ბუნებრივი კატასტროფები (1)

ბუნებრივი კატასტროფები

სალომე ზანგალაძე

VI klasi

ზვავი

თოვლის ზვავი ეწოდება დახრილი ფერდობებიდანჩამოცვენილ ან ჩამოცურებულ თოვლის მასას,რაცმეწყერის ანალოგიურია.ზვავის ვარდნას თან ახლავსავავისწინა ჰაერის ტალღის წარმოშობა,რასაც მოაქვსუფრო მეტი ნგრევა და ზიანი. თოვლის ზვავიწარმოიქმნება თოვლის კრისტალებისა და ჰაერისშერევით.დიდი მასშტაბის ზვავი წარმოადგენსკატასტროფას,მას შეუძლია ასობით ადამიანისდაღუპვა.

მექანიკის თვალსაზრისით თოვლის ზვავიწარმოიშვება ისევე,როგორც მეწყერისგადაადგილება.თოვლის შეჭიდულობის ძალებიგადალახავენ განსაზღვრულ ზღვარს და გრავიტაციაიწვევს თოვლის მასების გადაადგილებას მთისკალთაზე.თოვლი დაცემის შემდეგ იცვლისთვისებას,ესე იგი განიცდის მეტამორფოზს.თოვლისკრისტალები იზრდება,თოვლის მასის ფორებიმცირდება.გარკვეულ სიღრმეზე თოვლისზედაპირიდან კრისტალიზაციის შეცვლას შეუძლიაგამოიწვიოს დაცურების ზედაპირისშექმნა,რომელზეც თოვლის ფენა ცურდება.ასეთადგილებში თოვლის ფენის დარღვევა გამოიწვევსთოვლის ზვავის წარმოშობას.

როგორც მეწყერებისგან,ასევე ზვავებისგან თავდაცვისათვის მთავარროლს თამაშობს პრევენციული ზომები. ზვავსაშიში კალთებისგამოცნობა არ არის ძნელი.მთვარი მნიშვნელობა ეძლევა წინა ზვავებისშესწავლას,რადგან ისინი ჩამოიქცევიან ერთი და იმავე ტრასით.

ზვავის წინასწარი პროგნოზირებისთვის მნიშვნელობა აქვს ქარისმიმართულებასა და ნალექების რაოდენობას.როცა ნალექების რაოდენობაარის 25 მმ,მას შეიძლება მოჰყვეს ზვავი,ხოლო თუ თოვლი მოდის 55 მმრაოდენობით,მაშინ ზვავის ჩამოქცევა სავსებით შესაძლებელია,მაგრამთუ თოვლი მოვიდა 100 მმ რაოდენობით,მაშნ ზვავი აუცილებლადჩამოიქცევა მოკლე ხანში.ზვავის მოსალოდნელობას ანგარიშობენთოვლის საფარის გადნობის სიჩქარის მიხედვითაც.

ზვავებისგან თავდაცვა შეიძლება იყოს პასიური და აქტიური.პასიურიდაცვის დროს თავს არიდებენ ზვავსაშიშ კალთებს ან აწყობენჯებირებს.აქტიური დაცვის შემთხვევაში აწარმოებენ ზვავსაშიშკალთების დაბომბვას,რის გამოც ჩამოიქცევა მცირე მოცულობის ზვავებიდა წინააღმდეგობას უწევენ თოვლის კრიტიკული მასების დაგროვებას.

ქარიშხალი

ქარიშხალი (ინგლ. storm) —ძალიან ძლიერი ქარი, რომლისსიჩქარე მიწის ზედაპირთან 20 მ/წ აღემატება და ზღვაზედიდღელვას იწვევს, ხმელეთზე კინაგებობათა დაზიანებას დანგრევას. ქარიშხალი ამოვარდებატროპიკულ და ტროპიკებსგარეციკლონებისგავლისას, სმერჩისა და ტორნადოს დროს.

მეტეოროლოგიურლიტერატურაში ქარიშხალსშეესაბამება შტორმი (9 ბალიბოფორტის სკალით), ძლიერიშტორმი (10 ბალი) და სასტიკიშტორმი (11 ბალი).

12 ბალიანქარიშხალს გრიგალი ეწოდება.

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%96%E1%83%A6%E1%83%95%E1%83%90

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AE%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98

http://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%A9%E1%83%98&action=edit&redlink=1

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D

http://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%92%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98&action=edit&redlink=1

მიწისძვრა მიწისძვრა — ბუნებრივი მიზეზებით

გამოწვეული დედამიწის ზედაპირის რხევა. მიწისძვრებისუმრავლესობა სუსტია, ხშირად შეუმჩნეველია ადამიანებისათვის დაარანაირ ზიანს არ იწვევს. ზოგი მათგანი კი იწვევს დიდ ნგრევას, რასაცხანდახან თან ახლავს მსხვერპლი. მიწისძვრის სიძლიერე რიხტერისსკალით იზომება. მიწისძვრა ძირითადად, ტექტონიკური პროცესებითარის გამოწვეული. მიწისძვრის კერა დედამიწის წიაღის იმ უბანსწარმოადგენს, სადაც ქანებში დიდი ხნის განმავლობაში დაგროვილიენერგიის განტვირთვა ხდება. მიწისძვრის სიძლიერემაგნიტუდით(ტალღების საერთო ენერგიით)და ბალებით ფასდება. ბალის სიდიდე კერის სიღრმესა და მაგნიტუდაზეა დამოკიდებული. დედამიწაზე ორი ძირითადი სეისმური სარტყელია ცნობილი: ალპურ-ჰიმალაური და წყნაროკეანური. საქართველოსტერიტორია, როგორცკავკასიის სეისმური რეგიონის განუყოფელი ნაწილი, ალპურ-ჰიმალაურსეისმოაქტიურ სარტყელს მიეკუთვნება. ჩვენი ქვეყნის ტერიტორიამოსალოდნელი მიწისძვრების სიძლიერით და თამდევი უარყოფითიშედეგებით, ერთ-ერთი ურთულესი რეგიონია და 7-9 ბალიანიმიწისძვრების რისკის ზონაშია მოქცეული. მიწისძვრას ხშირად თანსდევს მის მიერ პროვოცირებული სხვა სიქიურიმოვლენები: ცუნამი, მეწყერი, ზვავები, ღვარცოფი, ხანძარი და სხვა.

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%AC%E1%83%90

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%AE%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%90



http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AA%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%98

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%AC%E1%83%A7%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%96%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A6%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%AA%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%98

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%AB%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98

ვულკანი ვულკანი (velcanus-ალი,ცეცხლი-ლათ.) არის დედამიწის

ქერქის არხებზე და ნაპრალებზე გაჩენილი გეოლოგიურიწარმონაქმნი,რომლითაც დედამიწის ზედაპირზეამოიფრქვევა ლავა,ფერფლი,ცხელი გაზები,წყლისორთქლი და სამთო ქანების ნამტვრევები.ვულკანებიარსებობს:მოქმედი,დაძინებული და ჩამქრალი,ხოლოფორმის მიხედვით: ცენტრალური და ნაპრალებიანი.

ვულკანის მექანიზმი შედგება შემდეგი ნაწილებისგან:

მაგმატური კერა(დედამიწის ქერქში ან ზედამანტიაში),ყელი,კონუსი და კრატერი.ამჟამად ატქიურიმოქმედი ვულკანებია: კლიუჩევსკისა და ავაჩინსკისსოპკა(რუსეთი), ისალკო(სალვადორი), მაუნალოა(ჰავაისკუნძულები), ტახუმულკო(გვატემალა), სანტა-ანა(სალვადორი), ირასუ(კოსტა-რიკა), ვეზუვი,ეტნა(იტალია) და სხვები.

მაგმა(Magma-სქელი საცხი-ბერძ.) არის სილიკატურიშემადგენლობის გამდნარი მასა,წარმოქმნილი დედამიწისღრმა ზონებში.დედამიწის ზედაპირზე ამოფრქვეულმაგმას ლავა ეწოდება.მაგმა მიისწრაფვის ზედაპირისკენ,ამდროს გამოიყოფა წყლის ორთქლი და გაზები,რომლებიცფართოვდება როცა გადაეყრება წინააღმდეგობას,მათიგანთავისუფლება ხდება აფეთქების გზით.სწორედ ესაერის ვულკანის ამოფრქვევა,რომლის დროს დედამიწისზედაპირზე ამოტანილია მაგმაც.ის სწრაფი გაციებისშედეგად გადაიქცევა ვულკანუს წიდად.

ძირითადად 6 ვულკანურ პროცესსშეუძლია გამოიწვიოსკატასტროფულისაშიშროებანი,ესენია: ლავებისნიაღვარი,ფერფლი,ვულკანურიტალახის ნიაღვარი,ვულკანურიწყალდიდობა,ალმოდებულიღრუბლები და გამოყოფილი გაზები.

ლავა გაცხელებულია 900-1100 ° C,ისამოიღვრება პირდაპირ ნაპრალებიდანმიწაზე,ან გადმოიღვრება ვულკანისკრატერიდან და მიედინება მთისძირისაკენ.ლავის ნიაღვრის საშუალოსიჩქარეა 60 კმ-საათში.ის მიედინებაუფრო ჩქარა თუ მთას აქვს დიდიდახრა,საშიშროება წარმოიქმნებამაშინ,როცა ლავის ნიაღვარი მიაღწევსდასახლებულ პუნქტს,ნგრევისგარდა,ის იწვევს ხანძარს.თხელ ლავასმოკლე დროში შეუძლია დატბოროსმნიშვნელოვანი ტერიტორია.

წყალდიდობა წყალდიდობა არის ტერიტორიის

მნიშვნელოვანი დატბორვამდინარეში,ტბაში, ზღვაში, წყლის დონისაწევის შედეგად,რაც გამოწვეულიაწყლის უხვი მოდინებით, თოვლისდნობით,თავსხმა წვიმებით ანქარებისგან წყლის მორეკვით,მდინარისჩახერგვით და სხვა მოვლენებით.

ხმელეთი შეიძლება დაიტბოტროსმდინარეებით ან ზღვით,ამიტომგამოყოფენ სამდინარე და საზღვაოწყალდიდობებს. წყალდიდობასაშიშროებას უქმნის დედამიწის ¾

ნაწილს. წყალდიდობების შედეგადიღუპება ათასობით ადამიანი,ხოლომისგან მიყენებული მატერიალურიზარალი უფრო მნიშვნელოვანია სხვაკატასტროფებთან შედარებით.კერძოდ:

დანგრეული დასახლებული პინქტები,

დამხრჩვალი საქონელი,ეროზირებულიდა დასილული მიწები,სხვადასხვა სახისავადმყოფობა და შიმშილი.

ბუნებრივი კატასტროფები (1)

Documents

Transcript of ბუნებრივი კატასტროფები (1)