एक परिचय

मधेश-तराई र थारू भमूमपुत्रहरू

नोट: टेक्सट डा. सी. के. िाउतको ‘मधेश का इततहास’ ककताबमा आधारित। चचत्रहरूविभिन्न स्रोतबाट सािाि भिइएका हुन।्

1

मध्यदेश• मधेश: संस्कृतको ‘मध्यदशे’ वा पालीको ‘मज्झिमदशे’ – ‘बीचको भजू्म’

• बाबरुामआचायय, डी. आर. रेग्मी, अंगे्रजी इज्तहासकार• बौद्धग्रन्थ (जातककथा, ज्वनयज्पटक) मनसु्मजृ्त, ज्िकांडशेष, अज्भधान ज्चन्तामज्ि, अमरकोष, माकय ण्डेयपरुाि,

बाराहज्मज्हरको बहृत्संज्हता, महाभारत, कथासररतसागर, राजतरंज्गिी, फाज्हयान, अलबेरूनीको भारत

2

प्राचीन सीमाना हहन्दू ग्रन्थ मनुस्मतृत (२-२१):

हहमिद्विन्ध्ययोममध्ये यत्प्प्राग्विनशनादवप।प्रत्प्यगेि प्रयागाच्च मध्यदेशः प्रकीततमतः अथामत ् हहमािय ि विन्ध्य पिमत बीच, सिस्िती नदी देखि प्रयाग बीच

बौद्धग्रन्थ विनय-वपटक: यो मध्यमा पदमछ, पूिममा गजङ्गि शहििारि जसको पारि महासािा छ, दक्षिणपूिममासल्ििती नदीिारि, दक्षिणमा सेतकग्णणक शहििारि, पग्चचममा ब्राम्हणहरूको िस्तीथूणिारि, ि उत्तिमा उसीिद्धज पिमतिारि। मग्झिमदेशको िम्बाई तीन सय योजन, चौडाइ दईु सय पचास योजन ि सीमाना नौ सय योजन छ।

प्रयाग िन्दा ४०० माईि पूिम सम्म,

अिाांश-देशान्ति सन ्१९०४ को T. W. Rhyes को िेिमा

3

4

मुग्स्िम शासकको आगमन (~1000 ई.)

फािसी िाषाको शब्द ‘ति’बाट ‘तिाई’:

'ति’ )تر ): भिजेको ‘तिाई’ )ترائی ): भिजेकोिभूम

मध्यदेश शब्दको प्रचिनकायमै

5

ितममान: िाित ि नेपािमा वििाग्जत

6

अांगे्रजिे सन ्१८१६ ि १८६० मा नेपािको िाजािाई हदएको

7

मधेश शब्द शुरु देखि नै...

ई. १७७१ मा पथृ्वीनारायण शाहले अमभमानम िंह वस्नेतलाईलेखेको पत्र

8

ई. १७७४ मा पृथ्वीनारायण शाहले भगवन्तनाथलाई9

ई. १७७४ मा पृथ्वीनारायण शाहले पूवी मोर्ााका लागग10

गोििा सिकाि गोििा सिकािद्िािा

मधेश बन्दोिस्त अड्डा कुमािीचोक मधेश पहहिा फााँट मधेश रिपोटम तनकसािी

विताम उन्मूिन सम्बन्धी तनयमाििी (१८६२) मा िेिी-महाकािी िेत्रको मधेश, िोट ि पिमतको

िाजा िाजेन्रद्िािा विजयनाथ योगीिाई १८९५ साि जेठसुहद ९ मा िेखिएको शाही-पत्रमा तत्प्कािीन ् प्यूठान िेत्रकोमधेश ि पहाड़ िेत्रको िेटी

१८८२ साि असाि बदी २ मा िेखिएको शाही-पत्रमा ‘गढिाििेत्रको मधेश, पहाड ि िोटको एक-ततहाइको’

11

िाणा-काि ि तत्प्पचचात ् ‘मधेश गोस्िािा ऐन’, ‘मधेश ग्जल्िा-ग्जल्िाको ग्जभमदािपटुिािीका नाउाँको सिाि’

मुिुकी ऐन (२००५ साि): “आफ्नो आबादी विताम सिकाििगाई आबादी िैकि जवगा सट्टा मावन आयो िने सिकािसाधी नेपाि पहाड मधेश जुन ठाउाँको जवगा..."

उद्योग तथा िाखणझय मन्त्राियको सूचना (२००८ साि):

“नेपाि, मधेश, पहाड सबै ठाउाँको तनभमत्त चाहहने चाड,

गाध्रा, ककम चिे (किकच), साबिी..."

12

13

‘तिाई’ शब्द तुिनात्प्मक नयााँ शब्द सन ्१९५० पतछ ल्याइएको नयााँ भशिा योजना ि ‘एउटै िाषा, एउटै िेश’ नीततद्िािा प्रचभित गिाइएको

औपतनिेभशक तनशानी तनिमि िा पिाचित: कहााँको तिाई?

अन्य ठाउाँमा पतन:

पाककस्तान, िाित, िूटान, बांगिादेश, ईिान, यूिोप

केिि ि-ूबनोटको सांकेतक जहााँ सुकैको समति दिदि िूभमको िाचग

मधेशिाई तिाईिे विस्थापन गनुम िनेकोनेपाििाई पहाड िेख्नु

14

‘मधेश’ शब्द स्ितन्त्र ि आफैं मा पयामप्त शब्द तनग्चचत

िौगोभिक सीमा एक विभशष्ट इततहास पहहचान जीिनशैिी सांस्कृतत िाषा िेश बोिी-व्यिहाि िान-पान, िहन-सहन

15

मधेश ि मधेशी

अनेकौं धमम, जात-जातत ि आहदिासीहरू• थारू एक िूभमपुत्र16

थारुको बस्ती नेपाि ि िाित

बबहाि, िाििांड, उत्ति प्रदेश, उत्तिािांड ि आसाम बााँके, बहदमया, कैिािी, कां चनपुि: १५० िषम अति मात्र नेपािमा गाभिएको; पहहिादेखि अिध/कोसिमा नै

जनसांख्या नेपािमा १७ िाि (कुि जनसांख्याको ६.५%)

िाितको बबहािमा मात्र ५ िाि िन्दा बढी

17

18

थारूको समग्र पहहचान चथएन... थारू: सबै आहदिासीको समग्र नामको रूपमा पहहिाप्रचभित

सन ्१९९० सम्म एउटै पहहचान चथएन अिग-अिग िाषा बोल्ने अिग-अिग मूि तथा जातत एक-अको समूहमा बबहेबािी नहुने

पहहचानकमी िामानन्द भसांह थारू तेज नािायण पांग्जयाि सुिोध कुमाि भसांह थारू ...

19

मध्यदेशका िाजा ओकाका (इक्िाकु)कोिांशज िा सूयम-िांशी

िामानन्द भसांह थारू: “थारुबनािसका िाजा ओकाका िओकामिुाका दईु शािािांशजहरू शाक्य ि कोभियाकासन्तान हुन”्

ओकाका = मध्यदेशका िाजा इक्ष्िाकुमध्यदेशका िाजा ओकाकाको िांशज थारु = ?

महेचिि प्रसाद चौधिी: ‘िी सयूमिांशीय सांक्षिप्त थारू इततहास’20

मगधदेश सम्राट अशोकको िांशज िामानन्द भसांह थारू: “...[बबहािको] चम्पािण थारूहरूकोिूभम हो, जसिे सम्राट अशोकिाई पैदा गिे।”

सुबोदकुमाि भसांह थारु: ‘द रिटनम अफ मौयामज’, ‘द गे्रटसन्स ्अफ थारुज: शाक्यमुतन बुद्ध एन्ड अशोक’

मगधदेश िा मध्यदेशको सम्राटकोिांशज थारु = ?

21

शाक्यमतुन बुद्धको जन्म मधेशमा

बौद्ध धममग्रन्थ खुद्दकननकाय:

“त्प्यसपतछ उहााँिे [कहााँ जन्मने िन्ने] ठाउाँको तनणमय गनुमियो। ‘दस हजाियोजनको सीमाना िएको िाित [उप]महादेश (जम्बुद्िीप) त विशाि छ,

यसका कुन देशमा बुद्ध जन्मनु पदमछ?’ उहााँिे सोच्नुियो ि मग्झिमदेशमैजग्न्मने िनेि तनणमय गनुमियो। मग्झिमदेशको िम्बाइ तीन सय योजन,

चौडाइ दईु सय पचास योजन ि सीमाना नौ सय योजनको छ। ‘...यही देशकोकवपिित्प्थुमा बुद्ध जग्न्मनु पदमछ’ िनेि उहााँिे तनणमय गनुमियो।”

बौद्धग्रन्थ िुद्दकतनकाय जातक-अट्ठकथा—“ततो ‘जम्बदुीपो नाम महा दसयोजनसहस्सपरिमाणो, कतिग्स्मां नुिो पदेसे बदु्धा तनब्बत्तन्ती’ तत ओकासां वििोकेन्तो मग्झिमदेसां पग्स्स। ... इदञच्ते्प्थ कवपिित्प्थु नाम नगिां, तत्प्थमया तनब्बवत्ततब्बग्न्त तनट्ठां अगमाभस।”22

बुद्धकै शब्दमा

बुद्ध सुत्ततनपातमा: “हहमिन्त (हहमािय) को ठीक तिधनधान्यिे सम्पन्न कोसि िाझयका तनिासी बस्छन।्उनीहरू कूििे आहदच्च (अथामत ्इक्ष्िाकु िा सूयमिांशी) िजन्मिे शाक्य हुन।् िौततक सुिको अभििाषा न हुनािे मत्प्यस कूििाई त्प्यागेि आएको हूाँ।”23

त्प्यसो िए बुद्धको सन्तान के?

बुद्ध आफैं िे मधेशमा जन्मेको कुिा गिेको, आफ्नो पूिमज इक्ष्िाकुिांशीय िएको ि साकेत िा अिधबाटआएको,

शाक्य अिध िाझयको अधीन िएको आफू मध्यदेशबाट आएको(तसथम मधेशी िएको) परिचय हदनेगिे पतछबुद्धका सन्तान के?

24

िाजपूताना मिू (िास गिी िाना थारू) इनसाइक्िोवपडडया बब्रटातनका: ८० प्रततशत िाजस्थानको शाहीमूिबाट उत्प्पन्न िएको दाबी

िुट्टाको औांिा काटेि त्प्यसकोिगतको टीका आफ्नो िाजाकोटाउकोमा िाउने, ित्री

मुसिमानहरूिे १२औांशताब्दीमा चचत्तौि (िाजपूताना) माचथ हमिा गिे, िाजपूतमहहिाहरू उत्तिी पहाड़ी इिाकातति, स्थानीय िा सेिककोसांसगमबाट उत्प्पन्न

25

जैविक / जेनेहटक सम्बन्ध

26

िाषा चग्रयमसनको ‘भिांग्विग्स्टग सिे अफ इांडडया’(ई. १८९४-१९२८)

: “...थारु िन्ने कुनै िाषा हुाँदैन। िगिग जहााँपतन थारूहरूआफ्नो सम्पकम मा िहेका आयमहरू कै िाषा बोल्छन।्”

फे्रडरिक गेज (सन ्१९७५): “थारूहरू आफ्नो ििपि बोभिनेिाषाका िावषका बोल्ने गिेका छन।्”

क्िासकॅफ (सन ्१९९५)—“सबै थारूहरू उत्तिी िाितसाँगसम्बग्न्धत िािोपेिी िाषा बोल्छन।्"

मध्यदेशीय िाषा27

िेषअरू मधेशी जस्तै धोती-कुताम, साडी, ब्याउज, िाििा

28

गि-गहनाहसुिी, किा, बभिया, पाइठ ... अरू मधेशी जस्तै

29

सांस्काि जन्म, छहठहाि, वििाह ि मतृ्प्यु सांस्काि: अरू मधेशी जस्तै

30

सांस्कृतत

गोदनाडािी, मुजौिा ...

अरू मधेशी जस्तै

31

चाड-पिमभसरुिा, चौिचन, ग्जततया, सामा-चकेिा, सुििाइत,

नेमान, मािी, फगिुा (होिी), नागपांचमी, डडहीिाि (ग्राम)

पूजा, जाटजाहटन… अरू मधेशी जस्तै

32

िानपानबचगया, गोजहा, पुआ, िीि, पुड़ी, ठकुिा, िसुिुा, पडूककया, ततििा, चूडिाई, िोंिी ...अरू मधेशी जस्तै

33

िि...अरू मधेशी जस्तै

34

एकत्प्िको आधाि ऐततहाभसक मूि जेनेहटक उत्प्पवत्त िूिाग िाषा िेष, गि-गहना सांस्कृतत सांस्काि, चाडपिम िहन-सहन (िि, जीिनशैिी, किा) आचथमक जनजीिन मनोिैज्ञातनक आकाांिा

35

36

नेपािी शासकको आगमन नेपािी शासकद्िािा थारू आहदिासीहरूको िूभम अततक्रमण

(छि-कपट ि षडयन्त्रद्िािा) नेपािी शासकद्िािा थारूहरूको िूभमहिण ि विस्थापन

37

38

विस्थापन िािी सांख्यामा थारू विस्थावपत: जस्तै दाांगबाट बहदमया; त्प्यस्तै िापा, चचतिन, कां चनपुि ग्जल्िामा

39

िभूमहीन बन्न बाध्य

40

41

नेपािी शासकद्िािा थारू कमैया बनाइए

42

नेपािी शासकद्िािा थारू कमििी बनाइए

43

कमैयािे अिै िूभम ि अचधकाि पाएको छैन

44

45

अचधकाि मावदा नेपािी शासकद्िािा दमन

46

47

कमििी अिै बिात्प्कृत हुग्न्छन,् मारिन्छन ्

48

अचधकाि मावदा नेपािी शासकद्िािा झयादती

49

50

िाझयद्िािा बेपत्ता, यातना ि मतृ्प्यु

51

नेपािी शासकको नयााँ षडयन्त्र ि दमन अिणड सुदिुपग्चचम मााँग | मधेश फूटाऊ ि िाज गि

52

थारु सांग्रहाियमा आगो ।थारू नेताहरूमाचथअस्पतािमा दमन

53

54

मधेशमा १२% थारूिे एक्िै िडनु सम्िि छ?

55

थप समस्याराना छुट्टै पहहचान, कोचचला छुट्टै पहहचान, अखण्ड चचतवनको मााँग

56

त्प्यसैिे एकता अपरिहायम57

58