Post on 13-May-2015
Als eten niet meer vanzelfsprekend is
Miranda Lasschediëtist voedingsteam
Medisch Centrum Alkmaar
Vrijdag 19 maart 20120
Patiëntengroep
Een tumor in de mond, keel en slokdarm
Behandeld met chirurgie radiotherapie chemotherapie combinatie´s
Vaak problemen met eten en drinken
Voedingsproblemen hoofd-hals oncologie
Slikproblemen
Verslikken
Kauwproblemen
Pijnlijke mond of keel
Droge mond
Hinderlijke slijmvorming
Ruiken en proeven verminderd
Voedingsproblemen Brachytherapie
Slijmvlies van de slokdarm enigszins geïrriteerd en gezwollen pijn en zwelling eten en drinken kan tijdelijk moeizamer gaan
Zuurbranden met medicatie is dit goed te behandelen en
eventueel te voorkomen
Na ongeveer 7 à 10 dagen zullen deze klachten afnemen en zal het effect van de inwendige bestraling merkbaar worden
In de praktijk (oesophagusbestraling)
Problemen pas de laatste week van de behandeling + de 2 weken er na
Oorzaak: oedeem + oesophagitis
Advies: lidocaïne gel
Voedingsproblemen kunnen resulteren in:
V erh oo gd r is ico o p b i jw e rking enT oe na m e v erm o e id he id
A fna m e kw a li te i t v a n lev enA fna m e sp ie rk ra ch t, w ee rsta nd
V e rm in de rde V o ed in g stoe s ta nd5 % in 1 m aa nd
1 0 % in 6 m aa nd en
O n ge w e n st G e w ich tsv er lies
V erm in de rd e V oe d ing sin ta ke
S
N
A
Q
Slikproblemen
Oorzaak:
Tumor
Oedeemvorming door bestraling of operatie
Tracheostoma
Advies:
Verander de consistentie van de voeding gemalen, vloeibaar
Verslikken (1)
Oorzaak:
Luchtpijp kan niet goed worden afgesloten t.g.v. de tumor (vaak bij larynx of palatum) bij oedeemvorming door bestraling of operatie
Onvoldoende controle over het voedsel bij slikken door gevoelloosheid in de mond waar bevindt zich
het voedsel? (slikfoto!) als de tong minder goed bewogen kan worden (doet
mee in het slikproces)
Verslikken (2)
Advies:
Geen dun vloeibare voeding
Gebruik van verdikkingsmiddel
Bewust slikken: met kin naar beneden nadenken bij het slikken
KauwproblemenOorzaak:
Tumor in mond m.n. bij tong en mondbodem
Ingrijpende operatieSlecht gebit of ontbreken van gebit/prothese extractie als voorbereiding behandeling
Advies:Gemalen voeding, fijn gesneden voeding kauwbeweging van belang voor speekselproductie
en smaak
Pijnlijke mond of keel (1)
Oorzaak:
Mucositis t.g.v. radio-/chemotherapie
combinatietherapie geeft meer en langduriger
problemen dan de solo behandeling
Schimmelinfectie (candida) kenmerkt zich door ‘plotseling’ sterk toegenomen pijn
De tumor zelf: door de plaats of als het een open wond is
Pijnlijke mond of keel (2)
Advies:
Goede pijnmedicatie / anti-schimmelmedicatie
Vermijden van scherpe, zure, zoute, harde, hete en heel koude voedingsmiddelen incl. alcohol
Gemalen of vloeibare voeding
Kunstmatige voeding: drinkvoeding of sondevoeding
Droge mond (1) = xerostomie
Oorzaak:
Verminderde en veranderde (draderige) speekselproductie t.g.v. radiotherapie op speekselklieren normaal: 500-750 ml per dag helder, waterig en
vloeibaar speeksel
Totaal ontbreken van speeksel
Droge mond (2)
Advies:Drinken bij de maaltijdenRoyaal saus en jus gebruikenPasta, ragout, slaatje, maaltijdsoep enz.Smeuïg beleg, veel boter/margarinePap/vla/yoghurt, evt. met muesli/cornflakesKauwgum en zure voedingsmiddelen stimuleren de speekselproductie míts de speekselklieren nog iets werken
Kunstspeeksel (Oralbalance®)
Droog genoeg voor u, meneer?
Hinderlijke slijmvorming(taai en veel)
Oorzaak:door bestraling van speekselklieren wordt de consistentie minder waterig en dikker → meerdere soorten speeksel over de dag
Advies:mond spoelen, goede mondhygiëne zure melkproducten minder plakkerigkoude dranken, ijswaterniet veel mogelijkheden bij taai slijm
Ruiken en Proeven (1)
Oorzaak:
speeksel is nodig om te proevendoor de tumor, de behandeling en het gebruik van medicatie kan de smaak veranderen (aversies)
geen reuk = minder/niet proeven
Ruiken en Proeven (2)
Advies:Kan per dag wisselen: blijf variëren, dingen uitproberen en altijd proevenGoed kauwenTemperatuur beïnvloedt de smaakFris zure voeding wordt vaak gewaardeerd (fruit!)Neutrale smaken: pasta, rijst, papVleesvariaties: omelet, vis, ragout, samengestelde (eenpans-) gerechten
ObstipatieOorzaak:
Gebruik van minder vaste voeding en meer vloeibare voeding (bevat minder voedingsvezels)
Gebruik van minder vocht (t.g.v. pijn bij slikken)
Pijnmedicatie (opiaten)
Advies:Vloeibare voeding met vezels (meer granen pap, muesli, fruitontbijt)
Drinkvoeding met vezelsLaxantia
Gewichtsverlies (1)
Oorzaak:
voedingsintake verminderd door moeilijker kunnen kauwen en slikken pijn spanning vermoeidheid (meer slapen = minder eetmomenten) verhoogde behoefte
Gewichtsverlies (2)
Advies:
Energieverrijkt dieet (meer calorieën) meer vetten en suiker (calorie-dichtheid verhogen)
meer boter, room toevoegen, volle melkproducten energierijke tussendoortjes: cake, toetjes, noten, chips,
franse kaas, plakje worst, stukje kaas, fruitsalade (met slagroom), ijs
frequent (kleine) maaltijden (6-7 x per dag) consistentie aanpassen (vloeibaar en gemalen) dieetpreparaten
Let op de vochtintake (> 1½ liter)
Dieetpreparaten
Drinkvoeding
Dieetpoeders
Verdikkingsmiddelen
Sondevoeding
Drinkvoeding
Melk-basisYoghurt-basisVruchtensap-basisToetjes
# Diverse soorten per fabrikant
# In Nederland: Abbott, Fresenius, Nutricia, Nestlé/Novartis
Energie: varieert van 200 tot 400 kcal per flesje/pakje
Eiwit: varieert van 6 - 20 gram per flesje
Vitamines en mineralen: 50-100% van de dagelijkse behoefte in 3 flesjes
Ik zeg: DOEN!
De manier waarop je het aanbiedt beïnvloedt
de compliance
Minder zoet als het koud is (ijsklontjes) of
gemengd is met (karne)melk
De ‘neutraal’ kan door ‘cup a soup’ of melk
Sondevoeding
Vaak een ‘preventieve’ PEG bij chemo-radiatie behandeling
Soms een neus-maagsonde
Dagelijkse behoefte
Energie: berekenen met formule2100 kcal
Eiwit: 1,2 - 1,5 gram per kg 90 – 115 gram eiwit
Vocht: 1½ - 2 liter drinkvochtin vaste voeding zit normaal ook ± 500 ml vocht, dus bij vloeibare voeding minimaal 2 liter!
Man, 58 jaar, 1.80 m, 75 kg, BMI = 23
Advies: 1 l Nutrison Protein Plus (1250 kcal, 63 g eiwit) +
1 l Nutrison Multi Fibre (1000 kcal, 40 gram eiwit)
Sociale problemen
Eten gaat heel langzaam(eten wordt koud, gezelschap moet wachten)
Speeksel loopt uit de mond (schaamte in gezelschap)
Geen vaste voeding meer kunnen gebruiken, wel trek (op visite altijd moeten weigeren)
Sociale aspect van voeding gaat verlorenMoeilijk verstaanbaar kunnen maken Verminking in gelaat, starende mensen
! Lotgenoten contact via patiëntenverenigingen
Bedankt voor uw aandacht!