ชุดการสอนที่ 9...

ชดการสอนวชาชววทยา ว32241 เรอง ระบบตอมไรทอกบฮอรโมน ชนมธยมศกษาปท 5

ชดการสอนท 9 เรอง ฮอรโมนกบการรกษาดลยภาพในรางกาย

2

แบบทดสอบกอนเรยน เรอง ฮอรโมนกบการรกษาดลยภาพในรางกาย

ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยวแลวเขยนค าตอบ ก ข ค ง ลงในสมด (คะแนนเตม 5 คะแนน ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน)

1. ขอใดตอไปนไมใชองคประกอบของกลไกการควบคมแบบยอนกลบ ก. ตวรบ (receptor) ข. ตวตอบสนอง (effector) ค. เทอรโมสตด (thermostat) ง. ศนยควบคม (control center)

2. การท างานของฮอรโมนจะควบคมการท างานของอวยวะเปาหมายอยางไร ก. ทกเวลา ข. ไมจ ากดบรเวณ ค. เฉพาะบางเวลา ง. โดยเฉพาะเจาะจง

3. การรกษาสมดลของฮอรโมนในขอใดทท างานแบบสภาวะตรงขามกน ก. อนซลน กบ กลคากอน ควบคมเมเทบอลซมกลโคส ข. ไทรอกซนและพาราทอรโมน ควบคมสมดลแคลเซยม ค. โพรเจสตนและเอสโทรเจนท าใหเกดความแตกตางทางเพศ ง. เอพเนฟรนและนอรเอพเนฟรน ท าหนาทตรงกนขามในปฏกรยาสหรอหน

4. ฮอรโมนควบคมการหลงของโทรฟกฮอรโมน คอขอใด ก. อนซลน ข. กลคากอน ค. FSH และ LH ง. พาราทอรโมน

5. สารเคม ทออกมาสกระแสเลอด และถกเปลยนไปเปน angiotensin ซงไปกระตนให ตอมหมวกไตชนนอก (adrenal cortex) หลงฮอรโมน aldosterone คอขอใด

ก. Cretin ข. Renin ค. Insulin ง. Retinin



3

6. ขอใดตอไปนแสดงใหเหนถง Negative feedback mechanism ก. กระบวนการดดกลโคสกลบคนของทอหนวยไต ข. การขบน ามนออกทางผวหนงเพอลดการสญเสยน าทางผวหนง ค. ความสมพนธระหวางตอมใตสมอง ตอมไทรอยด และระดบฮอรโมนไทรอกซน ในกระแสเลอด ง. ซากสงมชวตเกดการยอยสลายเปนสารประกอบทพชสามารถน ากลบมาใช ประโยชนไดอก 7. โครงสรางทใชในการรกษาดลยภาพของน าและแรธาตในสตวบก คอขอใด

ก. ตอมเกลอ ข. หนวยไต ค. ตอมนาซล ง. แทรกไทล แวควโอล

8. ระดบความเขมขนเกลอแรภายในรางกายใหใกลเคยงกบสภาพแวดลอม คอขอใด ก. ไอโซทอนก (isotonic) ข. ไฮโพโทนก (hypotonic) ค. ไฮเพอรโทนก (hypertonic) ง. เมตาโทนด (Mata tonic)

9. ฮอรโมนทมบทบาทส าคญในการควบคมระดบแคลเซยมในเลอด คอ ก. Thyroxin , Glucagon ข. Calcitonin , Parathormone ค. Prolactin , Oxytocin ง. Aldosterone , Cortisol 10. ฮอรโมนกลมใดควบคมการดดน ากลบคนทอหนวยไต ก. Vasopressin ข. Epinephrine ค. Calcitonin' ง. Thyroxin



4

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน

เรอง ฮอรโมนกบการรกษาดลยภาพในรางกาย

9vตอ

1. ค 6. ค 2. ง 7. ข 3. ก 8. ก 4. ค 9. ข 5. ข 10. ก

ไมถกไมเปนไรนะครบ เขาไปศกษาเนอหาในชดการสอนกนกอน



5

จดประสงคการเรยนร

เพอใหนกเรยนสามารถ 1. อธบายการรกษาดลยภาพในรางกายสตวได 2. บอกปจจยทมผลตอการท างานของฮอรโมนได 3. สรปกลไกการควบคมการหลงฮอรโมน โดยกระบวนการยอนกลบได 4. เปรยบเทยบการท างานของระบบตาง ๆ ในรางกาย โดยระบบประสาทและตอมไรทอได



6

บตรค าสงท 9.1

กลไกการรกษาดลยภาพในรางกาย

โปรดอานบตรค าสงใหเขาใจ แลวปฏบตตามล าดบขนตอนดวยความตงใจ 1. หวหนากลมแจกบตรทงหมดใหสมาชก ยกเวนบตรเฉลย 2. หวหนากลมใหสมาชกอานบตรค าสง พรอมกบปฏบตตามค าสง 3. สมาชกศกษาบตรเนอหาท 9.1 ใชเวลา 10 นาท 4. สมาชกอานบตรค าถามท 9.1 แลวตอบค าถามลงในสมด ใชเวลา 3 นาท 5. หวหนาอานบตรเฉลยท 9.1 นกเรยนตรวจค าตอบพรอมกน ใชเวลา 2 นาท 6. เวลาท ากจกรรมทงหมด ประมาณ 15 นาท เมอปฏบตกจกรรมเรยบรอย

แลวใหทกคนเกบบตรทกใบใสในซองใหเรยบรอยและถกตอง



7

บตรเนอหาท 9.1


กลไกการรกษาดลยภาพดวยฮอรโมนออกซโทซน ทมา:http:// www.il.mahidol.ac.th487 × 382 (28 เมษายน 2555)

รางกายมกลไกในการรกษาสภาพแวดลอม ภายในรางกายไดอยางไร อยากรเชญทางนนะครบ



8



การรกษาดลยภาพดวยฮอรโมน การควบคมการหลงฮอรโมน(Control of Hormone Secretion) การควบคมการหลงฮอรโมนจากตอมไรทอสวนใหญเปนกลไกแบบตอบสนองแบบยอนกลบ (feedback mechanism) ซงอาจจะเปนไปในทางบวก(กระตนยอนกลบ) เรยกวา positive feedback หรออาจจะเปนไปในทางลบ(ยบยงยอนกลบ) เรยกวา negative feedback

การควบคมแบบยบยงยอนกลบ ทมา:http://www. vcharkarn.com 700 × 393 (28 เมษายน 2554)

การควบคมแบบกระตนยอนกลบ ทมา:http://www. pibul.ac.th 817 × 500 (28 เมษายน 2555)



9

การควบคมการหลงฮอรโมนแบงเปน 3 แบบ 1. ฮอรโมนควบคมการหลงของโทรฟกฮอรโมน 2. การเปลยนแปลงทางสรรวทยาของรางกายควบคมการหลงฮอรโมน 3. สารเคม ควบคมการหลงฮอรโมน

ฮอรโมนควบคมการหลงของโทรฟกฮอรโมน (Hormonal control of tropic hormone secretion)

ลกษณะการหลง tropic hormones มตอมไรทอเปนอวยวะเปาหมาย ซงจะสรางฮอรโมนกลบไปควบคมการหลงของ tropic hormones ในเพศหญง ฮอรโมน FSH, LH เปน tropic hormones การหลงของฮอรโมนในกลมนถกควบคมโดยฮอรโมน estrogen และ progesterone ทสรางมาจากรงไข

ภาพแสดงการหลงของโกนาโดโทรฟกฮอรโมน ทมา : http:// www.il.mahidol.ac.th420 × 400 (28 เมษายน 2555)



10

ในเพศชายฮอรโมน FSH, LH (ICSH) เปน gonadotropic hormones หลงออกมาจากตอมใตสมองสวนหนา การหลงของฮอรโมนกลมนถกควบคมโดยฮอรโมน testosterone ทสรางมาจาก Leydig cells ทอยในลกอณฑะ การท างานของ testosterone จะเปนแบบ feedback mechanism เพอควบคมการสรางอสจและสรางฮอรโมน FSH, LH การเปลยนแปลงทางสรรวทยาของรางกายควบคมการหลงฮอรโมน(The physiological change control of hormone secretion) ภาพแสดงการหลงของโกนาโดโทรฟกฮอรโมนในเพศชาย ทมา : http://www.lks.ac.th 400 × 300 (28 เมษายน 2555)



11

การเปลยนแปลงทางสรรวทยาของรางกาย การเปลยนแปลงทางสรรวทยาของรางกาย (ระดบน าตาลในเลอดทสงหรอต า) จะเปนตวกระตนหรอยบยงตอมไรทอใหสรางและหลงฮอรโมนออกมา ตวอยางเชน กลมเซลล ในตบออนเรยกวา beta–cells of islet of Langerhans ซงท าหนาทเปนตอมไรทอ สรางและหลงฮอรโมน insulin ออกมา

ภาพแสดงลกษณะกระเพาะอาหาร ทมา : http:// bknowledge.org 283 × 222 (18 เมษายน 2554) ภาพแสดงระดบน าตาลในเลอดควบคมการหลงอนซลนและกลคากอน

ทมา : http:// www.il.mahidol.ac.th554 × 541 (28 เมษายน 2555)



12

การเปลยนแปลงการท างานของสรรวทยาของรางกาย (ความดนเลอดต า)

ท าใหเกดสภาวะทไปกระตนเนอเยอทไมใชตอมไรทอ (Juxtaglomerular cells) ใหสรางและปลอยสารเคม (renin) ออกมาสกระแสเลอด และ renin ถกเปลยนไปเปน angiotensin ซงไปกระตนใหตอมหมวกไตชนนอก (adrenal cortex) หลงฮอรโมน aldosterone ออกมาสกระแสเลอด ท าใหเกดการดดซมกลบของ Na+ และน าจาก หลอดไตตรงบรเวณ distal convoluted tubule เขาสเสนเลอดฝอยตรงบรเวณนน ท าใหความดนเลอดสงซงจะไปยบยงการปลอย renin ออกมา

ภาพแสดงการหลงอลโดสเทอโรน เมอมการเปลยนแปลงความดนเลอด

ทมา : http://www.lks.ac.th 400 × 300 (28 เมษายน 2555)

สารเคมควบคมการหลงฮอรโมน

(Chemical substance control of hormone secretion)



13

กลไกการควบคมแบบยอนกลบพบไดตงแตระดบเซลลเปนตนไป การควบคมดงกลาวประกอบดวยองคประกอบ 3 อยางคอ

1. ตวรบ (receptor) 2. ศนยควบคม (control center) 3. ตวตอบสนอง (effector) เมอมการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมไมวาจะเปนภายนอกหรอ

ภายในของสตว ตวรบจะรบรการเปลยนแปลงและสงสญญาณไปยงศนยควบคม ศนยควบคมจะสงการและสงสญญาณไปยงตวตอบสนองใหท างานเพอตอบสนอง ตอการเปลยนแปลงในทศทางทเหมาะสมทจะชวยใหสภาพแวดลอมในตวสตว กลบเขาสสภาพปกต เพอใหนสตเหนภาพไดงาย ๆ และชดเจน ในทนจะเปรยบเทยบกลไกการควบคมสภาพแวดลอมของรางกายสตว กบการควบคมทางวศวกรรม เชน การควบคมอณหภมหอง สงเราในทน ไดแก อณหภมทเปลยนแปลงไป ศนยควบคมกคอ เทอรโมสตด (thermostat) ของเครองท าความรอน (หรอความเยน) ท าหนาท ควบคมอณหภมใหผนแปรได ในชวงแคบ ๆ โดยทเทอรโมสตดมการตงคาอณหภมไวทจด ๆ หนง (เรยกวา set-point) มตวรบคอเทอรโมมเตอร สวนเครองท าความรอน (หรอความเยน) คอ หนวยตอบสนอง ถา set-point อยท 20 องศาเซลเซยส เมออณหภมลดต ากวา 20 องศาเซลเซยส กจะไปกระตนใหเครองท าความรอนท างาน เมออณหภมสงเกน 20 องศาเซลเซยส กจะไปหยดการท างานของเครองท าความรอนเปนตน

กลไกการควบคมแบบยอนกลบ ทมา : http:// www.il.mahidol.ac.th540 × 576 (28 เมษายน 2555)



14

บตรค าถามท 9.1 กลไกการรกษาดลยภาพในรางกาย






5. สารเคม ทออกมาสกระแสเลอด และถกเปลยนไปเปน angiotensin ซงไปกระตนใหตอมหมวกไตชนนอก (adrenal cortex) หลงฮอรโมน aldosterone คอขอใด ก. Cretin ข. Renin ค. Insulin ง. Retinin



15

บตรเฉลยค าถามท 9.2


9vตอ

1. ค 2. ง 3. ก 4. ค 5. ข

ปรบมอใหคนเกงกนหนอยครบ



16


การรกษาดลยภาพน าและแรธาตในสตว





17



โครงสรางในการรกษาดลยภาพน าในสตวเซลลเดยว ทมา:http:// www.yupparaj.ac.th219 × 400 (28 เมษายน 2555)

รางกายสตวแตละชนดมการรกษาดลยภาพ ภายในรางกายไดอยางไร อยากรเชญทางนนะครบ



18



การรกษาดลยภาพของน าและแรธาตในสตว สตวแตละชนดจะมกลไกการรกษาดลยภาพของน าในรางกาย เพอใหรางกาย อยในสภาวะสมดลและเหมาะสมตอการด ารงชวต เนองจากน าในรางกายของสงมชวต จะมความสมพนธกบความเขมขนของแรธาต และสารตาง ๆ ทละลายอยในน า ดงนนการรกษาดลยภาพของน าในรางกายจงมความเกยวของกบการรกษาดลยภาพของ เกลอแร และสารตาง ๆ ในรางกายดวยเชนกน การเปลยนแปลงของปรมาณน าในสวนตาง ๆ ของรางกายจะสงผล ตอการเปลยนแปลงความเขมขนของแรธาตและสารตาง ๆ ในรางกาย ซงจะมผลกระทบตอเนองไปถงดลยภาพในการล าเลยงสารในระดบเซลลดวย ดงนน การรกษาดลยภาพของน าและแรธาตในสงมชวต จงมความส าคญเปนอยางยง โดยในสตวบางชนดอาจจะมระบบการรกษาดลยภาพของน าและแรธาตในรางกายทแตกตางกนได ดงน 1) สงมชวตเซลลเดยว หรอโพรโทซวทอาศยในน าจด ไดแก อะมบา พารามเซยม เปนสงมชวตทมโครงสรางภายในเซลลทไมซบซอน จะใชวธการรกษาปรบสมดลของน าและของเสยทเกดขนในเซลล เชน แอมโมเนยและแกสคารบอนไดออกไซด โดยการแพรผาน เยอหมเซลลออกไปสสงแวดลอมโดยตรง นอกจากนภายในเซลลยงมโครงสรางทเรยกวา คอนแทรกไทล แวควโอล (contractile vacuole) ซงมหนาทก าจดสารละลายของเสยและ น าออกสภายนอกเซลลดวยวธการล าเลยงแบบ เอกโซไซโทซส ท าใหสามารถรกษาดลยภาพของน าไวได และยงเปนการชวยปองกนไมใหเซลลเตงหรอบวมมากจนเกนไป

โครงสรางในการรกษาดลยภาพน าในสตวเซลลเดยว ทมา:http:// www.yupparaj.ac.th219 × 400 (28 เมษายน 2555)



19

2) สตวปก นกหลายชนดจะมขนปกคลม เพอปองกนการสญเสยน าเนองจากความรอน และยงมระบบการรกษาดลยภาพของน าดวยการขบออกในรปปสสาวะนอกจากนยงพบวานกทะเลทกนพชหรอสตวทะเลเปนอาหาร จะมอวยวะทท าหนาทก าจดแรธาตหรอเกลอสวนเกนออกไปจากรางกาย เรยกวา ตอมเกลอ (salt gland) ซงอยบรเวณหวและจมก โดยแรธาตและเกลอจะถกก าจดออกในรปของน าเกลอ วธการรกษาสมดลเชนน จงท าใหนกทะเลตาง ๆ สามารถด ารงชวตอยได แมจะบรโภคอาหารทมแรธาตและเกลอสงเปนประจ า

โครงสรางในการรกษาดลยภาพน าในสตวปก ทมา:http:// www.yupparaj.ac.th400 × 283 (28 เมษายน 2555)

3) สตวบก สตวบกจะไดรบน าจากการดมน า และจากน าทเปนสวนประกอบในอาหาร เชน ในพชผก ผลไม ตลอดจนน าทอยในเนอสตวตาง ๆ นอกจากนยงไดรบน าจากกระบวนการยอยสลายสารอาหาร ตลอดจนการเผาผลาญสารอาหาร หากรางกายไดรบปรมาณมากเกนไป รางกายจะก าจดน าสวนเกนออกในรปของเหงอ ไอน าในลมหายใจ ปสสาวะ และอจจาระ โดยมไตเปนอวยวะหลกทท าหนาทควบคมสมดลของน า และแรธาตในรางกาย

โครงสรางหนวยไตทใชในการรกษาดลยภาพน าในสตวบก ทมา:http:// www.thaigoodview.com355 × 296 (28 เมษายน 2555)



20

4) สตวน าเคม จะมวธการควบคมสมดลน าและแรธาตในรางกายทแตกตาง ไปจากสตวบก เนองจากสตวน าเคมจะตองมการปรบความเขมขนของเกลอแร ในรางกายใหใกลเคยงกบสภาพแวดลอม เรยกระดบความเขมขนเกลอแรภายในรางกายใหใกลเคยงกบสภาพแวดลอมวา ไอโซทอนก (isotonic) ซงจะชวยท าใหรางกายกบสภาพแวดลอมมความสมดลกนจงไมมการสญเสยน าหรอรบน าเขาสรางกาย โดยสตวน าเคมแตละชนดจะมกลไกในการรกษาดลยภาพทแตกตางกน ดงน ปลากระดกออน เชน ปลาฉลาม จะมระบบการรกษาสมดลโดยการพฒนาใหมยเรยสะสมในกระแสเลอดในปรมาณสง จนมความเขมขนใกลเคยงกบน าทะเลจงไมมการรบน าเพมหรอสญเสยน าไปโดยไมจ าเปน ปลากระดกแขงจะมเกลดตามล าตว เพอใชปองกนการสญเสยน าภายในรางกายออกสสภาพแวดลอมเนองจากสภาพแวดลอมมความเขมขนของสารละลายมากกวาในรางกาย และมการขบเกลอแรออกทางทวารหนก และในลกษณะปสสาวะทมความเขมขนสงและมกลมเซลลทเหงอกท าหนาทล าเลยงแรธาตออกนอกรางกายดวยวธการล าเลยงแบบใชพลงงาน

โครงสรางในการรกษาดลยภาพน าในปลากระดกแขง

ทมา:http www.4shared.com500 × 301 (28 เมษายน 2555)



21

5) สตวน าจด ระบบการรกษาดลยภาพของสตวน าจดมความแตกตางจากสตวน าเคม เนองจากสตวน าจดอาศยอยในน าทมความเขมของสารละลายต ากวาภายในรางกาย ท าใหน าจากภายนอกรางกายสามารถออสโมซสเขาสภายในรางกายไดมาก ปลาน าจดจงตองมผวหนงและเกลดปองกนการซมเขาของน า มการขบปสสาวะบอยและเจอจาง และมอวยวะพเศษทเหงอกคอยดดเกลอแรทจ าเปน คนสรางกาย

โครงสรางในการรกษาดลยภาพน าในปลาน าจด ทมา:http// www.agri.kmitl.ac.th600 × 440 (28 เมษายน 2555)



22

บตรค าถามท 9.2 การรกษาดลยภาพน าและแรธาตในสตว


2. โครงสรางทใชในการรกษาดลยภาพของน าและแรธาตในสงมชวตเซลลเดยว ก. ตอมนาซล ข. ตอมเกลอ ค. หนวยไต ง. แทรกไทล แวควโอล

3. ขอใดตอไปนถกตอง ก. ปลาน าจดจงตองมผวหนงและเกลดปองกนการซมออกของน า ข. ปลาน าจด รกษาดลยภาพโดยก าจดน าภายในรางกายออกนอกรางกาย ค. สตวบก ก าจดน าสวนเกนออกในรปของเหงอ ไอน าในลมหายใจ ปสสาวะ ง. ปลาน าเคม มรกษาสมดลโดยการก าจดยเรยออกจากกระแสเลอดปรมาณสง

4. โครงสรางทใชในการรกษาดลยภาพของน าและแรธาตในสตวบก คอขอใด ก. ตอมเกลอ ข. หนวยไต ค. ตอมนาซล ง. แทรกไทล แวควโอล


6. ตอมเกลอ (salt gland) ในสตวปกท าหนาทใด ก. ก าจดแรธาตและเกลอออกจากรางกายในรปของยเรย ข. ก าจดแรธาตและเกลอออกจากรางกายในรปของเหงอ ค. ก าจดแรธาตและเกลอออกจากรางกายในรปของยรค ง. ก าจดแรธาตและเกลอออกจากรางกายในรปของน าเกลอ



23



9vตอ

1. ง 2. ค 3. ข 4. ก 5. ง

ปรบมอใหคนเกงกนหนอยครบ



24


การรกษาดลยภาพของฮอรโมนในสตว





25



การรกษาดลยภาพในรางกายสตว การรกษาดลยภาพของรางกายมสภาพแวดลอมทเกยวของกบสตว 2 ชนด คอ สภาพแวดลอมภายนอกตวสตว (external environment) และสภาพแวดลอมภายใน (internal environment) ซงไดแกของเหลวทอาบรอบเซลล เลอด และน าเหลอง ซงสตว จะตองมการรกษาสภาพแวดลอมภายในเหลานใหคอนขางคงทหรอมการเปลยนแปลงได เลกนอยในชวงจ ากดคาหนงจงจะท าใหสงมชวตด ารงอยไดถงแมสภาพแวดลอมภายนอก รางกายจะมการเปลยนแปลงอยางมาก ในป ค.ศ.1929 Walter B. Cannon นกสรรวทยาชาวอเมรกนเปนผทน าเอาค าวา “homeostasis” มาใชเพอขยายความหมายของกลไกการรกษาสภาพแวดลอมภายใน รางกาย (homeo = คลายหรอเหมอน, stasis = อยนงหรอทรงตว) ดงนน homeostasis หมายถงการรกษาสภาพแวดลอมภายในรางกายใหคงทแตความหมายของค าวาคงทในทน ไมไดหมายถงภาวะทไมมการเปลยนแปลง หากแตหมายถงมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ในลกษณะทเปนไดนามค (dynamic) สภาพแวดลอมภายในรางกายสตว (The internal environment) ไดแก ของเหลว ทอาบอยรอบ ๆ เซลล เรยกวา extracellular fluid มอย 2 ชนดคอ 1. ของเหลวทอาบรอบเซลลและน าเหลอง 2. พลาสมา ซงเปนสวนประกอบทเปนของเหลวของเลอด

สตวแตละชนดมวธการรกษาดลยภาพเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร อยากรเชญทางนครบ



26

โฮมโอสเตซสเกยวของกบตวแปรภายในรางกาย (variables) ทตองควบคมเพอรกษาสภาพแวดลอมภายในรางกายของสตว มดงน 1. ความเขมขนของออกซเจนและคารบอนไดออกไซดในรางกาย 2. ความเปนกรด-เบส (pH) 3. ความเขมขนของสารอาหารและของเสยในรางกาย 4. ความเขมขนของเกลอแรและอเลคโตรไลต 5. ปรมาตรของของเหลวนอกเซลลรวมทงแรงดนออสโมตกของของเหลว 6. อณหภมกาย (ในกรณของสตวเลอดอน)

ภาพแสดงการรกษาดลยภาพของออกซเจนและคารบอนไดออกไซดในรางกาย ทมา : http://www. il.mahidol.ac.th 371 × 319 (28 เมษายน 2554)



27

ตวอยางของการรกษาดลยภาพดวยฮอรโมน 1. โฮมโอสเตซสของน าในรางกาย (osmoregulation) Osmoregulation หมายถงการควบคมปรมาณน าในกระแสเลอด นจะรวมถงความเขมขนของสาร อเลคโตรไลตในเลอด (เชนแคลเซยม โซเดยม โพแทสเซยม คลอไรด และอน ๆ) ดวยกลไกการควบคมเปนดงน 1.1 การเปลยนแปลงปรมาณน าในรางกาย กระตนกลไกการควบคม ยอนกลบของรางกาย 1.2 ออสโมรเซพเตอร ซงอยทสมองสวนไฮโพทาลามสรบร การเปลยนแปลงไดจากกระแสเลอด 1.3 ไฮโพทาลามสสงสารสอเคมไปยงตอมใตสมอง 1.4 ตอมใตสมองหลงฮอรโมน anti-diuretic hormone (ADH) ไปออกฤทธททอหนวยไต ท าใหทอหนวยไตดดน ากลบมากขน หรอนอยลงแลวแตกรณ การควบคมการดดน ากลบมากหรอนอยขนอยกบปรมาณการหลงของ ADH นนเอง

ภาพแสดงการท างานเพอรกษาสมดลน าของฮอรโมน ADH ทมา : http://www. vcharkarn.com 600 × 535 (28 เมษายน 2554)



28

โฮมโอสเตซสของระดบน าตาลในเลอดรางกายตองการปรมาณน าตาล ในเลอดทพอเหมาะเพอสราง ATP แตเนองจากความตองการATP ของรางกาย เปลยนแปลงไดตามสภาพของรางกาย ดงนนรางกายจงตองเตรยมปรมาณน าตาล ในเลอดใหไดตามความตองการผลตพลงงานอยเสมอ รางกายควบคมโฮมโอสเตซส ของน าตาลในเลอดผานทางฮอรโมน 2 ชนดคอ อนซลนและกลคากอน

ภาพแสดงการท างานเพอรกษาสมดลน าตาลของฮอรโมนอนซลนและกลคากอน

ทมา : http://www3.ipst.ac.th 554 × 541 (28 เมษายน 2555)

การควบคมอณหภมรางกายของสตวเลอดอนสตวเลอดอนใชกลไก การควบคมยอนกลบแบบลบในการรกษาอณหภมของรางกายไดหลายทาง โดยม ศนยกลางทรบสญญาณการเปลยนแปลงของอณหภมอยทไฮโพทาลามส ตวรบรการเปลยนแปลงของอณหภม เรยกวา เทอรโมรเซพเตอร (thermoreceptor) ทผวหนงจะมเทอรโมรเซพเตอรเปนตวรบรอณหภมภายนอกแลวสงสญญาณไปท ไฮโพทาลามส ไฮโพทาลามสจะสงกระแสประสาทไปยงอวยวะตอบสนอง ใหมการท างานในทางทจะชวยปรบอณหภมรางกายเขาสภาวะปกตตอไป



29

วธการทสตวใชในการปรบสมดลของอณหภมรางกาย (Corrective mechanisms in temperature control) ไดแก 1. การเพมหรอลดการหลงเหงอ 2. การขยายตว-การหดตวของหลอดเลอดบรเวณผวหนงเพอการระบาย ความรอน นอกจากนการหดตวและการขยายตวของหลอดเลอดบรเวณภายในรางกาย ยงมผลตอการกระจายความรอนและการรกษาระดบอณหภมของเลอดทไหลกลบเขายง หวใจไดดวย โดยการไหลของเลอดในหลอดเลอดแดงและหลอดเลอดด าในลกษณะ ทเปน countercurrent flow มบทบาทตอการรกษาอณหภมใหกบรางกาย ดวยเชนกน 3. การหดตวของกลามเนอ piloerector ทโคนขนเพอผลตความรอน และการสนของกลามเนอทวรางกาย (shievering) 4. การเพมหรอลดอตราเมแทบอลซมของรางกายผานทางการท างาน ของฮอรโมน ภาพแสดงวธการทสตวใชในการปรบสมดลของอณหภมรางกาย

ทมา : http://www.kruratwic.wordpress.com 595 × 602 (28 เมษายน 2555)



30

บตรค าถามท 9.3


ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกอกษร ดานลางใสลงในชอง ทมขอความสมพนธ กบขอความทางดานบน เพยงค าตอบเดยว (คะแนนเตม 5 คะแนน ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน)

1. การควบคมการดดน ากลบ 2. สภาพแวดลอมภายในรางกายสตว 3. ตวรบรการเปลยนแปลงของอณหภม 4. โฮมโอสเตซสของน าในรางกาย (osmoregulation) 5. วธการทสตวใชในการปรบสมดลของอณหภมรางกาย

ก. การหลงฮอรโมน ADH ข. การเพมหรอลดการหลงเหงอ ค. การควบคมปรมาณน าในกระแสเลอด ง. ของเหลวทอาบรอบเซลลและน าเหลอง จ. เทอรโมรเซพเตอร (thermoreceptor)



31



1. ก 2. ง 3. จ 4. ค 5. ข

ตอบถกหมดเลยใชไหมเกงมากครบ



32


ปจจยทมผลตอการควบคมการหลงฮอรโมน





33



ปจจยทมผลตอการควบคมการหลงฮอรโมน การหลงฮอรโมนจากตอมไรทอชนดตางๆของรางกายจะอยในสภาวะทรางกายสามารถควบคมใหฮอรโมนเหลานนท างานมากหรอนอยไดตามความตองการ ซงขนอยกบสภาพแวดลอมทเปนสงเราทงภายในและสงเราภายนอก สงเราภายใน ไดแกปรมาณของสารตางๆในเลอดเชน กลโคส น า แรธาตตางๆและ ฮอรโมน เปนตน สงเราภายนอกไดแก แสง อณหภม ภาพทตามองเหน เสยง เปนตน

ภาพแสดงสงเราควบคมการท างานของรางกาย ทมา : http://www.student.nu.ac.th 600 × 279 (28 เมษายน 2555)

ปจจยทควบคมการหลงฮอรโมนมอะไรบางและมผลอยางไรบางตอการด ารงชวต อยากรเชญทางนนะครบ



34

อยางไรกตามหากตอมไรทอรบสญญาณจากสงเราใหหลงฮอรโมนโดยไมจ ากด อวยวะเปาหมายจะถกกระตนใหท างานตลอดเวลา ท าใหเกดผลเสยจนเปนอนตราย ตอชวต รางกายจงจ าเปนตองมระบบควบคมการหลงฮอรโมนของตอมไรทอโดยระบบ ควบคมดงกลาว อาจเปนปรมาณของฮอรโมนเอง หรอ ระดบสารเคมอน ๆ ในเลอด เพอใหระบบตางๆท างานสมพนธกนและสอดประสานกนไดอยางสมดล เพอเปนการรกษา ดลยภาพของรางกายทเรยกวา Homeostasis ดงนนรางกายจงตองมการควบคม การท างานของฮอรโมนใหพอเหมาะพอด เพอไมใหเกดความผดปกต ซงท าได 2 ลกษณะ การควบคมแบบยบยงยอนกลบ (negative feedback) การควบคมแบบกระตนยอนกลบ (positive feedback)

กลไกการควบคมการหลงฮอรโมนจากตอมใตสมอง ทมา : http://www.myfirstbrain.com 249 × 314 (28 เมษายน 2555)



35

การควบคมแบบยบยงยอนกลบ ( negative feedback ) การควบคมแบบยบยงยอนกลบ : เกดจากเมอมการหลงฮอรโมนออกมาแลวจะม การสงสญญาณบางอยางกลบไปยงแหลงทหลงฮอรโมนออกมาใหลดหรอหามการหลง ฮอรโมนจากแหลงนนอกตวอยางเชน การควบคมการหลงฮอรโมนจากตอมพาราไทรอยด : เมอระดบ Ca++ ในเลอด ลดลงกวาปกตของรางกาย ตอมพาราไทรอยดจะหลงพาราทอรโมนเขาสกระแสเลอด เพอออกฤทธทเซลลเปาหมาย เชน กระดกจะปลอย Ca++ เขาสกระแสเลอดเพมขน จนถงระดบปกต เมอระดบ Ca++ อยในระดบปกตแลว กจะยอนกลบไปยบยง ตอมพาราไทรอยดไมใหมการหลงพาราทอรโมนออกมาอก

ภาพแสดงการควบคมการหลงฮอรโมนจากตอมพาราไทรอยด ทมา : http://www.pibul.ac.th 400 × 300 (28 เมษายน 2555)



36

การควบคมการหลงฮอรโมนจากตอมไทรอยด : เมอระดบฮอรโมนไทรอกซน ในเลอดสงขนจะไปยบยงไฮโพทาลามสไมใหหลงฮอรโมนกระตนตอมใตสมองสวนหนา ใหหลงฮอรโมน TSH ไปกระตนการหลงฮอรโมนจากตอมไทรอยดท าใหตอมไทรอยด หยดหลงฮอรโมนไทรอกซน

ภาพแสดงการควบคมการหลงฮอรโมนจากตอมไทรอยด ทมา : http://www.pibul.ac.th 400 × 300 (28 เมษายน 2555)



37

การควบคมแบบกระตนยอนกลบ ( positive feedback ) การควบคมแบบกระตนยอนกลบ : เกดจากเมอมการหลงฮอรโมนออกมาแลว จะมการสงสญญาณบางอยางกลบไปยงแหลงทหลงฮอรโมนนนออกมาใหเพมการหลง ฮอรโมนจากแหลงนนอกเชน การควบคมการหลงฮอรโมนออกซโทซน : ขณะคลอดศรษะของทารก จะขยายปากมดลกใหกวางออก หนวยรบความรสกบรเวณปากมดลกจะสงกระแส ประสาทไปยงตอมใตสมองสวนหลงใหหลงฮอรโมนออกซโทซนเพมขนกระตนการบบตว ของกลามเนอมดลกใหดนทารกออกมาเพอขยายปากมดลกใหกวางขนยงปากมดลก กวางขนกยงมผลกระตนการหลงฮอรโมนออกซโทซนมากขนจนกระทงทารกคลอด ออกมา การหลงฮอรโมนออกซโทซนจงจะหยดลง

ภาพแสดงการควบคมการหลงฮอรโมนออกซโทซนขณะคลอดทารก ทมา : http://www.vcharkarn.com 500 × 336 (28 เมษายน 2555)



38

การควบคมการหลงฮอรโมนออกซโทซน : ขณะทารกดดนมแมจะเกดกระแส ประสาทไปกระตนไฮโพทาลามสใหสงสญญาณไปกระตนใหตอมใตสมองสวนหนา หลงฮอรโมนออกซโทซนเพอกระตนใหเตานมบบตวหลงน านมออกมาเมอทารกยงดดนม มากขนยงมการหลงออกซโทซนมากขน

ภาพแสดงการควบคมการหลงฮอรโมนออกซโทซนขณะทารกดดนม ทมา : http://www.pibul.ac.th 817 × 500 (28 เมษายน 2555)



39

บตรค าถามท 9.4


ค าชแจง ใหนกเรยนใส ลงในชอง หนาขอความทถกตอง และใส ลงในชอง หนาขอความทผด

(คะแนนเตม 5 คะแนน ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน)

1. เมอระดบ Ca++ ในเลอดลดลงกวาปกต ตอมพาราไทรอยดจะหลงฮอรโมนพาราทอรโมนเขาสกระแสเลอด

2. เมอระดบฮอรโมนไทรอกซนในเลอดสงขนจะไปกระตนไฮโพทาลามสใหหลงฮอรโมน TSH

3. ขณะคลอดศรษะของทารกปากมดลกจะขยายกวางออกเพราะมฮอรโมนออกซโทซนเพมขน

4. เมอทารกยงดดนมมากขน จะมหลงฮอรโมนออกซโทซนเพอกระตนให เตานมบบตวหลงน านมออกมานอย

5. สงเราภายในทควบคมการหลงฮอรโมน ไดแก กลโคส น า แรธาตตาง ๆ และ ฮอรโมน



40



1. 2. 3. 4. 5.

ตอบถกหมดเลยใชไหมเกงมากครบ



41

แบบทดสอบหลงเรยน เรอง ฮอรโมนกบการรกษาดลยภาพในรางกาย





4. สารเคม ทออกมาสกระแสเลอด และถกเปลยนไปเปน angiotensin ซงไปกระตนให ตอมหมวกไตชนนอก (adrenal cortex) หลงฮอรโมน aldosterone คอขอใด

ก. Cretin ข. Renin ค. Insulin ง. Retinin




42

6. โครงสรางทใชในการรกษาดลยภาพของน าและแรธาตในสตวบก คอขอใด ก. ตอมเกลอ ข. หนวยไต ค. ตอมนาซล ง. แทรกไทล แวควโอล


8. ฮอรโมนทมบทบาทส าคญในการควบคมระดบแคลเซยมในเลอด คอ ก. Thyroxin , Glucagon ข. Calcitonin , Parathormone ค. Prolactin , Oxytocin ง. Aldosterone , Cortisol 9. ฮอรโมนกลมใดควบคมการดดน ากลบคนทอหนวยไต ก. Vasopressin ข. Epinephrine ค. Calcitonin' ง. Thyroxin 10. ขอใดตอไปนแสดงใหเหนถง Negative feedback mechanism ก. กระบวนการดดกลโคสกลบคนของทอหนวยไต ข. การขบน ามนออกทางผวหนงเพอลดการสญเสยน าทางผวหนง ค. ความสมพนธระหวางตอมใตสมอง ตอมไทรอยด และระดบฮอรโมนไทรอกซน ในกระแสเลอด ง. ซากสงมชวตเกดการยอยสลายเปนสารประกอบทพชสามารถน ากลบมาใช ประโยชนไดอก



43

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน

เรอง ฮอรโมนกบการรกษาดลยภาพในรางกาย

9vตอ

1. ง 6. ข 2. ก 7. ก 3. ค 8. ข 4. ข 9. ก 5. ค 10. ค

ถกหมดเลย เกงมากครบ



44

บรรณานกรม

เกษม ศรพงษ และคณะ. ชววทยา. กรงเทพฯ : ชมรมบณฑตแนะแนว, 2540. ____________. คมอเตรยมสอบ ชววทยา เลม 1 ชวงชนท 4 (ม.4- ม.6). กรงเทพฯ : ภมบณฑตการพมพ, 2537. ธนะชย ทองศรนช และคณะ. คมอชววทยา 6 ว 044. กรงเทพ ฯ : ประสานมตร, 2533. นนทยา บญเคลอบ และคณะ. พจนานกรมวทยาศาสตร ฉบบภาพประกอบ. กรงเทพ ฯ : โปรดคทฟ บค , 2541. ประพนธ พนธารา. สรปเขมชววทยาพนฐานและเพมเตมใหม . กรงเทพ ฯ : ซแอนดเอนบค. แมค, 2552. ปรชา สวรรณพนจ และ นงลกษณ สวรรณพนจ. ชววทยา ม.6 เลม 5. กรงเทพฯ: เจรญดการพมพ, 2536. สมาน แกวไวยทธ. คมอเตรยมสอบชววทยา ม.4 – 5 – 6 . กรงเทพฯ : ไทเนรมต อนเตอรโปรเกรสซฟ. 2537. สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน, โครงการ. สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน เลม 10. กรงเทพ ฯ : ไทยวฒนาพานช, 2531. สมใจ รกษาศร. ชววทยา Essential Atlas of Biology. กรงเทพฯ : สวรยาสาสน, 2547. สงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, สถาบน. กระทรวงศกษาธการ . หนงสอเรยนชววทยา เลม 3. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2548 ____________. คมอครชววทยา เลม 3. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2548. ____________. หนงสอเรยนวชาชววทยา ว044 ชนมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524 . กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2536. http://www.kruratwic.wordpress.com 595 × 602 (28 เมษายน 2555) http://www3.ipst.ac.th 554 × 541 (28 เมษายน 2555) http://www. vcharkarn.com 600 × 535 (28 เมษายน 2555) http://www. il.mahidol.ac.th 371 × 319 (28 เมษายน 2555) http://www.pibul.ac.th 817 × 500 (28 เมษายน 2555) http://www.vcharkarn.com 500 × 336 (28 เมษายน 2555) http://www.pibul.ac.th 400 × 300 (28 เมษายน 2555) http://www.pibul.ac.th 400 × 300 (28 เมษายน 2555)



45

http://www.kruratwic.wordpress.com 595 × 602 (28 เมษายน 2555) http://www3.ipst.ac.th 554 × 541 (28 เมษายน 2555) http://www. vcharkarn.com 600 × 535 (28 เมษายน 2555) http://www. il.mahidol.ac.th 371 × 319 (28 เมษายน 2555) http://www.pibul.ac.th 817 × 500 (28 เมษายน 2555) http://www.vcharkarn.com 500 × 336 (28 เมษายน 2555) http://www.pibul.ac.th 400 × 300 (28 เมษายน 2555) http://www.pibul.ac.th 400 × 300 (28 เมษายน 2555) http://www.myfirstbrain.com 249 × 314 (28 เมษายน 2555) http://www.student.nu.ac.th 600 × 279 (28 เมษายน 2555) http://www.lks.ac.th 400 × 300 (28 เมษายน 2555) http://www.lks.ac.th 400 × 300 (28 เมษายน 2555) http://www.lks.ac.th 400 × 300 (28 เมษายน 2555) http://www.lks.ac.th 400 × 300 (28 เมษายน 2555) http://www. pibul.ac.th 817 × 500 (28 เมษายน 2555) http://www. vcharkarn.com 700 × 393 (28 เมษายน 2555)

ชุดการสอนที่ 9...

Technology

Transcript of ชุดการสอนที่ 9...