Privatizimi i Kompanise se Shperndarjes se Energjise Elektrike ne Shqiperi – Zgjidhja e duhur?

Entela ShehajKomisionere

Enti Rregullator i Energjise

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

1. Privatizimi dhe Objektivat•Cfare eshte privatizimi – transferimi i

te drejtes se prones nga publiku ne subjekte private

•Arsyeja kryesore e privatizimit – eficenca e firmes (arsye te tjera jane rritja e te ardhurave per shtetin, vendosja e firmave nen disiplinen e tregut, zvogelimi i nderhyrjes se shtetit ne ekonomi)

•Pronesia private eshte me eficente se pronesia publike (teorite e se drejtes se prones dhe zgjedhjes publike)

•Evidenca empirike per vendet e zhvilluara eshte mikse.

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

•Qellimet e privatizimit ne ekonomite ne tranzicion – eficenca e firmave, ristrukturimi i ndermarjeve, te lehtesonte zhvillimn e ekonomise se tregut, etj.

•Masa ne te cilen privatizimi ka rezultuar ne permiresim te performances varion gjeresisht nga shteti ne shtet.

•Arsyet – regjime te ndryshme te qeverisjes se korporatave, lloje te ndryshme pronaresh, kuader institucional i dobet dhe i pazhvilluar

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

•Procesi i privatizimi ne gjithe boten ka eksperienca te suksesit dhe deshtimit

•Rastet e sukseshme kane nje gje te perbashket – shteti eshte i forte dhe i afte te percaktoje politikat dhe rregullat e lojes (Ulrich et al., 2005)

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

2. Restrukturimi dhe privatizimi ne Sektorin e Energjise Elektrike•Liberalizimi, ristrukturimi dhe privatizimi i

sektorit te energjise ka qene ne agenden e shume qeverive qe nga fillimi i viteve 90’.

•UK eshte ne krye, e cila ka privatizuar te gjitha segmentet e sektorit

•Eficenca e firmave ishte arsyeja kryesore (pervec arsyeve te tjera)

•Evidence mikse – privatizimi permireson performancen vetem nese shoqerohet me nje regjim rregullator efektiv dhe gjithashtu promovohet konkurenca (Megginson, 2005).

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

3. Privatizimi i Shperndarjes se Energjise Elektrike ne Shqiperi•Objektivat kryesore - Eficenca e firmes (performanca e

kompanise nen menaxhmin publik ka qene zhgenjyese)

- Terheqja e investitoreve strategjike private ne sektor

- Zvogelimi i rolit te shtetit ne sektor dhe zvogelimi i shpenzimeve qeveritare

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

•Procesi i privatizimit - Shperndarja u krijua si kompani e

vecante ne Dhjetor te viti 2006 - IFC u zgjodh si keshilltari i qeverise per

transaksionin - Detyrimet e rregullatorit: pergatitja dhe

dorezimi ne qeveri i Modelit te Tregut dhe rishikimi i gjithe legjislacionit sekondar.

- Forma dhe formula e privatizimit te OSSHse u percaktuan me ligjin nr. 9889 ne Mars 2008 – tender i hapur nderkombetar me nje faze parakualifikuese.

- Ne Qershor 2008 u vendos qe 76% e aksioneve te kompanise do te ofroheshin per privatizim.

- Transaksioni u mbyll ne 29 Maj 2009

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

4. Disa Tregues te Performances se OSSH para Privatizimit•Performanca Financiare - Fitimi - kthimi mbi kapitalin•Pagesat per rrjetin e shperndarjes•Siguria - SAIFI - SAIDI - CAIDI

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

•Cilesia e sherbimit•Produktiviteti•Produktiviteti i punes•Eficenca e OPEX•Eficenca e stokut te kapitalit•Eficenca e shpenzimeve kapitale•HUmbjet totale (teknike dhe joteknike)

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

•Performanca financiare – kompania ishte ne gjendje te veshtire financiare para privatizimit (nje kompani me humbje dhe nje barre e madhe per buxhetin e shtetit)

•Treguesit e sigurise dhe cilesise se sherbimit – veshtire te maten per shkak te mungeses se te dhenave para privatizmit

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

Produktiviteti i Punes•Ne Bullgari, Maqedoni dhe Rumani nr. i

konsumatoreve per punetor varion nga 300 ne 460, ndersa GWh per nje punetor varion nga 1.3 ne 1.9 (ne 2005-2006).

•Keto indikatore per OSSHne jane shume te ulet krahasuar me disa kompani ne ekonomi te zhvilluara

2006 2007 2008 2009

Customers per employee 167.6 156 162.9 184.7 GWH per employee 0.62 0.5 0.7 0.8

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

OPEX and CAPEX efficiency

0

200000

400000

600000

800000

1000000

2006 2007 2008 2009

OPEX and CAPEX per network km (lek/km)

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

0

1

2

3

4

5

6

7

8

2006 2007 2008 2009

OPEX and CAPEX per kwh

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

2006 2007 2008 2009

OPEX and CAPEX per customer

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

• OPEX i larte km linje, per kwh dhe per konsumator:

- numri i punetoreve - humbjet ne rrjet - parametrat teknike te rrjetit - numri i konsumatoreve familjare

• CAPEX i ulet per km linje, per kwh dhe per konsumator:

- investime te uleta ne rrjet - inisiative e vogel per te permiresuar sigurine - ROE nuk eshte perfshire ne llogaritje

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

Humbjet dhe Arketimet

0.000.050.100.150.200.250.300.350.400.450.500.550.600.650.700.750.800.850.900.95

2005.5 2006 2006.5 2007 2007.5 2008 2008.5 2009 2009.5

Level of losses

Collection rate

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

5. Ruga perpara

•Performanca e OSSHse gjate menaxhmit publik ka qene zhgenjyese dhe ne renie pergjate 20 viteve te fundit.

•Privatizimi i nevojshem per te ndryshuar formen dhe fatin e kompanise

•Permiresimi i performances se kesaj kompanie kerkon angazhim, perpjekje, investime dhe padyshim kohe.

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

•Megjithate suksesi i kompanise private eshte i lidhur ngushte me:

- perpjekjet e kompanise per tu permiresuar

- efektivitetin e regjimit regullator •Vensdosja e standarteve per tregues te

ndryshem performance eshte e rendesishme per kompanine dhe rregullatorin.

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

• Ne deklaraten Rregullatore jane vendosur disa tregues per periudhen 2010-2014

• Analiza e benchmarkut per treguesit e performances eshte e nevojshme nga kendveshtrimi rregullator – Regullatoret e US dhe Europiane perdorin analiza te tilla

• ERE duhet te zhvilloje brenda struktures se saj organizative nje seksion te vecante per te bere analiza te benchmarkut.

• Keto analiza jane nje mjet i rendesishem per vendosjen e tarifes.

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010

Faleminderit!

Konferenca e ERE-s “Sektori i Energjise ne Shqiperi, Sfidat dhe Rregullimi” Tirane, 7 Tetor 2010