هيڅكله په دشمن د شپې غلچك

حمله نه كوله بله ورځ سهار يهوديان له بيلچو او د ميوو له ټوكرو سره له كال بهر راووتل او كله

چې متوجې شول چې دخداي رسول دشپې مهال هلته و خو حمله يي ونه كړه وې ويل د ا دپيغمبرانوروده ده .

اصوال كوم كفار چې به د خداي رسول ته ورتلل او دهغه لوي الهي استازي مخ به يي له نزدي ليده له ځان سره د هغه حضرت د نرم او مينه ناك سلوك په وجه به شرمنده كيدل د خداي

رسول به په خپلو كريمانه مهربانه او د ادب او تواضع په خبرو سره د خلكو زړونه ځان ته جذبول او له دغو زړونو يي يوه محكمه كال جوړه كړه چې له دشمن سره د جنګ په ميدان كې به بريالي

كيدل د رسول الله مبارك معنوي جاذبې ډير خلك اسالم ته راواړول . باالخره جنګونه او نښتې ختميږي خو تجربې پاتيږي لويي پيښې دملتونولپاره عبرتونه لري او دهغوي درسونه د بشريت الرښونكي دي د اسالم تمدن حتي په جګړو كې د قدرمن پيغمبر د

ۍځوانمرد رحمت بخشش او نرم بيلګې مختلفو نسلونو ته ښيي ننن نړ هم د خپل سرو ۍ ۍ ۍ حاكمانو د جګړه ماريو جنايتونو او سرمستېو يادونه له ځان سره لري څرګنده ده چې په راتلونكې كې به انسانان د هغه ظلم په هكله چې په ننني انسان روان دآ قضاوت كوي په هغه وخت كې به

ۍهم د پيغمبر نوراني څيره د زمانې په تيارو كې د عظمت لطف مهربان او رحمت په اوج كېځليږي .

د دعوت له لومړيو كلونو د حضرت محمد )ص( يو پروګرام د هغه په وخت د جاهلې پړاوو په ټولنې د واكمنو اصولو ختمول وو . په مكه كښې يو شمير اشراف تجارتې كاروانونه دې خوا او

ۍهغه خوا وړل او په ډيرو عايداتو سره يې ډيرې شتمن پيدا كولې . بله ډله هم غالمان او بې وزله اعراب وو چې ډير كم رفاهي امكانات يې هم نه درلودل . په دغو دوو ډلو كښې يوه متوسطه

پرګنه هم موجوده وه . نامطلوبه اقتصادي مناسبات د ډيرو خلكو د محروميت سبب شوي وو او وو . ےدغه طبقاتى اختالف د ټولنيزو مناسباتو په نامه منل شو

تورو حبشيانو او عالمانو هيڅ امتيازات نه درلودل او له ډير سپكاوې ډك ژوند يې درلوده . د جاهلې ټولنې په قومي پيوندونو كښې غالمانو او وينزو د خپلو بادارانو له اجازې پرته هيڅ ډول

فيصله نه شوه كوالي او نه يې ټولنيز ګډون كوالي شو . هغوئ حتى د خپلو ديني عقيدو په منلو يا نه منلو كښې ازاده نه وو . په دغه ډول حاالتو كښې د الله تعالى رسول په انساني حقوقو كښې

د مساواتو عدالت غوښتنې او د يوه خداى د عبادت په څير رڼو مفاهيمو سره ددغو ظالمانه توكمپالنو د ختمولو زمينې برابرې كړي . په دې ډول د هغه وخت د جاهلې پړاوو معيارونه لكه توكمپالنه او قوم پالنه يو دود ګرځيدلى وو . هغه وخت په زياترو بشري ټولنو كښې محروم او

كمزورې انسانان هير شوي وو او له ټولنيز پلوه يې هيڅ ونډه نه درلوده .

خو پيغمبر اكرم )ص(بشريت ته نوې بيلګه وړاندې كړه . په دغه بيلګه كښې د هغه څه يه اپوټه چې په بيال بيلو ټولنو كښې دود وو د انسانانو ارزښتونه د قبيلوي اړيكو ، مادي قدرتونو او د

ۍشتمن د اندازې پر اساس نه اټكل كيدل . بلكې ټول كه شتمن و كه بي وزله ټول انسانان بلل كيدل او له حقوقي پلوه انسانان له يوه بل سره برابر دي . درست انسانان ازاده دي او دا حق

لري د ټولنيزو او سياسي برخليك په ټاكلو كښې ګډون وكړى . دا د اسالم د ګران پيغمبر او اسالم يو وياړ دى چې د انسان د كرامت درنښت كوى او د انسانانو ارزښتونه د هغوئ له مادي امكاناتو

ال ارزښتمن بولى . ½ د ټولنې د بي وزلو او محرومانو مالتړې او د هغوئ په وړاندې جاهل د اسالم په كلتور كښې انبيا

او زور ويونكې شتمن او اشراف وو . په دې الره كښې د پيغمبرانو د پرله پسې هڅو نتيجه د زياتو كسانو مسلمان كيدل وو . دغه فكرى بدلون د نوې ټولنيز نظام د برابرولو لپاره نوې زمينه برابره كړه . هغه نظام چې په كښي د توكمپالنې كوم درك نه لګيده او تقوا او ديندارې د ټولنيز

منزلت يو سند بلل كيده . د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد مصطفى )ص( په يوه حديث كښېوفرمايل :

تاسو درست انسانان ياست او انسان له خاوري دى او هيڅ عجم په عرب فضيلت نلر ى مګر پهتقوا.

دغه وينا بالكل هغه وخت د ټولنې د نا برابرو شرايطو مقابل ټكى وو . د خداى رسول له هماغه

وخته چي په مكې كښې خپله بلنه پيل كړه مستضعفينو ته يې زيرى وركړ چې ډير زر به د قيصر او كسرا د حكومت وارثان شي . د الله تعالى د رسول ښكلي اخالق او روده اسالم ته د

محرومانو په جذبولو كښې ډير اغيز درلوده . حضرت محمد )ص( به فرمايل : ۍيو هغه شآ چې نه يې پريږدم هغه له غالمانو سره په ځمكې د ډوډ خوړل دي . ددغه ډول

معيارونو پر اساس زياتره محرومو خلكو په ځان د باور په ترالسه كولو سره د هغه وخت په ټولنهكښي خپل ځاي پيدا كړ .

په تاريخي متنونو كښې راغلي دي د اسالم ګران پيغمبر د بي وزله او شتمن تر مينځ هيڅ توپير نه ۍكاوه او په خپله هم په عمل كښې نورو ته د عدالت او برابر خوند ورڅاكه . د رحمت د پيغمبر عدالت غوښتنه حتى د هغه په سترګو كښې هم ليدل كيدله . هغوئ حتى خپلو اصحابو او ملګرو

ته په كتنه كښې هم د عدالت خيال ساته . په دي ډول يې په نوې ټولنه كښې د انساني عدالت د پياوړتيا لپاره له هرې پيښې استفاده كوله . په تاريخ اسالم كښې هغو كسانو ته په خپل وخت د

حضرت محمد )ص( خبردارې ثبت شوي دي چې اصل او نسب به يې وياړ باله . يوه ورځ سلمان فارسى د حضرت محمد )ص( په جومات كښې ناست وو . دلته يو شمير اصحاب او مشران هم

ناست وو او د صل او نسب خبره وشوه . هر چا د ځان د اصل او نسب په باب يو څه وويل داچې له سلمان څخه پوښتنه وشوه او هغه داسې وويل :

زه سلمان يم د خداى بنده ، هغه څوك چې ګمراه وو او خداى )ج( د محمد په وسيله هدايت كړ .

له څو شيبو وروسته د اسالم ګران پيغمبر جومات ته راغآ او په هغه څه خبر شو چې سلمانويلي وو . د اسالم ګران پيغمبر خلكو ته چې ټول قريش وو مخ كړ او ويي فرمايل :

اى قريشو پوهه شئ چې د يو كس اصل او نسب د هغه په دين كښې دى / ځوانمردې د هغه اخالق دي / او د هغه اصل او جرړه په عقل كښي ده. له حضرت محمد )ص( څخه په يوه بل

روايت كښې راغلى دى چې فرمايلې يې دي : هغه كس پريږدئ چې په خپل قوم وياړي . په حقيقت كښې له محرومانو مالتړ د قومي او قبيله اى تعصباتو په نفى كولو كښې مهم رول درلوده½ . په جاهلى پړاوو كښې محرومان زياتره غالمان او وينزې وي چې د واكمنو دودونو پر اساس د هيڅ قوم او قبيلې تر مالتړ الندې نه وو . د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( د

Çن الرښوونو ته په پام سره مسلمانان د خپلو غالمانو پريښودلو ته وروبلل او دغه عمل يې په قرا خداى د ايمان نتيجه وبلله . د كمزورو خلكو د حقوقو ترالسه كولو ته د حضرت محمد مصطفى

غالم د اسالم د لښكروے)ص( پام دومره اغيزمن وو چې د زيد بن حارثه په څير ازاد شو قوماندان وټگاكل شو . په همدي لړ كښې پيغمبر اكرم )ص( له سلمان فارسى چې عرب نه وو

قدرونه وكړه او سلمان د اخالص او ايمان لوړې درجې ته ورسيده چې پيغمبر خپل اهل بيت وباله . بالل هم چې د حبشې يو تورپوستآ غالم وو د پيغمبر اكرم )ص( ځانګړى مو½ذن وو . دلته په

اسالم د بالل د مشرف كيدو كيسه هم در اوروو : بالل د حبشى يو ډير كړيدلى غالم وو . هغه د خپل او نورو غالمانو په ژوند كښې ډير تريخ

حقيقتونه تجربه كړي وو . بالل تل د مريانود دردوونكو حاالتو فكر كاوه . كه څه هم كوم كار يې نه شو كوالى خو هيله من زړه يې درلوده چې د ظلم ټغر ټول شي . كله چې بالل د حضرت

محمد )ص( له بلنې خبر شو مو په ډيرو مشكالتو يې ځان هغوئ ته ورساوه او د حضرت محمد)ص( زړه راښكوونكو ويناوو ته يې غوږ ونيوو . هغه واوريدل چې حضرت محمد )ص( فرمايي :

دى . مونږ ټول د زه له تاسو اجر او مزد نه غواړم ، د دنيا او اخرت خير په ايمان پورې تړلى مګر په الهى تقوا . ےخداى بنده ګان يو او هيڅ څوك په بل چا لوړ نه د

د اسالم د ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( كالم د بالل په زړه½ كښيناسته . هغه د وخت له كړاوونو ډير ستړى شوى وو . په يوه ډاډمن پټن ځاي پسې ګرځيده څو خپل روح ار امه كړي . تا

وا بالل خپل ورك شوى شى موندلى وو . د هيلو وړانګې يې په زړه كښې وځليدي څو له ظلم څخه خالص شي . بالل حضرت محمد )ص( ته وويل : اى د خداى رسوله زه له يوه غالم پرته بل څه نه يم هغه څه چې تا وويل زما په زړه يې اغيز وكړ او هغه څه چې دې وويل پرې ايمان راوړم

او پيغمبر يې .ےاو شاهدې وركوم چې له يوه خداى پرته بل پروردګار نشته او ته د هغه استاز پيغمبر په داسې حال كښې چې د بالل په تورې څيرې يې اوښكې ليدلي د هغه زخمى السونه يې

كلك ونيول او د هغه اسالم يې ومانه . د بال طوفانى زړه هيڅ كله د الله تعالى د رسول له ۍژغورونكې كښت د ځان ليرې كول نه غوښتل . بالل د اسالم د منلو په خاطر ډير كړاوونه وزغمل . كله چې اميه د هغه له اسالم منلو خبر شو نو سخته شكنجه يې وركړه او ويې رټه . خو بالل د

اميه د ناوړه½ اعمالو په ځواب كښې داسې وويل : كه څه هم زه ستا غالم يم خو يوازې ځان مې ستا په واك كښې دى پوهه شه چې روح او باور

مې په ما پورې اړه½ لرى زه په حضرت محمد )ص( له اعتقاد څخه الس نه اخلم . د هغه كالم په حق خبرې دي او ماته ارامښت راكوى . هر څوك چې ويښ زړه½ ولرى زما په څير به د هغه

عاشق شي . بالل له مينې او محبت څخه په ډك زړه½ سره كلونه كلونه د اسالم او حضرت محمد )ص( په خدمت كښې تير كړل . هغه دغه وياړ ومونده چې د يوه ازاد شوې غالم په توګه د كعبى

په سر ودريږي او د اسالم مو½ذن شي . د هغه وخت د جاهلې پړاوو د اصولو په ختمولو كښې د حضرت محمد )ص( يوه بله اغيزمنه الره ۍد ورورګلو تړون وو چې د لومړې ځل لپاره يې په مدينه كښې بڼه وموندله . دغه تړون د قبيله

اى او قومى تعصباتو په نفى كولو او د مسلمانانو تر مينځ د ټولنيز او سياسي وحدت په پيدا كولو كښې ډير مهم رول درلوده½ . د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( د مكى د هر يو مهاجر او ۍمديني د يوه كس تر مينځ د ورورګلو تړون ټينګ كړ . دا ټول د يوه ټولنيزتړاوو د جوړولو لپاره د

هغوئ د هڅو ښودنه كوى . دغه تړاوو په خداى د ايمان په چورليز والړ وو . ددغه تړون په سيورې كښې مسلمانانو تر خپلو مينځونو الفت او مينه تل پاتې وګرځوله . پيغمبر اكرم )ص( ددغه

عمومى وفاق د جوړولو لپاره د قومي پيوندونو په څير د هغه وخت موجود قابليتونه د اسالم د او متحد ملت يې جوړ كړ ےنظر وړ معيارونو په لور هدايت كړل او يو موټ

µه¬ ¬ري µه¬ لن µا حµو½ل ½ن ك µارµ Ïذي ب µق½صµى ال جد اال ½مµس½ µى ال ام ال µرµح½ جد ال ½مµس½ � مÐنµ ال ½ال µي ½ده ل ى بعµب µر µس½ Ïذي ا ½حµانµ ال ب س¬µصير¬ ميع¬ الب Ïالس µه¬ ه¬وÏ µا ان µاتن ) پاك دى هغه خداى چې خپل ( ژباړه : [ 1 ]ۍ )د اسرا سور -Oمن½ آي

بنده يې د شپې له مسجدالحرام څخه مسجد االقصى ته چې شاوخوا يې له بركتونو ډكه ده بوتلوÇيتونه ورته وروښيو بې له شكه هغه ليدونكى او اوريدونكى دى ( : د اسالم د ګران څو خپل ځينې ا پيغمبر حضرت محمد )ص( په ژوند كښې يوه مهمه پيښه عالم ملكوت ته د هغه د شپې تګ وو .

دغه سفر په مكه كښې د بعثت په لومړيو كلونو كښې د مشركانو د \\مخالفتونو او تكذيبونو پهاوج كښې وشو او د حضرت محمد )ص( د ژوند په تاريخ كښې د يوې معجزې په توګه پاتې شو .

شپه ختمه شوي وه . سهار نږدې وو چې د الله تعالى رسول د ابوطالب له لور ام هانى څخه اوبه وغوښتې څو اودس وكړى . كله چې د سهار د لمانځه وخت شو نو د سهار لمونځ يې وكړ . وروسته يې ام هانې وروغوښته څو په هماغه شپې د يوې شوې مهمې پيښې خبر وركړي . هغه

پيښه چې يوه خارق العاده او عجيبه شانته پيښه وه او الله تعالى ددې پيښې لپاره يو غوره انسان وټاكه . د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( وفرمايل : اى ام هانى ! تا وليدل چې ما

د ماسخوتن لمونځ دلته وكړ . الله تعالى وروسته زه له جبرئيل سره يو ځاي بيت المقدس ته بوتلم . ما په االقصى جومات كښې لمونځ وكړ او لكه څرنګه چې تا وليدل \\ د سهار لمونځ مي

وو او د هغه په همدا اوس همدلته وكړ . اما هانى حضرت محمد )ص( په زړه½ او ځان سره منلى ۍريښتونول او صداقت كښي يې كوم شك نه د رلوده ، خو د قريشو د تكذيبونو انديښمنه وه . كله

نو په هغوئ چې پيغمبر اكرم )ص قريشو ته وفرمايل چې د شپې االقصى جومات تللى دىكښې ګونګوسې شوي . مطعم بن عدى وويل دروغ وايي.

تا څنګه د دوو مياشتو الره په يوه ورځ وهلې ده ؟ د شپې په دې تګ ستا دليل څه دى ؟ ( د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( د هغو كاروانونو نښې وركړې چې په الره كښې يې ليدلې وو .

د داسي يوه كاروان خبرې يې وكړې چې يو خپل اوښ يې ورك كړآ وو او ويې مونده او هغوئ يې خبر كړل . همدغه راز يې د هغه كس په باب معلومات وركړل چې د اوبو لوښى يې تر څنګ ايښآ و½ او سر يې پټ كړى وو . پيغمبر اكرم )ص( په دوام كښې وفرمايل : ما داسې يو كاروان وليده چې د مكې په لور را روان و½ او د قافلې مخې ته يې نصوارې اوښ روان و½ . د لمر ختو په وخت

به دغه كاروان مكې ته راورسيږي . خلك دښتې ته ووتل او له ښاره بهر د كاروان د رسيدو پهتمه شول .

لمر راوخوت او د قريشو تجارتې كاروان راورسيده . يوه كس چغه كړه دا كاروان هغه نښې لرې چې محمد يې خبرې كولې . خو د قريشو مشركانو ددغه روښانه نښو نښانو په ليدلو سره

ۍبيا هم له دښمن او سركش الس وا نه خيسته . د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( معراج ۍÇن كريم ددغه Çن كريم پرې غږيدلى دى او هغه تائيدوي . قرا يو داسي روحانى سفر دى چې قرا

Çياتونو ښودل بللې دي څو هغه هم د پنځون د سفر هدف پيغمبر اكرم )ص( ته د پنځون د عالم د اۍعوالمو له درك كولو او پيژندلو وروسته بشريت ته د سعادت او نيكبخت الرې وروښيې .

الله تعالى په نجم سورې كښې په ظريف ډول د پيغمبر اكرم )ص( حقانيت تائيدوي او فرمايې : ژباړه : په ستورو مې دې قسم وي كله چې غورځيږي چې ستاسو دوست محمد هيڅكله منحرف

شوى نه دى او خپل هدف يې نه دى ورك كړى او هيڅكله د نفس په غوښتنه نه غږيږي )د نجمÇيا له هغه سره د هغه څه په باب مجادله كوئ چې ليدلې يې دي ( . ) Çيت ( . )ا 12سورې لومړى ا

Çيت (. د حضرت محمد )ص( يو لمس امام كاظم )ع( د يوه كس په ځواب كښې چې ويېےا پوښتل پيغمبر يې ولې په دغه سفر بوتلو او ورسره خبرې يې وكړي وفرمايل : الله تعالى په

مكان سره نه ستايل كيږي او په يوه وخت پورې نه محدوديږي خو هغه اراده وكړه چې فرښتېÇسمانونو اوسيدونكې يې د خپل رسول په وسيله مشرف وګرځوي او د هغه په ليدلو سره او د ا

ورته عزت وركړي او پيمغبر ته خپل عظمت وروښيي څو ځمكې ته له ستنيدو وروسته د هغو خبروركړي.

د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( معراج مهمې برياوې درلودلې . د پنځون د نظام له حقيقتونو سره بلدتيا او د بدكارانو او نيكو كارانو د عمل بدله ، د سختيو ليرې كيدا او د اسالمي

امت لپاره د اسانو احكامو لګول د حضرت على )ع( الو نور ځاي ناستې توب مطرج كيدل او داسې نور د اسالم ګران پيغمبر د معراج برياوې وي . د اسالم ګران پيغمبر معراج ته په سفرÇسمان څخه چې به تيريده نو فرښتو به سالم او زيرى Çسمانونو تير شو او له هر ا كښې له اوو ا

ورته وركاوه . په هغو ځايونو كښې چې پيغمبران موجود وو جبرئيل ورڅخه غوښتل چې دوه ركعته لمونځ وكړى .، باالخره داسي ځاي ته ورسيده چې په ځانګړو وړانګو او نورونو سره

سينګار شوى وو . هلته د وحى فرښتې جبرئيل د ورتګ وس نه درلوده½ . جبرئيل وويل كه له دې زيات مخكې درشم نو د الهى جالل نور به زما وزرې وسوځوې . جبرئيل وويل : اى احمده !

زيرې دې پر تا وې دا په تا د خدىا لوې كرامت دى د هغه شكر وكړه . د الله تعالى رسول فرمايې : نو ما د پروردګار په توفيق د خداى د جالل او عزت مقامونه كچ كړل او اويا پردې زما په مخ

پرانيستل شوې .

د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( په معراج كښې په جنت كښې د نيكو كارو ستر او لوړ½ په شپه جنت ته ننوتم او هلته مې د سرو ياقوتو ماڼ ۍمقام وليده . هغه حضرت فرمايي : د اسرا

وليده چې د نور له امله يې دننه مينځ هم ليدل كيده . له جبرئيل څخه مې وپوښتل دا د چا ۍځاى ؟؟ هغه وويل : د هغه چا لپاره چې پاكې هبرې وكړې او تل روژه ونيسې ، بي وزلو ته ډوډ

وركړى او كله چې خلك ويده وي شپه په عبادت تيره كړى . د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( په خپل معنوې سفر كښې له الهى پيغمبرانو سره وكتل . په بيت المقدس كښې د حضرت

موسى ، عيسى او ابراهيم په څير الهي پيعمبرانو ټوليدا او د خداى د رسول په نبوت د هغوئ شهادت د اسالم د ګران پيغمبر د عظمت ښودنه كوى . الهى پيغمبرانو لكه څرنګه چې يې د

خداي په يووالې اقرار درلوده د هغه نبوت يې هم تائيد كړ او د هغه په امامت سره يې لمونځ وكړ .

دغه مسئله د ابراهيم له وخته د حضرت محمد )ص( تر وخته پورې د توحيدي مفكورې د ارتباط ښودنه كوى او د دينونو د سپيڅليو ځايونو تر مينځ هم نږدې اړيكې موجودي دي . د اسالم ګران

پيغمبر حضرت محمد )ص( په يوه ځاي كښې له الهي پيغمبرانو سره د خپل مالقات بيان كوي . دÇدم )ع( سره و½ . پيغمبر اكرم )ص( فرمايي ) لږه الره چې مې هغه لومړنى مالقات له حضرت ا

ۍووهله يوه خوش اندامه انسان ته ورسيدم كله چې به يې ښ خوا ته كتل نو خوشحاله كيده به او كله چې به يې چپې خوا ته كتل نو غمجن كيده به ( . له جبرئيل څخه مې وپوښتل هغه څوك

Çدم دى \". كله چې يې يو اوالد جنت ته ځي نو خوشحاله كيږي او دى ؟؟ نو هغه وويل ستا پالر اكله چې يې يو اوالد دزخ ته ځي نو غمجن كيږي .

Çدم وويل ښه راغالست اى وتلى Çدم مې درود واستوو هغه هم جواب ووايه او دعا يې وكړه . ا پر ا ځويه غوره پيغمبره او په مناسب وخت كښې ټاكل شويه . باالخره د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( چې كله د الله تعالى مقام ته نږدې شو نو يو اواز وشو : اى احمده ! ته زما بنده او

Çدت وكړه او په ما توكل وكړه / ته زما په بنده ګانو كښې زما نور يې زه ستا پرړردګار يم ، زما عب او په خلكو كښې زما رسول او په هغوئ زما حجت . د معراج حيرانونكې پيښې د اسالم د ګران

وروبخښه . هغه څه چې د خداى د رسول لپاره پهےپييغمبر بې سارې او لوړ شخصيت ته لوړوالۍدغه سير او سلوك كښې پيښ شول د خداى په نزد د هغه د د زړه له تله په بنده ګ كښي وو .

په حقيقت كښې د معراج له پيښې دا پيدا كوالي شو چې د اسنان ظرفيت ډير لوړ دى او هغه د كمال لوړو څوكو ته ختالي شي . د حضرت ابراهيم )ع( په څير پيغمبرانو هم زمكه او اسمانونه وليدل خو حضرت محمد )ص( الله تعالى ته دومره نږدې شو چې الله تعالى فرمايي : تر هغو

چې د هغه فصاله د دوو ليندو په اندازه يا كمه وه .

Çدم )ع( څخه نيولې تر حضرت محمد )ص( پورې درست الهى پيغمبران د الله تعالى له حضرت ا لخوا مبعوث شوي دي څو خلك له تورتم او جهل څخه د معرفت او علم نور ته هدايت كړي . البته

د هغو هر يو د وخت شرايطو ته په پام سره د خداى د دين د تبليغولو لپاره له ځانګړو رودو كاراخيسته .

د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد )ص( هم له خپل وخت سره سم د تبليغ له ځانګړو رودو كار اخيسته . د پيغمبر اكرم )ص( د دين په پراخولو او اغيزو كښې يوه مهمه مسئله د هغو ځانګړنو په

Çيتونو محتوا له ډيرو ارزښمنو او Çن د ا اړه وه چې د هغه حضرت په پيغام كښې موجود و½ . د قراÇن معارفو منلو عقلي زمينې درلودې او تورتمونه او ابهامات به عبرت ناكو معارفو ډكه ده . د قرا

يې له ذهنونو ليرې كول . همدا اوس هم دغه ځانګړنه ډير حقيقت پلټونكې اسالم ته جذبوي . پيغمبر اكرم )ص( خپل پيغام په استدالل منطق او ښكلي او فصيحې ژبې سره بيانول . هغوئ د

Çسمانونه يې يوه خداى د عبادت په هكله ډيرې ښكلې ويناوې كولې . هغه خداي چي ځمكه او ا پيدا كړي دي . پيغمبر اكرم )ص( تل په پنځون كښې الهي نښې بيانولې او ذهنونه به يې يوه

خداى ته متوجه كول چې په خپل قلم سره يې په يوه پياوړې نظام سره هر څه په هنرمندانه ډول پيدا كړي دي . د حقيقت غوښتنې ، عدالت غوښتنې ، او د سالمو او انساني اړيكو درلودل چې د

هغه حضرت په لوړو تعاليمو كښې مطرح كيدل د انسانانو له فطري او طبيعى اړتياوو سرههخ . د هغه وخت د كړيدليو خلكو زړونه او ځانونه په دغو عبارتونو سره بيا توان سمون خواړ½½

وركاوه . روښانه ده چې كه اسالمي معارفو دغهےمونده او هغوئ ته يې د يوه نيك بخته ژوند زير ځانګړتياوې نه درلودالي نو د بلنې لپاره به زمينې نه واي برابرې شوي . هغه څه چې حضرت

محمد )ص( به فرمايل په زړونو به كښيناستل او عقلونو به منل . د مخاطب د ځانګړنو پيژندل په تبليغ كښې يوه اصلي مسئله ده. حضرت محمد )ص( په خلكو

كښـې ژوند كاوه . د هغه وخت له ګډوډيو او د خلكو تر مينځ په اړيكو ښه پوهه و½ . د اسالم ګران پيغمبر حتى د خپلو مخاطبانو په ظرفيت هم ډير ښه پوهيده . يو شمير كسانو په هماغه لومړيو

كښې د حضرت محمد )ص( بلنې ته مثبت ځواب وركړ خو يو شمير نورو د خپل عمر تر پايه ځان له اسالم څخه ليرې وساته او يا يې ورسره دښمنې وكړه . د اسالم ګران پيغمبر حضرت محمد

)ص( د هر كس ظرفيت او توان ته په پام سره هغه ته بلنه وركوله . دغه مسئله ددې ښودنه كوي چې د هغه حضرت په تبليغي رودو كښې انعطاف موجود و½ . د اسالم ګران پيغمبر له درستو پرګنو او ډلو سره ارتباط ټينګاوه او د هغه حضرت په بلنې كښې ځوان ، بوډا ښځه ، نر بي وزله ،

شتمن بي سواده او سواد داره ټول شمل و½ . كله نا كله به ېوه كس په يوې وړې اشارې سره نيغه الره پيدا كوله . كله چې اهل كتاب د پيغمبر اكرم )ص( مخاطب و½ هغه حضرت په ديني

ګډولو ټينګار كاوه . كله د اسالم د ګران پيغمبر لخوا خوږ تبسم او له مينې ډك نظر د مستعدانسان په زړه½ اغيز كاوه او د كالم نفوذ به يې مخاطب سمې الرې ته هدايت كاوه .

يوه ورځ د يمن په سوداګر همدغه پيښه وشوه . اسعد مكې ښار ته راغلى و½ څو د تل په شانخپل شيان وپلورې . خو د هغه وخت پيښې او كتنې د اسعد په ژودندون كښې د بدالنه پيل و½ .

و½ څو له نوې پيغمبر سره وګوري او د خپل ټاټوبې خلكو ته د هغه ځانګړنې وواييےاسعد ځير شو . خو له هر چا چې به يې د محمد پوښتنه كوله نو هغه به يې ورسره له مالقات څخه منع كاوه .

حتى يوه مشرك هغه ته وويل اسعده كه د كعبې خوا ته والړې نو خپل غوږونه ونيسه ځكه محمد داسي ويناوې كوي چې د سړې په زړه اغيز كوي . د هغه په كالم كښې يو داسې راز پټ دى چېكه وايي وري نو اغيز به درباندې وكړي . د مشركينو خبرو د اسعد په زړه كښې ويره پيدا كړه .

خو ال تراوسه يې د پيغمبر اكرم )ص( دين ته ګروهنه درلوده½ . هغه د كعبې خوا ته الړه او په هغو نښو نښانو سره يې چې له حضرت محمد )ص( څخه يې درلودلي نو په خلكو كښي يې ډير ښه

پيدا كړ . هغه په انديښمن زړه او سوكه ګامونو سره حضرت محمد )ص( ته ورغآ . په د ځير سره يې ورته وكتل او هغه څه ته يې غوږ نيولى و½ چي هغه حضرت به ويل . څومره چې به

حضرت محمد )ص( ته نږدې كيده نو محمد )ص( به يې ډير محبوب ليده . اسعد چې كله پام شو نو ويې ليدل چې د حضرت محمد )ص( په وړاندې والړ دى . موسكا چې د حضرت محمد)ص( په

شونډو ليدل كيده ډيره معنى يې درلودله او د هغه حضرت مهربانې يې انځوروله . د هغه پهۍاغيزمنو سترګو كښې ريښتونول څپې وهلې .

اسعد له حضرت محمد )ص( څخه وغوښتل چې د اسالم په هكله هغه ته يو څه ووايي . پيغمبر اكرم )ص( هم هغه ځيرتيا ته په پام سره چې د اسعد په روحي وضعيت كښې يې ليدله غوره

Çيتونو چې د اسالم د تعاليمو يوه برخه بيانوي هغه ته153 څخه تر 151وګڼله دانعام سورې اقرائت كړي .

Çيتونو ژباړه په دي ډول ده : ددغو ا )) راشئ هغه څه درته بيان كړم چې خداى حرام ګرځولي دي .هيڅ كله له خداى سره شركي مهۍپيدا كوئ . له خپل مور او پالاره سره نيكې وكړئ . خپل اوالد د بي وزل له ويرې مه وژن مونږ ۍ تاسو او هغوئ ته روزي وركوو او بدو كارونو ته په پټه او ښكاره مه نږدې كيږئ . هغه څوك مه

وژنئ چې خداي يې وژل حرام كړي دي خو په حق / دا هغه شى دى چې خداي يې تاته سپارښتنهكړي ښايي له عقل څخه كار واخلئ . ((

Çيتونو په اوريدلو سره د اسعد څيره بل ډول شوه . د خداى له كالم سره د هغه د بلدتيا ددغو ا مينې دريست وجود ونيوو . اسعد نه پوهيده چې څه ووايي. خو يوازې غوښتل يې ډير پوهه شي

او له پيغمبر اكرم )ص( څخه يې وغوښتل خپلو خبرو ته دوام وركړي او ويي ويل دا ښكلي حقيقتونه دي چې په خپل ژوند كښې مو اوريدلي دي . پيغمبر اكرم )ص( چي كله د اسعد دغه

Çن له ژبې يې داسي دوام وركړ . مينه وليدله نو د قرا )) مونږ د چا له وسه زيات پيټآ نه وركوو . كله چې خبري كوئ نو له عدالت څخه كار واخلئ حتى

چې خدايے دےكه د خپلوانو په باب مو هم وي . له خداي سره په ژمنې وفا وكړئ . دا هغه ش يې تاسو ته سپارښتنه كوي . دا زما نيغه الره ده . له هغې پيروي وكړئ او په هغه الرو مه ځي

چې تايو له خدايه ليرې كوي ((. په دغو ويناوو سره د اسعد په زړه كښې يو طوفان شو . الس يې نږدې كړ او د حضرت محمد

)ص( السونه يې ټينګ كړل او له سترګو يې اوښكو روانې وي چې اسالم يې راووړ . د پيغمبر اكرم )ص( د تبليغ په وخت سخت پړاوو داعرابواومشركانوپه عقيدوكې تغيراوتصرف

وو . ځكه هغوي غالبا كينه ګروو . دامام صادق )ع( په وينا:Çسان وي . په داسي سختوشرايطوكې پيغمبر كله هم د غرونو خوځول د خلكو د زړونو تر بدلولو ا

)ص( دبرياليتوب دالسته راوړلو لپاره نازكومسلوته هم پاملرنه درلوده . هغه حضرت دانسانانو حتي دكينه ګرو شخصيت اوكرامت ته هم احترام كولو. هغه مبارك هڅه كوله ترڅوخپل پيغام په ارامه فضاكې خلكوته ابالغ كړي . مقابل لوري ته يي هم ددي فرصت په الس وركولو ترڅوخپل نظربيان كړي. پيغمبر)ص( حتي د ناپوهانوله سپكوالي ډډه كوله اوكه به دمبارزې اړتياوه هغوي يي نه مسخره كول اوپه مناسب وخت كې يې بيابياله هغه سره بحث خبرې اترې كولې . هغه

حضرت دحق د پيغام په رسولوكې له هغه ټكي څخه پيل كاوه چې دمقابل لوري لپاره دمنلو وړوو. داكړنالره په ځانګړې توګه له اهل كتابو سره كارېدله .

Çسماني پيغام په مطرحولو كښې پراخه سينه ، د اسالم ګران پيغمبر نبي اكرم )ص( د اسالم د ا اراده او هوډ درلوده . خو د هغه بيان له هر ډول تكلف څخه ليرې و½ . دغه چاره ددې سبب كيدله

Çسانه شي او په پورين تندې سره حقيقت ومني . نبي اكرم څو خلكو ته د مطلبونو درك كول ا )ص( د اسالم د پيغام په خپرولو كښې هيڅكله يو كار له كوم پالن او جاج پرته نه كاوه بلكې په

ډير دقت او ځيرتيا سره يي كاوه . موقعيت به يې سنجاوه او كه ضرورت به و½ نو له نورو سره به يې سال مشوره كوله او بيا به يې اقدام كاوه . د اسالم ګران پيغمبرحضرت محمد )ص( عمال د

اسالم مبلغ و½ او خپله يې له نورو زيات په ديني تعاليمو عمل كاوه . د هغه حضرت نيكو اخالقو او له خلكو سره د ميني ډك چلندپه خلكو كښي ځانګړې جاذبه درلوده . كله چې د اسالم ګران

پيغمبرحضرت محمد )ص( معاذ بن جبل د تبليغ لپاره يمن ته واستو½و نو هغه ته يې وفرمايل : ته چې اوس د اسالم تبليغ ته مخه كوي نو له خلكو سره نرمښت وكړه او سخت مه اوسه . ځكه

وركړه ، خلكوته د اسالم زيرې وركړهےچې په سختيو سره څوك نه شي هدايتوالي . خلكو ته زير او حق ته د هغوئ ګروهنه پيدا كړه . هيڅكله له هغوئ سره د ويرولو او رعب له الرې چلند مه

كوه او داسي كوم كار ونكړي چې خلك د كركې احساسا وكړي.

ايت9 . د نجم سوري [ 1 ]

حضرت محمد (ص)

Documents

Transcript of حضرت محمد (ص)