ÇEVRE VE İNSAN

Yard. Doç. Dr. Nalan Akış

Japonya’da bir kent: Minamata ve başlayan trajedi

• 1898’de 2542 haneli köy• Balıkçılık• 1907 karpit (kalsiyum karbür) fabrikası

inşaatı• 1930’lu yıllarda fabrika çok gelişti;

asetik asit- asetaldehit üretimi• Üretimde civa katalizör; yan ürün metil

civa• Atıklar Minamata körfezine, arıtma yok

• 1956’da nüfus 50 461; • 15 yaş üzeri nüfusun %24’ü bu

fabrikada çalışıyor

Garip olaylar başlıyor…

• 1953’de neko-odori-byo (dans eden kedi hastalığı)

• Kedi ve kuşlarda ani ölüm…..1954’de Mado köyünde 100 kedi ölümü; fare sayısında artma

• 1953’de ruhsal ve sinirsel belirtilerle (kol ve bacaklarda duyu küntlüğü, titreme, görme alanında daralma, konuşmada bozulma) sağlık kurumlarına başvurularda artma

• 1954’de fabrika sağlık birimine MSS bulgularıyla başvuru

• 1955’de 2 gençte duyularda küntleşme; tanı yok; üniversitede araştırma

• 1956’da 2 çocuk MSS belirtileri

• Yerel halk sağlığı yetkilileri• Nedeni bilinmeyen MSS bulgulu hastalık• Kumomoto Üniversite araştırma grubu• Bulaşıcı bir hastalık mı?• Körfezde ağır metal araştırılması (bakır,

kurşun, manganez, arsenik vb; metil civa bakılmamış)

• Fabrika işbirliğine açık değil• Balık ve midyelerde 64 ağır metal

saptanmış; bakılmadığı için metil civa yok

• ‘Civa araştırma ve tarama faktörleri dışında bırakıldı, çünkü bu kadar pahalı bir maddenin atık suya karışması göze alınamaz’

» Prof. Kitamura

• 10 maddeyle hayvan deneyleri; 2 yıl• Körfezden tutulan balıklarla kedi deneyi• 1953’den 1963’e kadar araştırmalar…• 1968’de resmi kurumlarca metil civa

nedensel etmen olarak kabul edildi• 1968’de fabrika kapatıldı

• 2000 kişi ölmüştür• Konjenital Minamata hastalığı

– Normal görünümlü bebek– Mental retardasyon, anormal refleksler,

ataksi, disartri, istemsiz hareketler ve serebral palsi gelişimi

• Klinik uygulama alanlarındaki hekimler ayırıcı tanıda çevresel etkilenimi gözönüne almalılar

ÇEVRE

• Kişi üzerindeki dış etkilerin bütünü

HASTALIK NEDENLERİ

1. Bünyesel nedenler (metabolik, genetik, hormonal..)

2. Çevresel nedenler

ÇEVRESEL NEDENLER

• Fiziksel nedenler (sıcaklık, ışın, sular, atıklar, gürültü)

• Kimyasal nedenler (toksik maddeler)• Biyolojik nedenler

(mikroorganizmalar,parazitler)• Psikolojik etkenler (stres)• Sosyal, kültürel, ekonomik nedenler• Temel madde eksiklikleri

ÇEVRE SAĞLIK İLİŞKİSİ

• Hastalıklar için zemin hazırlayabilir (hava kirliliği-solunum sistemi)

• Doğrudan hastalık nedeni olabilir (kirli su- tifo)

• Bazı hastalıkların yayılmasını kolaylaştırır (ÜSYE)

• Hastalıkların seyrini ve sonucunu etkiler (hava kirliliği-KVH)

ÇEVRE SAĞLIĞI

• Çevre koşullarının korunması, insan ve toplum sağlığına zarar vermeyecek duruma getirilmesi çabalarının tümü

ÇEVRE SAĞLIĞININ KONULARI

• İçme ve kullanma suyu• Hava kirliliği• Atıklar• Gürültü• Radyasyon• Aydınlatma• Havalandırma• Vektör ve kemirici kontrolü

ÇEVRE SAĞLIĞININ KONULARI

• Besin sağlığı• Konut• Mezarlıklar• Sağlığa az ya da çok zararlı olabilecek

kuruluşlar• Çalışma koşulları• Kazalar ve önlenmesi

ÇEVRE SAĞLIĞI EKİP HİZMETİ SUNULMASINI GEREKTİRİR

ÇEVRE VE HEKİM

• Çevre anamnezi almalı• Mesleksel ve çevresel tehlikeleri bilmeli• Danışmanlık yapabilmeli

ÇEVRE ANAMNEZİ

• Kişinin yaşadığı toplum• Ev• Hobiler• Meslek• Kişisel alışkanlıklar• Beslenme anamnezi

                                                                                 

EKOLOJİ (OIKOS+ LOGOS)

• Organizmalarla içinde yaşadıkları ortamı ve bu iki varlığa ait karşılıklı etki ile ilişkileri inceleyen bilim dalı

İnsan- ekolojik etkileşim

• VEBA

EKOSİSTEM

• Bir bölgede bulunan bütün canlıları ve bunların cansız çevrelerini ifade eden terim

EKOLOJİK DENGE

• Dünyada katmanlar arasındaki madde ve enerji alışverişi dünyanın doğal dengesini sağlar ve dünyanın kompozisyonu daima sabit kalır

OTOPÜRİFİKASYON

Dünyanın katmanlarında herhangi bir maddenin miktarının artması yani katmanın kompozisyonunun bozulması ekolojik çevrimler ve bu çevrimler sırasında meydana gelen mekanizmalar ile giderilir; ekolojik denge sağlanır ve korunur.

OTOPÜRİFİKASYON MEKANİZMALARI

• Taşıma ve seyreltme (su, rüzgar)• Fizik parçalama ve yıkım (su, rüzgar, ısı)• Biyolojik yapım ve yıkım• Kimyasal yapım ve yıkım (oksidasyon)

EKOLOJİK DENGENİN BOZULMASI

• Otopürifikasyon kapasitesinin aşılması • Otopürifikasyon kapasitesinin

azaltılması• Madde yoğunlaştırma• Yeni yapay maddelerin üretilmesi

OTOPÜRİFİKASYON KAPASİTESİNİN AŞILMASI

• Yaygın üretim ve tüketim

• Yoğun enerji kullanımı

• Yoğun atık• 150 milyar ton CO2

• Bitkilerin bağlama kapasitesi 129 milyar ton

OTOPÜRİFİKASYON KAPASİTESİNİN AZALTILMASI

MADDE YOĞUNLAŞTIRMA

• Kurşun• Kadmiyum• Civa• Radyoaktif maddeler

YENİ YAPAY MADDELERİN ÜRETİLMESİ

• Poliklorürlü bifenil (PBC) (plastik)• Deterjanlar• Boyalar

                                                              

              

 

ÇEVRE KİRLİLİĞİ

• Dünyanın herhangi bir katmanında belli bir maddenin (kirleticinin) birikerek, doğal yoğunluğundan daha üst düzeye çıkması

KÜRESEL ÇEVRE SAĞLIĞI SORUNLARI

• Asit yağmurları• Sera etkisi• Ozon tabakasının delinmesi• Ötrifikasyon• Erozyon

ASİT YAĞMURLARI

• SO2, HF (hafnium), HNO3 (nitrik asit)

• H2SO4, H2SO3 (sülfüroz asit)

ASİT YAĞMURLARI

ASİT YAĞMURLARI SONUÇ

• Orman ve bitkiler ölür• Alg ve balıklar ölür• Toprak verimsizleşir

SERA ETKİSİ

• SERA GAZLARI (GREEN HAUSE GASSES (GHGS)

• CO2, azot oksit (N2O), metan (CH4), hidroflorokarbon (HFC), perflorokarbon (PFC), kükürthegzaflorid (SF6)

• Dünya ısınıyor

KÜRESEL ISINMA NEDENLERİ

• Fosil yakıtlar (6.3 mton CO2 )

• Ormansızlaşma (1.6 mton CO2 )• Arazi kullanım değişiklikleri• Sanayi süreçleri• Ulaştırma

KÜRESEL ISINMA SONUÇLARI

• Su döngüsü ve toprak nemi koşullarında değişim

• Buzulların erimesi• Ortalama deniz seviyesinin yükselmesi• Aşırı yüksek sıcaklık olayları• Taşkınlar, kuraklıklar• Salgın hastalıklarda artma

KÜRESEL ISINMANIN SAĞLIK ETKİLERİ

• Sıcaklık dalgaları ve soğuk dönemler• Aşırı hava olayları (sel, fırtına, hortum,

kasırga)• İklim değişikliğine bağlı artan/ görülen

enfeksiyon hastalıkları

• 1960’larla karşılaştırıldığında son 10 yılda doğal afet sayısı 3 katına çıktı…

• 1995’te ABD’de sıcak dalgasında 514 kişi öldü….

OZON TABAKASI DELİNDİ

• Klorofloro karbonlar• Gen mutasyonu• Deri kanserinde artış• İmmun sistem depresyonu

ÖTRİFİKASYON

• Yerüstü sularının azot ve fosfordan zenginleşmesi

EROZYON

• Toprakların üst tabakasının özellikle yağmur suları ile derelere, oradan da denizlere akması

KÜRESEL SORUNLAR KÜRESEL İŞBİRLİĞİNİ GEREKTİRİR

• Küresel ortalama yüzey sıcaklarında 1990-2100 dönemi için 1.4-5.8 derece artış öngörülüyor; geçmiş 10.000 yılın herhangi bir döneminde gerçekleşenden daha fazla…

Kyoto Protokolü

• İklim değişikliğini önlemek için uluslararası bir taahhüt.

• 16 Şubat 2005’de yürürlüğe girdi.• Gelişmiş ülkelerin iklim değişikliği

yaratan sera gazı emisyonlarını 2012 yılına kadar 1990 seviyesinin %5,2 altına indirmelerini hedefliyor.