ชุดการสอนที่ 5 ต่อมหมวกไต

ชดการสอนวชาชววทยา ว32241 เรอง ระบบตอมไรทอกบฮอรโมน ชนมธยมศกษาปท 5

ชดการสอนท 5 เรอง ตอมหมวกไตกบฮอรโมน

2

แบบทดสอบกอนเรยน

เรอง ตอมหมวกไตกบฮอรโมน ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยวแลวเขยนค าตอบ ก ข ค ง ลงในสมด (คะแนนเตม 5 คะแนน ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน)

1. ขอใดตอไปนถกตอง ก. ตอมหมวกไตมลกษณะคลายเมลดถวแดง ข. ตอมหมวกไตม 2 ตอม อยใตไตทงสองขาง ค. ตอมหมวกไตม 2 ตอม รปรางคลายพระจนทรเสยว ง. ตอมหมวกไตท าหนาทควบคมสมดลน าและเกลอแร

2. ตอมหมวกไตสวนใดทสามารถสรางฮอรโมนเพศได ก. อะดรนล เมดลลา ข. อะดรนล คอรเทกซ ค. ทงขอ ก และ ข ง. ไมมขอถกเพราะฮอรโมนเพศไมไดสรางจากตอมหมวกไต

3. การเกดความเครยดหรอการตกใจ รางกายจะหลงฮอรโมนออกมาจากทใด ก. Hypothalamus ข. Adrenal cortex ค. Adrenal medulla ง. Adrenal-pancretic complex

4. Epinephrine และ norepinephrine นอกจากจะเปนฮอรโมนแลวยงท าหนาทใดไดอก

ก. เปนตวกระตนการออสโมซส ข. เปนสารสอประสาท ค. เปนสวนประกอบของน าเลอด ง. เปนเชอเพลงส าหรบการหายใจระดบเซลล

5. ขอใดคอหนาทของ Norephinephrine ก. เพมแรงดนเลอด ข. เพมปรมาณปสสาวะ ค. เพมการหลง เอพเนฟรน ง. เพมการหายใจระดบเซลล



3

6. ขอใดตอไปนไมถกตอง ก. เอพเนฟรนท าใหหลอดเลอดแดงขนาดเลกขยายตว ข. นอรเอพเนฟรนท าใหหลอดเลอดแดงขนาดเลกบบตว ค. นอรเอพเนฟรนเปลยนไกลโคเจนในตบใหเปนกลโคส ง. คอรตซอล (cortisol) ท าหนาท ลดระดบน าตาลในเลอด

7. โรคเอดสน เกดจากความผดปกตของฮอรโมนชนดใด ก. คอรตซอล ข. แอนโดรเจน ค. อลโดสเตอรโรน ง. กลโคคอรตคอยด

8. โรคคชชง เกดจากความผดปกตของฮอรโมนชนดใด ก. คอรตซอล ข. แอนโดรเจน ค. แอลโดสเตอรโรน ง. กลโคคอรตคอยด

9. ขอใดถกตอง ก. ไตม 2 ขาง อยเหนอตอมหมวกไต ข. ไตม 2 ขาง ลกษณะคลายเมลดถวแดง ค. ไตม 2 ขาง รปรางคลายพระจนทรเสยว ง. ไตท าหนาทสรางฮอรโมนควบคมสมดลน าและเกลอแร

10. ขอใดตอไปนไมใชอาการของโรค เอดสน ก. เบออาหารน าหนกลด (ผอมลง) ออนเพลย ข. เหนอยงาย อาจมอาการทองเสยบอย ค. ทองอดเฟอ ปวดทอง คลนไส อาเจยน ง. รบประทานอาหารไดมาก ใบหนากลมเหมอนพระจนทร



4

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน

เรอง ตอมหมวกไตกบฮอรโมน

ขอท ค าตอบ 1 ค 2 ก 3 ค 4 ข 5 ก 6 ง 7 ค 8 ก 9 ข 10 ง

ถายงตอบไมถก ไมตองเสยใจครบ เขาไปศกษาเนอหาในชดการสอนกนกอนนะครบ



5

จดประสงคการเรยนร

เพอใหนกเรยนสามารถ 1. บอกลกษณะของไตและตอมหมวกไตได 2. บอกชนดและหนาทของฮอรโมนจากตอมหมวกไตได 3. บอกผลทเกดจากความผดปกตของฮอรโมน จากตอมหมวกไตได



6

บตรค าสงท 5.1 ลกษณะของไต

โปรดอานบตรค าสงใหเขาใจ แลวปฏบตตามล าดบขนตอนดวยความตงใจ 1. หวหนากลมแจกบตรทงหมดใหสมาชก ยกเวนบตรเฉลย 2. หวหนากลมใหสมาชกอานบตรค าสง พรอมกบปฏบตตามค าสง 3. สมาชกศกษาบตรเนอหาท 5.1 ใชเวลา 20 นาท 4. สมาชกอานบตรค าถามท 5.1 แลวตอบค าถามลงในสมด ใชเวลา 8 นาท 5. หวหนาอานบตรเฉลยท 5.1 นกเรยนตรวจค าตอบพรอมกน ใชเวลา 2 นาท 6. เวลาท ากจกรรมทงหมด ประมาณ 30 นาท เมอปฏบตกจกรรมเรยบรอย

แลวใหทกคนเกบบตรทกใบใสในซองใหเรยบรอยและถกตอง



7

บตรเนอหาท 5.1 ลกษณะของไต

โครงสรางภายในของไต

ทมา:http://www. th.wikipedia.org 220 × 249 (8 เมษายน 2555)

พ ๆ รไหมวาไตของคนเรา มลกษณะอยางไร อยากรเชญทางนนะครบ



8

บตรเนอหาท 5.1 ลกษณะของไต

ลกษณะของไต (Kidney)

ไตเปนอวยวะส าคญสวนหนงของระบบทางเดนปสสาวะ ซงประกอบดวย

ทอไต กระเพาะปสสาวะ ทอปสสาวะ ไตมลกษณะคลายเมลดถวแดง อยทบรเวณบนเอวทง 2 ขาง ใตกระดกซโครง

และอย 2 ขางของกระดกสนหลง มสแดง เหมอนไตหมสดๆ มความยาวโดยวดเสนผาศนยกลางตามความยาวไดประมาณ 11-12 เซนตเมตร และหนกขางละ 150 กรม ไตแตละขางไดรบเลอดผานทางหลอดเลอดแดงใหญ ซงออกจากหวใจ เมอเลอดไหลผานไต จะมการกรองผานหนวยไตเลกๆ ทเรยกวา เนฟรอน (Nephron) ซงมอยขางละ 1 ลานหนวย หนวยไตเลกๆ เหลานท าหนาทกรองของเสยจากเลอดผานทางทอไต และเกดเปนน าปสสาวะขบออกจากรางกายทางทอปสสาวะ รางกายสามารถด ารงอยไดดวยไตทปกตเพยง 1 ขาง เพราะมการปรบสมดลไดดมาก ดงนนผทบรจาคไต 1 ขางจงสามารถมชวตทปกตดวยไตทเหลอเพยงขางเดยวได

ภาพแสดงต าแหนงของไต ทมา : http:// www.myfirstbrain.com586 × 329 (3 เมษายน 2555)



9

ลกษณะโครงสรางภายในของไต เมอน าไตมาผาตามยาว จะพบวามเนอเยอ 2 ชน ชนนอกเรยกวา คอรเทกซ (cortex) สวนชนในเรยกวา เมดลลา (medulla) ชนคอรเทกซ มลกษณะเปนเมดเลก ๆ เมอขยายดเปนกลมของหลอดเลอดฝอย เรยกวา โกลเมอรลส (glomerulus) และถงโบวแมนสแคปซล (Bowman’s capsule) ท าหนาทเกยวกบการกรองของเสยออกจากเลอดและทอของหนวยไตตอนตนและตอนปลาย ชนเมดลลา เปนสวนของหลอดเลก ๆ ทตอมาจากชนคอรเทกซ ทอเหลานรวมกน อยเปนหมรปรางคลายฝาช เรยกวา พรามด (renal pyramid) ปลายของปรามดเปน ยอดแหลมนนคอทรวมของหลอดเลก ๆ เรยกยอดแหลมนนวา พาพลลา (renal papilla) ซงเปดเขาสไมเนอรเคลกซ (minor calyx) หลาย ๆ ไมเนอรเคลกซรวมกนเปน เมเจอรเคลกซ (major calyx) จากเมเจอรเคลกซน าไปสบรเวณทมลกษณะเปนกรวย เรยกวา กรวยไต (pelvis) ซงเปนทสงน าปสสาวะลงไปสทอไต (ureter) น าไปสกระเพาะ ปสสาวะอกตอหนง โครงสรางภายในของไต ทมา:http://www. th.wikipedia.org 220 × 249 (8 เมษายน 2555)



10

หนาทของไต หนาทของไตมหลายอยาง ไดแก การปรบสมดลน าในรางกาย การปรบสมดล ของสารเกลอแรและกรด-ดางในรางกาย การก าจดของเสยออกจากรางกาย การผลต ฮอรโมนหลายชนดในรางกาย ไตกรองเลอดประมาณ 240 ลตรตอวน และดดกลบ 237.6 ลตรตอวน ทเหลออก 2.4 ลตรกลายเปนน าปสสาวะขบออกจากรางกาย ไตเปนอวยวะทส าคญในการควบคมการขบหรอเกบน าไวในรางกาย เมอรางกาย ขาดน า เชน อากาศรอนจด และเสยน าไปทางเหงอมาก รางกายจะปรบสมดลน า โดยจะกระหายน าและดมน ามากขน เพอเปนการทดแทนน าทเสยไป รางกายจงจะอยในภาวะ สมดล หรอเมอดมน าเปนจ านวนทมากเกนความตองการ ไตกจะท าหนาทขบน าสวนเกนออก เชนเดยวกน แตเมอใดทไตผดปกต ท าใหรางกายไมสามารถปรบสมดลน าได จะเกดภาวะ น าเกนหรอภาวะขาดน า ซงถารนแรงมาก จะท าใหมผลกระทบตอสมอง จนมอาการสบสน ซม และชกได ภาพแสดงการกรองสารของหนวยไต

ทมา : http:// www.myfirstbrain.com586 × 329 (3 เมษายน 2555)



11

บตรค าถามท 5.1 ลกษณะของไต

ค าชแจง ใหนกเรยนน าตวอกษรดานลางมาวางใน หนาขอความทสมพนธกน ใหถกตอง (คะแนนเตม 5 คะแนน ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน)

1. ไตชนนอก เรยกวาอะไร 2. ไตมลกษณะอยางไร 3. ไตท าหนาทกรองเลอดประมาณเทาใด 4. กลมของหลอดเลอดฝอย 5. ไตชนใน เรยกวาอะไร

ก. คลายเมลดถวแดง ข. โกลเมอรลส ค. คอรเทกซ ง. เมดลลา จ. 240 ลตรตอวน



12

บตรเฉลยค าถามท 5.1 ลกษณะของตอมหมวกไต

9vตอ

1. ค 2. ก 3. จ 4. ข 5. ง

ปรบมอใหคนเกงกนหนอยครบ



13

บตรค าสงท 5.2

ลกษณะของตอมหมวกไต





14

บตรเนอหาท 5.2



ทมา:http://www. th.wikipedia.org 220 × 249 (8 เมษายน 2555)

พ ๆ รไหมวาตอมหมวกไต มลกษณะอยางไร อยากรเชญทางนนะครบ



15



ลกษณะของตอมหมวกไต (Adrenal gland)

ตอมหมวกไต เปนตอมไรทอ (endocrine gland) ม 2 ตอม รปรางคลาย

รปสามเหลยม หรอรปพระจนทรเสยว ตงอยทดานบนของไตทงสองขาง และอยสองขาง ของสนหลง มความสมพนธอยางใกลชดกบปลายบนของไต ขนาดของตอมหมวกไตสง 3 – 5 เซนตเมตร กวาง 2.5 - 3 เซนตเมตร และหนาประมาณ 1 เซนตเมตร หนก 7 – 10 กรม ผลตฮอรโมนส าคญๆหลายชนด จะอยเหนอไตทง 2 ขาง มหนาทควบคมการไหลเวยนของโลหตและ การหดตวของเลอด ตอมหมวกไตประกอบดวย 2 สวน คอ สวนเปลอก (cortex) เรยก ตอมหมวกไตดานนอก (Adrenal cortex) และสวนใน (medulla) เรยก ตอมหมวกไตดานใน (Adrenal medulla) และตอมหมวกไตดานในหรออะดรนลเมดลลา (adrenal medulla) ซงผลตฮอรโมนทท าหนาทตางกน ตอมหมวกไตมความส าคญอยางยง ถารางกายขาดฮอรโมนจากตอมหมวกไตจะไมสามารถมชวตอยได ฮอรโมนในกลมนจะควบคมการเผาผลาญคารโบไฮเดรต ไขมนและโปรตน รกษาระดบสารน าในรางกายและชวยใหรางกายตอสกบความเครยดตอเหตการณตางๆทงในชวตประจ าวนและยามฉกเฉน (fight or flight response) ภาพแสดงลกษณะของตอมหมวกไต ทมา : http://www. watchawan.blogspot.com 216 × 168 (3 เมษายน 2555)



16

ลกษณะของตอมหมวกไตดานนอก ((Adrenal cortex)) ตอมหมวกไตดานนอก (Adrenal cortex) หรอสวนเปลอก มลกษณะคอนขาง หนาสเหลอง เจรญมาจากเซลลมเซนไคมาส (mesenchymas) ของชนมโซเดรม ของตวออน มประมาณ 9 ใน 10 ของตอมทงหมด มบทบาทมากในรางกาย ถาหนาทของ ตอมนเสยไป จะมผลตอคารโบไฮเดรต เมแทบอลซม (carbohydrate metabolism) และอเลกโทรไลต (electrolytes) และน าของรางกาย สวนนหลงฮอรโมนซงสมพนธ อยางใกลชดกบฮอรโมนเพศ และสารพวกสเตอรอยด (steroids) สรางฮอรโมนกลม สเตอรอยด ไดแก กลโคคอรตคอยด (glucocorticoid) เพมระดบน าตาลในเลอด ควบคมเมแทบอลซมของน าตาล ไขมน ตอตานการอกเสบ อลโดสเตอโรน (aldosterone) เพมการดดกลบของเกลอในไต และ เทสโทสเตอโรน เพมลกษณะทสองของรางกาย เพศชายและการเตบโต

ภาพแสดงลกษณะตอมหมวกไตดานนอก ทมา : http://www. thaigoodview.com 500 × 500 (8 เมษายน 2555)



17

ลกษณะตอมหมวกไตดานใน Adrenal medulla) ตอมหมวกไตดานใน (Adrenal medulla) มลกษณะสแดงคล า มประมาณ 1 ใน 10 ของตอมทงหมด เจรญมาจากเซลลตนก าเนดเดยวกบเซลลประสาท เปนทงตอมไรทอและเปนสวนของประสาทซมพาเทตก จะท างานเมอเผชญหนากบ ภาวะเครยด ตนเตน ตกใจ กลว หนภย เมอเจบปวดและ ออกก าลงกาย สรางฮอรโมน เอพเนฟฟรน (Epinephrine) และนอรเอพเนฟฟรน (norepinephrine) ซงเปนฮอรโมน ทเปนอนพนธของกรดอะมโน มหนาทเพมระดบน าตาลและกรดไขมนในเลอด เพมอตราเมแทบอลซม เพมการเตนของหวใจ เพมการบบตวของเสนเลอด

ภาพแสดงลกษณะตอมหมวกไตดานใน ทมา : http://www. pibul.ac.th 946 × 344 (8 เมษายน 2555)



18

บตรค าถามท 5.2


ค าชแจง ใหนกเรยนท าเครองหมาย ใน หนาขอความทถกตอง และท าเครองหมาย ใน หนาขอความทผด (คะแนนเตม 5 คะแนน ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน)

6. ตอมหมวกไตดานใน เปนตอมไรทอและสวนของเซลลประสาท 7. ตอมหมวกไตดานนอก มประมาณ 1 ใน 10 ของตอมทงหมด 8. ตอมหมวกไต มรปรางคลายพระจนทรเสยว อยทดานบนของไตทงสองขาง 9. ตอมหมวกไตดานใน มลกษณะสแดงคล า เจรญมาจากเซลลชนมโซเดรม 10. ตอมหมวกไตดานนอก มลกษณะคอนขางหนาสเหลอง เจรญมาจากเซลล

ชนมโซเดรม



19

บตรเฉลยค าถามท 5.2 ลกษณะของตอมหมวกไต

9vตอ

1. 2. 3. 4. 5.

ปรบมอใหคนเกงกนหนอยครบ



20


ฮอรโมนจากตอมหมวกไต





21



ฮอรโมนจากตอมหมวกไตชนนอก การสรางฮอรโมนจากตอมหมวกไตสวนนอกตองอาศยฮอรโมน ACTH จากตอมใตสมองสวนหนามากระตนตอมหมวกไตสวนนอก (Adrenal cortex) สรางฮอรโมนกลมสเตอรอยด ไดแก

1. กลโคคอรตคอยด (glucocorticoid) ฮอรโมนทส าคญในกลมนไดแก คอรตซอล (cortisol) เปนฮอรโมนทจ าเปน(essential hormone) ทมความส าคญตอชวต ท าหนาท เพมระดบน าตาลในเลอด โดยจะกระตนเซลลตบใหเปลยนกรดไขมนและ กรดอะมโนบางตวเปนกลโคส และเกบสะสมไวในรปของไกลโคเจน แลวจะเปลยนจาก ไกลโคเจนใหเปนกลโคสเพอปลอยเขาสกระแสเลอดเมอตองการเพมระดบน าตาล ในกระแสเลอดซงเปนขบวนการทส าคญ ควบคมเมแทบอลซมของน าตาล ไขมน ตอตาน การอกเสบ

2. ฮอรโมนมเนอราโลคอรตคอยด (mineralocorticoid) ฮอรโมนทส าคญ ในกลมนไดแก อลโดสเตอโรน (aldosterone) ท าหนาทควบคมความสมดลของน าและ แรธาตในรางกาย เพมการดดโซเดยมกลบสหนวยไต ขบ K+ ออกจากทอหนวยไต ควบคมความสมดลของฟอสเฟต

รไหม ……ตอมหมวกไตสรางฮอรโมนชนดใดบาง และฮอรโมนแตละชนดท าหนาทอะไร



22

3. ฮอรโมนเพศ ( sex hormone ) ซงสรางปรมาณเพยงเลกนอย จะสรางแอนโดรเจน (androgen) และเทสโทสเทอโรน (Testosterone) ในเพศชายท าหนาทเพมลกษณะของรางกายทเปนเพศชายและการเตบโต สวนในเพศหญง เนองจากตอมหมวกไตสวนนอกนผลตแอนโดรเจน (androgen) ถามการผลตฮอรโมนนมากซงอาจเกดจากมเนองอกทตอมหมวกไต จะท าใหเกดลกษณะ ของเพศชายได คอมพฤตกรรมคลายผชาย มการสรางโปรตนทท าให แขนขาใหญ มหนวด เครา เสยงหาว ไมมประจ าเดอน มขนขนตามตวและใบหนา

ภาพแสดงการสรางฮอรโมนของตอมหมวกไตสวนนอก ทมา : http://www. vcharkarn.com 600 × 293 (8 เมษายน 2555)



23

ฮอรโมนจากตอมหมวกไตดานใน ตอมหมวกไตดานในหรออะดรนลเมดลลา ( adrenal medulla ) เปนทงตอมไรทอ และเปนสวนของประสาทซมพาเทตก จะท างานเมอเผชญหนากบ ภาวะเครยด ตนเตน ตกใจ กลว หนภย เมอเจบปวดและออกก าลงกาย สรางฮอรโมน 2 ชนด คอ

1. ฮอรโมนเอพเนฟรน ( epinephrine hormone ) หรอ อะดรนาลน (adrenalin hormone ) 2. ฮอรโมนนอรเอพเนฟรน ( norepinephrine hormone ) หรอ นอรอะดรนาลน (noradrenalin hormone )

ฮอรโมนเอพเนฟรน ( epinephrine hormone )

อวยวะเปาหมาย : ตบ หลอดเลอดแดงขนาดเลก หวใจ หนาท : เปลยนไกลโคเจนในตบใหเปนกลโคสเขาสกระแสเลอด ท าใหมระดบกลโคสเพมขนในกระแสเลอด การเผาผลาญอาหารเพมมากขน ท าใหรางกาย มพลงมากขน กระตนใหหวใจบบตวแรงและเรวขน ท าใหเลอดล าเลยงออกซเจนและ กลโคสไปใหเซลลรางกายไดมากขน หลอดเลอดแดงขนาดเลกทบรเวณอวยวะภายในตางๆ ขยายตว หลอดเลอดแดงขนาดเลกทบรเวณผวหนงและชองทองหดตว

ภาพแสดงการควบคมหลงฮอรโมนของตอมหมวกไต ทมา : http://www. il.mahidol.ac.th 507 × 506 (30 มนาคม 2555)



24

ฮอรโมนนอรเอพเนฟรน ( norepinephrine hormone )

อวยวะเปาหมาย : ตบ หลอดเลอดแดงขนาดเลก หวใจ หนาท : กระตนใหเสนเลอดมการบบตว ผลอนคลายๆ adrenalin แตมฤทธนอยกวา เปลยน ไกลโคเจนในตบใหเปนกลโคสเขาสกระแสเลอดท าให มระดบกลโคสเพมขนในกระแสเลอด การเผาผลาญอาหารเพมมากขน ท าใหรางกาย มพลงมากขนกระตนใหหวใจบบตวแรงและเรวขน ท าใหเลอดล าเลยงออกซเจนและกลโคส ไปใหเซลลรางกายไดมากขน หลอดเลอดแดงขนาดเลกทบรเวณอวยวะภายในตางๆ หดหรอบบตว

ภาพแสดงการกระตนเซลลประสาทซมพาเทตกท าใหมการหลงฮอรโมนเอพเนฟรน

และนอรเอพเนฟรนจากตอมหมวกไตสวนใน ทมา : http://www3.ipst.ac.th353 × 346 (30 มนาคม 2555)



25


ฮอรโมนจากตอมหมวกไต ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยวแลวเขยนค าตอบ ก ข ค ง ลงในสมด (คะแนนเตม 5 คะแนน ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน)




ก. เปนสารสอประสาท ข. เปนตวกระตนการออสโมซส ค. เปนสวนประกอบของน าเลอด ง. เปนเชอเพลงส าหรบการหายใจระดบเซลล





26

บตรเฉลยค าถามท 5.3


1. ก 2. ค 3. ก 4. ก 5. ง

ตอบถกหมดเลยใชไหมเกงมากครบ



27


ความผดปกตของฮอรโมนจากตอมหมวกไต

โปรดอานบตรค าสงใหเขาใจ แลวปฏบตตามล าดบขนตอนดวยความตงใจ 1. หวหนากลมแจกบตรทงหมดใหสมาชก ยกเวนบตรเฉลย 2. หวหนากลมใหสมาชกอานบตรค าสง พรอมกบปฏบตตามค าสง 3. สมาชกศกษาบตรเนอหาท 5.4 ใชเวลา 20 นาท 4. สมาชกอานบตรค าถามท 5.4 แลวตอบค าถามลงในสมด ใชเวลา 8 นาท 5. หวหนาอานบตรเฉลยท 5.4 นกเรยนตรวจค าตอบพรอมกน ใชเวลา 2 นาท 6. เวลาท ากจกรรมทงหมด ประมาณ 30 นาท เมอปฏบตกจกรรมเรยบรอย แลวใหทกคนเกบบตรทกใบใสในซองใหเรยบรอยและถกตอง



28



ความผดปกตจากตอมหมวกไตดานนอก ตอมหมวกไตดานนอกเปนตอมหมวกไตทมความส าคญมาก ถาตอมหมวกไตดานนอก ถกท าลายจะไมสามารถสรางฮอรโมนได ท าใหเปน โรคแอดดสน ( Addison’s disease ) ผทเปนโรคนรางกายจะซบผอม ผวหนงตกกระ รางกายไมสามารถรกษาสมดลของแรธาตได ซงจะท าใหผปวยเสยชวตได โรคแอดดสน หมายถง ภาวะพรองฮอรโมนสเตอรอยดเรอรง พบมากในคนอาย 30-50 ป เปนโรคทอาจมภาวะแทรกซอนรายแรง เกดจากตอมหมวกไตสรางฮอรโมนสเตอรอยดไดนอยกวาปกต ตรงกนขามกบ โรคคชชงทสรางฮอรโมนมากกวาปกต สาเหตสวนใหญเกดจากตอมหมวกไตชนนอก ถกท าลายหรอฝอ เนองมาจากปฏกรยาภมแพตอตวเอง หรอ ออโตอมมน อาจพบรวมกบ ตอมไทรอยดอกเสบ ตอมพาราไทรอยดท างานนอย เบาหวาน ผมรวงเปนหยอม ไมทราบสาเหต เปนตน สวนนอยอาจเกดจากเปนวณโรคของตอมหมวกไต หรอมะเรง ทแพรกระจายมาจากทอน (เชน ปอด, เตานม) โรคตดเชอราของตอมหมวกไต เปนตน

พ ๆ รหรอไมวาถาตอมหมวกไตท างานผดปกต จะเกดอะไรขนตอรางกาย อยากรเชญทางนครบ



29

อาการของโรคแอดดสน มกจะคอย ๆ เกดขนชา ๆ ดวยอาการเบออาหารน าหนกลด (ผอมลง) ออนเพลย เหนอยงาย อาจมอาการทองเสยบอย ทองอดเฟอ ปวดทอง คลนไส อาเจยน ในผหญงอาจม อาการขาดประจ าเดอน บางคนผวหนงอาจมรอยดางขาวรวมดวย ผปวยมกมความดนโลหต ต า ท าใหมอาการหนามด วงเวยนเวลาลกขนเรว ๆ ผปวยอาจมอารมณออนไหว ซมเศรา หรอมอาการของโรคจต ผวหนงจะมสด าคล าทบรเวณทมรอยถไถ เชน ขอเขา ขอพบ ขอศอก ใบหนา หวนม ลายมอ รอยแผลผาตด เปนตน และบรเวณเยอเมอกในชองปาก (เหงอก รมฝปาก กระพงแกม ลน) อาจมรอยตกกระด า ๆ อาจพบภาวะซด ความดนโลหตต า ขนรกแรและ ขนในบรเวณอวยวะสบพนธรวง ซงจะเหนชดในผหญง ถาไมไดรบการรกษา อาจมภาวะน าตาลในเลอดต า ถาเปนรนแรง อาจเกดภาวะ ตอมหมวกไตไมท างานเฉยบพลน (acute adrenal failure) ซงอาจพบขณะเปนโรคตดเชอ ไดรบบาดเจบ ขณะผาตด หรอมภาวะเครยดทางรางกาย ท าใหมไขสง ซม ปวดทอง คลนไส อาเจยน ความดนตก ชอก ซงอาจเปนอนตรายถงตายได การดแลรกษาผปวยโรคแอดดสน หากสงสย ควรสงโรงพยาบาลเพอวนจฉยโดยการตรวจเลอด ถาพบระดบคอรตซอลซงเปนฮอรโมนสเตอรอยดต า ระดบโซเดยมในเลอดต า ระดบโพแทสเซยมในเลอดสง ระดบน าตาลในเลอดต า การรกษา ใหกนสเตอรอยด เชน ไฮโดรคอรตโซน (Hydrocortisone) วนละ 15-25 มลลกรม แบงใหวนละ 2-3 ครง ซงควรกนเปนประจ าทกวนไปจนตลอดชวต หรออาจปฏบตตามค าแนะน าของแพทย ดงน 1. ผปวยควรกนอาหารใหเคมจด เพราะตองการเกลอโซเดยมมากขน และควรกน อาหารพวกโปรตนและคารโบไฮเดรต (แปงและน าตาล) ใหมาก ๆ ควรกนบอยมอกวาปกต 2. โรคนมทางรกษาใหมชวตยนยาวเชนคนปกต แตตองกนยาทกวน อยาไดขาด 3. ถาผปวยเปนโรคตดเชอหรอมอาการไมสบายอน ๆ ควรรบหาหมอ อาจตองเพม ขนาดของยาไฮโดรคอรตโซน ในชวงทไมสบาย เพอปองกนการเกดภาวะตอมหมวกไต ไมท างานเฉยบพลน 4. ผปวยควรพกสมดหรอบตรตดตวเปนประจ า เขยนบอกถงโรคทเปน และยาทใช รกษา หากเกดภาวะตอมหมวกไตไมท างานเฉยบพลนในเวลาใดเวลาหนง ผพบเหนและ แพทยจะไดใหความชวยเหลอไดถกตอง โดยใหน าเกลอและฉดไฮโดรคอรตโซน ขนาด 100 มลลกรม เขาทางหลอดเลอดด าทนท



30

ความผดปกตทเกดจากฮอรโมนกลโคคอรตคอยด ฮอรโมนกลโคคอรตคอยด ( glucocorticoids ) ไดแก คอรตซอล (cortisol) เปนฮอรโมนทจ าเปน (essential hormone) ทมความส าคญตอชวต ถาขาดฮอรโมนกลโคคอรตคอยดซงเปนฮอรโมนจ าเปนจะมผลอยางมากตอเซลลของรางกาย ความผดปกต : ถามฮอรโมนกลมนมากเกนไปจะท าใหเกด โรคคชชง (Cushing’s syndrome) พบในผปวยทมเนองอกของตอมหมวกไตสวนนอกหรอไดรบ การรกษาดวยยาหรอฮอรโมนทมคอรตโคสเตรอยดเปนสวนผสม เพอปองกนอาการแพ อกเสบตดตอกนเปนระยะเวลานาน เกดขนไดทงชายและหญง อาการของโรคคชชง มดงน

1. เมแทบอลซมของคารโบไฮเดรต ไขมนและโปรตนท าใหระดบน าตาล ในกระแสเลอดสงขน

2. กลามเนอออนแรงเนองจากมการสลายโปรตนและไขมนตามบรเวณแขนขา 3. อวน มไขมนสะสมแกนกลางล าตว ใบหนากลมคลายดวงจนทร

หนาทองแตกลาย บรเวณตนคอมหนอกยนออกมา

ภาพแสดงลกษณะใบหนาของผปวยโรคคชชง ทมา : http:// www.pibul.ac.th 300 × 304 (8 เมษายน 2555)



31

ความผดปกตจากฮอรโมนมนเนอราโลคอรตคอยด

ฮอรโมนมนเนอราโลคอรตคอยด (mineralocorticoid) ฮอรโมนทส าคญ

ในกลมนไดแก อลโดสเตอโรน (aldosterone)ท าหนาทในการควบคมความสมดลของน า และแรธาตในรางกาย

ความผดปกต : ถาขาด อลโดสเตอโรน (aldosterone) จะท าใหรางกาย สญเสยน าและโซเดยมไปพรอมกบปสสาวะ สงผลใหความดนเลอดในรางกายลดลง จนอาจท าใหผปวยตายเพราะความดนเลอดต า ผปวยโรคแอดตสน ทมา : รศ.นพ.วทยา ศรดามา คณะแพยทศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย 200 × 186 (20 พฤษภาคม 2555)



32

ความผดปกตจากฮอรโมนเพศ ฮอรโมนเพศ ( sex hormone ) ซงสรางปรมาณเพยงเลกนอยในตอมหมวกไต เมอเปรยบเทยบกบทสรางจากอวยวะเพศดงนน ในวยผใหญ เมอหลงฮอรโมนนออกมามาก จะไมพบความผดปกต แตถามมากในวยเดก ถาเปนผชาย จะท าใหเปนหนมเรวกวาก าหนด สวนในเพศหญง เนองจากตอมหมวกไต สวนนอกนผลตแอนโดรเจน (androgen) ถามการผลตฮอรโมนนมากซงอาจเกดจากมเนองอกทตอมหมวกไต จะท าใหเกดลกษณะของเพศชายได คอมพฤตกรรมคลายผชาย มการสรางโปรตนทท าใหแขนขาใหญ มหนวดเครา เสยงหาว ไมมประจ าเดอน มขนขนตามตวและใบหนา

ลกษณะของเพศหญงทตอมหมวกไตผลตฮอรโมนเพศมากกวาปกต ทมา : http://www.pibul.ac.th 500 × 400 (8 เมษายน 2555)

http://www.pibul.ac.th/



33


ความผดปกตของฮอรโมนจากตอมหมวกไต ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามหรอเตมขอความทเปนค าตอบทถกตองทสด (คะแนนเตม 5 คะแนน ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน)

1. โรคแอดดสน เกดขนจากสาเหตใด …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2. โรคคชชง และ โรคแอดดสน เหมอน หรอแตกตางกนอยางไร …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 3. ในเพศหญง ทมลกษณะคลายเพศชาย เกดขนจากสาเหตใด ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………4. ถาขาด แอลโดสเตอโรน (aldosterone) จะมผลอยางไรตอรางกาย …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 5. โรคคชชง มอาการอยางไรบาง ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..



34

บตรเฉลยค าถามท 5.4


แนวค าตอบ 1. โรคแอดดสน เกดจากตอมหมวกไตสรางฮอรโมนสเตอรอยดไดนอยกวาปกต 2. โรคคชชง แตกตางจาก โรคแอดดสน คอ ถารางกายขาดฮอรโมน

กลโคคอรตคอยด ซงเปนสเตอรอยด จะท าใหเกดโรคแอดดสน แตถามกลโคคอรตคอยดมาก จะท าใหเกดโรคคชชง

3. ตอมหมวกไตในเพศหญงผลตแอนโดรเจน (androgen) มากกวาปกต 4. ถาขาด อลโดสเตอโรน (aldosterone) จะท าใหรางกายสญเสยน าและโซเดยม

ไปพรอมกบปสสาวะ สงผลใหความดนเลอดในรางกายลดลงจนอาจท าใหผปวยตายเพราะความดนเลอดต า

5. เมแทบอลซมของคารโบไฮเดรต ไขมนและโปรตนท าใหระดบน าตาล ในกระแสเลอดสงขน กลามเนอออนแรงเนองจากมการสลายโปรตนและไขมนตามบรเวณแขนขา อวน มไขมนสะสมแกนกลางล าตว ใบหนากลมคลาย ดวงจนทร หนาทองแตกลาย บรเวณตนคอมหนอกยนออกมา

ปรบมอใหคนเกงหนอยครบ



35

แบบทดสอบหลงเรยน

เรอง ตอมหมวกไตกบฮอรโมน ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยวแลวเขยนค าตอบ ก ข ค ง ลงในสมด (คะแนนเตม 5 คะแนน ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน)

1. ขอใดตอไปนถกตอง ก. ตอมหมวกไตมลกษณะคลายเมลดถวแดง ข. ตอมหมวกไตม 2 ตอม อยใตไตทงสองขาง ค. ตอมหมวกไตม 2 ตอม รปรางคลายพระจนทรเสยว ง. ตอมหมวกไตท าหนาทควบคมสมดลน าและเกลอแร

2. ขอใดถกตอง ก. ไตม 2 ขาง อยเหนอตอมหมวกไต ข. ไตม 2 ขาง ลกษณะคลายเมลดถวแดง ค. ไตม 2 ขาง รปรางคลายพระจนทรเสยว ง. ไตท าหนาทสรางฮอรโมนควบคมสมดลน าและเกลอแร




ก. เปนตวกระตนการออสโมซส ข. เปนสารสอประสาท ค. เปนสวนประกอบของน าเลอด ง. เปนเชอเพลงส าหรบการหายใจระดบเซลล



36


7. โรคเอดสน เกดจากความผดปกตของฮอรโมนชนดใด ก. คอรตซอล ข. แอนโดรเจน ค. อลโดสเตอรโรน ง. กลโคคอรตคอยด

8. โรคคชชง เกดจากความผดปกตของฮอรโมนชนดใด ก. คอรตซอล ข. แอนโดรเจน ค. แอลโดสเตอรโรน ง. กลโคคอรตคอยด

9. ขอใดตอไปนไมใชอาการของโรค เอดสน ก. เบออาหารน าหนกลด (ผอมลง) ออนเพลย ข. เหนอยงาย อาจมอาการทองเสยบอย ค. ทองอดเฟอ ปวดทอง คลนไส อาเจยน ง. รบประทานอาหารไดมาก ใบหนากลมเหมอนพระจนทร




37

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน

เรอง ตอมหมวกไตกบฮอรโมน

ขอท ค าตอบ 1 ค 2 ข 3 ก 4 ค 5 ข 6 ก 7 ค 8 ก 9 ข 10 ง

ตอบถกหมดเลยใชไหม เกงมากครบ ศกษาในชดการสอนตอไปไดเลยครบ



38

บรรณานกรม

เกษม ศรพงษ และคณะ. ชววทยา. กรงเทพฯ : ชมรมบณฑตแนะแนว, 2540. ____________. คมอเตรยมสอบ ชววทยา เลม 1 ชวงชนท 4 (ม.4- ม.6). กรงเทพฯ : ภมบณฑตการพมพ, 2537. ธนะชย ทองศรนช และคณะ. คมอชววทยา 6 ว 044. กรงเทพ ฯ : ประสานมตร, 2533. นนทยา บญเคลอบ และคณะ. พจนานกรมวทยาศาสตร ฉบบภาพประกอบ. กรงเทพ ฯ : โปรดคทฟ บค , 2541. ประพนธ พนธารา. สรปเขมชววทยาพนฐานและเพมเตมใหม . กรงเทพ ฯ : ซแอนดเอนบค. แมค, 2552. ปรชา สวรรณพนจ และ นงลกษณ สวรรณพนจ. ชววทยา ม.6 เลม 5. กรงเทพฯ: เจรญดการพมพ, 2536. วทยา ศรดามา. ภาพผปวยแอดดสน. คณะแพยทศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย,มปป. สมาน แกวไวยทธ. คมอเตรยมสอบชววทยา ม.4 – 5 – 6 . กรงเทพฯ : ไทเนรมต อนเตอรโปรเกรสซฟ. 2537. สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน, โครงการ. สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน เลม 10. กรงเทพ ฯ : ไทยวฒนาพานช, 2531. สมใจ รกษาศร. ชววทยา Essential Atlas of Biology. กรงเทพฯ : สวรยาสาสน, 2547. สงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, สถาบน. กระทรวงศกษาธการ . หนงสอเรยนชววทยา เลม 3. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2548 ____________. คมอครชววทยา เลม 3. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2548. ____________. หนงสอเรยนวชาชววทยา ว044 ชนมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524 . กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2536. http://www. th.wikipedia.org 220 × 249 (8 เมษายน 2555) http://www. watchawan.blogspot.com 216 × 168 (3 เมษายน 2555) http://www. thaigoodview.com 500 × 500 (8 เมษายน 2555) http://www. pibul.ac.th 946 × 344 (8 เมษายน 2555) http://www. vcharkarn.com 600 × 293 (8 เมษายน 2555) http://www3.ipst.ac.th353 × 346 (30 มนาคม 2555) http://www. thaigoodview.com 353 × 346 (30 มนาคม 2555) http:// www.pibul.ac.th 300 × 304 (8 เมษายน 2555) http://www.pibul.ac.th 500 × 400 (8 เมษายน 2555)

ชุดการสอนที่ 5 ต่อมหมวกไต

Technology

Transcript of ชุดการสอนที่ 5 ต่อมหมวกไต