خلاصه صفحات1الی9 شیمی دهمfiles.shimipedia.ir/documents/ · هداز ﯽﻘﺗ...

] مدرس: بھزاد تقی زاده کتاب درسی ٩الی ١درسنامھ شیمی دھم صفحات ]

pg. 1

هاي هوشمند را مجذوب خویش ساخته است. آسمان پر ستاره شبانگاهی از گذشته تاکنون ذهن کنجکاو انسان هاي هوشمند ایجاد کرده است. در ذهن انسانشماري بی هاي ي شبانگاهی، اسرار و پرسش آسمان پرستاره رسد: می نوري که از ستاره گان به ما

گویند. می با ما سخن -1

کنند. می پیام اگاه باش براي ما ارسال -2

کنند. می دور روایت هاي از گذشته -3

: هاي سوال -4

جهان هستی چگونه پدید آمده است.الف) سازنده جهان هستی طی چه فرآیندي و چگونه به وجود آمده اند. هاي ذرهب)

کنند. می ایجاد

نکته: یافتن پاسخ این پرسش ها بسیار دشوار است.

گوناگون در آن ،در هاي زمین در برابر عظمت آفرینش همانند آزمایشگاه بسیار کوچکی است که دانشمندان با آزمایش تالش براي یافتن پاسخ این پرسش ها هستند.

ها با دان هاي باال: شیمی براي پاسخ گویی به سوال:

ي خواص و رفتار ماده مطالعهالف) برهمکنش نور با ماده ب)

اند. را داشته سهم بسزایی

هاي سوال:

؟هستی چگونه پدید آمده است -1

؟جهان کنونی چگونه شکل گرفته است -2

؟دهند می طبیعی چرا وچگونه رخ هاي پدیده -3

اند: گویی قانع کننده براي انها به نتایج زیر رسیده انسان ها همواره با آنها روبروهستند و در تالش براي پاسخالف) I. گنجد. میپرسش اول در قلمرو علوم تجربی ن

II. باید به: تنهاسوال این براي پاسخ گویی به

چارچوب اعتقادي -1 خودبینش -2 وحیانی هاي آموزه -3

.مراجعه کرد

www.ShimiPedia.irwww.ShimiPedia.ir

https://www.shimipedia.ir



pg. 2

:براي پاسخ گویی به سواالت علوم تجربیتالش ) ب

جهان کنونی چگونه شکل گرفته است. -1

دهند. می طبیعی چرا وچگونه رخ هاي پدیده -2

I. را افزایش داده است.جهان مادي دانش ما درباره ي

II. توانستند می اطالعاتی داریم که نیاکان مان حتی ناز نتایج این تالش ها است که ما دربارهی کیهان و منشا آن آن را تصور کنند براي مثال:

رفتن به فضا وآشنایی با عنصرهاي مختلف در نقاط مختلف کیهان -1

یافتن زندگی در دیگر سیاره ها -2

مسافرت به مریخ -3

اشاره کرد.

دانشمندان براي شناخت کیهان: هاي از نمونه تالش

"هی خورشیدي است.دبراي شناخت بیشتر سامان 2و1وویجر هاي فضا پیما به نام سفرطوالنی و تاریخی دو"

2و1وویجر هاي ماموریت فضا پیما:

"ها سیاره ي مشتري، زحل، اورانوس ونیپتون و تهیه و ارسال شناسنامه فیزیکی و شیمیایی این سیاره 4گذر ازکنار "

:شناسنامه تهیه شده از سیاره ها حاوي اطالعات

عنصرهاي سازنده نوع -1 ترکیب شیمیایی در اتمسفر آنها -2 ترکیب درصد این مواد -3

باشد. می

چگونگی پیداش عنصرها

چگونگی پیدایش عنصرهاست"ها در پی یافتن پاسخ آن هستند دان میکه شی میمه هاي یکی از پرسش"

پیدایش عنصرها کمک شایانی کرده گویی به پرسش چگونگی ي خورشیدي براي پاسخ مطالعه کیهان به ویژه سامانه است.

:براي درك بهتر چگونگی تشکیل عنصرها

سامانه خورشیدي هاي ي برخی سیاره عنصرهاي سازنده نوع و مقداربررسی -1

ي خورشیدي بسیار مهم خواهد بود. مقایسه آن با عنصرهاي سازنده -2





pg. 3

دهد که انسان اولیه با می دیوارغارها به دست آمده است نشانت هاي شواهد تاریخی از سنگ از سنگ نبشته ها و نقاشی در آسمان بوده است. قانونمنديو نظم ،در پی فهم مشاهده ي ستارگان، به آسماننگاه

عبدالرحمن صوفی یکی از ستاره شناسان ایرانی است که:

براي اولین بار گزارشی درباره کهکشان آندرومیا ارائه داده است.-1فلکی اطالعات معتبري ارائه داده هاي ، اندازه و رنگ آنها در صورترباره موقعیت ستاره هاد-2

است.

کهکشان آندومیا نزدیک ترین همسایه به سامانه خورشیدي است

ها داشتند. ي زیادي به اسمان شب و مطالعه ستاره دانشمندان مسلمان عالقه :مفاهیم عکس

میلیارد کیلومتري 7تقریبی عکس کره زمین از فاصله -1 خورشیدي هاي پیش از خروج از سامانه 1آخرین عکس فضا پیماي وویجر -2

:ویژگی سیاره مشتري

"عنصر 6"بیشتر از عنصرهاي گازي تشکیل شده است -1

دهد. می هیدروژن بیشترمقدار عناصر سازنده آن را تشکیل -2

همه عناصر سازنده نافلز هستند -3

بیشترین جز عناصر سازنده "هیدروژن وهلیم"تناوبیدوعنصر اول جدول -4

دهند. می مشتري را تشکیل

تعداد با سه عنصر بیشترین 18ناصر گروه جدول دوره اي ع هاي از گروه -5 را دارد. عناصر سازنده

با یک عنصر درساختار مشتري 15و1،14 هاي با دو عنصر و گروه 16گروه -6

وجود دارند.

زنده مربوط به نئون است.کمترین مقدار عناصر سا -7

باشد. می پنجمین سیاره سامانه خورشیدي -8

:ویژگی سیاره زمین





pg. 4

دهد. می عنصر آهن بیشترین جزئ عناصر سازنده را تشکیل -1 نوع عنصر فلزي، نافلزي و شبه فلزي تشکیل شده است. 8از .تشکیل شده است "سیلیسیم" شبه فلز "اکسیژن"نافلز "آهن"سه جزئ اصلی عناصر سازنده زمین به ترتیب فلز -2 باشد. می کمترین جزئ سازنده آن آلومینیوم -3با یک عنصر ،عناصر تشکیل دهنده سیاره زمین 14و 8،10،13 هاي با دو عنصر و عناصر گروه 2و 16عناصر گروه -4

هستند. باشد می سیلیسم تنها شبه فلز موجود درساختار زمین -5 باشد. می ساخته شده است و جزئ عناصر سنگی "بیشتر از عناصر فلزي :جامد -6 باشد. می سومین سیاره سامانه خورشیدي -7

:نکات تکمیلی

وجود دارد. "طاردع"ره زمین و مشتري سیاره دیگري بین سیا -1 باشند. می عناصر گوگرد و اکسیژن عناصر مشترك در دذو سیاره -2 در سیاره زمین و مشتري دو مرتبه عناصر اختالف وجود دارد.بین درصد فراوانی اکسژن -3 باشد می "آهن"تقریبا دو برابربشترین جزئ سیاره زمین "هیدروژن"درصد فراوانی،فراوان ترین عنصر سیاره مشتري -4 در ساختار سیاره زمین دو عنصر از فلزات واسطه وجود دارد. -5 سیاره زمین وجود دارد.عالوه بر عناصر اشاره شده عناصر دیگري نیز در -6 باشد. می اندازه سیاره مشتري بزرگ تر از سیاره زمین -7 درصد فراوانی هلیم مشتري با منیزیم زمین تقریبا برابر است. -8

زیر ذربین:

ها متفاوت بودن نوع و تعداد عناصر سازنده سیاره -1

:دهد که می نشان ها عناصر مشترك در سیاره وجود -2 "در جهان هستی توزیع شده است ناهمگونعنصرها به صورت "

ها: دانشمندان با استفاده از این یافته توانستند چگونگی پیدایش عنصرها را توضیح دهند. -1

همراه بوده است. "مهبانگ"نیز به این باور رسیدند که سر آغاز کیهان با انفجاري مهیب برخی -2





pg. 5

:اختر شیمی

.است میجذاب شی هاي یکی از شاخه -1

شود. می پردازد که در فضاهاي بین ستاره اي یافت می ی های مطالعه ي مولکولبه -2

ی بسیار دور ثابت کنند که های گوناگونی را در مکان هاي اند وجود مولکول ها توانسته دان مینکته: اختر شی تاکنون پاي هیچ انسانی به آنجا نرسیده است.

:سحابی بوم رنگ نکات تصاویر

.مکان شناخته شده در جهان هستی استسردترین -1

باشد. می گراد سانتی -272دماي آن -2

.سال نوري از زمین فاصله دارد 5000حدود -3

واقع شده است. "قنطروس"در صورت فلکی سنتا روس -4

مانند میزیر ات هاي آزاد شده است که در آن شرایط پس از پدید آمدن ذره میانرژي عظی "مهبانگ "طی انفجار مهیبی

گذشت زمان و کاهش دما نوتورون عنصرهاي هیدروژن و هلیم پا به عرصه جهان گذاشتند و با الکترون، پروتون وها سبب این سحابی بعدهاایجاد کرده سحابیبه نام گازي گازهاي هیدروژن و هلیم تولید شده متراکم شده و مجوعه

شد. ها ها و کهکشان ستارهپیدایش سبب پیدایش ستاره ها و کهکشان ها هستند.سحابی ها

هاي گذشت زمان و کاهش دما دو عامل موثر در متراکم شدن گازهاي هیدروژن و هلیم هستند که در اثر آن مجموعه شوند. می گازي به نام سحابی ایجاد

شود می همراه است که سبب انفجار بزرگبا یک مرگ ستارهمیرند می کنند و زمانی می شوند رشد می ستاره ها متولد عنصرهاي تشکیل شده در آن فضا پراکنده شوند.

دهد می هسته اي رخ هاي درون ستاره ها مانند خورشید در دماهاي بسیار باال و ویژه واکنش.

آید. می طی این فرآیندهاي هسته اي از عنصرهاي سبک تر، عنصرهاي سنگین ترپدید

ستاره ساخته شود.کند که چه عنصرهایی باید در آن می هر ستاره تعیین دما و اندازه





pg. 6

شود. می باشد، شرایط تشکیل عنصرهاي سنگین تر فراهم بیشترهرچه دماي ستاره

متالشی پایداري خود را از دست داده،در انفجاري مهیب افشانی و گرما بخشیستارگان بعد از چندین میلیون سال نور ر ون انها در سر تا سر گیتی پراکنده شده است.سنگین د هاي شده اند و اتم

.به همین دلیل باید ستارگان را کارخانه ي تولید عنصرها داشت تصاویر: لبامط

"هاست. زایش ستاره هاي سحابی عقاب یکی از مکان"

تصاویر مطالب: .است زمین کره به سیاره ترین نزدیک خورشید -1 .رسد می گراد سانتی 6000 حدود آن سطح دماي -2 .رسد می گراد سانتی 10,000,000 آن درون دماي -3 .کند افشانی نور تواند می دیگر سال میلیارد پنج تا خورشید -4

.شود می کاسته خورشید جرم از تن میلیون پنج ،ثانیه هر در -5 هلیم به هیدروژن آن طی که است اي هسته هاي واکنش حاصل ،خورشید ي کننده خیره نورانی و گرمایی انرژي -6

.شود می تبدیل

پیوند با ریاضی ي زیر را براي شود. انیشتین رابطه اي، انرژي بسیار زیادي آزاد می هاي هسته ها به دلیل انجام واکنش درون ستاره

ها را ارائه کرد. محاسبه انرژي تولید شده در این واکنش

رابطه هم ارزي جرم و انرژيE = mc2

E) انرژي آزاد شده :kg.m2.s-21j=1( m) جرم ماده :kg( c) سرعت نور :m/s( است. m/s 108×3نکته: سرعت نور در خال





pg. 7

ندارند یکسانی جرم ،سازنده هاي اتم ،معین عنصري از طبیعی ي نمونه یک در اغلب.

ایزوتوپ را دارند متفاوت می جر عدد ولی یکسان میات عدد که عنصر یک هاي اتم همه: ))مکان هم(( هاي ایزوتوپ .گویند می ))مکان هم((

می ات عدد به عنصر هر هاي اتم شیمیایی خواص )z (است وابسته آن.

فیزیکی خواص ولی دارند یکسانی شیمیایی خواص همگی هاي ایزوتوپ

.دارند متفاوتی چگالی مانند جرم به وابسته باشند ناپایدار و با گذشت زمان 5/1آنها برابر یا بیشتر از هاي پروتونها به هایی که نسبت شمار نوترون هسته اغلب

شوند. متالشی می شود. هاي پرتوزا و ناپایدار، رادیوایزوتوپ نامیده می ایزوتوپ باشد. ها می درصد فراوانی هر ایزوتوپ در طبیعت نشان دهنده پایداري ایزوتوپ باشد. می اختگی مورد س 4مورد طبیعی و 3از ایزوتوپ هیدروژن باشد. مورد ناپایدار می 5عدد پایدار و 2ایزوتوپ هیدروژن 17از بیشتري دارد.معموال در طبیعت ایزوتوپی که جرم کمتري دارد فراوانی بیشتر و پایداري

ها ایزوتوپ تشابه:

.ها الکترون تعداد شیمیایی خواص ،عناصر اي دوره جدول در مکان ،ها پروتون تعداد ، میات عدد

ها ایزوتوپ تفاوت:

.فیزیکی خواص ،ها نوترون تعداد ، می جر عدد

است پایدار اندازه چه ایزوتوپ آن که دهد می نشان ایزوتوپ هر عمر نیمه.

آن مقدار نصف ماده به کاهش براي الزم زمان مدت عمر نیمه.

بر اغلب و هستند پرتوزا ها ایزوتوپ این .شود می متالشی زمان گذشت با و نیست ماندگار ،ناپایدار هاي ایزوتوپ ي هسته .کنند می آزاد نیز انرژي زیادي مقدار ،انرژي پر هاي ذره بر افزون شدن متالشی اثر

با توجه به تصویر: .باشد لیتیم داراي دو ایزوتوپ می

پایداري و فراوانی ایزوتوپی که عدد جرمی بزرگتري دارد، بیشتر است.





pg. 8

تصویر:مطالب را ها عتیقه و میقدی اشیاي سن آن از استفاده با و دارد پرتوزایی خاصیت ଵସܥ کربن ایزوتوپ ، است بوده فرشبافی صنعت مهد مصر که اشتندمیپند پژوهشگران نمونه براي .زنند می تخمین

ଵସܥ از استفاده با آن قدمت تعیین و سیبري هاي کوه در پازیریک بنام فرشی شدن پیدا با اما .است بوده ایران آن مهد و دارد تعلق پیش سال 2500 به فرش این که شد مشخص

تکنسیم نخستین عنصر ساخت بشر

شود. عنصر در طبیعت یافت می 92عنصر شناخته شده تنها 118از 26 اي عناصر ساختگی هستند. عنصر دیگر جدول دوره

منحصر هر عنصر انگیزه کافی براي ساختن عنصرهاي جدید را داشتند. ها همواره با یافتن کاربردهاي دان شیمی

تکنسیمସଷଽଽ :

اي ساخته شد. هسته "راکتور"گاه تین عنصري بود که در واکنشنخس -1 اي دارد. کاربرد ویژه "غده تیروئید"این رادیو ایزوتوپ در تصویربرداري پزشکی - 2

حاوي که یونی با یدید یون زیرا شود، می استفاده تیروئید ي غده برداري تصویر براي ସଷଽଽو دارد مشابه اندازه. است

امکان تیروئید غده در یون این مقدار افزیش با کند می جذب نیز را یون این یدید، جذب هنگام تیروئید ي غده .شود می فراهم تصویربرداري

همه ସଷଽଽ شود ساخته اي هسته هاي واکنش از استفاده با و مصنوعی طور به باید جهان در موجود.

کرد نگهداري طوالنی مدت براي و تهیه را عنصر این از زیادي مقادیر توان مین دارد میک ماندگاري چون.

و مهار توانایی بشر که است شده باعث فناوري و میعل هاي پیشرفت اما هستند خطرناك ها ایزوتوپ رادیو چهاگر .باشد داشته را آنها از گیري بهره ها ایزوتوپ رادیو از:

پزشکی -1 کشاورزي -2 اي هسته هاي نیروگاه در سوخت -3

.شود می استفاده





pg. 9

کار به میات راکتورهاي در سوخت عنوان به اغلب آن هاي ایزوتوپ از که است پرتوزایی فلز ترین شده شناخته اورانیوم .رود می ایزوتوپ فراوانیଽଶ

ଶଷହ است کمتر درصد 7/0 از طبیعی خلوط در.

یپایزوتو سازي غنی:

.گویند می سازي غنی را ایزوتوپی مخلوط در عنصر یک فراوانی افزایش -1 .است اي هسته سوخت تولید ي چرخه مهم مراحل از یکی -2 .گرفت قرار جهان اي هسته کشور ده بین در ایران نام صنعت این بودن دارا با -3

.نمود تامین را کشور نیاز مورد الکتریکی انرژي از بخشی توان می اي هسته صنعت گسترش با :نکته

و دارند پرتوزایی خاصیت هنوز که است میات راکتورهاي پسماند دفع اي هسته صنایع هاي چالش از یکی: نکته .هستند خطرناك

ܨ اتمଶହଽ ساختار در زیرا شود می استفاده خون گردش دستگاه از تصویربرداري براي که است ایزوتوپ رادیو یک

.دارد وجود آهن از یهای یون هموگلوبین طال به دیگر عنصرهاي تبدیل :کیمیاگري به آن تولید ي هزینه اما کند تولید طال تواند می انسان فیزیک و میشی علم پیشرفت با که است بوده بشر دیرینه آرزوي

.نداد اقتصادي ي صرفه که است زیاد ي اندازه ها کاربرد تشخیصی رادیوایزوتوپ:

.دارند سریع و عادي غیر رشد که هستند »یهای سلول«یهای خته یا سرطانی، هاي تودهپ -1 .باشد می ها ایزوتوپ رادیو از استفاده سرطانی هاي توده تشخیص هاي راه از یکی -2 سرطانی توده تشخیص در که گویند می دار نشان پرتوزا،گلوکز اتم حاوي گلوکز به -3

.دارد کاربرد سرطانی هاي توده زیاد رشد و فعالیت علت به خون، به دار نشان گلوکز تزریق هنگام -4

آشکار یک توسط آن از حاصل پرتو که است بیشتر سرطانی ي توده محل در دار نشان گلوکز تمرکز احتمال .است تشخیص قابل پرتو ساز

سیگاري شوند می دچار ریه سرطان به که افرادي اغلب رو این از .دارد پرتوزا مواد توجهی قابل مقدار قلیان و سیگار دود .هستند





pg. 10

:زیر ذربین .شود می یافت جا همه در پرتوزا مواد از میک بسیار مقادیر -1 .ندارد اثري ما سالمت بر معمول طور به و است اندك بسیار شده تابش پرتوهاي میزان البته -2 .است رادون گاز شود می یافت ما زندگی در که پرتوزا مواد ترین فراوان از یکی -3

رادون:

.است مزه بی و بو ،بی رنگ بی گازي -1 .است طبیعت در موجود نجیب گاز ترین سنگین -2 .شود می تولید اي هسته هاي واکنش در زمین زیرین هاي الیه در -3 نفوذ زمین پوسته ي سازنده هاي سنگ در موجود هاي ترك و منافذ به ها الیه در زیاد دماي فشارو دلیل به -4

.کند می

بهزاد تقی زاده مدرس شیمی کنکور در شهرهاي تبریز و اردبیل

@shimitaghizadeh 09365870885




خلاصه صفحات1الی9 شیمی دهمfiles.shimipedia.ir/documents/ · هداز ﯽﻘﺗ...

Documents

Transcript of خلاصه صفحات1الی9 شیمی دهمfiles.shimipedia.ir/documents/ · هداز ﯽﻘﺗ...