Inkomen verdienen

Toegevoegde waarde

Waarde die bedrijf toevoegt aan waarde van ingekochte goederen

Voorbeeld: Naaiatelier Inkoop stoffen e.d.: € 100.000 Omzet: € 480.000 Toegevoegde waarde: € 380.000

Toegevoegde waarde

De toegevoegde waarde wordt verdeeld over de productiefactoren die bijgedragen hebben aan realiseren toegevoegde waarde

Vier productiefactoren en vier beloningen

Arbeid: loon Ondernemerschap: winst Kapitaal (lening): rente Kapitaal (machine, gebouw): huur Natuur: pacht

Primaire inkomens

Loon Winst Rente Huur Pacht

Secundaire inkomens

Primaire inkomens Minus belasting en premies Plus overdrachtsinkomens zoals

subsidies en toeslagen Secundair inkomen is besteedbaar

inkomen

BNP

Bruto nationaal product: zegt iets over hoe rijk we zijn.

BNP = nationaal inkomen BNP is alle toegevoegde waarden

in een land bij elkaar opgeteld. Bnp Nederland 2011: €

677.0000.000.000

BNP BNP wordt veel gebruikt in economie Begrotingstekort als percentage van BNP. Maximaal 3% van € 677.000.000.000 is €

20.310.000.000. We geven dan elk jaar ruim 20 miljard meer uit dan dat we ontvangen.

Economische groei van 1% betekent dat BNP met 1% toeneemt is € 6.700.000.000

BNP BNP zegt iets over rijkdom, maar niet

alles want: BNP is nog niet gecorrigeerd voor inflatie BNP is nog niet uitgedrukt als BNP per

inwoner BNP zegt niets over b.v. negatieve

externe effecten, inkomensverdeling, zwart werken etc.

Reëel BNP

BNP is nominaal. Wat zegt dat over rijkdom als prijzen stijgen?

Daarom reëel BNP uitrekenen, dat is BNP gecorrigeerd voor inflatie.

Als BNP toeneemt met 5% en de prijzen stijgen met 10%, worden we eigenlijk armer.

We moeten dus kijken naar stijging van bnp (inkomen) en ook naar stijging van de prijzen kijken

Indexcijfers

Berekenen reëel BNP doen we met indexcijfers

Indexcijfer: geeft toename van een grootheid (prijzen, koopkracht en inkomen) weer

Stappenplan

Bereken indexcijfer nominaal inkomen (NIC): met hoeveel stijgt het inkomen

Bereken prijsindexcijfer (PIC): met hoeveel stijgt de prijs

Bereken indexcijfer reëel inkomen: NIC/PIC * 100. (p.11). Met hoeveel stijgt de koopkracht.

Stap 1: Indexcijfer nominaal inkomen Bertje verdient in 2010 € 200 Basisjaar is 2010 en stel je op 100. In 2011 verdient hij 5% meer Indexcijfer is 100 plus 5% van 100 = 105 Indexcijfer van 105 betekent dus dat

nominaal inkomen met 5% is gestegen t.o.v. basisjaar (2010)

Stap 2: bereken prijsindexcijfer

Prijsindexcijfer: geeft aan in hoeverre de prijzen zijn gestegen

Prijs in 2010 was € 50 Basisjaar is 2010; stel dat op 100 Prijs stijgt in 2011 met 3% (naar €

51,50) Prijsindexcijfer is dan 100 + 3% van

100 = 103

Stap 3: bereken indexcijfer reëel inkomen Indexcijfer reëel inkomen Geeft aan in hoeverre reëel inkomen is

toegenomen t.o.v. basisjaar. Indexcijfer reëel inkomen: indexcijfer

nominaal inkomen (NIC) delen door prijsindexcijfer (PIC) en dan vermenigvuldigen met 100

105/103 * 100 = 101,94 Reëel inkomen (koopkracht) is dus met

1,94% toegenomen.

Opgave

Leraren krijgen in 2012 geen loonsverhoging ten opzichte van 2011

De prijzen stijgen in 2012 met 2,5% ten opzichte van 2011.

Vraag 1: bereken indexcijfer reëel inkomen in 2012 van de leraren?

Vraag 2: wat betekent de verkregen uitkomst van vraag 1?

Uitkomst:stap1

Stap 1: bereken indexcijfer nominaal inkomen

Neem 2011 als basisjaar Zet basisjaar op 100 Tel bij die 100 de procentuele

toename van het inkomen op. Procentuele toename is nul. Dus indexcijfer is en blijft 100

Uitkomst:stap 2

bereken prijsindexcijfer Zet basisjaar 2011 op 100 Tel bij 100 de procentuele toename

van de prijs op: 100 plus 2,5% van 100. Samen is dat 102,5

Uitkomst:stap3:

Bereken indexcijfer reëel inkomen Deel indexcijfer nominaal inkomen

door prijsindexcijfer en vermenigvuldig met 100: 100/102,5 * 100 = 97,56

Reëel inkomen (koopkracht) daalt met 2,44%

Reëel BNP per inwoner

Reëel BNP zegt nog niets hoeveel dat per inwoner is.

Als BNP in Nederland en Luxemburg even hoog is, zegt dat nog niet alles over de rijkdom van die landen.

Daarom delen we BNP door aantal inwoners. Dan krijgen we BNP per inwoner

Reëel BNP per inwoner

Houdt geen rekening met zwarte economie (zwart werken zit niet in de cijfers van bnp)

Houdt geen rekening met negatieve externe effekten

Kijkt niet naar inkomensverdeling Houdt geen rekening met onbetaald

werk zoals vrijwilligerswerk.

2.10

Volg stappen plan Bereken indexcijfer nominaal

inkomen (nic) Bereken prijsindexcijfer (pic) Bereken indexcijfer reeel inkomen: Ric = nic/pic * 100

2.10

Bereken nic Zet basisjaar op 100 = 2009 Inkomen stijgt in 2010 met 6% Neem 6% van 100 = 6 Tel 6 op bij 100 = 106 Nic is 106

2.10

Bereken pic Zet basisjaar op 100 = 2009 Prijs stijgt in 2010 met 3% Neem 3% van 100 = 3 Tel 3 op bij 100 = 103 Pic is 103

2.10

Bereken dan ric Ric = nic/pic * 100 Ric = 106/103 * 100 = 102,91 De koopkracht (=reëel inkomen)is

t.o.v. 2009 toegenomen met 2,91 procent

2.10 (b)

Deze som is iets anders. Gebruikt de formule: ric = nic/pic *

100 Ze vragen nu naar indexcijfer

nominaal inkomen (nic), want indecijfer reëel inkomen(ric) en prijsindexcijfer (pic) kun je zelf uitrekenen

2.10

Bepaal eerst indexcijfer reëel inkomen en prijsindexcijfer (pic)

Ric is 104 want er is sprake van een procentuele toename van 4% van het reeel inkomen

Pic is 103,5 want er is een inflatie van 3,5%

Vul dan de formule in: 104 = nic/103,5 * 100

2.10

1,04 = nic/103,5 1,04 * 103,5 = nic 107,64 = nic Dat wil zeggen dat bij een inflatie van

3,5% het nominaal inkomen met 7,64% moet groeien om een koopkrachtstijging van 4% te krijgen

Categoriale inkomensverdeling

Omzet (p*q)meubels: € 520.000 Inkoopwaarde meubels/energie: €

222.000 Toegevoegde waarde is omzet –

inkoopwaarde. Toegevoegde waarde is: € 520.000 -

€ 242.000 = € 298.000

Toegevoegde waarde

De toegevoegde waarde wordt verdeeld over de productiefactoren die bijgedragen hebben aan realiseren toegevoegde waarde

Arbeid: loon Ondernemerschap: winst Kapitaal (geld van de bank): rente Kapitaal: huur Grond: pacht

Categoriale inkomensverdeling

Verdeling van de toegevoegde waarde over de verschillende productiefactoren (arbeid, ondernemerschap, kapitaal en grond) noemen we de categoriale inkomensverdeling

Categoriale inkomensverdeling

Dit kun je bekijken op niveau van een bedrijf (meubelzaak) of op het niveau van de Nederlandse economie.

Op niveau van de Nederlandse economie bekijk je dan hoe de toegevoegde waarden van alle bedrijven (het bnp) is verdeeld over de verschillende productiefactoren

Loonquote

Loonquote: het aandeel van de lonen in het bnp (= toegevoegde waarde).

LQ = loon/bnp * 100% Als de lonen dus sterk stijgen, gaat dit

ten koste van de winst

Loonquote

Stel bnp is 600 miljard en lonen zijn 450 miljard

Loonquote is 450/600 * 100% = 75% 75% van ons bnp gaat naar lonen. Als de lonen sterk stijgen, dan blijft er

minder over voor de winst van de ondernemer.

Loonquote

Als de loonquote te hoog wordt, kan dat een gevaar zijn voor de economie.

Want ondernemers maken te weinig winst en investeren niet meer of vertrekken naar lage lonen landen.

Overige inkomensquote

Oiq= overige inkomens/bnp * 100% Overige inkomens: winst, pacht, huur

en rente

Overige inkomens quote

BNP = 600 Lonen = 450 Overige inkomens = 150 Loonquote = 450/600 * 100% = 75% Overige inkomens quote = 150/600 *

100% = 25% Oiq =100% - loonquote

De boer catering 2011

De Boer koopt in voor € 150.000 De omzet is € 500.000 per jaar. De lonen bedragen € 50.000 De huur van het pand van de Boer

bedraagt € 30.000 De rente van een lening is € 20.000 Bereken de toegevoegde waarde, de

winst en de loonquote.

Opdrachten

2.16 t/m 2.20

Uitwerking 2.19

Lonen stijgen met 1,25% en prijzen ook

Nullijn: geen loonsverhoging Verhoging arbeidsproductiviteit;

mensen maken dan meer per uur Loonquote die stijgt, kan ten koste

gaan van winst nieuw- oud/nieuw * 100% = 4,1%

H3. Productie is inkomen

Productie waarde = toegevoegde waarde

Wordt verdeeld over inkomens: winst, lonen, rente, huur en pacht

Dus productie(waarde) = inkomen W = Y Dit geldt op niveau van bedrijf en op

niveau van het land (macro)

Kringloop

De productie(waarde) wordt verdeeld over de inkomens (rente, loon, etc)

De inkomens besteden dat weer aan productie.

Je hebt dan een economische kringloop.

Eerst kringloop bedrijven en gezinnen Daarna kringloop met ook buitenland

en overheid

Kringloop

Economie berust op vier pijlers: gezinnen, bedrijven, overheid en export

Export groeit nog een beetje, bedrijfsinvesteringen beperkt en consumenten en overheid bezuinigen.

Eerst kringloop bedrijven en gezinnen Daarna kringloop met ook buitenland

en overheid

Gezinnen

Gezinnen ontvangen het inkomen (Y) Wat doen gezinnen met inkomen

Consumeren (C) Sparen (S)

Y = C + S C wordt uitgegeven S gaat naar de bank

Bedrijven

Bedrijven investeren: 3 soorten: 1. Vervangingsinvesteringen 2. Uitbreidingsinvesteringen 3. Voorraden

Bruto investeringen: alle investeringen (1,2 en 3)

Netto investeringen: voorraad en uitbreiding (2 en 3)

Financieren van investeringen

Netto investeringen via de bank van de besparingen van gezinnen (S)

Vervangingsinvesteringen via afschrijvingen.

Afschrijvingen Je koopt een machine voor 100 Je gebruikt de machine 10 jaar Je schrijft elk jaar 10 jaar op de waarde

van de machine af (de machine wordt elk jaar 10 minder waard)

Je neemt de 10 op als kosten op de resultatenrekening

Resultatenrekening met afschrijvingen

Inkoop 10 Omzet 200

Loon 140

Rente 20

Afschrijvingen 10

Winst 20

100 100

Netto binnenlands product Bruto binnenlands product = omzet –

inkoop = 190 Deze 190 wordt verdeeld over de

inkomens. Afschrijvingen zijn echter geen inkomens.

Niemand ontvangt afschrijvingen als beloning

Afschrijvingen trekken we af van het BNP om het Netto Binnenlands Product te krijgen

NBP wordt 190 – 10 = 180. Dus lager dan BNP

Bedrijven

Bedrijven produceren (W) Zij produceren: consumptiegoederen (C)

en kapitaalgoederen (I) W = C + I We zagen eerder: Y = C + S W = Y (productie is inkomen) Dus: C + I = C + S Dus: I = S (spaargelden gaan naar

investeringen)

Uitbreiding kringloop

Kringloop wordt uitgebreid met overheid en buitenland.

Overheid

De overheid geeft geld uit. Dat zijn de overheidsbestedingen (O) Betaald uit de belastingen (B) Als de O groter zijn dan B, wordt er

geleend door de overheid Een deel van besparingen van

gezinnen (s) gaat dus naar de overheid (via banken)

Gezinnen

Y = C + S + B (belastingen)

Buitenland

We importeren (M) en exporteren (E ) Als we meer exporteren dan

importeren, dan produceren we meer dan dat we verbruiken

Het buitenland koopt meer bij ons, dan wij bij hun.

Het verschil moeten ze lenen In dit model bij de banken via de

besparingen van de gezinnen (S)

Bedrijven produceren

Bedrijven produceren Productie bestaat uit

Consumptie van gezinnen (C) Investeringen van bedrijven (I) Overheidsbestedingen (O) Verschil tussen export en import (E- M)

W = C + I + O + E - M

Besparingen van gezinnen

Besparingen van gezinnen, gaan naar: investeringen bedrijven (I) Leningen van overheid om tekort (O–B)

te dekken. Naar buitenland omdat buitenland meer

importeert dan exporteert (E-M) S = I + (O-B) + (E-M)

Vervangingsinvesteringen Financieren uit afschrijvingen Omzet 200.000 Afschrijvingen: 10.000 Overige kosten 190.000 Machine van 100.000 in 10 jaar

afgeschreven is 10.000 afschrijving per jaar.

Afschrijving geef je niet uit; kun je sparen

Bruto en netto nationaal product

BNP is 400 Netto nationaal product = 350 Verschil zijn de afschrijvingen, die

worden nl. niet als inkomen uitgekeerd, maar blijven binnen het bedrijf om investeringen mee te financieren.

Samenvattend

W= Y Y = C + S + B W = C + I + O + E - M C + S + B = C + I + O + E – M S = I + (O – B) + (E – M)

Voorbeeld

Y = 100 C = 50 S = 40 B = 10 Y = 50 + 40 + 10

Voorbeeld

O = 15 B = 10 Tekort van 5 wordt geleend uit

besparingen van gezinnen via de banken

E = 10 M =5 Tekort van 5 wordt ook geleend

Bedrijven

W = C + O + I + E - M

Bedrijven

W = Y Y = C + B + S Y = 50 + 10 + 40 W = C + O + I + E – M W = 50 + 15 + 30 + 10 -5

voorbeeld

O = 15 wordt betaald uit B van 10 En S van 5