έργα τεσσάρων

πεζογράφων

ΠΕρΙοδΙκο γΙΑ Το Λογο κΑΙ Την ΤΕχνη

4τχ.

λογοτεχνία

κοιν

ωνία

συ

νο

μιλ

ώντα

ςμ

ε

ένα

νφ

υλα

κισ

μέν

ο

ποίησησ υ γ κ ο μ ι δ

ή

10 ποιημάτων

εικα

στι

κάSa

lva

do

rD

ali

ηεπ

ιμο

νήτη

ςμνή

μης

7η

Τέχνη

Lars V

on Trie

r

αφ

ιέρω

μα

έτος 1ο τριμηνιαία έκδοση Ιούνιος - Αύγουστος 2010

τοθ

έμα

ηεπ

ανά

στα

ση

μια

ς γ

ενιά

ς

οικονομίαηΕλλάδα

και η κρίση

sodeia.grκοντάσας

από15 Ιουλίου

ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑΔημήτρης Δικαίος

Μαρία ΡοδοπούλουΜπατίστας Μαλαματένιος

Υπεύθυνη ύληςΜαρία Ροδοπούλου

Σύνταξη - ΣελιδοποίησηΔημήτρης Δικαίος

ΛογότυποΓραφιστική επιμέλεια

Άννα Στράνη

ΕξώφυλλοΑνθή Σταματάκη

Γλωσσική επιμέλεια - ΔιόρθωσηΜπατίστας Μαλαματένιος

Σκιτσογραφίαe l f - h

ιστοσελίδα περιοδικούsodeia.gr

ηλεκτρονικό ταχυδρομείοsodeia@ymail .com

τηλέφωνο επικοινωνίας694 717 600 5

Εκτύπωση - ΒιβλιοδεσίαΕΣΚΑΛΙΝΑ ΜΟΝ Ε.Π.Ε.

3ο χλμ. Κορωπίου - Βάρης, Κορωπί.τ.κ. 19400 τηλ. 210 60 222 42

2

περιοδικό

Αλέξανδρος Κλώσσας, Μπατίστας

Μαλαματένιος, George Baphomet,

π.Αλέξανδρος Μιχαλόπουλος, Λευ-

τέρης Πανούσης, Φωτεινή Μπα-

ξεβάνου, Σταυρούλα Δημητρίου,

Δημήτρης Νίκου, Απόστολος Θη-

βαίος, Klaus Luthardt, Νανά Τσό-

γκα, Βασίλης Πολύζος, Μαρία

Ροδοπούλου, Μελίτα Αδάμ, Ελένη

Β.Πίππα, Δημήτρης Δικαίος, Γιώρ-

γος Δελιόπουλος, Γιώργος Τάσος,

Ρένα Βασιλά, Θοδωρής Βοριάς,

Μαρία Τσιράκου, Αλέξανδρος Καυ-

κάς, Ζιzάνιο.

τεύχος 4

Συντακτική ομάδακατά σειρά θεμάτων

δημοσιεύουμε

κείμενα, άρθρα,

συνεντεύξεις,

δοκίμια, ποίηση,

πεζογραφία,

σκίτσα, εικαστικά,

αφιερώματα κ.α.

ΣΤΕΙΛΕ ΤΟ ΔΙΚΟ ΣΟΥ

sodeia@ymail.com

Εγκαταλελειμμένη θέα ο Άνθρωπος,εναλλαγή τοπίων παγωμένων. Αλλάη σοδειά των Θεριστών εξαίρεσηστου κόσμου τη νευρική ακαμψία.

σοδειά συγκομιδή για τον Άνθρωπο

το επόμενο τεύχος από τις 10/9 στα βιβλιοπωλεία

3

Ιούνιος - Αύγουστος 2010

περιεχόμενα

Lars Von Trierκινηματογράφος

08

15

ο Μάης του Έρωτα καιτης Έπανάστασης - άρθρο

Salvador Daliεικαστικά

19

04 Ελλάδαθύτης ή θύμα της κρίσης

06 η Άλωση της Κυριακήςάποψη - άρθρο

08 Lars Von Trierκινηματογράφος

11 Καλλιτεχνικές εκδηλώσειςΜουσική - Θέατρο - Εικαστικά

12 Μηδέν στην Ελευθερίασυνομιλώντας μ’ έναν φυλακισμένο

15 Η επανάσταση μιας γενιάςτο θέμα

18 Φωτογραφίακάποτε η Αθήνα - μέρος 2ο

19 Salvador Daliεικαστικά

20 Λογοτεχνίαέργα τεσσάρων πεζογράφων

24 Νανά Τσόγκαένα μικρό αφιέρωμα στην ποιήτρια

25 T.S.Eliotμεταφράσεις

26 ποιητικός Λόγοςσυγκομιδή Δέκα ποιημάτων

30 Βιβλίο9 προτάσεις για το καλοκαίρι

31 Ζιzάνιομια ωρολογιακή βόμβα

4

ΕΕλλλλάάδδααθύτης ή θύμα

της οικονομικής

κρίσης;του Αλέξανδρου Κλώσσα

«Η κρίση του χρέους στην Ελλάδακαι η εξάπλωση της σε άλλες χώρεςτης Ευρωζώνης έχει χρησιμεύσει ωςμια οδυνηρή υπενθύμιση των κινδύ-νων που συνδέονται με το υψηλό δη-μόσιο χρέος σε ένα παγκοσμιo-ποιημένο οικονομικό σύστημα» ανα-φέρεται σε πρόσφατο report του Council of Foreign Relations, του αμε-ρικανικού think tank που μεταξύάλλων επιμελείται την παγκοσμίωςγνωστή διμηνιαία έκδοση «ForeignAffairs».Το CFR επιχειρεί να αξιολογήσει την

απειλή της μετάδοσης της κρίσης σεχώρες εκτός Ευρώπης, επισημαίνο-ντας ότι πρόκειται για ένα ζήτημαπου «έχει διχάσει τους εμπειρογνώμο-νες σχετικά με το ποιος θα είναι οαντίκτυπος στην οικονομία των ΗΠΑ– όπου το χρέος αναμένεται να ανέλ-θει στο 90% του ΑΕΠ έως το 2020»Οι τελευταίες εβδομάδες έχουν δείξει

ότι, παρόλο που η Ελλάδα έχει μικρό«αποτύπωμα» στην παγκόσμια οικο-νομική απόδοση, ρίχνει μια βαριάσκιά στις χρηματοπιστωτικές αγορές.

Αυτές οι δυσκολίες χρηματοδότησηςέχουν «αντηχήσει» στις ΗνωμένεςΠολιτείες, ως επί το πλείστον, ως ένα«στοίχημα» για τα χρηστά ήθη. Δα-νειολήπτες με αμφίβολες προοπτικέςτελικά θα βρεθούν αντιμέτωποι μεθυμωμένους δανειστές. Και αυτό μεφόντο την κρίση που περιορίζεταιμέχρι στιγμής στην Ελλάδα κατάκύριο λόγο, μια χώρα που αντιστοιχείμόνο στο 2,6% του ΑΕΠ της Ευρωζώ-νης. Με απλά λόγια η Ελλάδα έχει κα-ταφέρει να σπέρνει φωτιές στοπέρασμα της, που κατάκαίουν την πα-γκόσμια οικονομία. Πόσο πιθανό είναι όμως η Ελλάδα να

μπορεί να προκαλέσει όλη αυτή τηκαταστροφή και πόσο δύσκολο είναιόλοι αυτοί που πλήττονται από τηνελληνική κρίση να προλάβουν τηνφωτιά πριν κάψει και τις δικές τους οι-κονομίες. Μια πιο προσεκτική ματιά στα γεγο-

νότα δείχνει ότι τα πράγματα δενείναι έτσι όπως φαίνονται ή όπως θέ-λουν κάποιοι να φαίνονται.

οικ

ον

ομ

ία

5

Ιούνιος - Αύγουστος 2010

Η αντιμετώπιση της κρίσης αυτά τατρία χρόνια, που σαρώνει στο πέρα-σμα της οικονομίες και αγορές, δεναντιμετωπίστηκε ποτέ από την Ευρω-παϊκή Ένωση με κοινές αποφάσεις.Κάθε κράτος μέλος, φρόντισε πρώτακαι κύρια για τη θωράκιση (ή μη) τηςοικονομίας του, χωρίς να υπάρξειστην πραγματικότητα καμία Κοινο-τική απόφαση προστασίας της Ευρω-παϊκής οικονομίας.

Όταν το 2007 η κρίση έκανε την εμ-φάνιση της στην άλλη πλευρά του Ατ-λαντικού, οι Ευρωπαίοι Εταίροι,έσπευσαν να διαβεβαιώσουν ότι δενυπάρχει θέμα να πληγεί η ευρωπαϊκήοικονομία, καθώς δεν υφίσταται θέμα“μόλυνσης” από τα πρωτοεμφανιζό-μενα τότε τοξικά ομόλογα και δάνειαχαμηλής εξασφάλισης και τις επιπτώ-σεις τους στην οικονομία των ΗΠΑ.Η οικονομική κρίση, όπως τα νέα, κι-

νείται με μεγάλες ταχύτητες, ότανπρόκειται για αρνητικές ειδήσεις.Όταν λοιπόν, το 2008 η Ευρωπαϊκή οι-κονομία αρχίζει να νιώθει τις πιέσειςτης οικονομικής κρίσης, οι Ευρωπαίοι,αρχίζουν να καταλαβαίνουν (γιαάλλη μια φορά;) ότι η ΕυρωπαϊκήΈνωση, η οποία ξεκίνησε ως μια κατε-ξοχήν οικονομική ένωση, δεν αποτε-λεί παρά μια “φούσκα” που σκάειστην πρώτη πίεση.

Τα όργανα της Ε.Ε, δεν κατάφεραννα αντιμετωπίσουν την κρίση, χρησι-μοποιώντας δυνατά όπλα. Πρώτοθύμα (μετά την αξιοπιστία της Ε.Ε) ηΕλλάδα, η οποία αφέθηκε βορά στανύχια των κερδοσκόπων. Οι Ευρω-παίοι εταίροι μας άργησαν να αντι-δράσουν στις επιθέσεις των αγορών,στην ήδη νοσούσα ελληνική οικονο-

μία, μη μπορώντας για ακόμα μιαφορά να αποφασίσουν εάν θα πρέπεινα συμπεριφερθούν ως ένωση κρατώνή ομοσπονδία αγορών.

Η καθυστέρηση λήψης αποφάσεων,στοίχισε τόσο στην Ελλάδα, όσο και σεολόκληρη την Ε.Ε. Είναι προφανές ότιστο ευρωπαϊκό σύστημα κάτι δεν λει-τουργεί. Η ολιγωρία των μηχανισμώνέδειξαν περίτρανα ότι είναι άμεσηανάγκη η Ευρώπη να προχωρήσει στηδημιουργία θεσμών που θα την προ-στατέψουν μελλοντικά απέναντι σεμία νέα χρηματοοικονομική κρίση,χωρίς να αναζητά θύτες ή θύματα γιανα καλύψει τις αδυναμίες της.

οικ

ον

ομ

ία

6

ηη ΆΆλλωωσσηη ττηηςς ΚΚυυρριιαακκήήςςτου Μπατίστα Μαλαματένιου ΩΠΑ

Ένας περίπατος στις γειτονιές τηςΑθήνας κινδυνεύει να χωρέσει όλεςεκείνες τις αντιθέσεις, τις διασπαστι-κές και απάνθρωπες αντιθέσεις, πουαναπτύσσονται στο όνομα μιας κα-θωσπρέπει ενότητας. Μερικά βήματαστα «ξεδοντιασμένα» πεζοδρόμια μετις χτικιάρικες νεραντζιές, είναι ικανάνα καταρρίψουν το μύθο της κοινωνι-κής συνοχής και να του προσδώσουντην πραγματική του «σπουδαιότητα»,η οποία δεν είναι ικανή να υπερβεί ταόρια της κοινωνικής οκνηρίας πουοδηγεί στη δυσβάστακτη «εκκωφα-ντική σιωπή». Σιωπή για το μίζερο,για το άδικο, για το «σκοροφαγω-μένο» που αυτο-λουστράρεται για νααποπλανήσει με την κίβδηλη γυα-λάδα του.

Από την άλλη πάλι, είναι κι εκείνατα κυριακάτικα πρωινά της Άνοιξηςπου κάνουν τις γειτονιές της πρωτεύ-ουσας να μεταμορφώνονται σχεδόνμαγικά. Δεν ενοχλεί η κιτρινίλα, δενπροκαλεί η μούχλα, δεν εμποδίζει τοκαυσαέριο, δεν κουράζουν οι κόρνες.Τα πρωινά της Κυριακής είναι λες καιπέρασε από πάνω τους το μολύβι τουΆντερσεν, μετατρέποντας όλη αυτήτη συσσωρευμένη μιζέρια σε λεβε-ντιά.Τα ερεθίσματα είναι τόσο έντονα που

θέλω να ξεστομίσω εκείνο που δεντολμώ συχνά. Να πω: «καλημέρα»!Να δω τα πρόσωπα των ανθρώπωνκαθαρά και να διακρίνω τα χαρακτη-ριστικά μου στο καθρέφτισμα τηςδικής τους γνήσιας γυαλάδας.

30 Μαΐου,ο αυτοκράτορας είναι γυμνός

Προτελευταία μέρα της Άνοιξης, Κυ-ριακή πρωί και το ασχημόπαπο μετα-μορφώθηκε σε κύκνο. Περπατούσα σεένα στενό πεζοδρόμιο και προσπα-θούσα να αφουγκραστώ μια καμπάναπου ακούγονταν από μακριά. Σχεδόνβίαια, εισέρχονται στα αυτιά μουφωνές προερχόμενες από την απένα-ντι πλευρά του δρόμου. Δύο αδύνατοινεαροί μετανάστες που ψαχούλευανστα σκουπίδια προσπαθούσαν νατραβήξουν μια σκούρα βαλίτσα έξωαπό τον πράσινο κάδο, την οποίαόμως διεκδικούσε με μένος και έναςρακένδυτος ηλικιωμένος άστεγος πουψαχούλευε κι εκείνος.

Ακριβώς απέναντι από το σημείο μετη «βαλίτσα της έριδας», υπήρχανκαμιά εικοσαριά ηλικιωμένοι που έπι-ναν ούζο σε ένα συνοικιακό καφενείο.Μόλις αντιλήφτηκαν το γεγονός, άρ-χισαν να γελούν και να φωνάζουνεπευφημώντας τον γέροντα άστεγο,ο οποίος παίρνοντας θάρρος δενά

πο

ψη

έμεινε στη λεκτική βία αλλά προσπά-θησε να επιτεθεί και σωματικά στουςδύο νεαρούς μετανάστες.

Τη στιγμή εκείνη πέρασε μπροστάαπό το συμβάν ένα άσπρο σπορ αυτο-κίνητο, το οποίο έχοντας κάτι παρα-πάνω από δυνατά την ένταση τηςμουσικής, επέβαλε την σιωπή τωνυπολοίπων. Ο οδηγός δίχως να αντι-ληφθεί τις φωνές και τις αψιμαχίες,προσπέρασε τραγουδώντας, «ΩΠΑ»,επιβάλλοντας άθελα του την ηρεμία. Οι μετανάστες απομακρύνθηκαν, οάστεγος γέροντας έμεινε να επεξερ-γάζεται τη βαλίτσα-λάφυρο, οι ηλι-κιωμένοι θαμώνες του καφενείοσυνέχισαν να κουβεντιάζουν και ναδιαβάζουν τις αθλητικές τους εφημε-ρίδες και εμένα η Κυριακή μου έμεινεγυμνή σαν τον αυτοκράτορα. Θαρρείςπως όλες οι μέρες συνωμότησαν, άρ-

παξαν μια γόμα και βάλθηκαν νασβήσουν την μολυβιά του Άντερσενπάνω από την Κυριακή.

«ΩΠΑ»Και έτσι, με επιβεβλημένες λέξεις

ανθρώπων, με επιβεβλημένες συμπε-ριφορές και μουσικές, τα στενά τηςΑθήνας έγιναν και πάλι ρουτίνα κα-θημερινότητας. Μίζερες μέρες και«γερασμένοι» άνθρωποι, πλαδαροίκαι άνευροι, έτοιμοι να πιάσουν ταμπαστούνια τους από την κούνια. Μούχλιασαν και κιτρίνισαν οι καρδιέςμέσα μας. Και τα πρόσωπα μας θά-μπωσαν κι αυτά, καθρεφτίζοντας πα-ραμορφωμένες όψεις πια. Λες καιγεννηθήκαμε υπερήλικες, λες γεννη-θήκαμε παλαίμαχοι.

«ΩΠΑ», Ω.δή Π.αλαίμαχων Α.νθρώπων!

7

Ιούνιος - Αύγουστος 2010

Αρ

χα

ίαο

λυ

μπ

ία- ν

αό

ς

8

Lars Von rier

«Το να προκαλέσεις θεωρώ ότι είναιτο πιο εύκολο πράγμα στον κόσμο,δεν αποτελεί όμως τη βάση για να κά-νεις σημαντική τέχνη και δεν αφοράτη δική μου δουλειά. Αν προκαλώ κά-ποιον, άλλωστε, αυτός είναι μόνο οεαυτός μου. Κηρύττω διαρκώς τον πό-λεμο σ’ εμένα τον ίδιο, στον τρόπο μετον οποίο μεγάλωσα, στις προσωπι-κές μου αξίες». Lars von Trier

Ο Trier μεγάλωσε στην Κοπεγχάγητων μεταβατικών κοινωνικοπολιτικάδεκαετιών του ’50 και του ’60, στο μέσομιας οικογένειας, η οποία, σύμφωναμε τον ίδιο, «στερούνταν συναισθημά-των, θρησκείας και της όποιας ευχα-ρίστησης». Οι γονείς του, επιχείρησαννα μεταδώσουν την ηδονή της απόλυ-της ελευθερίας, χωρίς να μπορούν ναφανταστούν ότι ίσως η υπερβολικήανεξαρτησία που του προσέφεραν θαβάρυνε τους εύθραυστους παιδικούςώμους του μ’ ένα αίσθημα κενού. «Δενυπήρχαν καθόλου κανόνες, γεγονόςπου δημιουργούσε προβλήματα.Έπρεπε να πιέζω εγώ τον εαυτό μουνα ασχοληθώ με τα διαβάσματα ήακόμη και να πηγαίνω καθημερινάστο σχολείο, γιατί κανένας από τουςγονείς μου δεν ήταν διατεθειμένος ναμου υποδείξει τι ήταν σωστό και τιόχι».

Το 1984, ένα μόλις χρόνο μετά τηναποφοίτησή του από τη ΔανέζικηΣχολή Κινηματογράφου, ο Trier ολο-

κλήρωσε την πρώτη του μεγάλου μή-κους ταινία. Μιλάμε βεβαίως για το”Στοιχείο του Εγκλήματος – The Ele-ment of Crime”. Ένα φιλμ στο οποίομαθαίνουμε, με αναδρομή στο παρελ-θόν, πως ο επιθεωρητής της αστυνο-μίας κ.Φίσερ, που βρίσκεται τώραστην Αίγυπτο υποφέροντας από πο-νοκεφάλους, είχε υποστεί στην Ευ-ρώπη μια τρομερή τρομακτικήεμπειρία.

του George Baphomet T

κιν

ημ

ατο

γρ

άφ

ος

9

Ιούνιος - Αύγουστος 2010

Μέσω της ψυχανάλυσης επιστρέφειπίσω στο χρόνο πριν από δυο μήνες.Τότε δηλαδή που του είχε ανατεθεί ναδιερευνήσει τους παράξενους και τε-λετουργικούς φόνους μικρών κορι-τσιών. Απευθύνεται έτσι, στον παλιότου δάσκαλο και βαθμιαία εμπλέκε-ται και ο ίδιος... Κορυφαίο φιλμ νουάρ,το πρώτο της τριλογίας της “ύπνω-σης” για τη θνήσκουσα Ευρώπη, πουμε εκπληκτικές τεχνικές αναφέρεταισε μια γηραιά ήπειρο νεκρή και γε-μάτη φθορά. Ατμόσφαιρα απόκοσμη,με ύφος στιλιστικό αλλά παράλληλαμεταμοντέρνο. Φιλμ που ταξίδεψε τονδημιουργό του μέχρι τις Κάννες, χαρί-ζοντας του ένα βραβείο τεχνικού επι-τεύγματος και ξεκινώντας τομακροχρόνιο φλερτ του Δανού καλλι-τέχνη μ’ ένα από τα πιο σημαντικά κι-νηματογραφικά φεστιβάλ.

Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο Trierμας παρουσιάζει το “Epidemic”. Ίσωςτο πιο παρεξηγημένο κομμάτι της“ευρωπαϊκής” τριλογίας του. Κε-ντρική ιδέα και πάλι η Ευρώπη, πουαποσυντίθεται καθώς φθίνει. Αυτοα-ναφορά, σαρκασμός κι αλληγορία δι-πλής κατεύθυνσης περιστρέφονταιγύρω από την ευφυή ιδέα της κατα-σκευής ταινίας μέσα σε ταινία. Η τρι-λογία ολοκληρώνεται το 1991, με τουποβλητικό “Europa”. Ο ήρωάς μας,ένας φιλήσυχος και αφελής Αμερικα-νός, γερμανικής καταγωγής, εγκαθί-σταται στη μεταπολεμική Γερμανία,εργαζόμενος ως σιδηροδρομικόςυπάλληλος. Εκεί γνωρίζει και ερωτεύ-εται μια μυστηριώδη γυναίκα με ύπο-πτες διασυνδέσεις. Μια εφιαλτικήταινία, η οποία ξεδιπλώνει σταδιακάτους ρυθμούς της, αφήνοντας την

εξωπραγματική αί-σθηση πως ό,τι συμ-βαίνει μπορεί μεν ναανήκει στη σφαίρατου φανταστικού,χωρίς όμως αυτό ναστερεί τίποτα, απότη δύναμη της αλη-θοφάνειάς της.Λαβυρινθώδης και σκοτεινή, αιχμα-λωτίζει το υποσυνείδητο, αναζητώ-ντας την ευθύνη για την παρακμήενός κόσμου που προχωρά στη νέατάξη πραγμάτων, στιγματισμένοςωστόσο ακόμα, από το νοσηρό παρελ-θόν του. Κι όλα αυτά, υπό τους ήχους,ενός υπέροχου soundtrack.

Στα χρόνια που ακολούθησαν ο Trierυπέγραψε μια ανορθόδοξη αλλά μα-γική εκδοχή της “Μήδειας”, για λογα-ριασμό της μικρής οθόνης καιολοκλήρωσε μία αν μη τι άλλο “πα-ράξενη” τηλεοπτική σειρά, το “King-dom”. Την ίδια περίοδο, αποφάσισε ναενώσει τις δυνάμεις του με τον παρα-γωγό Πέτερ Άλμπεκ Τζένσεν και ναιδρύσουν τη δική τους εταιρεία, τηνZentropa, ένα καταφύγιο ανεξάρτητηςέκφρασης και πλήρους ελευθερίας γιαοποιονδήποτε σκηνοθέτη το είχε ανά-γκη. Καθώς όμως τα καλλιτεχνικά κα-τορθώματα του δημιουργού άρχισαννα υπερβαίνουν τα σύνορα της χώραςτου, μεθοδικά ξεκίνησε να χτίζεταικαι η φήμη ενός εύθραυστου ψυχολο-γικά και φορτωμένου άγχη ανθρώ-που, ο οποίος φοβάται τα αεροπορικάταξίδια, παλεύει καθημερινά με τιςάφθονες νευρώσεις του και έρχεταιτακτικά αντιμέτωπος με την κατά-θλιψη.

κιν

ημ

ατο

γρ

άφ

ος

10

Φτάνουμε έτσι στο 1996 και ο Trierμας παραδίδει ίσως την καλύτερη δη-μιουργία του. Μιλάμε φυσικά για το“Δαμάζοντας τα Κύματα” εκεί όπου οκαλλιτέχνης επαναπροσδιορίζει τηνέννοια του μελοδράματος. Ξεκινώ-ντας, πειραματιζόμενος με το ύφοςκαι την ατμόσφαιρα – η κάμερα στοχέρι του διευθυντή φωτογραφίαςΡόμπι Μίλερ κάνει θαύματα – συνεχί-ζει μέχρι τα θεμέλια του κλασικούlove story, για να το μεταμορφώσει σεμια μεταφυσική παραβολή γύρω απότη δύναμη της αγάπης και της θυσίας.Το “Δαμάζοντας τα Κύματα” είναι καιτο εναρκτήριο μέρος μιας τριλογίας,αφιερωμένης σε μαρτυρικές φιγούρεςγυναικών, η οποία θα ολοκληρωθεί μετους “Ηλίθιους” (1998 – δεύτερη ται-νία του κινήματος “Δόγματος 95”) καιτο “Χορεύοντας στο Σκοτάδι” (2000),υπέροχο αλλά συνάμα συναισθημα-τικά εξοντωτικό φιλμ, μ’ ένα ρεσιτάλερμηνείας από την Bjork και μίαακόμη επιβράβευση στις Κάννες.2003 και ο Trier μας παρουσιάζει το“Dogville”, που παράλληλα είναι καιη απαρχή μιας ακόμα τριλογίας, ηοποία όμως έμελλε να μείνει ανολο-κλήρωτη. Κι ενώ τον κατηγορούν γιααντιαμερικανισμό, το 2005 μας πα-ρουσιάζει το “Manderlay”, με το τρίτοκαι τελευταίο μέρος που θα άκουγεστο όνομα “Wasington” να μην υλο-ποιείται ποτέ… Προσπαθώντας ναεξορκίσει το δημιουργικό αδιέξοδο στοοποίο έχει περιέλθει, γράφει εν τάχειμια εκκεντρική σατιρική κωμωδία το“The Boss of it All” (2006), κοντά στιςαρχές του “Δόγματος”.

Κλείνοντας, δε θα μπορούσαμε να

παραλείψουμε την τελευταία του δη-μιουργία, το αμφιλεγόμενο “Αντίχρι-στο”. Γουίλεμ Νταφόε και ΣαρλότΓκένσμπουργκ, υποδύονται ένα “πο-λιτισμένο” ζευγάρι (ο σύζυγος είναιψυχαναλυτής και η σύζυγος, φεμινί-στρια συγγραφέας), που υποφέρειμετά το θάνατο του μικρού παιδιούτους. Ταινία που δίχασε κοινό και κρι-τικούς, όπου κι αν προβλήθηκε. Έναείναι το σίγουρο όμως, ότι το σινεμάενός από τους μεγαλύτερους εν ζωήσκηνοθέτες, εξακολουθεί να συνε-παίρνει, να αναστατώνει και να εξορ-γίζει. Σε καμιά περίπτωση όμως, δεναφήνεται να περάσει απαρατήρητο.

«Είναι πολύ πιο σημαντικό να εφευ-ρίσκουμε τρόπους ώστε να εξερευ-νούμε ολοένα και περισσότερεςδυνατότητες που προσφέρει ο κινημα-τογράφος ως τέχνη, αντί να σκαρφι-ζόμαστε ανόητους τρόπους για ναφέρουμε τον κόσμο πάση θυσία στοσινεμά…» Lars von Trierκι

νη

μα

τογ

ρά

φο

ς

Γαλάζιο του Αιγαίουστο Κέντρο ΤεχνώνΗ θεσμοθετημένηπλέον εικαστική έκ-θεση "Γαλάζιο του Αι-

γαίου" θα πραγματοποιηθεί για 4ησυνεχόμενη χρονιά με τη συνεργασία τωνκαλλιτεχνών της "Θερινής Ακαδημίας Τέ-χνης Αιγαίου".Κέντρο Τεχνών Δήμου ΑθηναίωνΒασ. Σοφίας – Πάρκο Ελευθερίας (τηλ.: 210 7224028), 18 - 30 Ιουνίου Ώρες λειτουργίας:καθημερινά 10:00 - 20:00, Κυριακή 10:00 - 14:00

11

Ιούνιος - Αύγουστος 2010

μουσικήθ έ α τ ρ οεικαστικάεπιμέλεια - Μαρία Ροδοπούλου

έξο

δο

ςΕ

πίδ

αυ

ρο

ςΚ

αλ

οκ

αίρ

ι 20

10

Ιππής του Αριστοφάνη2 & 3 Ιουλίου Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου

Ο κορυφαίος των αρχαίων Ελλήνων κω-μωδιογράφος με το ανυπέρβλητο σατιρικόταλέντο διεκδικεί τη μερίδα του λέοντοςστα Επιδαύρια αυτό το καλο-καίρι του δύ-σκολου 2010. Τον αριστοφανικό χορό ανοί-γουν οι Ιππής (424 π.Χ.), πολιτική κωμωδίαπου μέσα από σαφείς αναφορές σε πρό-σωπα και καταστάσεις του Πελοποννη-σιακού Πολέ μου θέτει διαχρονικάζήτηματα για τη φαυλότητα της εξουσίας,τη χειραγώγηση των πολιτών αλλά και τησυνενοχή τους.

Οιδίπους Τύραννος του Σοφοκλή9 & 1 0 Ιουλίου

Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου

Την κορυφαία σοφόκλεια τραγωδία (420π.Χ.) παρουσιάζει το Αμφι-Θέατρο τουΣπύρου Ευαγγελάτου με αξιόλογους ηθο-ποιούς.Αναζητώντας τον δολοφόνο του Λαΐου,που σύμφωνα με τον δελφικό χρησμό μιαί-νει τη Θήβα προκαλώντας τον καταστρο-φικό λοιμό, ο βασιλιάς Οιδίπουςανακαλύπτει το νήμα που συνδέει τη ζωήτου με την κατάρα των Λαβδακιδών. ≪Ίσωςπρόκειται για το συνταρακτικότερο θεα-τρικό κείμενο της αρχαιότητας, από όσαμας έχουν διασωθεί≪, σημειώνει ο ΣπύροςΕυαγγελάτος.

Ορέστης του Ευριπίδη3 0 & 3 1 Ιουλίου

Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου

Κυνηγημένος από τα φαντάσματα τωντύψεων, ο Ορέστης κατηγορεί τον Απόλ-λωνα που τον έσπρωξε στον ανόσιο φόνοτης μητέρας του Κλυταιμνήστρας. Απομυ-θοποιώντας τους θεούς και χλευάζονταςτους δημαγωγούς, ο τραγικότερος των τρα-γικών Ευριπίδης προσεγγίζει τη μητροκτο-νία στον Ορέστη (408 π.Χ. – πενήνταχρόνια μετά την Ορέστεια του Αισχύλου)με όρους ψυχολογικού δράματος και έμ-φαση στην πλοκή και στην περιπέτεια.

12

0 (μηδέν)στην

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑσυνομιλώντας με έναν φυλακισμένο

του πατρός Αλέξανδρου Μιχαλόπουλου

Σήμερα, θέλοντας να σε παρηγορήσω, Στάθη, σου μίλησα για τη μεγάλη μαςπόλη. Για τη μεγάλη αυτή φυλακή υψίστης ασφαλείας. Με το μεγάλο προαύ-λιο. Και τους μακριούς διαδρόμους. Με τα μικρά και τα «μεγάλα» κελιά. Με τονόμο του πεζοδρομίου να επικρατεί: Ο ισχυρότερος κάνει κουμάντο. Κλέψε πρινσε κλέψουν. Εκβίασε πριν σε εκβιάσουν κ.o.κ. «Το γνωρίζω πολύ καλά», μουείπες. «Και αν - πρώτα ο Θεός - βγω απ’ αυτή τη φυλακή - του Ναυπλίου - τομόνο σίγουρο είναι ότι, δε θέλω, με τίποτα, να έρθω να ζήσω στην Αθήνα. Γιατίεγώ, πιστεύω, - συνέχισες - ότι έχω τελειώσει με τις φυλακές. Τις φυλακές κάθεείδους. Τις μικρές και τις μεγάλες. Τις κυριολεκτικές και τις συμβολικές. Τιςσωφρονιστικές και τις εθελοντικές».

Δεν ξεχνώ τα λόγια σου, φίλε μου Στάθη, καθώς βαδίζω σε μια στενήοδό της πόλης μας:

«Συναντώ κι άλλους φυλακισμένους. Ή δεν συναντώ κανένα. Άδεια ραντε-βού. Άλλοι το γνωρίζουμε ότι βρισκόμαστε σε φυλακή κι άλλοι το αγνοούμε.Αγνή άγνοια. Με συναντούν κι άλλοι καθώς περνώ ή δεν με συναντά κανένας.Μόνος μεσ’ στο σύμπαν; Βλέπω γύρω μου κι άλλους απορροφημένους στις σκέ-ψεις τους. Η΄ δεν βλέπω κανένα. Που πήγαν όλοι; Μελετώ τα στοιχεία που μ’έχουν καταδικάσει και συνήθως –πάντοτε δηλαδή- τα βρίσκω άδικα και γελοία.«Είμαι αθώος, σας λέω!», φωνάζω ή τραγικά σωπαίνω. Η΄το ακούω από άλ-λους να το λένε και νομίζω πως το λέω εγώ. Αλίμονον, δεν ξέρω τι μου συμ-βαίνει!Ακουμπούν τα μάτια μου και ξαποσταίνουν προς στιγμήν, σ’ ένα κομμάτι ου-

ρανό, που διακρίνω ανάμεσα στις ψηλές στέγες των κελιών ή λησμονώ παντε-λώς κι αυτή την ύπαρξη τ’ ουρανού. Πάντως ο ουρανός είναι πάντοτε εκεί.Ψηλά. Ποτέ δεν κρύβεται. Ποτέ δεν αδιαφορεί για τίποτα. Ποτέ δεν είναι άδειος.Πάντοτε είναι εκεί. Από πάνω. Και περιμένει. Ένα βλέμμα. Μια φωνή. Ένα..κάτι!

Αν ήμουν πουλί, - είδες, σκέφτομαι σαν φυλακισμένος - θα ανέβαινα ψηλά.Θα πετούσα, πάνω, εκεί στα ουράνια. Θ’ αποχαιρετούσα τη παλιά ζωή. Και θα‘φευγα μακριά απ’ τις αόρατες αλλά πολύ γερές και στέρεες μπάρες, που δέ-νουν τους αστραγάλους της ζωής μου. Θ’ απελευθερωνόμουν, απ’ τα κάγκελατης καθημερινής στέρησης επιλογών, που περιορίζονται ακόμα περισσότερο,από τα ίδια μου, τα τετριμμένα όνειρα. Τα οποία σαν άγρυπνοι φρουροί, εμπο-δίζουν κάθε χαρά κι ελευθερία. Γιατί ελευθερία δεν είναι να κάνεις ότι θέλειςεσύ, χωρίς να δίνεις λογαριασμό σε κανένα.κο

ινω

νία

13

Ιούνιος - Αύγουστος 2010

Ούτε είναι η ανεμπόδιστη αυτοδιάθεση σε κάθε προσωπική επιθυμία. Και δενείναι σίγουρα, η ψευδαίσθηση ότι έχεις τα περιθώρια να ξεφύγεις απ’ τα κα-θιερωμένα προϊόντα επιλογής, που έχουν «άλλοι» διαλέξει για σένα. Ελευθε-ρία είναι η αντανάκλαση της Αγάπης στον κόσμο. Είναι ένα «γεγονός», που θατο δεις με τα μάτια, ερμητικά κλειστά και με ορθάνοιχτα φυλλοκάρδια. Θα τοσυλλάβεις μόνο μέσω ανοχής και συμπόνιας. Ελευθερία είναι η εναρμόνιση μεόλον το σύμπαντο κόσμο. Ορατό κι αόρατο. Κατανοητό κι ακατανόητο. Προ-σιτό κι απρόσιτο. Μα πάντοτε σοφό. Είναι η πλήρης υποδούλωση, εθελοντικήπέρα ως πέρα, στην αγάπη του Θεού. Του δημιουργού των πάντων. Ελεύθεροςείναι ο Δούλος. Ναι, ο δούλος σ’ αυτή τη ζωή. Ο τελευταίος, - που θα γίνει πρώ-τος στη πιο κατάλληλη εποχή - σκλάβος της αγάπης του Θεού. Αυτός είναι ο κυ-ριολεκτικά ελεύθερος. Ο εποχιακός δούλος. Ο προσωρινός εργάτης. Εκείνοςπου δουλεύει ασταμάτητα εδώ σ’ αυτό τον κόσμο, για να διπλασιάσει τα τάλα-ντα που του έδωσε ο Κύριός του. Αυτό είναι ελευθερία! Όλες οι άλλες προσπά-θειες είναι ματαιόπονες και ανελεύθερες. Μοιάζουν μάλιστα με την κινούμενηάμμο, η οποία όσο περισσότερο εσύ, προσπαθείς να την πατήσεις, να την σκαρ-φαλώσεις για ν’ ανέβεις στην επιφάνεια, τόσο πιο γρήγορα αυτή σε βυθίζει καισε ρουφάει στη κοιλιά της.

«Πάτερ, ήμαρτον εις τον ουρανόν και ενώπιόν σου. Ουκέτι ειμί άξιος κληθή-ναι υιός σου. Ποίησόν με ως ένα των μισθίων σου» (Λκ 15, 18-19).

Εκείνος όμως, που αποφασίζει να μη γίνει απλώς το γεύμα κανενός χωμάτι-νου τάφου, τι κάνει; «Θάβει» εθελοντικώς το κορμί του σ’ ένα απλό και χωμά-τινο κελί, χωρίς ανέσεις. Ως δούλος. Και προετοιμάζεται. Γιατί αυτόσυμβολίζουν σ’ ένα μοναστήρι το κελιά: την εθελοντική υποδούλωση στην υπη-ρεσία του Θεού. Με προσευχή και διακονίες.Ομοίως και μια σπηλιά πάνω στο βουνό, σε κάποιο απόκρημνο βράχο, το ίδιο

υποδηλώνει. Πλήρη αφοσίωση κι αφιέρωση στη δοξολογία του Δημιουργού.Ως αηδόνι -μια που λέγαμε για πουλιά παραπάνω-, μόνο που αυτό εδώ δεν πε-τάει με το σώμα, αλλά με τη λεύτερη ψυχή του, που καβαλά πάνω στα φτεράτου Αγίου Πνεύματος και ξαμολιέται σ’ όλη τη πλάση.Να λοιπόν, τι εστί ελευθερία. Μια απόφαση. Μια στροφή. Ένα εσωτερικό σταύ-

ρωμα, με μικρούς ήλους. Μια ανοιχτή αγκαλιά με αίματα στις άκρες των δα-χτύλων, αλλά πολύ αγάπη και ζεστασιά στη μέση. «Πάτερ ήμαρτον εις τονουρανόν και ενώπιόν σου».

Είναι ανώφελο πλέον, Στάθη μου: Ας αθωώσουμε τη μεγάλη αυτή πόλη καικάθε πόλη και χωριό. Και κάθε άλλη φυλακή κι αιτία πλην του εαυτού μας.Αθώα και τα σωφρονιστικά ιδρύματα και οι ψευδομάρτυρες ακόμα. Αλλά κιόλοι εκείνοι που θέλουν να καταδικάζουν όλους τους άλλους. «Αυτοί δεν ξέ-ρουν τι κάνουν». Ο ένοχος είμαστε εμείς. Οι προσωπικές μας επιλογές. Όλαεκείνα, που οδηγούν τον εαυτό μας, σε απροσπέλαστα και αφύλαχτα συνάμαμπουντρούμια ανελευθερίας.κο

ινω

νία

14

Και δεν μιλώ, φυσικά μόνο για το μοναχισμό. Ούτε για οποιαδήποτε άλλη απο-μόνωση απ’ τα εγκόσμια. Αλλά για την συγκατάθεση μας μιλώ και την εμπι-στοσύνη μας στο θέλημα του Θεού.

Δε γνωρίζω την υψηλή τέχνη της ελευθερίας, αλλά ξέρω μόνο τούτο και τοκαταθέτω ως προσωπική μαρτυρία: Του πνευματικού η καθοδήγηση, είναι απόκει, που μπορεί ν’ αρχίσει κανείς να απελευθερώνεται πραγματικά.

Το κλειδάκι λοιπόν, είναι στη τσέπη μας. Μικρό. Απλό. Απέριττο. Μ’ αυτό μπο-ρούμε ν’ ανοίξουμε αυτό το «κελί», να μπούμε μέσα, ώστε να βγούμε «έξω» απ’τα βάρβαρα δεσμά του εγωισμού μας, που ως τα τώρα μας καταβροχθίζει σανάμμος και μας καταπίνει σύγκορμους, στο πάτο της ανυπαρξίας.

Ποιος όμως έχει τα κότσια ν’ αποδράσει, απ’ το χώμα της κινούμενης άμμου;Μόνον εκείνος που θα επικαλεστεί το Άγιο Πνεύμα, μέσω της μετανοίας,θαρρώ.Ποιος δεν φοβάται; Ποιος τολμάει ν’ αφεθεί στα φτερά του Πνεύματος; Να ση-

κωθεί ως τα ουράνια; Μικρός θνητός στην αγκαλιά τ’ Ουρανού.Μα για μας φτιάχτηκε Στάθη μου. Για μας. Μόνον για μας.

Το ξέρω Στάθη, είναι δύσκολα, όλ’ αυτά. Πολύ δύσκολα. Δύσκολα και υπεύ-θυνα. Κι αυτό είναι Στάθη μου, που μας λείπει πραγματικά. Όχι το θάρρος ή ηπαλαβομάρα που χρειάζεται, αλλά η υπευθυνότητα. Η υπευθυνότητα να δια-λέξουμε την ελευθερία. Την πραγματική ελευθερία: Την ελευθερία της Αναστάσεως.

κοιν

ων

ία

15

Ιούνιος - Αύγουστος 2010

Το κίνημα αμφισβήτησης του ’60,που ανέτρεψε παραδεδεγμένες δομέςστις πάσης φύσεως συνιστώσες τωνδυτικών κοινωνιών, δεν φαίνεται ναξεπετάχτηκε έτσι τυχαία, παρόλο πουείχε όλα τα χαρακτηριστικά ενός βί-αιου και, ενδεχομένως, ανεξέλεγκτουσεισμικού κύματος…

Από την άλλη, είναι αδύνατο ναπροσδιοριστεί ένα «ιστορικό ξεκί-νημα», μια πρώτη έκρηξη που να ση-ματοδοτεί την έναρξη αυτής τηςεπανάστασης, όπως ας πούμε, ηάλωση της Βαστίλης, που καθορίζειτην απαρχή της Γαλλικής επανάστα-σης. Κι ακόμα περισσότερο, δεν μπο-ρεί κανείς να εντοπίσει ηγετικέςπροσωπικότητες, που το πνευματικότους έργο ή η δράση τους, να πει ότιαποτελούν τον πυρήνα αυτού τουεπαναστατικού κινήματος, παρότι ηεξάπλωση του στις Ηνωμένες Πολι-τείες και στις Ευρωπαίκες χώρες ήτανπολύ πιο εκτεταμένη [και ίσως πιο ρι-ζική σε επίπεδο κοινωνικό-ψυχολογι-κών ανατροπών] απ’ ότι οι τρειςπροηγούμενες μεγάλες επαναστάσεις– η Αμερικανική, η Γαλλική και η Σο-βιετική…

Ασφαλώς και υπήρξαν ξεχωριστές[αλλά όχι απαραίτητα ηγετικές] φυ-σιογνωμίες, που τα έργα τους συντά-ραξαν τη γενιά τους, όπως γιαπαράδειγμα ο Άλλεν Γκίνσμπεργκ καιο Τζακ Κέρουακ στη λογοτεχνία beat,ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ και ο Μάλ-κολμ Χ στα κινήματα των μαύρων, οΒίλχελμ Ράιχ στο μέγα ζήτημα της σε-

ξουαλικής απελευθέρωσης, ο Ρό-ναλντ Ντ. Λάινγκ στις εναλλακτικέςψυχιατρικές θεραπείες, ο Ντανιέλ ΚονΜπεντίτ στην εξέγερση του Μάη του68΄ στο Παρίσι , ο Τζιμ Μόρισον και οΤσάρλι Πάρκερ στη μουσική, ο Κάρ-λος Καστανέντα στην αναζήτησημιας διευρυμένης συνείδησης, μέσω,των ιερών μανιταριών και του χυμούτου κάκτου πεγιότ και τόσες και τόσοιάλλοι, ωστόσο για κανέναν τους δενμπορούμε να πούμε ότι αποτέλεσετον κύριο άξονα του κινήματος αμφι-σβήτησης. Το κίνημα αμφισβήτησης του 60΄ και

ο πρόδρομος του, οι beatniks στηνΑμερική της δεκαετίας του 50΄, φαίνε-ται σα να είναι το συλλογικό δημιούρ-γημα μιας ολόκληρης γενιάς – γι’αυτό ίσως και αποδείχτηκε τόσο πο-λύπλευρο.. Θα έλεγα μάλιστα ότι ένααπό τα πιο ξεχωριστά χαρακτηρι-στικά αυτής της «συνειδησιακής επα-νάστασης», που την αντιδιαστέλλειαπό κάθε προηγούμενη της, είναιακριβώς η απέραντη πολυχρωμία τηςκαι η πανταχού παρούσα αμφισβή-τηση, που επεκτάθηκε σε κάθε

ο Μάης του έρωτα και της Επανάστασηςτου Λευτέρη Πανούση

η επανάσταση μιας γενιάς

άρ

θρ

ο

16

επιμέρους τομέα της συλλογικής καιτης ατομικής συνείδησης.

Από τον τεχνητό θάνατο και το βό-λεμα της αστικής οικογενείας [μπα-μπάς, μαμά, παιδιά κι από γύρω τοάγρυπνο μάτι της «κοινωνίας»] ως ταπιο σκοτεινά βάθη της ανθρώπινηςυπόστασης, που έρχονται στο φωςμέσα από το έγκλημα [συλλογικό ήατομικό, όπου δεν εξαιρείται ο πόλε-μος] τη βία και την τρέλα.

Από την εξέγερση ενάντια στη λο-γοκοπία «Τους πολεμάμε για το καλοτους», που ισοπέδωσε τα μισά δάσητης Κορέας και του Βιετνάμ, ως τηναμφισβήτηση του ίδιου του μοντέλουτης δυτικής κοινοβουλευτικής δημο-κρατίας, που ωθεί τον άνθρωπο σεμια εξωφρενική καταναλωτική μανία,αφού δεν έχει να του παρουσιάσεικαμία πειστική πρόταση για τον«χάρτη της ζωής του».

Το κίνημα αμφισβήτησης του 60΄ ζή-τησε να τα αλλάξει όλα και να τα αλ-λάξει «εδώ και τώρα». Με πρωταγωνιστή μια ολόκληρηγενιά… Αν θέλουμε λοιπόν να ανιχνεύσουμετις ρίζες αυτής της υπέροχης φουρ-νιάς, καλλιτεχνών, ακτιβιστών, εξε-γερμένων και ασυμβίβαστων, πουστην ουσία ανέτρεψε τα πάντα σε διά-στημα μιας εικοσαετίας [από τιςαρχές της δεκαετίας του 50΄, ως τις πα-ρυφές του 70΄, όπου οι πιο δυναμικέςσυνιστώσες του κινήματος βυθιστή-καν στην εμπορευματοποίηση, στηναπομάκρυνση, στη Νιρβάνα, στηντρέλα και στην πρέζα] θα πρέπει ναξεκινήσουμε από τα ρημαγμένα τοπίατου μεταπολεμικού κόσμου, αμέσωςμετά το αμφίβολο πέρας του πιο αι-ματηρού πολέμου της ιστορίας…

Όταν οι εντολοδόχοι του αυτοκρά-τορα Χιροχίτο υπέγραφαν τη συμφω-νία παράδοσης της Ιαπωνίας, στηναυαρχίδα του αμερικανικού στόλουτου Ειρηνικού, παρουσία του Ντά-γκλας Μάκαρθουρ, ο οποίος είχε δη-λώσει ότι η νίκη των «συμμάχων» σεαυτό τον πόλεμο ήταν μια νίκη τουφωτός έναντι του σκότους, ήδη σταερείπια του Βερολίνου, οι πρώην σύμ-μαχοι ετοίμαζαν τα νέα τους οπλο-στάσια, ενόψει της έναρξης του Γ΄Παγκοσμίου πολέμου. Η αερογέφυρα των Αμερικανών είχε

καταφέρει να διαθρέψει χιλιάδες απο-κλεισμένους Βερολινέζους, από τονΚόκκινο Στρατό, εξασφαλίζοντας έναμίνιμουμ ποσό 1800 θερμίδων τηνημέρα, κατ’ άτομο, διατροφική αξίαπου ξεπερνούσε τις προσδοκίες ενόςμέσου Γάλλου οικογενειάρχη, πουόπως όλοι σχεδόν οι Ευρωπαίοι, συ-μπεριλαμβανομένων των αδιαφιλονί-κητων νικητών του Χίτλερ, τουςΕγγλέζους, έπρεπε να περιορίσουν τηδιατροφή τους σε ένα μέσο όρο 1200θερμίδων την ημέρα, ενώ ταυτόχρονα,προσπαθούσαν να ξαναστήσουν τουςβασικούς μηχανισμούς επιβίωσης στιςχώρες τους, που τις ειχε ρημάξει ο πό-λεμος…

Οι χθεσινοί εχθροί είχαν προτεραιό-τητα διάσωσης απέναντι στο νέοεχθρό. Τους κόκκινους του Στάλιν..Και μέσα σε αυτό τον ορυμαγδό τωνερειπίων, που εκτός από ζωές και κτί-ρια, συμπεριλάμβαναν και όλους τουςκώδικες αξίων του δυτικού ανθρώπου,που τριάντα τόσα εκατομμύρια νεκροίενός αδυσώπητου πολέμου αναζητού-σαν τη μετά θάνατον δικαίωση τους,

Η ΓΕΝΙΑ ΤΩΝ ΕΡΕΙΠΙΩΝστις παρυφές της δεκαετίας του 50

άρ

θρ

ο

17

Ιούνιος - Αύγουστος 2010

η Σοβιετική Ένωση ανακοίνωσε ότιήδη είχε εκτελεστεί με επιτυχία ηπρώτη δοκιμή ατομικής βόμβας καιστο άμεσο μέλλον, η Μόσχα θα είχεστην κατοχή της την ασύγκριτα πιοεφιαλτική θερμοπυρηνική βόμβα. Δημοκρατίες, εναντίον υπαρκτού Σο-σιαλισμού και αντίστροφα, ήσαν έτοι-μες να αξιοποιήσουν την τελευταίαλέξη της επιστήμης των λευκών - τουςδιηπειρωτικούς πυραύλους και τηναλυσιδωτή αντίδραση της διάσπασηςτων πυρήνων. Σε ένα νέο πόλεμο πουόλοι περίμεναν ότι θα ξεσπούσεεπάνω στα ερείπια της Ευρώπης, πρινκαν προλάβουν να αναδιπλωθούν οι

σημαίες του προηγούμενου [οι απο-στρατεύσεις αμερικανών κληρωτών,δύο χρόνια μετά τη συνθηκολόγησητης Ιαπωνίας, δεν είχαν ακόμα ολο-κληρωθεί, ενώ στρατιωτικό υλικό καιάρματα μάχης Σέρμαν, παρατάσσο-νταν στις πεδιάδες της Γερμανίας,αντίκρυ στον εξίσου πάνοπλο κόκκινοστρατό]. Με τη διαφορά ότι τούτος οπόλεμος, όταν θα ξεσπούσε, θα ήτανκατά πασά πιθανότητα ο τελευταίοςτης ανθρωπότητας… Η γενιά του 50΄ βίωνε μια πρωτό-

γνωρη συνειδησιακή κατάσταση, ενμέσω μιας παγκοσμίως χρεοκοπημέ-νης πολιτικής, όπου ο όλεθρος δυοολοκληρωτικών πολέμων δεν φαίνο-νταν αρκετός για να πείσει τους αν-θρώπους ότι αυτό που προέχει είναι

να μείνεις ζωντανος. Ήταν ίσως η πρώτη γενιά του νεωτε-

ρικού κόσμου, αν αυτόν τον οριοθετή-σουμε μετά την επικράτηση τηςΓαλλικής επανάστασης και την διά-δοση των ιδεών του Διαφωτισμού,που, αντί να βιώνει τη φρίκη ενός πο-λέμου, βίωνε τον αρχέγονο καιύπουλο τρόμο μιας θνήσκουσας ειρή-νης. Με όλες τις αξίες της χρεοκοπη-μένες.. Και δεν ήταν μόνο ο τρόμος[ατομικός και συλλογικός] ενός επερ-χόμενου συλλογικού ολοκαυτώματος,που ο πόλεμος της Κορέας και οι λεο-νταρισμοί εκατέρωθεν έφερναν ολο-ένα και πιο κοντά – ήταν κυρίως και

πάνω απ’ όλα αυτή η παγερή αίσθησητου να ζεις «έξω από κάθε νόημα», ημιζέρια του να «εισαι στον κόσμο»,μετά την πλήρη έκπτωση όλων εκεί-νων των δικτύων αξιών, της οικογε-νείας, της κοινωνικής καταξίωσης, τηςσημασίας της εργασίας, των ιδεολογι-κών και θρησκευτικών δομών, πουπροσέδιδαν στους πολίτες της Δύσηςέναν συνεκτικό και αναγνωρίσιμοιστό, του να «αξίζει να ζεις μέσα στονκόσμο»

Για τη γενιά του 50΄, που δυο διαδοχι-κοί παγκόσμιοι πόλεμοι είχαν εξευτε-λίσει ακόμα και την έννοια τηςανθρώπινης ζωής, το «να είσαι εδώ»στερούνταν νοηματος. Και αναζήτησαν ένα «Αλλού».ά

ρθ

ρο

18

Παλαιοπωλείονφωτο

1. Πατριάρχου Ιωακείμ

2. Πλουτάρχου

3. Λυκαβητός

4. Πρόσφυγες στην αρχαία Αγορά

1

2

3

4

φω

τογ

ρα

φία

θέμα

“Αθήνα”μέρος 2 ο

19

Ιούνιος - Αύγουστος 2010

Salvador Daliη επιμονή της μνήμης

Στις 11 Μαΐου του 1904 ο SalvadorDomingo Felipe Jacinto Dalí iDomènech, ένας από τους σημαντι-κότερους εκπροσώπους του σουρεαλι-στικού κινήματος, γεννήθηκε στηνπόλη Φιγκέρας της Ισπανίας. Σπού-δασε στην Ακαδημία των Τεχνών(Academia de San Fernando).Zωγράφος, γλύπτης, συγγραφέας, χα-ράκτης, δημιούργησε σχέδια, ταινίες,κοσμήματα και αντικείμενα κάθε εί-δους. Αποτέλεσε μια πολύ ιδιαίτερηφυσιογνωμία στο χώρο της τέχνης μετις πολύ ‘’πικάντικες’’ απόψεις του,συνοδευόμενος βέβαια πάντα από τηνσύζυγο του Elena Dmitrievna Di-akonova, γνωστή ως Gala…

Ο Dali χαρακτηρίστηκε μεγαλοφυΐα,αλλά αυτό που μας κάνει μεγαλύ-τερη εντύπωση είναι ότι και ο ίδιοςέδωσε στον εαυτό του αυτόν τον χα-ρακτηρισμό. Άλλωστε ήταν γνωστόςγια τον ναρκισσισμό του. « Κάθε πρωί που ξυπνάω, βιώνω έναυπέροχο συναίσθημα χαράς -τη χαράνα είμαι ο Σαλβαντόρ Νταλί- και ανα-ρωτιέμαι σε έκσταση :<<Τι όμορφα πράγματα θα καταφέρεισήμερα ο Σαλβαντόρ Νταλί>> ‘’.Πράγματι δημιούργησε μεγαλοφυήέργα τέχνης με την ιδιαίτερη μέθοδοτου, την παρανοϊκό -κριτική μέθοδο:ένα είδος υπερρεαλιστικής τεχνικήςμε σκοπό την πρόσβαση στο ασυνεί-δητο προς όφελος της καλλιτεχνικήςδημιουργίας. Κάποια σημαντικά έργατου Dali ακολουθώντας αυτή τη μέ-θοδο είναι τα: ‘’Τhe persistence of

memory’’ ,’’Corpus hypercubus’’ ,’’Τhearchitectural angelus of Millet’’….Ο πίνακας ‘’Τhe persistence of mem-

ory’’ (H επιμονή της μνήμης) είναι οσημαντικότερος των πινάκων του.Αυτό το έρημο τοπίο με τα γνωστάλιωμένα ρολόγια, φαίνεται να περι-γράφει τον χώρο - χρόνο όπως μόνο οίδιος ο Dali θα μπορούσε να τα απο-δώσει … με μια τελείως διαφορετικήοπτική ... θεωρούμενη από κάποιουςως παρανοϊκή. Με λίγα λόγια λοιπόν, σε αυτόν τον

πίνακα ο Dali μας δίνει ένα άδειο καιπαγωμένο τοπίο, έτσι όπως θα ήταν οχώρος-χρόνος αν έλειπαν τα γνώριμασε μας πράγματα.

Ο Dali για πολλούς αποτελεί αί-νιγμα … Παρανοϊκός ή μεγαλοφυΐα;

Ο καθένας μας μπορεί να δώσει τηδική του απάντηση.Όμως ένας παρανοϊκός γιατί να μην

μπορεί να είναι μεγαλοφυΐα;

Φωτεινή Μπαξεβάνουεικα

στι

κά

20

ετοιμοθάνατοιη ψυχή του καθρέπτη

Η φωτιά είχε αναφτεί στο έλος, που ήταν ξεραμένο. Σε μιαν άκρη, ο σωρός.Όπως τους άδειαζε το κάρο. Ο ένας πάνω στον άλλον. Φουσκωμένοι, σαν ανα-μεταξύ τους να σπρώχνονταν, με κοιλιές πρησμένες, σαν γεμάτες ζελατίναπου τρεμούλιαζε στο φύσημα του ανέμου. Σκέλη ανοιχτά σαν ψαλίδια, με τιςπατούσες ξεκοτσιασμένες απ’ τα σκυλιά στους δρόμους, χέρια ανοιχτά διά-πλατα, σαν να προσεύχονταν, στα δάχτυλα σκουριασμένοι αρραβώνες, αφράταμεριά – εν ριπή ο θάνατος προτού να γίνουν άσαρκα -, άλλοι με το κεφάλι θαμ-μένο στο σωρό και το κορμί ακέφαλο, άλλοι με το κεφάλι μοναχό και το κορμίχωμένο στ’ άλλα. Και τα μαλλιά τους κολλημένα δεξιά κι αριστερά, γυαλι-στερά, με χωρίστρα στη μέση, σαν να χτενίστηκαν την ώρα που πέθαναν. Στό-ματα ανοιχτά σαν να ουρλιάζαν, ξεδοντιασμένα, με γλώσσες χωμένες σεαφτιά, σαν αχόρταγα ακόμα να καταλαλούσαν, άλλα με δόντια φίλντισι στη-μένα στη σειρά, γαντζωμένα σε αιδοία και φαλλούς. Και λουριά λυμένα, καιζώνες, και φέσια άσπρα, και φέσια κόκκινα, και αντεριά, και πουκαμίσες, καιδιάφανα χρωματιστά σαλβάρια – η επτάς του ουράνιου τόξου -, και μέσα τουςβοστρύχοι γυναικών. «Πάσα σάρξ ως ιμάτιον παλαιούται»1. Κι όμως, σαν ναφορούσαν ένα ρούχο που τους έκανε όλους ίδιους.Όλοι μαζί. Τούρκοι, χριστιανοί, Εβραίοι, για λίγο έγινε ένα το γένος του Θεού.

Σαν μόλις τότε να γεννιόταν, σαν άλλοι ζωντανοί να βλάσταιναν, να σέρνο-νταν, να συστρέφονταν, να συναπαντιούνται και να θηλυκώνονταν, σαν μορ-φές που ξεπετάγονταν απ’ το αρχαίο χάος..

Και βρέφη σαν είδωλια μικρών θεών από ψημένη γη, με τα φυλαχτά στολαιμό, να παίζουνε για κουδουνίστρες πόρπες και βραχιόλια. Και άλλα υδαρή,ασκότωτα, που μόλις είχαν πέσει από τα σπλάχνα της ετοιμοθάνατης μάνας.Οι ζωντανοί κοιτούσαν. Μάθαιναν λιγάκι κάτι απ’ το δικό τους θάνατο..

Πλάι στο σωρό οι ετοιμοθάνατοι σε μια μεγάλη σειρά. Μια φώτιση τους πλη-ροφόρησε πως είχαν πια πεθάνει. Και όρθιοι, σε πόζα θανάτου, με την ψυχήγυρισμένη κατά το Θεό, περίμεναν ο ένας πίσω απ’ τον άλλον να πέσουν στηφωτιά.

Κινούμενη γλυπτική.. το πρόσωπό τους στιλβωμένο απ’ την πατίνα της αρ-ρώστιας. Μόλις που φαινόταν η θολή φαγιάντζα των ματιών τους.

Ντυμένοι τα καλά τους κουστούμια και τις φορεσιές, κρατώντας στα χέριαμπουκέτα λουλούδια. Σαν πεθαμένοι πριν από την αποσύνθεση, που βγήκαναπ’ τους τάφους με τα γιορτινά τους. Κρατούσαν αισθήσεις όσες χρειάζοντανγια να πεθάνουν και στέκονταν προς τη μεριά του κόσμου τούτου. Και σαν ζω-ντανοί να φαίνονται πιο πεθαμένοι από τους πεθαμένους, παραδίπλα στοσωρό. Έτοιμοι να πέσουν στη φωτιά να καούν, να γίνουν στάχτη, ν’ αναπαυθεί

Σταυρούλα Δημητρίου

λο

γο

τεχν

ία

21

Ιούνιος - Αύγουστος 2010

η σκόνη τους, γλιτώνοντας η ψυχή τους απ’ το ρόγχο και τα τελώνια..Ήταν αυτοί που μόλις χθες μιλούσαν με του πεθαμένους – αυτούς, αυτούς

εκεί χάμω, στο σωρό -, που με όσα τους αφηγήθηκαν τους προειδο-ποίησαν για τον προσεχή θάνατό τους και για το τι περνάει η ψυχήκαθώς αποχωρίζεται το σώμα. Έρχονταν στον ύπνο τους με αραιή,διαλυμένη μορφή, ντυμένοι τα ρούχα – αυτά που τώρα στο σωρόήταν ντυμένοι -, ηχούσε ο καθένας τ’ όνομά του κι όλοι διηγιό-νταν, με μια υστεροπάθεια, το ίδιο πράγμα:

«Πώς να σου διηγηθώ το μαρτύριο; Μου χτυπούσαν το στομάχι. Τι πόνος καιξελαρυγγισμός μέχρι να βγει η ψυχή απ’ το σώμα!.. Τι να σου διηγηθώ; Ότανψυχομαχούσα, έβλεπα γύρω απ’ το κρεβάτι μου να με κυκλώνουν στεκάμενοιπολλοί, μαύροι κι άσχημοι. Ανακατεύονταν, ταράζονταν κι έκαναν λαλιές δια-φόρων ζώων, σα σκυλιά λυσσάρικα να γαυγίζουν, να μουγκρίζουν, να με φο-βερίζουν, να μου δείχνουν τα λυκίσια δόντια τους, έτοιμοι να μεκαταβροχθίσουν. Μόνο τη θωριά τους να’ βλεπες.. Ανώτερη κι από την Κό-λαση!»

απόσπασμα από το βιβλίο της “η ψυχή του καθρέπτη” εκδόσεις Α.Α.Λιβάνη

Σε είχα καλέσει εκείνο το μυρωδάτο ανοιξιάτικο μεσημέρι στου Φιλιπάππου.Ανεβήκαμε μαζί τις ανηφοριές κι αν φόραγες λεπτά παπούτσια, δε σε πόνα-γαν τα πόδια σου. Καθίσαμε στο ξέφωτο, σε ένα φιλόξενο κοίλωμα που δημι-ουργούσαν δύο βράχοι και κοιτάζαμε την Αθήνα από ψηλά. Τόσο σπάνιαόμορφη, από πέρα την Πάρνηθα ως τα πόδια μας και κάτω, ως τη θάλασσαστον Πειραιά. “Πάμε πιό πάνω” σου είπα κι όπως προσπαθούσες να μην πέ-σεις, στηρίχθηκες επάνω μου, κράτησες το χέρι μου σφιχτά. Μας βρήκε η νύχταεκεί πάνω, είχε λίγη υγρασία μα εμείς ζωγραφίζαμε με τα φώτα των λεωφόρωνπου έσκιζαν το σκοτάδι και τις πολύχρωμες ρόδες των λούνα παρκ. Και γελά-γαμε... σαν μικρά παιδιά γελάγαμε, σώμα και ψυχή.“Κοίτα ένα όμορφο λουλουδάκι.”“Πού;”“Εκεί, ανάμεσα στα βράχια. Κοίτα πως στέκει μονάχο του εκεί.”“Δε βλέπω, νύχτωσε. Πάμε καλύτερα, άρχισα να κρυώνω.”Μονάχο του το λουλουδάκι μες στα βράχια, συνήθισε να πίνει σπάνια νερό και

δεν στεναχωριέται. Νιώθει ευλογημένο και χαίρεται αν κάποιος το προσέξειέστω και για μια στιγμή εκεί ψηλά που έχει φυτρώσει. Γιατί όταν αργότερα πε-θάνει, θα συνεχίσει να ζει για πάντα σε κάποιου ανθρώπου τις ωραίες ανα-μνήσεις. Ας έχει προσφέρει τουλάχιστον το λιγοστό του νέκταρ, ζωή απ' τη ζωήτου. Για σκέψου, ερωτευθήκαμε! Κι αν μας κουράζουν πια τα βράχια, η Αθήναακόμα είναι όμορφη από 'κει. Έτσι δεν είναι;

Για σκέψου, ερωτευθήκαμε!Δημήτρης Νίκου

λο

γο

τεχν

ία

22

οι ΠέρσεςΥπάρχουν άνθρωποι που ανήκουν

στο ξημέρωμα. Υπομένουν στωικά τοανυπολόγιστο βάρος της νύχτας.Μιλώ για ανθρώπους πιο κρυμμένουςκαι από εκείνους τους γερασμένουςοδοιπόρους των νεκρών απογευμά-των. Καμιά φορά, αποκτώ την πεποί-θηση πως λίγο πάνω από το σκοτάδι,υφίσταται ένα ποτάμι από φως.Εκείνο χύνεται και οι νεαροί Πέρσεςεμφανίζονται στους δρόμους της αυ-τοκρατορίας. Με πολύχρωμα ρούχακαι μια βροχή από πεταλούδες γύρωαπό τα μάτια, επιλέγουν τη σιωπήενός αρχέγονου δάσους. Με τα ρω-μαϊκά μαλλιά τους, που έχουν απο-κτήσει μια όψη ζωώδη, κουβαλούνστα παιδικά τους χέρια λινά φορτία.Τα χρώματα της πραμάτειάς τουςείναι πράγματι ευφάνταστα. Ταπεινάαντικείμενα, υαλώδους όψεως, μεσεμνά κομμάτια ενός ψευδέστατουπλούτου τοποθετούνται με ιεροτελε-στία στη γνώριμη θέση. Παλαιικάαντικείμενα, αποτυπώσεις νεαρών κο-ριτσιών με ευρωπαϊκή περιβολή καιμοντέρνα εκμαγεία, με αδιόρατες,ανεπαίσθητες ρωγμές. Τα πρόσωπατων νεαρών είναι άφταστα τεντω-μένα. Η αγωνία των ημερών καθρε-φτίζεται στα επιβλητικά μάτια τωνπερήφανων προγόνων. Κατά μήκοςτων παρόδων, οι άνθρωποι αυτοί απο-θέτουν την προσφιλή τάξη των λάμ-ψεων. Κάποιοι από αυτούς θααγνοήσουν την επικινδυνότητα. Με τοχαμόγελο της αγοραίας ηδονής ακο-

λουθούν τις δροσερές οδούς των ερη-μικών πάρκων. Στα γυμνά πόδια τουςμπλέκονται τα χάλκινα φύλλα, οιακαθαρσίες, το χώμα. Σε τούτες τιςηπείρους Αχαιοί φρουροί φυλάσσουνμε πείσμα τη σπουδαία σύναξη τωναιμάτων. Οι μνήμες της ιστορίας, τωντάξεων οι επιταγές περιφρονούνταιεντός των συνόρων. Και θα καταφτάσει ο σπασμένος ου-ρανός του μεσονυκτίου. Οι κρήνες, ταπλακόστρωτα, οι ακατάληπτες ση-μάνσεις των παρόδων, θα έχουν δια-μελιστεί. Τα χέρια των νεαρώνΠερσών θα θυμίζουν τα πληγωμέναφτερά των αποδημητικών πουλιώ-καθώς πεθαίνουν στις αυλές των βα-σιλικών οίκων. Τα σώματα ντύνονταιτη στάχτη αναμνηστικών αγγιγμά-των. Ένα αγόρι εξαίσιας ομορφιάς,μετρά το χρόνο των τροπικών. Στιςυπερυψωμένες φωλιές παραμένουντεντωμένα τα σαπισμένα σχοινιά. Οιερωτευμένοι ανταλλάσσουν τα συ-γκλονιστικά ψεύδη. Ο ηλικιωμένος μετο παλτό και τα σφιγμένα χέρια, τα

σφιγμένα δόντια σπέρνει τα αισχράλόγια στο βραδινό αέρα. Οι απογρα-φείς καταμετρούν τα ρημαγμένααντικείμενα της εμπορίας. Το παζάριτου κινδύνου λαμβάνει τέλος. Ο νεα-ρός, με τις αριστοκρατικές κινήσειςανήκει στις ανθρωπότητες της πα-ρακμής.

Απόστολος Θηβαίος

λο

γο

τεχν

ία

23

Ιούνιος - Αύγουστος 2010

Οι ευγενικές καταβολές του δεν θαπροκαλέσουν το σεβασμό των πλη-βείων. Ο αχθοφόρος επιθυμεί να αγο-ράσει λίγο από τον έβενο πουπαζαρεύεται στους κόλπους των ανή-συχων περιθωρίων. Μα εκείνος πουκάποτε θύμιζε άνθρωπο, τώρα φλέγε-ται από το εύθραυστο φύλλο του.

Ξημερώνει. Έξω από τα ακατοίκηταπαράθυρα, τα αδέσποτα ακονίζουν τανύχια τους στην αρχαία επιφάνεια ατ-τικών πετρωμάτων. Το φως, μιλώπάντα για φως, καταφτάνει θολό σταυπόγεια καταλύματα. Κάποιος τρο-μάζει.

The dogs were gaining on him. The steep tree-covered ravine rang with their in-cessant barking. It amplified the high-pitched yelps of the smaller dogs and trem-bled with the ravenous cadence, the deep roaring voices of the large dogs alreadyclose behind him. The infernal sound gained on him, flew past him, bounced backfrom the sides of the ravine until it came from everywhere. Within moments theywould reach him. He had already fallen twice, slipped on the steep slope, and ca-reened feet first, downward, downward over loose soil and rocks that tore hisclothes and scraped him until the raw flesh burned from the unclean touch of soiland dust.

His breath came sharply, too shallow to do much good, but he could no longerbreathe deeply. Every attempt brought only a sharp pain and an overpowering nau-sea. He had to keep going, uphill, up that mountain. It was the only direction left.He fell again, this time from exhaustion, a momentary blacking out. As he scram-bled back up, still on all fours, he heard the twigs snapping in the underbrush, sev-ered by the powerful bodies of the pursuing beasts. A few yards further. A massiveboulder. If he could climb it . . . He grabbed the stone and tried to pull himself up.There was little to get a grip on. He reached for a crevice. Too far. He lunged andgrasped it. His body smashed against the rock. Pain shot through his right knee,and he knew his left shin was bleeding. He hung there, half-way up, when the dogscaught up with him.In their frenzy, they ran into each other and couldn’t reach him at first. He held on,

too weak to climb further. Ceaselessly, the barking rang out and shook the forest.High-pitched yelps squealed through the air like furies. The large dogs hurled them-selves up at him, jumped, plunged back and leaped at him again. Then one of themsnapped his jaw shut on his ankle, quickly released, and fell back on the others. Thepain shot through him; everything hurt. His numb fingers slipped. As they did, hetightened..

“Senator Allgood. Senator Allgood. Wake up.”“Huh?”

“Wake up, Senator. We can’t keep the reporters waiting any longer.”

the TrailKlaus Luthardt

λο

γο

τεχν

ία

24

αφ

ιέρ

ωμ

α

Η Νανά Τσόγκα αποφοίτησε από την Δραματική Σχολή του Εθνικού θεά-τρου με υποτροφία, έχει παίξει σε ποιοτικές σκηνές στην Ελλάδα και στο εξω-τερικό, και διδάξει σε σεμινάρια Υποκριτικής και Τέχνης του Λόγου. Έμαθεαγγλικά και γερμανικά, πήρε τα διπλώματα στην Αθήνα και πήγε στην Γερ-μανία για να σπουδάσει Κοινωνιολογία-Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο τουTûbingen. Έχουν εκδοθεί μεταφράσεις της 25 βιβλίων λογοτεχνικών και φι-λοσοφικών έργων, δοκιμίων και μελετών, πολιτικής και ψυχολογίας. Δημο-σιεύονται κείμενά της, ποιήματα και πεζά σε λογοτεχνικά περιοδικά(εγχώρια και αλλοεθνή).

Να, ένα ΜΙΛΩ

Τεράστια εξοικείωση η αφήαφού κι εγώ όπως όλοι

στα τυφλά έχω ζήσει˙δεν γίνεται όμως από μόνη να μυρίσει

θέλει φιλιά λεμονανθούς φωτιές στην παραλίακαι σώματα αχάραγα

στου ξενυχτιού την κόψη.

Αν κάνεις στάση στη γυμνή αφήη άνοιξη περνάει απαρατήρητη

τα θαύματα δεν εκδικούνταιμόνο απουσιάζουν

κι ύστερα κλαίμε ονόματα συνήθωςως ποταμών περίληψη

- είμαστε πάντα βιαστικοίμε απόδειξη:

η ζωή χωράει άπλετη λήθη.

Α!, είδες; παραλίγο θα το ξέχναγα:έχεις φιλιά από τη νοσταλγία σου

και να σου πω ότι αυτήθα έρθει να σε βρει στα σίγουρα

εκεί που αφύλαχτος θα σκέφτεσαιπως έβαλες στο χέρι και το μέλλον.

Αυτός ο δρόμος από δωβγάζει προς το παρόν

σε πλειστηριασμό δακρύων˙πας μόνο με τα πόδια –

είναι αδιέξοδο.Αν πάλι έχεις απαντήσεις-βόμβες

να προσέχεις: υπάρχει καθυστέρησηαλλά συχνά

βίοι αγίων εκρήγνυνται -ίσως σε πάρουνε τα σκάγια.

Πόλεμος Έρως

Ανοίγει η γη στα δυο γόνιμο ρόδιπέφτω στο βάθος του φλεγόμενου πυ-ρήναφτερά καψαλισμένα ανωριμότηταφθινόπωρα εικοσιένα στη σειράμ' έναν μικρούλη έρωτα γυμνότσιτάκι από τ' αστέρια δανεισμένοόλοι με κοροϊδεύουνε με το χαμόγελό σουη άνοιξη απούσα ταξιδεύειμόνο σε σένα.

Με τάιζες σπόρους ροδιού, είδα στον ύπνο μουτο δρόμο για να βρίσκω, έλεγεςπίσω στο θαλερό σκοτάδι σουαιώνια να επιστρέφω Περσεφόνη – ώσπου και ας μην είμαι η ίδια, να μεταμορφωθώμόνο σε μένα.

Αστέρια πέφτουν στα μαλλιάκι η έρημος σφαδάζειστο όνομα της άωρης ομορφιάς μουθα πνιγεί ο Άδηςπροτού αλλάξει προσωπείοκαι σε δωπάλι στην πόρτα.

Αθώες φράσεις με ξηλώνουνε καρφιάκαι βγαίνω από την άγνοια στο μπαλκόνιχύνεται μέσα μου ποτάμι αλμυρόσε λίγο ξημερώνει– σονάτα τού Σκαρλάτι θάλασσα ως πέρακι η μάνα μου ντυμένη Αλεξάνδρειαχαρίζει όλα τα ρούχα στον αέρα.

ένα μικρό αφιέρωμα στην ποιήτρια νανά Τσόγκα

25

Ιούνιος - Αύγουστος 2010μ

ετα

φρ

άσ

εις

«Μας βρήκε κρύο τσουχτερόΣτην πιο τραχιά περίοδο της χρονιάςΓια ένα ταξίδι και ταξίδι τόσο μακρινό:Δρόμοι που βούλιαζαν, καιρός ξυράφιΜέσα στο καταχείμωνο.»Γδαρμένες οι καμήλες, με πληγές στα πόδια, χολιασμένεςΝα κείτονται απάνου στο μισολιωμένο χιόνι.Ήταν ώρες που νοσταλγούσαμεΤα θερινά παλάτια στις πλαγιές, τα λιακωτά,Τις μεταξένιες κόρες να κερνάν σερμπέτια.Κι ύστερα οι καμηλιέρηδες με βλαστημιές και μούρμουροΝα παίρνουν δρόμο, να ζητάν πιοτί, γυναίκες,Τις νύχτες οι φωτιές να σβήνουν, να μην έχουμε κατάλυμαΚι οι πόλεις εχθρικές κι οι κωμοπόλεις μίζερεςΚαι τα χωριά μες στη βρομιά και την ακρίβεια:Μας βρήκαν μέρες δύσκολες.Και τελικά κρίναμε πιο σωστό να ταξιδεύουμε τη νύχτα,Με λίγον ύπνο στ’ αρπαχτά,Όπου ακούγαμε φωνές να τραγουδάν στ’ αυτιά μαςΠως όλα αυτά ήταν μια αποκοτιά.

Κι ύστερα ξημερώματα φτάσαμε σε μια ήμερη κοιλάδα,Υγρή, κάτω απ’ τη ζώνη του χιονιού, που μοσχοβόλαε χλωρασιά,Μ’ ένα μικρό ποτάμι και μ’ έναν νερόμυλο που χτύπαε στο σκοτάδιΚαι τρία δέντρα, χαμηλά στον ουρανό.Κι ένα άσπρο γέρικο άλογο έφυγε καλπάζοντας μες στο λιβάδι.Κι από κει φτάσαμε σε μια ταβέρνα μ’ αμπελόφυλλα στο ανώφλι,Στην ανοιχτή της πόρτα έξι χέρια παίζαν αργυρά νομίσματα στα ζάρια,Και κάτι πόδια κλώτσαγαν τα άδεια ασκιά κρασιούΜα δεν υπήρχε είδηση και πήραμε ξανά το δρόμοΚαι πέφτοντας το σούρουπο, την τελευταία στιγμήΒρήκαμε αυτό το μέρος• κι άξιζε, θαρρώ, τον κόπο μας.

Πάει πολύς καιρός που ’γινε αυτό, θυμάμαι,Και πάλι αν ήταν θε να το ’κανα. Μα γράψεΤούτο γράψεΤούτο: τραβήξαμε όλο αυτό το δρόμοΓια Γέννα ή για Θάνατο; Σίγουρα ήταν Γέννα,Το ’δαμε με τα μάτια μας, χωρίς αμφιβολία. Γέννα και θάνατο είχα ξαναδείΜα νόμιζα πως ήταν κάτι αλλιώτικο• ετούτη η Γέννα ήτανΣκληρή κι ολόπικρη αγωνία για μας, σαν Θάνατος, ο θάνατός μας.Γυρίσαμε στις χώρες μας, σε τούτα τα Βασίλεια,Μα ησυχία πια δεν έχουμε εδώ, με την παλιά μας πίστη,Μ’ έναν ξένο λαό με τους θεούς του σφιχταγκαλιασμένο.Χαρά μου θα ’ταν ένας άλλος θάνατος.

Το Ταξίδι των ΜάγωνT.S.Eliot

Jou

rn

ey

of th

eM

agi,

19

27

(Arie

l Poem

s)

Απ

όδοση σ

τα Ε

λληνικ

ά: Β

ασίλ

ης Π

ολύζο

ς

26

πο

ίησ

η

ΠΠοιητικόςΛΛόγοςόγοςΠρος ενοικίαση

Και έτσι απλά

κάποιες φορέςείμαι μεσάνυχτα στους λεπτοδείχτες της διπλανής πόρτας

Με συγκλονίζουν οι Νύχτεςπου ντύνονται τα ρούχα της Απελπισίας μουγνωρίζοντας ότι όλα τα μάτιαείναι δανεικάκαι σαν φτάσει η αυγήόλα κλείνονται πίσω από βλέφαραιδιοκτήτη

Και έτσι

κάποιες φορέςδείχνω πιο όμορφη όταν για ένα βράδυ

απλά προσφέρομαι προς ενοικίαση

Μαρία Ροδοπούλου

Το τρένο του Βοριά

Μακάρι να μπορούσα να σταματήσω το τρένο του Βοριά.Το φοβάμαι γιατί στο σάκο του φέρνει φάκελους από νεροποντήπου περιέχουν άχρηστα μέταλλα από τα ορυχεία των συνόρων,φλούδες, ξεφτίσματα από μαρμάρινες κολόνες αρχαίων ναών,

σκόνη από τρίστρατα πολέμων.

Δεν θέλω ποτέ να περιμένω το τρένο του Βοριά αλλά εκείνο πάντα έρχεται ...

Ελένη Β. Πίππα

Το αλφαβητάρι της ψυχής

Ασφόδελοι ζοφεροί θρηνούν Θεάν αφρογέννητη, ονειρική

Βιόλες και ΒρύαΒουβοί θεατέςτης έσχατης του βίου μου ημέρας

Γρανιτέχνια τείχηασφυκτικά με κυκλώνουν

......

Ως άλλη Ωκεανίαεις Ωγυγίαν ευτυχήςέπλευσα μετά ‘σού

Μελίτα Αδάμ

27

Ιούνιος - Αύγουστος 2010

πο

ίησ

η

Το φεγγάρι φταίειστον Κ.Δ.

Την άγρια δολοφονία του Μικρού Επαναστάτη με τα λυπημένα μάτια και την ανυπόκριτη μορφή με το ξεφτισμένο τζιν και τα λαμπερά εξώφυλλακάλυψαν χιλιάδες σκοπευτέςμε φωνές επί φωνών και τις ίδιες λέξεις.

Την άγρια δολοφονία του Μικρού Επαναστάτη όταν έμαθε ο κόσμοςκρέμασε στους δρόμους τις καρδιές του οργισμένες να βροντοφωνάζουν φτάνει!

Φτάνει! όχι άλλο πια! να σκοτώσουμε το δράστηπου μια νύχτα ήσυχηο Μικρός Επαναστάτης περιγέλαγε τον κόσμοκαι το ύπουλο φεγγάρι με το κοφτερό του φως του μαχαίρωνε το στόμα.

Το φεγγάρι φταίει για το φόνοτο φεγγάρι, όχι εμείςκι ας μην καταλάβαμε ποτέ τόσα χρόνια γείτονεςπως εκείνος ο Μικρός με τα λυπημένα μάτιαήταν τελικά Επαναστάτης.

Γιώργος Δελιόπουλος

Αδιέξοδα

Όμως,δυσκολεύομαι,μία γραμμήεπιτυχώς ν' αποκληρώσω.

Τα αποσιωπητικά,οχυρά φοβίαςκαι λοιπές κακοτεχνίεςέκφρασης στο αδιάβατο.

δικαία μοιάζειη αποβίβαση στο εφήμερο.

Υποδέχομαιερμηνείες χρέους σε ερείπια.

Αποσύρομαι,γραφή ρυτιδιασμένη,τόσο νέος,δήθεν πλέον,στο άψυχο σύρματης ακολουθίας των πράξεων.

Καλή αντάμωση.

Δημήτρης Δικαίος

στην τέχνη της ποιήσεως

28

πο

ίησ

η

Ξεστρατισμένοι οδοιπόροι

Ύστερα μάθαμε πως βαδίζαμε πάνω στον ωκεανό των αστεριών,ύστερα μάθαμεπως ήμασταν, ολονυχτίς, τυφλοίκι έλεγαν οι ψαράδες, καθώς ψαρεύανε τα όνειρα, πως είδανε το θαύμα,πως ήμασταν θεοίπου περπατούσαμε στη θάλασσα.

Μα εμείς που ήμαστε ξεστρατισμένοι οδοιπόροικαι τίποτε άλλοζητήσαμε απ’ το σκοτάδιένα δρόμο για να κυλήσει η ζωή μαςκαι τίποτε άλλο.

Περπατούσαμε με ψυχές που ανηφόριζαν,με αστέρια που γκρεμίζονταν-τέφρα λέρωνε τα ρούχα μας.

Κάθε τόσο μας σταματούσαν ξωτικάκαι μας ζητούσανε το παρασύνθημα-απαράλλαχτα με τη στιχομυθίαεπόπτη και σκοπούστην πύλη στρατοπέδου:«Φλόξ»… «Θρυαλλίς»…«Κωνσταντινούπολις»...

Περπατούσαμε…τώρα που όλα εξηγήθηκαν, να θυμάσαι τις βαθιές αυλακιέςπου μας παίδεψαν πολύ,

τις ρωγμές τ’ ουρανού που λένε κι οι ποιητές,

τις ρωγμές απ’ τις διαδρομέςτων αγγέλων και των αεροπλάνων.

Θοδωρής Βοριάς

Κόλαση

Ανέβα στα άδυτα της κόλασηςώσπου να βρεις ένα έλος

για να τρέξειςμυρίζοντας ένα μπουμπούκι,καταπίνοντας αέρα,κάνοντας έρωταακίνητοςκατάβαθα πιστόςστα μηδέν και τα τίποταπου σε τριγυρίζουνόντας ευθύγραμμοιΘάνατοι

Γιώργος Τάσος

Ανεμώνες

Θα ‘θελα κάποτε ν’ ανεβώ στην ψηλότερη κορφή να φωνάξωμε όλη την δύναμη της ψυχής μουό,τι δεν τόλμησανα ψιθυρίσω στην ζωή πιασμένη στα γρανάζια της υποκρισίας μιας δήθεν αυστηρής μα «τίμιας κοινωνίας»

«Μου είπες ψέμματαΣε μισώ μωρέ,μ’ ακούς;”

Ρένα Βασιλά

29

Ιούνιος - Αύγουστος 2010

πο

ίησ

η

Το δικό μου νησί

Άπλωσα στο χάρτη πέντε βήματαζωής αισθήματα, γέλιο και δάκρυ.

Πόσες φορές, ζητάς, δέρμα ν’ αλλάξω;Μη σε τρομάξω, εγώ μιλώ για την αγάπη.

Σκόρπισα ζωές σε αξημέρωταμέρη αφανέρωτα, χωρίς να πάρω.Κι’ άφησα τη γύμνια μου υπόγεια,

στα περιθώρια, της γης τα όρια,για να φιλτράρω.

Έφτασα σεμνά σε κάποια σύνορα,μοιάζαν ασύνορα κι’ ωραία.

Πάνω στο χάρτη μου ορίζοντας,γελώ τρεκλίζοντας, χαρά μοιραία

Να κατακτώ ένα νησί που έχει όνομαπου έχει σημαία…

Τα ανθρώπινα!

Μαρία ΤσιράκουΑντανάκλαση

Έχει ο χρόνος ένα ξυράφικι όλο ξύνει τις πληγέςξεραμένα ενθύμια στο γκρεμό της αναπόλησης

Έχει η μνήμη ένα χαρτίχαράσσει απάνω του αυλάκια να κυλούν ποτάμιαδάκρυα σπαρμένα στο λυγμό μιας μουσικής

Έχει η ζωή ένα μαύρο χαμόγελονα γελάει σαν κλάμασκοτεινή εικόνα σε ένα γαλάζιο, κρύο, ουρανό

Έχει η αλήθεια ένα καθρέφτηνα βλέπει πρόσωπα σπασμέναρωγμές σαν ψέμα σε μια ύπαρξη σκιώδη

Έχεις εσύ ένα όνειρονα το κρατάς σφιχτά στη χούφτα σαν κοιμάσαιασφυκτικά δεμένο γύρω απ’ το λαιμό ενός κλαυσίγελου

Κι έχω εγώ μονάχα ένα μολύβιγια να σκαλίζω τη ζωή στην άκρη του

Αλέξανδρος Καυκάς συ

γκο

μιδ

ή π

οιη

τικο

ύ Λ

όγ

ου

- Μ

αρ

ία Ρ

οδ

οπ

ού

λο

υ

30

βπ ρ ο τ ά σ ε ι ς

Κική Δημουλά“Τα εύρετρα”

εκδόσεις Ίκαρος

Μαρία Ροδοπούλου“Το βιβλίο των Νεκρών”Συμπαντικές Διαδρομές

Σταυρούλα Δημητρίου“η χώρα του κασσίτερου”

εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη

Έλενα Πολυγένη“γράμματα σε μαυροπίνακα”

εκδόσεις Δωδώνη

Ντάριο Φο“ο έρωτας και η ειρωνεία”

εκδόσεις Καστανιώτη

Richard Bach“Υπνοτίζοντας τη Μαρία”

εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη

Mouyis Angelique“Mikis Theodorakis”εκδόσεις ΚΕΡΚΥΡΑ

Ελένη Μαυρογονάτου“Το Άλλοθι του Φεγγαριού”

εκδόσεις ΕΝΤΟΣ

Μαρία Τσιράκου“Εν Πορεία..”

εκδόσεις Πικραμένος

πο

ίησ

η

πεζ

οπ

οίη

ση

μυ

θισ

τόρ

ημ

α

πο

ίησ

η

διη

γή

μα

τα

μυ

θισ

τόρ

ημ

α

ελλ

ην

ική

μο

υσ

ική

πο

ίησ

η

πο

ίησ

η

31

ΕΙΜΑΙ ΕΓΩ,

που κατά πάσα πιθανότητα έχεις τοποθετήσει μια ωρολογιακή βόμβα στο μέλλονμου. Και όπως συμβαίνει με τις βόμβες αυτές, το πιο οδυνηρό δεν είναι η έκρηξηπου σε «τελειώνει» στιγμιαία, αλλά εκείνη η προοδευτική φθορά του «τικ-τακ»που σε σκοτώνει συνέχεια.

Δε θέλει δα και καμιά τρομερή διανοητική ικανότητα για να καταλάβεις πως τομέλλον που μου διαθέτεις δεν έχει τα ευχάριστα χαρακτηριστικά ενός δώρου. Άλ-λωστε στην εποχή που ζούμε, οι άνθρωποι δεν δωρίζουν πια, απλώς διαπραγ-ματεύονται, πωλούν, αγοράζουν και υποθηκεύουν ξιπασμένα εκείνα που δεν τουςανήκουν. Και σταδιακά το μέλλον από προσφορά της μιας γενιάς προς την άλλη,γίνεται «επίτευγμα», όπως αναφέρει ο Γουίλιαμ Μπλέικ.

Εν ολίγοις λαμβάνει τη μορφή της διεκδίκησης και κατ’ επέκταση του διαχωρι-σμού, από τη μία εσείς που μας καταστρέψατε το μέλλον και από την άλλη εμείςπου διεκδικούμε ένα καλύτερο μέλλον. Ένας φαύλος κύκλος δίχως κανένα ουσια-στικό αποτέλεσμα όπως αποδεικνύεται ιστορικά.

«Γράφω» πάλι το Ζιζάνιο… σχεδόν ακτιβιστικά, σχεδόν συνδικαλιστικά, σχεδόνδιανοουμενίστικα, σχεδόν δημοσιογραφικά, σχεδόν ακαταλαβίστικα, σχεδόν γιαπάρτη ΜΟΥ, αλλά…

ΕΓΩ, φοβάμαι για τη βόμβα που θα σκάσει και θα με κονιορτοποιήσει, μα καιντρέπομαι επειδή δεν με ενδιαφέρει αν αυτή η βόμβα θα σταματήσει και τη δικήσου καρδιά. Φοβάμαι μήπως από την έκρηξη χάσω το σπίτι μου και τον «ρόλο»μου στην κοινωνία, μα και ντρέπομαι επειδή η παράγκα σου δεν χρειάζεται βόμβαγια να πέσει αλλά αρκεί ένας δυνατός άνεμος και επειδή έγινα βεντέτα και δε μεενδιαφέρουν τα πρόσωπα των κομπάρσων γύρω μου.

Φοβάμαι, φοβάμαι και κλαίω συχνά, μα δεν ακούω κανενός άλλου το κλάμα.

Ντρέπομαι, ντρέπομαι που έγινα κι εγώ τελικά μια ωρολογιακή βόμβα με λεπτοδείκτη την καρδιά σου… «τικ-τακ», «τικ-τακ»…. ΜΠΑΑΑΑΜ!!!

Το ΖΖιι zzάάνν ιιοο έσκασε!!

Σχολές

ΑΘΗΝΑ

ΕπίκαιραΑγ. Ιωάννου 41, Αγ. ΠαρασκευήIΑΝΟSΣταδίου 24, ΑθήναΚλεψύδραΠασσώβ & Ταϋγέτου, ΓκράβαΛεμόνιΗρακλειδών 22, ΘησείοΛέξικονΘεσσαλίας 77, ΠετρούποληΠολιτείαΑσκληπιού 1-3 & Ακαδημίας ΠρωτοπορίαΓραβιάς 3-5, Πλ. Κάνιγγος.ΒιβλιοχαρτοπωλείονΑγ. Δημητρίου 49, Μπραχάμι

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Βιβλιοβάρδια ΝαυαρίνοΙΑΝΟS Αριστοτέλους 7ΙΑΝΟS25ης Μαρτίου 45Μπαρμπουνάκης Αριστοτέλους 4ΣαιξπηρικόνΕθν. Αμύνης 14

ΠΕΙΡΑΙΑΣ

ΤσαμαντάκηςΚαραολή & Δημητρίου 43

ΑΡΓΟΣΑναγέννησηΙνάχου 127-129

ΒΟΛΟΣSubway (bookstore)

ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ Happy HouseΛηξούρι.Σταματελάτου Χρ.Λιθόστρωτο 1, Αργοστόλι

ΚΡΗΤΗΣχήμαΑ. Παπανδρέου 38, ΧανιάΦωτόδεντροΚοραή 21, ΗράκλειοΚλαψινάκηςΠανεπιστημιούπολη ΡεθύμνουΠολυχώρος “Περίπου”28ης Οκτωβρίου 25, Αγ.Νικόλαος

ΛΑΜΙΑΟιωνόςΚολοκοτρώνη 11ΚεντρίΘεμιστοκλέους 10

ΛΑΡΙΣΑ9 ΡίχτερΆνθιμου Γαζή 37α ΠαιδείαΚανάρη 11

ΜΥΤΙΛΗΝΗΠαπασωτηρίουΕρμού 211Χατζηδανιήλ Ερμού 19ΕιρμόςΚαβέτσου 24

ΠΑΡΟΣΑναγέννηση Πλ. Εκατονταπυλιανής

ΠΑΤΡΑΠρωτοπορίαΓεροκωστοπούλου 31-33ΠολύεδροΚανακάρη 147ΠαπασωτηρίουΠατρέως 30

ΣΕΡΡΕΣΦωτίουΜεραρχίας 41ΣχολαρχείονΠαναγή Τσαλδάρη 20

ΣΠΕΤΣΕΣΚέντρο ΤύπουΝτάπια

ΤΡΙΚΑΛΑΛαμπρίδηςΕρμού 19

βιβλιοπωλεία

ΙλιάςΦιλολογικό ΦροντιστήριοΑπόλλωνος 12, Τρίκαλα

ΧάρτεςΖωοδόχου Πηγής & ΒαλτετσίουΕξάρχεια - Αθήνα

un MundoΥψηλάντου 176Πασαλιμάνι - Πειραιάς

Καφέ

διανέμεται χωρίς αντίτιμο

άρθρο - λογοτεχνία - θέατρο - σκίτσο - αφιερώματα - δοκίμιο - συνέντευξη - εικαστικά - ποίηση - κινηματογράφος