Uprawne
rośliny
pożytkowe
DR HAB. INŻ. WOJCIECH SZEWCZYK
UNIWERSYTET ROLNICZY W
KRAKOWIE
INSTYTUT PRODUKCJI ROŚLINNEJ,
ZAKŁAD ŁĄKARSTWA
„Zarówno rolnictwo jak i pszczelarstwo, to
nie tylko sposób na zarabianie pieniędzy.
To również pasja i styl życia.”
Analitycy z firmy Kleffmann Group przeprowadzili na zlecenie
Polskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin, badanie dotyczące
współpracy pomiędzy rolnikami i pszczelarzami w Polsce
(źródło: PSOR)
74% pszczelarzy deklaruje współpracę z rolnikami, która dotyczy m.in.:
• umieszczanie uli przy plantacjach (97%) ,
• stosowanie przez rolników możliwie bezpiecznych dla pszczół środków
ochrony roślin (84%),
• informowanie pszczelarzy o terminach przeprowadzanych zabiegów
ochrony (81%),
Z grupy badanych 65% pszczelarzy współpracuje z rolnikami od ponad
10 lat.
Wywiady telefoniczne CATI zastosowano jako metodę gromadzenia danych. Grupę docelową
stanowili pszczelarze, rolnicy i sadownicy. Badanie zostało przeprowadzone wśród podmiotów w
całej Polsce.
Analitycy z firmy Kleffmann Group przeprowadzili na zlecenie
Polskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin, badanie dotyczące
współpracy pomiędzy rolnikami i pszczelarzami w Polsce
(źródło: PSOR)
rolnicy i sadownicy również bardzo dobrze oceniają współpracę z pszczelarzami:
Ponad 90% rolników i sadowników ocenia tę współpracę jako dobrą lub bardzo dobrą.
Największą korzyścią wynikającą z tej współpracy są, zdaniem rolników i sadowników, lepsze plony.
Istotnym aspektem są również wzajemne przyjacielskie kontakty, które dla 12% rolników i sadowników są bardzo istotne.
Zarówno rolnicy jak i pszczelarze zdają sobie sprawę z tego, że partnerska współpraca, oparta przede wszystkim na dobrej i skutecznej komunikacji to szansa na dobrą koegzystencję i dostęp do bezpiecznej żywności.
Warunkiem harmonijnej współpracy rolników i pszczelarzy
jest obopólna świadomość i dobra komunikacja.
Świadomość to wiedza a dobra komunikacja wymaga
użycia wspólnego języka, wspólnej platformy porozumienia
Bioróżnorodność???
A może tylko wspólny interes?
Zagrożenia dla bioróżnorodności w rolnictwie
Zwiększenie powierzchni gospodarstw rolnych, z czymwiąże się zwiększanie powierzchni pól i monokulturrolnych
Wzrost chemizacji rolnictwa
Używanie cięższego sprzętu rolniczego, degradującegoglebę
Presja koncernów zagranicznych na budowę wielkichferm hodowlanych, degradujących środowisko
Upadek pasterstwa na rzecz hodowli zamkniętej, a co zatym idzie zanik półnaturalnych zbiorowisk łąkowych
Wprowadzenie odmian i ras gatunków genetyczniezmodyfikowanych
Ekspansja drobnej zabudowy oraz towarzyszących jejdróg dojazdowych i ogrodzeń na dotychczas otwartetereny przyrodniczo-rolnicze
Obserwacje fenologiczne i pożytki z
nich płynące
Najprostsza forma obserwacji:
Początek kwitnienia (10%)
Początek masowego kwitnienia (25%)
Koniec masowego kwitnienia (80%)
Zalety:
Kilkuletnie obserwacje pozwalają z dużą dokładnością ustalić
harmonogram pożytków oraz zaplanować prace w pasiece
Znajomość kalendarza kwitnienia daje możliwość uzupełnienia
ewentualnych luk poprzez zasiew roślin uprawnych w odpowiednim terminie
O biologii kwitnienia…
Zegar biologiczny roślin
- mimoza - liście otwierają się w stronę
słońca w ciągu dnia, a zamykają o
zmierzchu. Bez dostępu światła
słonecznego liście otwierały się i zamykały
w stałym, codziennym rytmie, jakby
sterował nimi wewnętrzny zegar
- Linneusz stworzył „zegar” wg godzin
otwierania i zamykania kwiatów
- 2017 – nagroda Nobla dla Amerykanów (Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash i Michael
W. Young) za badania nad molekularnymi
mechanizmami odpowiedzialnymi za rytm
okołodobowy
O biologii kwitnienia…
Zegar biologiczny roślin
- Coś z praktyki pszczelarskiej?
- Gryka nektaruje obficie w godzinach
rannych i pszczoły które niechętnie
zmieniają pożytek w ciągu dnia po
ustaniu nektarowania bywają
„poirytowane”
O biologii kwitnienia
Budowa kwiatu
Komórki wydzielnicze przystosowane
są do wydzielania w dużych ilościach
specyficznych związków
chemicznych.
Komórki te mają gęstą cytoplazmę
oraz szczególnie dużą liczbę
aparatów Golgiego.
Łączą się w zespoły, budując tkanki
wydzielnicze.
Tworami
zbudowanymi z
tkanki wydzielniczej
są miodniki
(nektarniki),
których komórki
wydzielają na
zewnątrz słodką
ciecz - nektar
Źródło: Top Agrar
Tkanki i pojedyncze komórki wydzielnicze
mogą występować także wewnątrz organów
roślinnych. Wytwarzają (np. alkaloidy,
garbniki, żywice, sok mleczny), które mogą
gromadzić się wewnątrz wytwarzających je
komórek lub poza nimi w specjalnych
kanałach i zbiornikach (np. kanały
gromadzące sok mleczny czy zbiorniki
olejków lotnych w owocach i liściach drzew
cytrusowych).
Najczęściej zadaniem
komórek wydzielniczych
(a właściwie ich produktów)
jest odstraszanie roślinożerców
(substancje o intensywnym
zapachu oraz trucizny).
Często jednak przywabiają
zwierzęta zapylające
(miodniki, zapach kwiatów), a
także wspomagają gojenie się
ran (żywice).
O biologii kwitnienia i możliwości wykorzystania użytków
rolnych - czynniki wpływające na kwitnienie roślin
Czynniki klimatyczne
Temperatura
Wilgotność
Nasłonecznienie
Zachmurzenie
wiatr
Czynniki glebowe
Właściwości fizyko-chemiczne
Sfera ożywiona gleby
Czynniki uprawowe (agrotechniczne) – działalność rolnika
O biologii kwitnienia i możliwości wykorzystania użytków
rolnych - czynniki wpływające na kwitnienie roślin
Czynniki klimatyczne
Temperatura powietrza
od +10 °C większość roślin zaczyna wydzielać nektar
Optimum w zakresie 16-28 °C
Powyżej 35 °C nektarowanie ustaje
Wilgotność – wilgotne i „parne” powietrze sprzyja nektarowaniu
Nasłonecznienie – korelacja dodatnia ma związek ze zwiększoną fotosyntezą i
wytwarzaniem cukrów w roślinach
Zachmurzenie
Wiatr
W roślinach uprawnych występuje zazwyczaj tzw.
więdnięcie początkowe bez wyraźnych objawów
zewnętrznych, a dopiero później więdnięcie
przejściowe, kiedy liście tracą turgor
DEFICYT (stres)
wodny w roślinach to brak takiej ilości wody,
która jest niezbędna do optymalnego
wysycenia nią tkanek roślinnych
Każde więdnięcie wpływa ujemnie na metabolizm roślin, ich wzrost i
ostateczny plon.
Największe jednak straty powoduje długotrwały i głęboki deficyt
wody, który objawia się więdnięciem trwałym
U różnych gatunków więdnięcie roślin następuje
przy rozmaitym deficycie wody.
Na przykład słonecznik, ziemniak więdną dopiero
przy utracie 20-30% wody.
Większość jednak naszych roślin uprawnych rośnie oraz
rozwija się względnie dobrze przy deficycie wody nie
przekraczającym 10-15% ich uwodnienia
Rośliny takie są pod względem wymagań wodnych mezofitami.
Kserofity natomiast, czyli rośliny miejsc suchych, rozwijają się nawet przy
utracie połowy swojej wody.
Okres największej wrażliwości na niedobór wody nazwany
został okresem krytycznym w gospodarce wodnej roślin.
Najczęściej przypada on na czas reprodukcji generatywnej
(np. na fazę kwitnienia jeśli plonem są owoce i nasiona lub
na okres maksymalnego wzrostu jeśli plonem jest masa roślin
Przyczyną niedoboru wody w
roślinach jest najczęściej susza.
Susza jest pojęciem rolniczym,
oznaczającym taki układ warunków
środowiskowych (klimatyczno-
glebowych), które doprowadzają do
deficytu wody w roślinach
Krajowy Bilans Wodny w dniu 13-07-2017
Źródło:
https://24wspolnota.pl/+7zdxe
Na podstawie wartości
Klimatycznego Bilansu Wodnego
(KBW), dokonywana jest ocena
stanu zagrożenia suszą
Czynniki wpływające na rozwój roślin
Czynniki glebowe
Właściwości fizyko-chemiczne
Struktura
udział %
Woda Powietrze F. stała
Czynniki wpływające na rozwój roślin
Czynniki glebowe
Właściwości fizyko-chemiczne
Struktura
Materia organiczna
udział %
Woda Powietrze F. stała Próchnica
Czynniki wpływające na rozwój roślin
Czynniki glebowe
Właściwości fizyko-chemiczne
Struktura
Materia organiczna
Czynniki wpływające na rozwój roślin
Czynniki glebowe
Właściwości fizyko-
chemiczne
Struktura
Materia organiczna
Rośliny uprawneWspółczynniki reprodukcji (+) lub
degradacji (-) dla gleb
lekkich średnich ciężkich
Okopowe - 1,26 - 1,40 - 1,54
Kukurydza - 1,12 - 1,15 - 1,22
Zboża, oleiste - 0,49 - 0,53 - 0,56
Strączkowe + 0,32 + 0,35 + 0,38
Międzyplony na
zielony nawóz+ 0,63 + 0,70 + 0,77
Trawy w polu + 0,95 + 1,05 + 1,16Motylkowate,
mieszanki + 1,89 + 1,96 + 2,10
Czynniki wpływające na rozwój roślin
Czynniki
glebowe
Właściwości
fizyko-
chemiczne
Wilgotność
Czynniki wpływające na rozwój roślin
Czynniki glebowe
Właściwości fizyko-chemiczne
Wilgotność
Czynniki wpływające na rozwój roślin
Czynniki glebowe
Właściwości fizyko-chemiczne
Struktura
Materia organiczna
Wilgotność
Odczyn
Źródła: Urząd Statystyczny w Krakowie,
https://nawozy.eu
Czynniki wpływające na rozwój roślin
Czynniki glebowe
Właściwości fizyko-chemiczne
Struktura
Materia organiczna
Wilgotność
Odczyn
Zawartość składników pokarmowych
Źródło: https://nawozy.eu/wiedza/leksykon-nawozenia.html
Czynniki wpływające na rozwój roślin
Czynniki glebowe
Właściwości fizyko-chemiczne
Struktura
Materia organiczna
Wilgotność
Odczyn
Zawartość składników pokarmowych
Źródło: https://nawozy.eu/wiedza/leksykon-nawozenia.html
Czynniki wpływające na rozwój roślin
Czynniki glebowe
Właściwości fizyko-chemiczne
Struktura
Materia organiczna
Wilgotność
Odczyn
Zawartość składników pokarmowych
Źródło: https://nawozy.eu/wiedza/leksykon-nawozenia.html
Czynniki wpływające na kwitnienie roślin
Czynniki glebowe
Właściwości fizyko-chemiczne
Sfera ożywiona gleby
Źródło: ISBN 978-92-79-15002-9
doi 10.2779/17896
Czynniki wpływające na kwitnienie roślin
Czynniki glebowe
Właściwości fizyko-chemiczne
Sfera ożywiona gleby
Gleba to swoista
„fabryka życia”
O biologii kwitnienia i możliwości wykorzystania użytków
rolnych - czynniki wpływające na kwitnienie roślin
Gleba to swoista „fabryka życia” a to jej pracownicy
Źródło: ISBN 978-92-79-15002-9
doi 10.2779/17896
Czynniki wpływające na kwitnienie roślin
Czynniki klimatyczne
Temperatura
Wilgotność
Nasłonecznienie
Zachmurzenie
Wiatr
Czynniki glebowe
Właściwości fizyko-chemiczne
Sfera ożywiona gleby
Czynniki uprawowe (agrotechniczne) – działalność rolnika
Systemy rolnicze i ich „pożyteczność”
• rolnictwo konwencjonalne,
• rolnictwo ekologiczne,
• rolnictwo integrowane,
• rolnictwo precyzyjne
System rolniczy, system gospodarowania – sposób
zagospodarowania przestrzeni rolniczej w zakresie
produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz ich przetwarzania
Systemy uprawy i ich „pożyteczność”
W integrowanej produkcji nacisk położony jest na:
– holistyczne podejście do systemu, traktuje całe gospodarstwo
jako podstawową jednostkę,
– centralną rolę ekosystemu,
– zbilansowanie cyklu nawożenia,
– zabezpieczenie dobrostanu wszystkich zwierząt gospodarskich
Czynniki wpływające na rozwój i kwitnienie roślin
Czynniki uprawowe (agrotechniczne) – działalność rolnika
Wybór stanowiska i przedplon
W układaniu płodozmianu wykorzystywane
są trzy grupy cech roślin uprawnych:
1. Biologiczne,
2. Wartości przedplonowej,
3. Technologiczne i organizacyjne.
Należy wziąć pod uwagę wymagania roślin
pod względem jakości gleby i zawartości
składników pokarmowych oraz potrzeb
wodnych
Właściwa roślina na właściwym stanowisku
gryka
facelia
rzepak
esparceta
nostrzyk b.gorczyca b.
Zawartość azotu w resztkach pożniwnych
różnych roślin motylkowatych
Rośliny
Zawartość azotu w
kg/ha
lucerna 110-185
koniczyna czerwona 80-100
koniczyna czerwona
z trawami
55-150
koniczyna biała 100
bobik 60-80
groch, wyka 40-60
Plon
główny
łubin 65-95
Źródło: Rolnictwo
zrównoważone, wyd. MRiRW
Czynniki wpływające na rozwój i kwitnienie roślin
Czynniki uprawowe (agrotechniczne) – działalność rolnika
Uprawa roli - całokształt zabiegów wykonywanych narzędziami i maszynami
uprawowymi w celu stworzenia uprawianym roślinom optymalnych warunków
wzrostu i rozwoju oraz podniesienia kultury roli
Uprawa tradycyjna (pełna)
Uprawa uproszczona (ograniczenie liczby zabiegów i głębokości uprawy)
Uprawa konserwująca, strip-till
Uprawa zerowa (siew bezpośredni)
Światowy trend rozwoju systemów uprawy roli
Czynniki wpływające na kwitnienie roślin - agrotechnika
Nawożenie
Czynniki wpływające na kwitnienie roślin - agrotechnika
Nawożenie
Źródło: https://www.schr.gov.pl/p,160,doradztwo-nawozowe
Czynniki uprawowe (agrotechniczne) – działalność rolnika
Siew (materiał siewny, termin siewu, ilość wysiewu, zagęszczenie)
Źródło: Instytut Geografii i
Przestrzennego Zagospodarowania
im. Stanisława Leszczyckiego, PANDługość okresu wegetacji
Siew (termin siewu)
Czynniki uprawowe (agrotechniczne) – działalność rolnika
Siew (ilość wysiewu, zagęszczenie, głębokość)
Na jakość siewu i wschodów wpływa wiele
czynników, m.in.:
wybrany gatunek rośliny uprawnej,
odmiana,
parametry materiału siewnego,
głębokość,
planowana obsada,
ochrona,
przedplon,
posiadany sprzęt,
przedsiewne doprawienie gleby,
nawożenie i odczyn gleby,
przebieg pogody
Czynniki uprawowe (agrotechniczne) – działalność rolnika
Pielęgnacja
Agrofagi – niepożądane organizmy (chwasty, patogeny i szkodniki), szkodliwe dla roślin
uprawnych, płodów rolnych oraz zwierząt. Straty powodowane przez agrofagi na
świecie wynoszą ok. 35%, a w Polsce ok. 15%.
Metody zwalczania agrofagów:
profilaktyczne – kwarantanna, zabiegi agrotechniczne, hodowla odmian odpornych,
mechaniczne – np. niszczenie w sadach mumii, zakładanie opasek lepowych i pułapek,
ustawianie strachów, ręczny zbiór szkodników,
fizyczne – wykorzystywanie niskiej temperatury, światła, ultradźwięków i różnego rodzaju
promieniowania,
biologiczne – stosowanie biopreparatów,
chemiczne – stosowanie środków ochrony roślin,
integrowane – łączenie wszystkich zabiegów ochrony roślin tak, aby się wzajemnie uzupełniały.
Pielęgnacja – dbałość o kondycję roślin w systemie ekologicznym
Czynniki uprawowe (agrotechniczne) – działalność rolnika
Czynniki uprawowe (agrotechniczne) – działalność rolnika
Pielęgnacja
Kontrowersyjne insektycydy neonikotynoidowe
Stosowane na świecie w uprawach rzepaku, słonecznika,
kukurydzy i bawełny są ponownie w centrum uwagi za
sprawą nowych badań opublikowanych w czerwcowym
magazynie „Science”
Neonikotynoidy zaczęły królować w rolnictwie w przeciągu
ostatnich 20 lat, gdy na podówczas stosowane insektycydy
owady zaczęły wykazywać oporność.
Neonikotynoidy dziś stanowią powszechnie stosowaną klasę
środków owadobójczych na świecie, a imidakloprid jeden
ze związków z tej grupy, obok m.in. klotianidyny i
tiametoksamu, jest najczęściej używanym insektycydem na
świecie.
źródło: Farmer, 30-06-2017
Kontrowersyjne insektycydy neonikotynoidowe
W 2014 roku Bayer CropScience i Syngenta zwróciły się do Centrum
Ekologii i Hydrologii (CEH), finansowanej przez rząd organizacji
badawczej z siedzibą w Wallingford w Wielkiej Brytanii, w celu
przeprowadzenia niezależnej próby polowej dwóch neonikotynoidów:
klotianidyny i tiametoksamu
2-letnie badania miały na celu przeanalizowanie wpływu
wspomnianych substancji na trzy gatunki owadów: pszczołę miodną
(Apis mellifera L.), trzmiela ziemnego (Bombus terrestris L.) i murarkę
ogrodową (Osmia bicornis) na 33 plantacjach rzepaku o łącznej
powierzchni 2 tysięcy ha, usytuowanych w Niemczech, na Węgrzech i
w Wielkiej Brytanii.
Wyniki:
Na Węgrzech liczba rodzin pszczelich spadła o 24%
W Wielkiej Brytanii wielkość ta kształtowała się między 67 proc. a 79%
W Niemczech nie zaobserwowano poważniejszych strat w populacji
źródło: Farmer, 30-06-2017
Kontrowersyjne insektycydy neonikotynoidowe
Wykorzystanie insektycydów z grupy neonikotynoidów w rolnictwie może
zaszkodzić zarówno pszczole miodnej jak i dzikim zapylaczom.
W niemieckich gospodarstwach pszczoły lepiej przetrwały niż w innych krajach,
co wedle badaczy sugeruje, że w pewnych sytuacjach kolonie zapylaczy
mogą stawić czoło toksyczności preparatów ochrony roślin.
Stosowanie tych środków w bardzo małych dawkach chroni rośliny uprawne i
zmniejsza zapotrzebowanie na insektycydy o szerokim spektrum działania, co
pozytywnie wpływa na środowisko.
Złagodzenie negatywnego wpływu neonikotynoidów na pszczoły przyniosłoby
zwiększenie dostępności roślin kwitnących na niezagospodarowanych
obszarach krajobrazu rolniczego, czyli – bioróżnorodność sprzymierzeńcem
pszczół.
źródło: Farmer, 30-06-2017
Warunkiem harmonijnej współpracy rolników i pszczelarzy
jest obopólna świadomość i dobra komunikacja.
Świadomość to wiedza a dobra komunikacja wymaga
użycia wspólnego języka, wspólnej platformy porozumienia
Bioróżnorodność???
A może tylko wspólny interes?
Źródło: GUS, ARiMR
Z dopłat bezpośrednich w
Polsce co roku korzysta ok.
1,4 mln rolników.
Dopłatami objęte jest ok.
14 mln ha użytków rolnych
Źródło: Instytut Geografii i
Przestrzennego Zagospodarowania
im. Stanisława Leszczyckiego, PAN
Struktura użytków rolnych
Źródło: GUS
Struktura powierzchni użytków rolnych w dobrej kulturze rolnej w woj. małopolskim
Specjalna płatność obszarowa do powierzchni
uprawy roślin strączkowych i motylkowatych
drobnonasiennych (źródło: ARiMR)
Rolnikowi, który w danym roku spełnia warunki do przyznania
jednolitej płatności obszarowej i złożył wniosek o przyznanie tej
płatności, przysługuje specjalna płatność obszarowa do
powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych
drobnonasiennych uprawianych w plonie głównym, do
których została przyznana jednolita płatność obszarowa
O specjalną płatność obszarową do powierzchni upraw
strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych mogą
ubiegać się rolnicy z całego kraju.
Rośliny strączkowe Rośliny motylkowate
drobnonasienne
bób
bobik,
ciecierzyca
fasola zwykła
fasola wielokwiatowagroch siewny
groch siewny cukrowy
soczewica jadalna
soja zwyczajna
łubin białyłubin wąskolistny
łubin żółty
peluszka
seradela uprawnawyka siewna
koniczyna czerwona
koniczyna biała
koniczyna białoróżowa
koniczyna perska
koniczyna krwistoczerwonakomonica zwyczajna
esparceta siewnalucerna siewna
lucerna mieszańcowa
lucerna chmielowa
Gatunki roślin, do których może zostać przyznana specjalna
płatność obszarowa do powierzchni upraw roślin strączkowych
i motylkowatych drobnonasiennych
Źródło: GUS
Forma użytkowaniaLiczba
stanowisk
Średnia
liczba
gatunków
Odchylenie
standardoweMin. Maks.
Łąka trwała jednokośna 366 45 17 8 91
Łąka trwała dwukośna 864 40 12 7 88
Łąka trwała wielokośna (3-4) 20 27 5 18 39
Pastwisko ekstensywne 197 48 19 4 115
Pastwisko intensywne 178 41 12 24 86
Użytek kośno-pastwiskowy 209 39 10 18 71
Łąka przemienna 12 28 8 20 38
„Łąka” nieużytkowana 56 29 14 7 55
Wpływ sposobu i intensywności użytkowania na liczebność
gatunków roślin
Forma użytkowaniaLiczba
stanowisk
Średnia
liczba
gatunków
Odchylenie
standardoweMin. Maks.
Łąka trwała jednokośna 366 45 17 8 91
Łąka trwała dwukośna 864 40 12 7 88
Łąka trwała wielokośna (3-4) 20 27 5 18 39
Pastwisko ekstensywne 197 48 19 4 115
Pastwisko intensywne 178 41 12 24 86
Użytek kośno-pastwiskowy 209 39 10 18 71
Łąka przemienna 12 28 8 20 38
„Łąka” nieużytkowana 56 29 14 7 55
Mit tzw. „ekologicznej łąki”
Atrakcyjność łąki dla pszczół
Charakterystyka roślin uprawnych
jako pożytków pszczelich
Rejonizacja uprawy roślin w Polsce
Postęp hodowlany i dobór odmian
Gatunki uprawnych roślin pożytkowych w Polsce i regionie:
Wymagania glebowe i miejsce w płodozmianie
Uprawa roli w różnych systemach uprawy
Wymagania pokarmowe i nawożenie
Siew (termin, dawka, zabiegi towarzyszące)
Zabiegi pielęgnacyjne
Zbiór i przechowywanie nasion
Przydatność „pożytkowa” i uproszczony rachunek kosztów uprawy
Jaką roślinę wysiać?
Jaką polecić sąsiadowi – rolnikowi?
Rejonizacja uprawy roślin w Polsce
Postęp hodowlany i dobór odmian
Gatunki uprawnych roślin pożytkowych w Polsce i regionie:
Wymagania glebowe i miejsce w płodozmianie
Uprawa roli w różnych systemach uprawy
Wymagania pokarmowe i nawożenie
Siew (termin, dawka, zabiegi towarzyszące)
Zabiegi pielęgnacyjne
Zbiór i przechowywanie nasion
Przydatność „pożytkowa”
„Najlepsze pod uprawę rzepaku są gleby należące do
kompleksów pszennych bardzo dobrych i dobrych. Dobre plony
można również uzyskać przy starannej uprawie rzepaku na
glebach pszennych górskich, pszenno-żytnich i żytnich
dobrych”.Rynek-Rolny.pl
Rzepak (Brassica napus L. var. napus)
Źródło: Instytut Geografii i
Przestrzennego Zagospodarowania
im. Stanisława Leszczyckiego, PAN
Przestrzenne rozmieszczenie uprawy
rzepaku
Użytkowanie gruntów i powierzchnia zasiewów w 2016 r.
Według Instytutu Ekonomiki
Rolnictwa i Gospodarki
Żywnościowej – PIB, całkowity
areał uprawy rzepaku (łącznie
ozimego i jarego) w 2017 r.
obejmuje w Polsce ok. 880 tys. ha.
Źródła: GUS,
http://www.pomorska.pl/strefa-
agro/wiadomosci/a/rynek-
rzepaku-2017-jak-ma-sie-w-polsce-
i-na-swiecie,12389498/
W województwie małopolskim rzepak i rzepik zajmował
ok. 7,0 tys. ha
Zawartość cukrów w nektarze różnych
roślin wg. L. Bornusa [%]
Roślina Glukoza i fruktoza Sacharoza Razem
Śliwa 4,5 8,4 12,9
Jabłoń 12,8 8,5 21,3
Lipa 8,1-11,6 17,8-19,3 28,6
Trojeść 1,3-4,0 26,7-27,2 29,6
Rzepak 45,1 0,0 45,1Jasnota 9,6 32,8 42,4
Ogórecznik 18,5 34,5 53,0
nektar rzepaku jest najbogatszy w aminokwasy. 100 g jego suchej masy zawiera 9,8 mg aminokwasów.
Jaką roślinę wysiać? Polecić
rolnikowi?
Wymagania glebowe i miejsce w płodozmianie
Uprawa roli w różnych systemach uprawy
Wymagania pokarmowe i nawożenie
Siew (termin, dawka, zabiegi towarzyszące)
Zabiegi pielęgnacyjne
Zbiór i przechowywanie nasion
Przydatność „pożytkowa”
Jaką roślinę wysiać?
Facelia błękitna
Gryka zwyczajna
Esparceta siewna
Seradela siewna
Nostrzyk biały
Facelia błękitna (Phacelia tanacaetifolia
Benth.)
Jednoroczna roślina z rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Pochodzi z
Kalifornii. Znana też jako Wiązanka wrotyczowa.
W Polsce może być uprawiana na nasiona i na paszę w plonie głównym, jako
roślina poplonowa na przyoranie ale przede wszystkim znana jako cenna roślina
nektarodajna
Wymagania glebowe i miejsce w płodozmianie
• zaletą facelii są niewielkie wymagania glebowe chociaż na lepszych
stanowiskach będzie lepiej plonować
• można ją uprawiać „po sobie”• jest też znakomitym przedplonem dla większości uprawianych u nas roślin
rolniczych (wzbogaca glebę w próchnicę, składniki pokarmowe i spulchnia glebę)
Facelia błękitna (Phacelia tanacaetifolia
Benth.)
• Odporność na przymrozki (do -6 °C) pozwala na wczesny wysiew
facelii
• Facelia w dobrych warunkach wschodzi po tygodniu, zakwita po
7 tygodniach od daty wysiewu i kwitnie przez 5 tygodni; masowo
kwitnie przez ok. 3 tygodnie
• dzięki krótkiemu okresowi wegetacji można ją wysiewać w kilku
terminach tworząc swego rodzaju „nektarową taśmę”
• wysiana wcześnie jako poplon zdąży zakwitnąć jesienią
• Znane są próby skutecznego wysiewu jesienią (zakwita wtedy
wcześniej wiosną) ale w naszych warunkach obarczone ryzykiem
wymarznięcia
• Uprawa facelii na nasiona wymaga większego doświadczenia
Gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum Moench.)
jest roślina owadopylną, zapylaną w 90% przez pszczoły.
Korzystne warunki pogodowe są niezbędne dla
prawidłowego oblotu pszczół, które to zapylają kwiaty
gryki, co ma duży wpływ na plonowanie.
Produkcja gryki w Polsce, mimo że stosunkowo niewielka w
porównaniu z produkcją zbóż, jest na tyle duża, że nasz kraj zajmuje
jedno z czołowych miejsc na świecie pod tym względem. Według
danych FAO w 2011 r. z produkcją na poziomie 93,0 tys. t
zajmowaliśmy czwarte miejsce na świecie po Rosji, Chinach i Ukrainie,
a przed Francją i Stanami Zjednoczonymi.
Gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum Moench.)
Największą jej wadą jest bardzo krótka żywotność i zdolność do
zapylania pojedynczego kwiatu, która wynosi zaledwie jeden dzień
Badania światowe dotyczące biologii kwitnienia gryki zgodnie potwierdzają trudności w zapyleniu kwiatów i zawiązywaniu nasion
w warunkach polowych. Ich wyniki wskazują, że głównymi
powodami słabego zawiązywania nasion jest samoniezgodność
wynikająca z heterostylii dimorficznej
gryka, wśród roślin uprawnych, wyróżnia się większą wrażliwością na
niedostateczne napowietrzenie gleby, dlatego wymaga większej
pulchności gleby, aby jej delikatne korzenie boczne mogły dobrze się rozrastać
Gryka zwyczajna
Dobrze udaje się na glebach kompleksów żytniego dobrego, żytniego
słabego, zbożowo górskiego i owsiano – ziemniaczano – górskiego.
Siew gryki gdy gleba minie niebezpieczeństwo wystąpienia przymrozków.
Optymalna temperatura kiełkowania to 15oC. Wzrost i rozwój to
temperatura 20oC.
Susza i zbyt wysoka temperatura niekorzystnie wpływa na rozwój
szczególnie w okresie kwitnienia, ponieważ powoduje zamieranie
zawiązków.
Siew w rzędy (wąskie lub szerokie) od 12 – 45 cm, na głębokość 2 - 3 cm
na glebach lepszych i wilgotnych oraz 4 - 5 cm na glebach słabych i bardzo suchych.
Norma siewu to 70 kg/ha na glebach lepszych, 80 kg/ha na glebach
słabszych.
Od siewu do końca kwitnienia wymaga zwiększonej ilości wody.
Gryka zwyczajna
Gryka nie wymaga intensywnego nawożenia mineralnego, ze względu na dobre
wykorzystanie substancji pokarmowych zawartych w glebie. Nawożenie azotem w
przypadku gleb o przeciętnej zawartości azotu stosuje się po siewie lub wschodach w ilości
30-40 kg/ha. Na glebach bardzo ubogich w azot stosuje się dawkę 50 – 60 kg/ha, przy czym
30 kg/ha wysiewa się przed lub po siewie, resztę po wzroście gryki do 15- 20 cm.
Nawożenie fosforem- na glebach o średniej zawartości tego składnika stosuje się dawkę w
ilości 30 kg/ha, natomiast na glebach o bardzo niskiej zawartości stosuje się dawkę nawet
podwojoną. Nawożenie potasem na glebach o średniej zawartości stosuje się 40 kg/ha, na
glebach o bardzo niskiej zawartości zaleca się zwiększyć dawkę dwukrotnie.
Gryka charakteryzuje się odpornością na szkodniki i choroby dlatego nie wymaga
szczególnej specjalistycznej ochrony. Wykazuje natomiast dużą wrażliwość na herbicydy.
Gryka jest rośliną nierównomiernie dojrzewającą, dlatego trzy tygodnie przed planowanym
zbiorem kombajnem wykonuje się desykację, w okresie gdy orzeszki w dolnych gronach są
brunatne.
Obecnie zarejestrowane do uprawy są dwie odmiany: Kora i Panda. Wszystkie mają
podobne wymagania agrotechniczne. Panda jest odporniejsze na wiosenne chłody.
Esparceta siewna, sparceta siewna (Onobrychis
viciifolia Scop.)
Gatunek rośliny z rodziny bobowatych. Esparcetę można uprawiać na glebach ubogich i suchych, dość powszechnie występuje na niżu oraz w niższych położeniach górskich. W uprawie polowej można użytkować ją przez 2-4.
Ma ona bardzo duże wymagania co do odczynu gleby, dlatego też najlepiej rośnie na glebach wapiennych (rędzinach lub madach) o pHwiększym od 7,3. Nie należy uprawiać na glebach zwięzłych i podmokłych.
Odmiany hodowlane, czyli formy wielokośne esparcety potrafią zakwitać w roku siewu, a w następnych latach 2-3-krotnie, jeśli uprawiane są w odpowiednich warunkach glebowych oraz mają dostęp do wody. Jeżeli ich uprawa prowadzona jest na glebach ubogich to mogą dawać tylko jeden pokos.
Seradela pastewna, seradela siewna
(Ornithopus sativus)
Nazywana „koniczyną piasków” seradela siewna jest niewymagająca,
jeśli chodzi o podłoże. To znakomita fitosanitarna roślina poplonowa,
zasilająca glebę w azot.
Jest cenną rośliną pastewną, udaje się na glebach lekkich z małą
zawartością wapnia. Znajduje się w rejestrze roślin rolniczych Unii
Europejskiej. Jako pasza wpływa dodatnio na jakość mleka. Siano
zasobne jest w związki wapnia i potasu. Poza tym zawiera około 16%
wody, 12% białek, 4% tłuszczu.
Kwiaty seradeli wydzielają sporo nektaru, lecz jest ich na roślinie
niewiele, a więc i wydajność miodowa z hektara jest niska, średnio
30kg/ha. W rejonach o glebach lżejszych, gdzie uprawia się ją na
dużych obszarach, może dostarczyć miodu towarowego w drugiej
połowie lata lub dać poważny wziątek uzupełniający zapasy zimowe.
Literatura:Duer I., Fotyma M., Madej A. (red.) 2002. Kodeks Dobrej Praktyki
Rolniczej. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo
Środowiska. Warszawa
Lipiński M. 2010. Pożytki pszczele zapylanie i miododajność roślin. PWRiL
Sp. z o.o. i Wydawnictwo Sądecki Bartnik
Wojtacki Mieczysław - Produkty pszczele i przetwory miodowe. PWRiL.
Warszawa;
Bornus L. - Encyklopedia pszczelarska. PWRiL. Warszawa
Buchgraber K., Gindl G. 2004. Zeitgemässe Grünland-Bewirtschaftung.
Leopold Stocker Verlag, Graz-Stuttgart
Krzysztoforski M. 2009. Rolnictwo zrównoważone, wyd. MRiRW,
Warszawa
Użytkowanie gruntów i powierzchnia zasiewów w 2016 r., GUS
Warszawa, 2017
Top Related