Dünyanıgözəlləşdirməkistəyənlərtəbiətlədaimtəmasdaolurlar.
Təbiətingözəlliyinigörməkvəonuöyrənməkətrafaləmidərketməyəköməkedir.
1
1TƏBİƏTİNRƏNGİTəbiətmüxtəlifrəngçalarlarıiləzəngindir.Parlaq,əlvanrənglərəvəburənglərinqarışığınatəbiətinbütünfəsillərindərastgəlinir.Təbiətburənglərləçiçəkləri,gülləri,kəpənəklərinqanadlarını,quşlarınlələklərinidəboyayır.
MÜŞAHİDƏET
Günəbaxanınrəngtərkibihaqqındanədeməkolar?Müşahidəetdiklərininrəngtərkibihaqqındadanış.
Qəhvəyi,narıncırənglər
Çəhrayı,sarı,yaşılvəağrənglər
Yaşıl,qəhvəyivənarıncırənglər
Sarıvəyaşılrənglər
Bənövşəyi,yaşılrənglər
Xatırla
Rənglərəsasvəqarışıqolur.
Qarışıqrənglərvəonlarınrəngtərkibihaqqındadanış.
Quaş,pasteltabaşirlərYayfəslinitəsviret.Təbiətdəqarışıqrənglərdəolanlarıözrəsmindəgöstərməyəçalış.Obyektlərinrəngtərkibihaqqındadanış.
Ətrafdahansırəngidahaçoxgörməkolar?Təbiətdərənginrolunədənibarətdir?
2AĞVƏQARARƏNGLƏRTəbiətdəəlvanrənglərdənfərqlənəndahaikirəngvar:ağvəqara.Səmadakıağbuludu,dağlarınzirvəsindəkiqarı,çobanyastığıçiçəyini,tarladakıpambığıtəbiətağrəngəboyayıb.
Qaranlıqgecəni,qarğanıvəkömürüisətəbiətqararəngəboyayıb.
MÜŞAHİDƏET
Təbiətdəağvəqararənginyanaşıolduğunudagörməkolar.
Bilirsənmi?Ağrəngdənistifadəedilərəkçəkilmiştəsvirlərzərifliyivətəmizliyiiləinsandaxoştəəssüratyaradır.
Sənətkarməsləhəti
Quaş,rənglikarandaşlar,flomasterlər
Ağrəngtəsvirdə“yüngüllük”,incəlikyaradır.
Qararəngiboyayaəlavəetdikdərəsmağır,həyəcanlı,kədərliəhvali-ruhiyyəyaradır.Bozrənginqarışığıolantəsvirdəqəmginlik,sakitlikhissolunur.Ağrəngdəndahaçoxistifadəolunduqdatəsvirzərifvəyüngülgörünür.
Təsvirdəqararəngdəndahaçoxistifadəolunubsa,rəsminrəngitündləşərək“ağırlaşır”.
Təbiətdəağ,qara,yaxudağ-qararəngdəolanvarlıqlarınrəsminiçək.Verilmişnümunələrdənrəsmzamanıistifadəedəbilərsən.
Təsvirzamanıağvəqararənginəhəmiyyətinədir?
3SİLUETSiluetkölgənixatırladır.Siluetağfondaqararənglə,yaxudqarafondaağrəngləçəkilirvəyakağızdankəsilir.
Siluetə,qrafikasənətiiləyanaşı,incəsənətindigərnövlərindədərastgəlməkmümkündür:məsələn,rəngkarlıqda,heykəltəraşlıqda,dekorativtətbiqisənətdəvəhəttateatrda...
İsaakLevitan.“Uzunyol.Günəşlipayızgünü”Bilirsənmi?Siluet-kuklalardanteatrsəhnəsindədəistifadəedilir.Bununüçünsəhnədəekranvəyadivar,xüsusiişıqlandırmalazımdır.Çoxzamankuklalarıinsanəlləridəəvəzedir.
Sənətkarməsləhəti
Əllərinköməyiiləsəndəöz“kölgəteatrı”nıyaradabilərsən.Bununüçünmasaüstülampavəkölgənindüşəcəyisəth—divarkifayətdir.
Busiluetlərhansıheyvanlarıxatırladır?
Siluet-təsvirdəyalnızobyektinformasıçəkilir:məsələn,siluet-portretadətənyandançəkilir.Siluet-təsviribirneçəüsullayerinəyetirməkmümkündür.Ənsadəüsul—qararənglikağızdaobyektinkonturuçəkilir,sonraqayçıiləkəsilərəkağkağızayapışdırılır.Eynizamanda,çəkilmişsiluetlərituşladarəngləməkolar.
Tanışol
Yaddasaxla
A4formatlıağvəqaravərəq
Kitabtərtibatındasiluet-illüstrasiyalardangenişistifadəolunur.
Siluet—əşyalarınvəfiqurlarınfonüzərindəbirrənglitəsvirinədeyilir.
İstədiyinsiluetlərikağızdankəs.Siluetlərağkağızüzərindəqara,qarakağızüzərindəağrəngdəolabilər.
Siluetəharadarastgəlmisən?Siluetvərəsminhansıoxşarvəfərqlicəhətlərivar?
4İSTİVƏSOYUQKOLORİTTəbiətistivəsoyuqrənglərləzəngindir.
MÜŞAHİDƏET
Yaddasaxla
Rəssamlardaözəsərlərinidahaçoxisti,yaxudsoyuqrənglərlə
Təbiətyarpaqlarıistivəsoyuqrəngəboyayıb.Onlarınrəngtərkibihaqqındadanış.
Ağbuludlarmavisəmanısoyuqrənglərləbəzəyir.
Qürubçağıgünəşinşəfəqləribuludlarıistirəngəboyayır.
Fon—fransızsözüdür,dərinlikdeməkdir.Əsastəsvirinarxahissəsidir.Kolor(color)—latınsözüdür,rəng,rənguyğunluğudeməkdir.
yaradırlar.Belərənguyğunluğukoloritadlanır.
Mir-TeymurMəmmədov.“Sübhçağı”
RəssamMir-TeymurMəmmədovunkətanüzərindəyağlıboyailəyaradılanəsərlərinəbaxvəfərqiniizahet.Onlarınkoloritihaqqındanədeməkolar?
“Yaddaşgecəsi”
Quaş,pasteltabaşirlərİstivəyaxudsoyuqkoloritdərəsmçək.
Hansıfəsildəistirənglərdahaçoxolur?Təbiətdəistirənginsoyuqrəngəkeçməsivəbununəksinəzamanbaşverir?
5TƏBİƏTDƏKONTRASTRƏNGLƏRTəbiətdərənglərinbəziləriparlaq,digərləriisəsolğunolur.Onlaryanaşıolarkəntəzadyaranır.Bir-birindənkəskinfərqlənənrənglərkontrastrənglərdir.Onlarrəngdairəsindəqarşıtərəfdəyerləşmişdir.Parlaq,təmizrənglərdigərrənglərənisbətəndahateznəzərəçarpır.Bənövşəyi—sarı,qırmızı—yaşıl,göy—narıncırəngləryanaşıolduqdakəskinfərqyaranır.Bufərqrəngkontrastıadlanır.
Digərrəngfərqidəmövcuddur.Bu,rənginaçıqvəyaxudtündlüyünəgörəolanfərqdir.Bufərqtonkontrastıadlanır.
Yaddasaxla
Xatırla
Rənglərirəngdairəsindəgöstərməkolar.Rəngdairəsindəüçəsasvəüçqarışıqrəngvar.
Təzad—ərəbsözüdür,ziddiyyət,əksolandeməkdirKontrast—fransızsözüdür,əksmənasınıbildirir.Bir-birindənkəskinfərqlənənrənglərəkontrastrənglərdeyilirRəngkontrastı—parlaqrənglərinbir-birinəgörəkəskinfərqi:qırmızıvəsarı,qırmızıvəyaşıl,göyvəsarı.Tonkontrastı—rənginaçıqvətündlüyününfərqi.Tablo—fransızsözüdür,təsvir,rəsmvəyairişəkildeməkdir.
Şəkildəkirəngfərqiniseyret.Hansırəngindahateznəzərəçarpdığınımüəyyənetvəadınısöylə.
RəssamBöyükağaMirzəzadəninəsərindəsoyuqrənglərlətəsvirolunmuşdənizinrəngitablonunəsashissəsinitutur.Ağləpələrtündfiruzəyi-yaşılrənginfonundaaydıngörünür.
Əsərdəilknəzərəçarpanrənghansıdır?Hansıkoloritmüşahidəolunur?Verilmişrəngləritəsvirdətapvəonlarınxüsusiyyətlərihaqqındadanış.
B.Mirzəzadə.“Zuğulbadadəniz”İstirənglətəsvirolunmuşçimərlikdəqızmaryaygünəşininhərarətihissolunur.Sarı-narıncırəngəboyanmışsahilfiruzəyi-yaşılrənglidənizsuyuilərəngkontrastıyaradır.
Akvarel,quaş,rənglikarandaşlar,pasteltabaşirlərRəngvəyaxudtonkontrastınınəzərəalaraq,istənilənmövzudarəsmçək.
Rəngvətonkontrastınədir?Təbiətdəhansırəngkontrastınımüşahidəetmisən?
6TƏBİƏTDƏRƏNGİNƏHVALİ-RUHİYYƏSİİnsanınovqatıkimi,təbiətindəəhvali-ruhiyyəsimüxtəlifdir.O,şən,kədərli,sakitvəyavahiməliolur.
MÜŞAHİDƏET
Buludlar,dağyamaclarıvəağaclarpayızgünəşininşəfəqləriiləişıqlanıb.Əlvanrənglərdəgümrahlıqvətəravəthissolunur.
Narıncıbuludlarqasırğanınyaxınlaşmasınıxəbərverənqaranlığıdahada“gücləndirir”.Çəmənlikdəkiotlarsankidonaraqbutəbiəthadisəsinihissedir.
Rəssamtəbiətitəsviredərkənonunəhvali-ruhiyyəsinihissetməyibacarır.Birincitablodaçəhrayı,qonurvəyaşılboyalarsarırəngləarışdırılıb.Təbiətbutablodagümrahvəşəndir.İkincitablodaisəgöy,qırmızı,sarı,qonurvədigərboyalarqararəngləqarışdırılıb.Təbiətinəhvali-ruhiyyəsisərtvəzəhmlidir.
Akvarel,quaş,pasteltabaşirlərTəbiətdəmüşahidəetdiyinəhvali-ruhiyyəniçək.
Payızfəslininəhvali-ruhiyyəsihaqqındanədeyəbilərsən?Nəvaxtsasəninvətəbiətinəhvali-ruhiyyəsieyniolubmu?
B.Mirzəzadə.“Kəndimizinsakinləri”
B.Mirzəzadə.“Xəzərneftçiləri”
ÖZÜNÜYOXLA1.Gördüklərininrəngtərkibihaqqındadanış.
2.Siluetimüəyyənet.
3.İstivəsoyuqkoloritimüəyyənetvəfikriniəsaslandır.
4.Əsərlərdərəngvətonkontrastınımüəyyənetvəfikriniəsaslandır.
SəmədHaqverdov.“Doğmadüzənliklər”
MaralRəhmanzadə.“Axşam”
TərlanEyvazov.“Qürub RaufCanıbəyov.
5.Verilmişəsərlərdəistivəsoyuqrənglərimüəyyənet(tapşırıq№3,№4).
çağı” “Səhradankeçərkən”
Yaradıcıinsanolmasaydı,dünyamaraqsızolardı.
O,təbiətdənöyrənərəkətrafımızıyaratdıqlarıiləbəzəyir,bizəsevincvəxoşanlarbəxşedir.
2
7TƏBİƏTDƏRİTMTəbiətənəzəryetirsən,heyvanlarıbəzəyənnaxışları,quşlarınsəmadaardıcıldüzülərəkuçmasını,müxtəlifformalıbitkilərigörəbilərsən.Belərəng,hərəkətvəformalartəkrarlanaraqardıcıllıqyaradır.Bu,ritmadlanır.
MÜŞAHİDƏET
Yaddasaxla
Rənginritmi
Hərəkətinritmi
Formanınritmi
Quşlarınsəmadauçuşundatəntənəlihərəkətvəritmvar.
Quşlarcərgəilə,sakit,düzgünqaydailəuçurlar.
Yemüçünvurnuxanqaranquşunnizamsızhərəkətiqamışlıqdakıqaranquşcərgəsinipozur.
Quşlardanbiriqəflətəncərgədənçıxdı.Ritmpozuldu.
Ritm—yunansözüdür,növbələnmə,ardıcıllıqdeməkdir.
Təbiətdəxəttinritmi.Təbiətdə,ləkəninritmiiləyanaşı,xətlərindəritmimövcuddur.Diqqətlətəbiətiseyretsən,xəttritmininhərəkətinimüşahidəedəbilərsən.Xətlərinritmindənistifadəedərəkmüxtəlifobrazlaryaratmaqolar.
Balıqlaryemigörübyaxınlaşırlar.
Balıqlarürkərəkdağılışırlar.
Ağacgövdəsininyuxarıyadoğruuzananritmi
Otlarınyavaşhərəkətliritmi
Küləyinqumüzərindəyaratdığıdalğavariritm
Flomasterlər,pasteltabaşirlərRəngin,formanın,hərəkətinvəyaxudxəttinritminəaidrəsmçək.
Zürafəninxallarıhansıritməuyğunolabilər?Təsviriincəsənətdəritminrolunədənibarətdir?
Şagirdişi.“Zürafə”.Pasteltabaşirlər
8İNSANINYARATDIĞIBƏZƏKƏŞYALARIQədimzamandaninsanbəzəkəşyalarıdüzəldirdi.Əvvəlcəbubəzəklərovlanmışheyvanlarındişindən,mərcandan,gildənhazırlanırdı.Sonraisəo,qiymətlidaşlardan,metalvəşüşədənistifadəetməyəbaşladı.Bəzəksadəvədəbdəbəliolur.Gördüyünnümunələrdətəbiətinobrazlarıqiymətlimetalvədaşlardanistifadəolunaraqyaradılmışdır.
Sənətkar
məsləhəti
Narbitkisi
Metalhaşiyədəkiqırmızırənglidaşlarnardənəciklərinivəyaşehdamcılarınıxatırladır.
Parabüzən
Cırcırama
Rənglimuncuqvəsaplardanistifadəolunmuşdur.
Buqələmun
Tovuzquşu
BəzəkəşyasınınhazırlanmasıƏvvəlcə,seçilənobyektdiqqətləmüşahidəolunaraqrəsmiçəkilir.Çəkilmişrəsmtəhliledilərək
detallarmüəyyənləşdirilir.Sonrabəzəyinhazırlanmasıüçünüsulvəmaterialseçilir.
Kimvənəüçünnəzərdətutulmasındanasılıolaraq,bəzəklərinözobrazı,xarakterivar.Qadınlarüçünhazırlanmışbəzəkləronlarıngözəlliyinivəzərifliyinivurğulayır.Kişibəzəkləriisəonungücünü,cəsurluğunuqabardır.Keçmişdəhərbizirehlər,dəbilqə,qılıncvəqalxanzənginnaxışlarlabəzədilirdi.Təntənəlimərasimlərüçünhərbçilibaslarıqiymətlidaşlarla,döyməüsuluiləbəzədilirdi.Hərbmeydanıüçünsadəvəmöhkəm,ciddivəbəzəksizdəbilqələrdənistifadəedirdilər.Qalxanlarınformasıeyniolsada,bəzəklərimüxtəlifolurdu.
Dəbilqəvəqalxanınbəzədilməsindətəbiətinhansıobrazlarındanistifadəolunub?
A4formatlırəsmvərəqi,rəngliqələmlər,flomasterlər,muncuqlar,PVAyapışqanıSevdiyinvarlığınobrazınauyğunbəzəkəşyasıçək,sonraüzərinibəzə.
Bəzəkəşyalarınınhazırlanmasındahansımateriallardanistifadəolunur?Təbiətvəinsanınyaratdığıbəzəklərinfərqinədədir?
9XALÇALARIBƏZƏYƏNNAXIŞLARTəbiətingözəlliyiniözündəəksetdirən,evlərimizinbəzəyiolanxalçaəsasən,yunipliklərdəntoxunur.Toxuculuqsənətindəipliyinhörüləndüyünü—ilmə,builmənisaxlayanəsasiplərisəərişadlanır.
Tanışol
Azərbaycanxalçalarındaistifadəolunannaxışlar
“Buta” “İnsan”
“Сeyran”“Dəvə” “Ulduz”
“Əl-ələ”“Əl-ələ”naxışıtəkrarlananda“Yallı”rəqsinioynayanlarıxatırladır.
Tanışolduğunnaxışvəornamentlərxalçadanecəyerləşdirilib?
“Şəddə”xalçası
İnsanlartəbiətdəgördükləriniilmələrinköməyiiləxalçayaköçürürlər.Rəngliilmələrtəkrarlanaraqnaxış,naxışınritmiisəornamentyaradır.Naxışınforması,ritmivərəngixalçabəzəyininəsaselementləridir.
Xalçanaxışlarınınelementləri
Formaritmi.“Su”ornamenti
Rəngritmi.“Karvan”ornamenti
Rəngkontrastı.“Ulduz”ornamenti
A4formatlırəsmvərəqi,rənglikarandaşlar,flomasterlər,qələmlərFormavərəngritmini,rəngkontrastınınəzərəalaraqyeninaxışvəornamentnümunəsidüşünvəçək.Verilmişnümunədəndəistifadəedəbilərsən.
Naxışvəornamentinçəkilməsı
Xalçadakınaxışlartəbiətdəolanformalardannəiləfərqlənir?
10EVİMİZDƏKİQAB-QACAQHər birimizin evində qab-qacaq var.Onlarmüxtəlifolur.Gündəlikistifadəolunan qablar davamlı və rahatdır.Zəngin naxışlarla bəzədilmiş qabdəstləri isəbayramgünlərisüfrəmizibəzəyir.Belə dəstlərin materialıkövrək, forması daha incə və zərifolur. Onların qədrini bilir vəqoruyurlar
Yonma üsulu ilə ağacdanhazırlanmış əşyalar mətbəxinyaraşığıdır. Onların bəzədilməsindəmüxtəlif üsullardan istifadə edirlər.Bəzən onları rəngarəng naxışlarlabəzəyir, bəzən də ağacın öz təbiibəzəyindənistifadəedirlər.
Şüşə vazaların forma və naxışlarıtəbiətingözəlliyiniözündəəksetdirir.Bu möcüzəni yaradan şüşəüfürənsənətkardır. O, közərən şüşədamcısını üfürərək istədiyi formayasalır. Sonra üzərini cızma üsulu iləbəzəyir.
Qabların üzərindəki ritm vənaxışlar haqqında nə deyəbilərsən?Qablar nə üçün müxtəlifmateriallardanhazırlanır?
Tanışol
Keçmişdəgilvəmisqablardanistifadəedilirdi.İndidəbizevimizionlarlabəzəyirik.Bacarıqlıəllərdulusçarxındafırlanangilparçasınıbardağavəyaküpəyəçevirərəkyapır.Sonraqabınüzərinaxışlanırvəxüsusişirəçəkilərəkonunmöhkəmolmasıüçünüçünbişirilir.
Şüşə,taxta,saxsıvəmetalüzərindənaxışıngörünüşüvəişləməüsulları
A4formatlırəsmvərəqi,quaş,rənglikarandaşlarMüxtəlifmateriallardanhazırlananqablarınrəsmininaturadançəkvənaxışlarlabəzə.Verilmişnümunədəndəistifadəedəbilərsən.
Buqablarisəmisdəndir.Misyumşaqmetalolduğuüçünonulazımolanformayasalmaqasandır.Qabınüzərinidöyməüsuluilənaxışlayırlar.
Müxtəlifmateriallardanhazırlanmışqablarıardıcıllığaəsasənçəkəbilərsən.
I–şüşə
I–şüşə
I–şüşə
I–şüşə
Qabınvəbalığınüzərindəkibəzəkritminhansıformasıdır?
ÖZÜNÜYOXLA1.Rəng,hərəkətvəformaritminimüəyyənet.
2.Bəzəkəşyalarınınhazırlanmasındahansıtəbiətformalarındanistifadəolunmuşdur?
3.Naxışlardaformavərəngritmini,rəngkontrastınıgöstər.
4.Qablarınhansımaterialdanhazırlandığınıizahet.
5.Qablarınişləməüsullarıbarədənədeyəbilərsən?
Dərsliyinbuhissəsindəənvacibsualacavabtapacaqsan.
Rəssamınyaratdığıəsərdəonunnədeməkistədiyinibaşadüşəcək,təsvirinköməyiiləözfikirlərini,hissləriniifadəetməyiöyrənəcəksən.
3
11FORMANINMÜXTƏLİFLİYİSadəvəmürəkkəbformayamalikəşyalarlahərgünqarşılaşırıq.Buəşyalarınquruluşunumüxtəliffiqurlartəşkiledir.
Rənglikarandaşlar,flomasterlərƏsasınımüxtəlifhəcmlihəndəsifiqurlartəşkiledənrəsmçək.
Formavəhəndəsifiqurunköməyiilərəssammüxtəlifəsərləryaradır.
Natürmortunəsasınıhansıhəndəsifiqurlartəşkiledir?Tablonunkoloritihaqqındanədeyəbilərsən?
B.Mirzəzadə.“Mavifondanatürmort”
Həndəsifiqurabənzəyənbuquruluşkonstruksiyaadlanır.Əşyalarınçoxumürəkkəbkonstruksiyayamalikdir,yənionuntərkibibirneçəhəndəsifiqurdanibarətdir.Memarınyaratdığıbina,dizaynerinyaratdığıfənər,dulusçununyaratdığıküpədəbufiqurlarınbirləşməsindənyaranır.
Obyektlərinquruluşundahansıhəndəsifiqurlarıgörməkolar?
İkivəyadahaçoxhəndəsifiqurlardanibarətolanhansıəşyalarısadalayabilərsən?
12YAXINVƏUZAQƏtrafdaolanlarıdiqqətləmüşahidəedərkənonlarınölçülərinindəyişdiyinihissedirik.Bizobyektdənuzaqlaşdıqcaonunölçüsününkiçildiyinigörürük.Şosedəhərəkətedənyükavtomobillərinədiqqətyetirsək,uzaqdakınınölçüsününyaxındakınanisbətənkiçikolduğunugörərik.
Yaddasaxla
MÜŞAHİDƏET
Yaxındakıobyektləridahaaydınvəolduğukimigörürük.Uzaqdakılarınisəkiçikölçüdəvəsolğunolduğunumüşahidəedirik.
Məsafədənasılıolaraq,çayqırağındakıağaclarınölçüləribir-birindənfərqlənir.Uzaqdakıağaclaryaxındabitənağacanisbətənkiçikgörünür.Rəsmçəkilərkənbuqaydayariayətolunarsa,deməli,rəsmdüzgünçəkilib.
RəssamK.Xanlarovunəsərindəbuqaydayauyğunolaraq,yaxındakıinsantəsvirləriuzaqdaolanlaranisbətənböyükdür.
Quaş,flomasterlər,pasteltabaşirlərYaxınvəuzağınəzərəalaraqistədiyinitəsviret.
Nəyəgörərəsmzamanıyaxınvəuzağınəzərəalmaqlazımdır?
KamilXanlarov.“Sahədə”
13TƏSVİRİSƏNƏTDƏKOMPOZİSİYATəsviriyaradıcılıqdahərbirrəsmonuvərəqdədüzgünyerləşdirməkdənbaşlayır.Rəsmiçəkərkənelementlərieləyerləşdirməklazımdırki,əsasvəköməkçielementlərinbirgəəlaqəsiəsərinəsasməzmununuaydınifadəetsin.Əsəriseyredənisətəsviringözəlliyinigörəbilsin.Təsvirdəkielementlərinbir-biriiləbeləəlaqəsikompozisiyaadlanır.
Sənətkarməsləhəti
Natürmortdakompozisiyanındüzgünlüyüonunməzmunuvəvərəqdənecəyerləşməsiiləmüəyyənləşir.Təsvirçoxböyükdür.
Təsviraşağıvəsağasürüşüb.
Təsvirçoxkiçikdirvəyuxarıyasürüşüb.
Düzgünyerləşdirilib.
Rəssaməsəryaradarkənəvvəlcəonuneskizini,etüdünüvəyaqaralamarəsminiçəkir.Sonraəsərinnecəyerləşəcəyiniəvvəlcədənmüəyyənləşdirir.
Tanışol
Yaddasaxla
Flomasterlər,rənglikarandaşlarKompozisiyaqaydalarınınəzərəalaraqistənilənmövzununeskiz
Eskiz—əsərinilkinqaralaması
Nəzərdətutulmuşelementlərinetüdlərivəyaeskizləri
Əsaskompozisiyanınkarandaşlarəsmi
Hazırəsər
M.Hüseynov.“Balacarəssam”
Eskiz—təsəvvüredilənəsərinilkinqaralamasıdır.Etüd—naturadançəkilir,təsvirisənətəsərininilkinnümunəsidir.
vəyaxudetüdünüçək.
Kompozisiyanədir?Eskizlərnəüçünlazımdır?Eskizvəetüdçəkərkənkompozisiyaqaydalarınanecəriayətolunur?
14MİSQABLARLANATÜRMORTİnsanhaqqındaonaməxsusəşyalarıntəsviriniseyredərkəndədanışmaqolar.Əşyalarözsahibininyaşadığıdövrhaqqındaçoxşeylərsöyləyəbilər.Natürmortdaəsasənəşyalarəsvirolunur.
Tanışol
M.Orucov.“Samovarlar”
Əsərdəhansıəşyanınnecətəsvirolunmasıçoxvacibdir.Müxtəlifcüryerləşdiriləneyniəşyalarəlvanvəyasakitrəngliboyalarlaçəkilməyindənasılıolaraq,bayramvəyakədər,xoşbəxtlikvəyatənhalığıifadəedəbilər.
Azərbaycanmisgərlərininhazırladığımisqablar
Yaddasaxla
Quaş,akvarel,pasteltabaşirlərMisqablardanibarətnatürmortçək.Verilmişnümunələrdənistifadəedəbilərsən.
Natürmortlardakıəşyalarhaqqındanədeyəbilərsən?Gördüyünnatürmortlarınəhvali-ruhiyyəsi,koloritihaqqındadanış.
Natürmort—fransızca“cansıztəbiət”mənasınıbildirir.
1
3
2
4
15PORTRETRəssamlarözəsərlərindəinsanlarıdatəsviredirlər.İncəsənətmuzeyindəkiportretlərəbaxarkənmüxtəlifdövrlərdəyaşayaninsanlarınnecəgöründüyününşahidiolursan.Portretdəinsanınsurətiəksolunur.Rəssamportretiçəkərkəninsanındaxilialəminibaşadüşməyə,onunxarakterininəsasxüsusiyyətləriniifadəetməyəçalışır.
Yaddasaxla
Quaş,pasteltabaşirlərİstədiyininsanın,peşəsahibininportretiniçək.
Portretdəilkdiqqəticəlbedəndetallarhaqqındadanış.Portretlərdəhansıkoloritmüşahidəolunur?
B.Mirzəzadə.“Heyvandar”
T.Salahov.“Neftçi”
Eləportretlərvarki,insanobrazıonuəhatəedənəşyalarlabirlikdəyaradılır.Portretdəkidetallar—geyim,istifadəolunanəşyalar,insanınduruşutəsadüfideyil.Rəssamındiqqətləseçdiyibuəşyalartəsvirolunmuşinsanınkimliyi,haradayaşadığı,hansıpeşəsahibiolduğundandanışır.
Quaşlaçəkilmişşagirdrəsmləri
Portret—fransızsözüdür,“dəqiqcizgilər”deməkdir.
İndiyədəktanışolduğunhansırəssamlarıntəsviretdiyiportretləryadındaqalıb?
16MƏİŞƏTMÖVZULARIRəssamıəhatəedənmühitbütündövrlərdəonunüçünmaraqlıolub.Bumövzulardainsanınadigünlərdənəetməsi,hansıişləməşğulolmasıvəyaşayıştərzihaqqındasöhbətaçılır.Məişətadlananbusüjetliəsərlərhəyatımızınhərbiranınınnəqədərmaraqlıvəmühümolmasındandanışır.
Quaş,pasteltabaşirlər,flomasterlərİnsanıngündəlikhəyatınıəksetdirənrəsmçək.
Həyatındabaşverənhansıəlamətdarhadisəyadındaqalıb?
QafarSeyfullayev.“Dağlarda”
RasimBabayev.“ÇayçıMəmməd”
Süjetlirəsmləportretinfərqinədədi?
17AZƏRBAYCANSƏNƏTKARLARI
ƏmirSəhliəlioğluHacıyev(1899–1972)Azərbaycanrəssamlıqməktəbiniyaradanlardanbiri,AzərbaycanınƏməkdarincəsənətxadimiƏ.Hacıyevqrafikaüzrərəssamdır.
N.Gəncəvinin“Yeddigözəl”,M.F.Axundovun“MollaİbrahimXəlilkimyagər”,S.S.Axundovun“Qaracaqız”,Y.V.Çəmənzəminlinin“Qızlarbulağı”əsərlərinəyaddaqalanillüstrasiyalarçəkmışdir.“Kirpi”satirikjurnalıiləyaxındanəməkdaşlıqetmişdir.“Azərbaycan”,“Şuşa”,“Şamaxı”,“Bakı”vəs.adlıminiatürəsərləryaratmış,ornamentalvəsüjetlixalçalaraeskizlərvermişdir.
“Şuşa”Şəkildəgördüklərinitəhlilet.
“Köhnəməişətsəhnəsi” “Kirpi"satirikjurnalınaillüstrasiya
BöyükağaMəşədioğluMirzəzadə(1921–2007)BöyükağaMirzəzadəAzərbaycanınXalqrəssamıdır.Tarixi,portret,natürmort,mənzərə,məişətjanrlarındaəsərləryaradıb.O,həmdəteatrtamaşalarıüçündekorasiya,kostyumeskizləriçəkmişdir.Bunagörəonuhəmdəteatrrəssamıdaadlandırmaqolar.
MillirəssamlıqsənətimizininkişafındaxüsusixidmətləriolanbuistedadlısənətkarınəsərləriindinəinkiAzərbaycanın,eləcədədünyanınməşhurmuzeylərindəqorunubsaxlanır.
“DirijorNiyazi”“Neftmədənlərində”,“Pambıqyığımı”,“Günortaçağı”,“Xəzərneftçiləri”kimikompozisiyalardaölkəmizinvəinsanlarımızınrəngarəngobrazlarıtəsvirolunub.Mənzərəjanrındayaratdığı“Neftçənləri”,“Bakıdaaxşam”,“Lənkəranmənzərəsi”əsərləriölkəmizitərənnümedənsənətnümunələridir.
“DirijorNiyazi”,“RəqqasəR.Axundova”,“AşıqƏləsgər”portretlərində,tanınmışsənətkarlarınözsənətinəolanvurğunluğunurəssamməharətləgöstərmişdir.
Rəssamlarınyaradıcılığınaaidəlavəməlumattoplavətəqdimet.
Təsvirlərdəəhvali-ruhiyyənimüəyyənet.
“Sağıcı" “Günortaçağı”
ÖZÜNÜYOXLA1.Verilmişəşyalarınəsasınıhansıhəcmlifiqurlarıntəşkiletdiyinimüəyyənet.
2.Ağacların,təpəvədağlarınölçülərinədiqqətləbax.Yaxındavəuzaqdaolanlararasındahansıfərqimüşahidəedirsən?
3.ƏmirHacıyevvəBöyükağaMirzəzadəyəməxsusəsərigöstərvəadınısöylə.Onlarıntəsvirisənətinhansıjanrınaaidolduğunumüəyyənet.
4.Əsərlərdənatürmort,portretjanrlarınıvəməişətmövzularınıardıcıllığaəsasənqeydet.
5.Əsərlərinkompozisiyasıhaqqındanədeməkolar?Rəssamlarkompozisiyanınecəgöstərmişlər?
1 2 3
18RƏNGKARLIQTəbiətdəhərbirvarlığınözrəngivar.Buzənginrəngçalarlarınıboyalarınköməyiiləbizəçatdırantəsvirisənətnövürəngkarlıqadlanır.Rəngkarlıqdaəsasifadəvasitəsi—rəngvələkədir.Rəngkarlıqəsərlərikağızda,kartonda,kətanvədivarüzərindəyaradılabilər.Rəsmzamanıquaşvəakvarelboyalarındanistifadəolunur.
Boyalarınmüxtəlifxüsusiyyətləriolduğuhaqqındadüşünməklazımdır.Suluboya—akvarelvəquaşınfərqiniyadasal.
Sənətkarməsləhəti
Akvarel,quaşAkvarelvəyaquaşdanistifadəedərəkistədiyinrəsmiçək.
Akvarelləişləyərkənağboyadanistifadəolunmur.Ağrəngvərəqinrəngidir.İşzamanısudançoxistifadəetməklazımdır.
Akvarelləçəkilmiştəsvir
Quaşlaişzamanıisəsudanazistifadəolunur.Təsvirquruduqdansonraüzərinəistənilən,çəkməkolar.
Quaşlaçəkilmiştəsvir
Rəsmlərdəkoloritimüəyyənləşdir.Onlarıişləməüsulunagörəmüqayisəet.Təsvirlərdərənghansıəhvali-ruhiyyənibildirir?
19QRAFİKARəssamınkağızvəyakartonüzərindəkarandaş,kömürvəqələmləçəkdiyirəsmlərqrafikaadlanır.Xətt,ştrix,ton—qrafikanınəsastəsvirvasitələridir.
Tanışol
XəttXəttinköməyiiləifadəliobrazlaryaratmaqmümkündür.Əşyalarınhəcmini,işıqvəkölgəniştrixvətonunköməyiiləgöstərməkolar.
ŞtrixŞtrix—qısaxətdir.Ştrixuzunvəgödək,qalınvənazik,düzvəmaili,əyrivəçarpazolur.
Yaddasaxla
Tuşlaçəkilmiştəsvirlər
Qrafikanınəsastəsvirvasitələri:xətt,ştrix,ton
Ştrixinköməyiilərəssamformavəhəcmi,işığı,kölgənivəməkanıçəkir.Bununüçünrəsməvvəlcəzəifştrixlərləçəkilirki,onunüzərindəzəruridüzəlişləretməkmümkünolsun.
TonSadəkarandaşınqrifelinikağızüzərinəmüəyyəntəzyiqləbasmaqlaqaraxəttinlazımolançalarınıalmaqolar.Yənitəzyiqartarsa,tünd,azolarsa,açıqtonalınar.Tonudahadagücləndirməküçünilkştrixinüzərinənövbətiştrixlayıçəkməkolar.
Yaddasaxla
Sənətkarməsləhəti
Ştrixləməzamanıənaçıqtonkağızınağrəngidir.
Karandaşlaişləməkbacarığı—ştrixləmə,tonaçevirmə,yaymaüsulunuöyrəndikdənsonrayaranır.
Ştrixləmə—ştrixlərinsırailəvəyaçarpazçəkilməsidir.
Tonaçevirmə—ştrixlərinüst-üstəbirneçədəfəçəkilməsidir.
Yayma—əntünddənənaçığaqədərolantonkeçididir.
Sadəkarandaş,qaratuşqələm,flomaster,pasteltabaşirXətt,ştrixvətonunköməyiiləistədiyintəsviriçək.
Rəngkarlığınqrafikadanfərqinədir?20DEKORATİV-TƏTBİQİSƏNƏTİnsanınməişətdəistifadəetdiyiəşyalar—qab-qacaq,mebel,parçalar,əməkalətləri,silah,geyim—zinətəşyalarıdır.Onlarınbəzədilməsidekorativ-tətbiqisənətnövünəaiddir.Busənətdəistənilənobyektnaxışaçevriləbilər.Dekorativ-tətbiqisənətinmüxtəlifnövlərimövcuddur:məsələn,mozaika(ala-bəzəksaxsıparçalarındanquraşdırılmıştəsvir),oyma(ağac,daş,sümüküzərindəoyularaqhəkkolunmuşnaxış),vitraj(şüşəüzərindəçəkilmişvəyaşüşədənquraşdırılmıştəsvirvəyanaxış),şəbəkə(ağacdanvəalabəzəkşüşələrdəndüzəldilmiştəsvir).
Tanışol
Fincanınbəzədilməsindəkəhrəbavəgümüşdənistifadə
olunmuşdur.
Şəbəkə Metaldandüzəldilmiş
hasar
Mozaika Vitraj
Ağacoyma
Evimizdəkidivarkağızları,pəncərəpərdələri,çarpayıüzlükləri,süfrələrvəsalfetkağızlarıdadekorativ-tətbiqisənətəaiddir.
Tanışol
Bu,maraqlıdır
İkivəyaüçkontrastrənginçalarlarındanistifadəedərəksonsuzsaydacəlbedicinümunələryaratmaqmümkündür.
Dekordakontrastrənglər
Dördrəngdənistifadəetsək,dekorunçeşididahaçoxolar.Dekorutərtibedərkənfiqurlarınkəsişənyerlərinibaşqarəngləboyasan,dahamaraqlıolar.
Belədekorlasalfetkağızını,qovluğu,pərdənivədigərəşyalarıbəzəməkmümkündür
İkirəngdənistifadəedərəkgözəldekorçəkməkmümkündür.
Budekorunçəkilməsindəisəüçkontrastrəngdənistifadəedilib.
Quaş,rəngliqələmlər,flomasterlərDekorativ-tətbiqisənətinnövlərindənbirinəaidnümunəçək.
Dekorativ-tətbiqisənətininsanüçünəhəmiyyətinədir?
21RƏSSAM-İLLÜSTRATORRəssaməliiləyaradılanəşyalardanbiridəhərgünistifadəetdiyinkitablardır.Kitabrəfinənəzərsalsan,oradadərslik,nağıllar,müxtəlifölçülünazikvəqalınkitablargörərsən.
Kitabdamətnləyanaşı,rəssamınçəkdiyişəkilləridəgörürük.Butəsvirlərkitabdayazılanhadisənintəsviridir,o,illüstrasiyaadlanır.İllüstrasiyalarkitabqəhrəmanlarınıvəhadisələrinbaşverdiyiməkanıəksetdirir.
Kitabüzqabığındanbaşlayır.O,qalınvəyumşaqolabilər.Kitababaxarkənnəyəaidolduğunubilməkdərhalolar.
Bilirsənmi?
QədimŞərqdəsarayəyanlarıdəbdəbəlivəbəzəkliəşyalardanistifadəetməyixoşlayırdılar.Onlarınoxuduğukitablardacəlbediciillüstrasiyalarlazənginidi.Bukitablardakıtəsvirlərminiatüradlanır.Kitabınvərəqinəbirbaşaçəkilənbuincərəsmlərrəssamdanböyüksəbirvəustalıqtələbedirdi.Azərbaycanminiatürnümunələribugündədünyadaməşhurdur.
Miniatürfraqmenti
Rəssamkitabınüzqabığınıişləyərkənonunadıüçünxüsusiyerayırır,müxtəlifforma,ölçüvərənglərdəolanhərflərseçir.
Yaddasaxla
İllüstrasiya—latınsözüdür,əyanigörünüşdeməkdir.MətninrəsmvasitəsiiləifadəsidirMiniatür—italyansözüdür,qədiməlyazmalardaçəkilənkiçikölçülürənglitəsvir.
Oxumağıbacarmayankiçikyaşlıuşaqlarüçün“oyuncaq-kitablar”yaradırlar.Onlareləmöcüzəlidirki!..Qalınvərəqlisəhifələraçılanda,qatlanıb-açılantəsvirləreləbilkicanlanaraqhəcmlifiqurlaraçevrilir.Onlarahərtərəfdənbaxmaqmümkündür.
Nağıl, sərgüzəştlər, yaxud dərslik kitabı üzərində işləyən rəssamfikirləşirki,kitabınnədəndanışdığıilkbaxışdanbilinsin.Çünkionlarınillüstrasiyası tam fərqlidir. Nağıl kitabında həm illüstrasiya, həm dənaxışlı hərflər yerinə düşər. Dərslikdəki sadə illüstrasiya isə dərsinyaxşıqavranılmasınaköməkedir.
Quaş,rəngliqələmlər,flomasterlər,rənglikağız,karton,PVAyapışqanıNağılseçvəyafikirləş.Sonraözkitabçanıdüzəlt.Kitabüçünqeyri-adiformafikirləşəbilərsən.Unutmaki,hərbirkitabüzqabığındanbaşlayır.
Evdəkikitablarınanəzərsal.Hansıillüstrasiyalardahaçoxxoşunagəlir?
Həminkitablaraillüstrasiyaçəkənrəssamlarıyadındasaxla.
22AZƏRBAYCANSƏNƏTKARLARI
NəcəfquluƏbdülrəhimoğluİsmayılov(1923–1990)Nəcəfquluİsmayılovrəngkar,karikaturaçıvəillüstrasiyaustasıdır.Uzunmüddət“Kirpi”satirikjurnalınınbaşrəssamıolub.
“Kirpi”,“Krokodil”vəbaşqasatirikjurnallarınsəhifələrindəonunyüzlərləkarikaturasıdərcolunmuşdur.
AzərbaycandaN.İsmayılovunkarikaturalardanibarətbirneçəalbomunəşredilmişdir.Onun“ÜzeyirHacıbəylininportreti”“Realistrəssam”,“Sazçalanaşığınportreti”,“Çaydanilənatürmort”,“Neftmənzərəsi”vəs.əsərləriAzərbaycanDövlətİncəsənətMuzeyindəsaxlanılır.
Karikaturanədir?Nəcəfquluİsmayılovəsərlərinihansıjanrlardayaradıb?Rəssamlarınyaradıcılığındafərqnədədir?Təsvirisənətinjanrlarınıxatırla.
“ÜzeyirHacıbəylininportreti”
“Realistrəssam” “Bəy”
Yaddasaxla
Karikatura–birşəxsivəyahadisəniqəsdəngülüncsurətdəəksetdirəntəsvir.
MirəliMirabdullaoğluMirqasımov(1924–2003)Azərbaycanıngörkəmliheykəltəraşıyaradıcılıqfəaliyyətinətələbəlikillərindənbaşlamışdır.
Respublikasərgilərində“Oğlanınportreti”,“Qızportreti”,“M.Ə.Sabirinportreti”,“Cəbhədənqayıdış”əsərləriuğurlanümayişetdirilmişdir.
AliməktəbibitirdikdənsonraMirqasımovəsasənportretjanrındaişləmişdir.“Qızportreti”əsəriVarşavadagənclərinÜmumdünyafestivalındaüçüncümükafatalayiqgörülmüşdür.
PaytaxtımızınmərkəzindəgörkəmlidramaturqCəfərCabbarlınınabidəsi,CəlilMəmmədquluzadəninNaxçıvandakıheykəlisənətkarınməşhurəsərlərindəndir.
Rəssamlarınyaradıcılığınaaidəlavəməlumattoplavətəqdimet.
M.Mirqasımovyaradıcılığındahansıjanradahaçoxüstünlükverirdi?
“Zabit”(qaralamaiş)
“Qızportreti”
ÖZÜNÜYOXLA1.Rəsmlərinhansıakvarel,hansıisəquaşlaçəkilib?Onlarınfərqiniizahet.
2.Qrafikəsərlərinmüəllifinisöylə.Əsərlərhaqqındafikirlərinişərhet.1.ElturanAvalov.“Şuşa.GövhərAğaməscidininyuxarıminarəsi”.2.XalidəSəfərova.“Mənimdiyarım”.3.AltayHacıyev.“Yaznəğməsi”
3.Dekorativ-tətbiqisənətinnövlərihaqqındabildiklərinidanış.
4.NəcəfquluİsmayılovvəMirəliMirqasımovaməxsusəsərigöstərvəadınısöylə.Onlarıntəsvirisənətinhansınövünəvəjanrınaaidolduğunuşərhet.
A B
1 2 3
1 2 3
Küçəyəçıxsan,binalar,vitrin,bəzəklihasar,fənər,avtomobillərvədiqqəticəlbedənçoxşeylərgörəbilərsən.Bütünbunlarümumilikdəşəhərinsiması,obrazıdır.Onunyaradılmasındarəssamındanılmazroluvardır.
4
23MEMARLIQİNCİLƏRİTikililərarasındaelələrivarki,onlarımemarlıqinciləriadlandırırlar.Mədəniirsimizinnişanələriniqoruyanbubinalarşəhərimizinyaraşığıdır.Onlarınhərbirininöztarixçəsi,“əfsanəsi”var.Şirvanşahlarsarayınıseyret.Şəhərimizinfəxriolanbutikiliİçərişəhəradlananərazidəyerləşir.O,nağıllardatəsvirolunansarayıxatırladır.Onudövrəyəalanqaladivarıəslincəsənətəsəridir.
Saraydayaşayanlarıngeyimindəkibəzəklərtikilidəistifadəolunannaxışlarabənzəyir.
Qeyri-adiformasıilədigərtikililərdənfərqlənənəfsanəviQızqalasıpaytaxtımızınrəmzisayılır.Küləklərəsinəgərərək,dənizsahilindəmöhkəmdayananbutikilinindivarındakıxətvariçıxıntılarınritmiəfsanəvicəngavərinzirehinixatırladır.AzərbaycanDövlətFilarmoniyasınıseyret.Qızılırəngəboyanmışqoşaqülləninmillərikrallarıntacınıxatırladır.Binaağvəqızılırəngəboyanıb.Onunaçıqrəngivəmütənasibformasıvar.Ağrəngəboyanmışformavədetallarbinayaxüsusiyaraşıqverir.
Quaş,flomasterlər,pasteltabaşirlər,ağ,rənglikağızlarvəkarton,müxtəlifkağızvə yaplasmasqutular,PVAyapışqanı
Yenimemarlıqnümunəsifikirləşvədüzəlt.Yaradacağınbinanınformasınındüzəldilməsindəmüxtəlifmateriallardanistifadəetməkolar.Yaratdığınbinanınaxışlarlabəzə.
Yaşadığınərazidəhansımemarlıqabidələrivar?Memarlıqabidələrindəhansıformalar·müşahidəolunur?
24RƏSSAMVƏTEATR
Kimteatrdaolubsa,zalınişıqlarısönərkənonubürüyənhissi,yəqinki,xatırlayır.Qaranlıqzaldaişıqşüasıiləmüşayiətolunansəhnəsirli,möcüzəlipərdəsiaçılırvətamaşanınqəhrəmanlarıpeydaolurlar.Səhnədətamamiləyeni,qeyri-adi“həyat”başlayır.Oradabaşverənlərhəmdoğru,həmdəuydurmadır.Onagörəki,teatrfantaziya,oyunaləmidir,möcüzəliteatrdünyasıdır.
Tanışol
Tamaşaqəhrəmanlarınıngeyimi,onlarıəhatəedənsəhnəelementləridekorasiyalardır.Onlarınbuqədərcanlıgörünməsindərəssamındaəməyivar.O,dekorasiyalarıfikirləşir,aktyorun
T.Salahov.“Koroğlu”operasıüçünhazırlanmışeskizlər Koroğlu
“Həsənxanınsarayı”
(dekorasiyanıneskizi)
Saraykeşikçiləri(xaraktervə
libaslarıneskizi)
Koroğlununsilahdaşları(xaraktervə
libaslarıneskizi)
geyinəcəyikostyumuneskiziniçəkir.Dekorasiyanıböyükölçüdəhazırlamaqüçün,əvvəlcəonunkiçikölçüdəilkgörüntüləriniçəkir,yapışdırır,yapır.Yəniteatrınkiçikölçülümaketinihazırlayır.Möcüzələrölkəsindəuşaqlardayaddançıxmayıb.Kuklateatrıadlananbuölkəninaktyorlarıkuklalardır.Onlardagəzməyi,danışmağı,gülməyivəağlamağıbacarırlar.
Yaddasaxla
Maket—fransızsözüdür,əvvəlcədəndüzəldilmişilkinnümunədir.
Səhnədəkuklaiplərin,çubuqlarınvəyaəllərinköməyiiləhərəkətedir.İplərinköməyiiləcanlanankuklamarionetka,ələgeyilənkuklalarisəəlcəkkuklaadlanır.
Tanışol
Kuklayaratmaqüçünrəssamonunüzərindəuzunmüddətişləyir.Əvvəlcə,yaradılacaqkuklanınkağızüzərindərəsmiçəkilir:hərəkəttərzi,xarakteri,necədanışacağıtəsəvvüredilir.Sonraisəo,parçadanvəyataxtadanhazırlanaraqbəzədilir.Bupeşəçoxsirlidir...Kuklarəssamıənsadəmaterialları—kağızı,əsgini,düyməni,lələyiməharətlətəmtəraqlıgeyiməçevirəbilir.
Sənətkarməsləhəti
Quaş,flomasterlər,rənglikağız,karton,PVAyapışqanı
Marionetka
Parçadanhazırlanmışkukladabarmaqlarınvəziyyəti
Əlcəkkuklalar
Kuklalarınobrazıvəmaterialımüxtəlifolsada,onları“canlandırmaq”üsullarıeynidir.
Kağızpaketdənhazırlanmışpersonaj
Kağızvəiplərdənhazırlanmışpersonaj
Əlüzərindəqrimləçəkilmişobrazlar
Teatrgeyiminineskiziniyarat.Bu,nağılvəyasevdiyinqəhrəmanıngeyimidəolabilər.
Dekorasiyanədir?
25KÜÇƏLƏRİMİZİNBƏZƏYİ—FƏNƏRLƏRQaranlıqdüşərkənşəhərimizifənərlərişıqlandırır.Onlar,sadiqkeşikçilərkimi,şəhərinküçəvəmeydanlarınıqaranlıqdanqoruyur.Gündüz,şəhəroyanandaonlardincəlir,axşamlaryenidənişəbaşlayırlar.
Fənərləriseyret.Onlarınhərbirininözforması,bəzəkli“geyimi”var.Təəccüblüdeyil,çünkionlarıdayaradanvəbəzəyənrəssamdır.
Baxgörnecəqeyri-adifənərlərdir!Onlardanbirizınqırova,digəridamcıyaoxşayır.Sıradaüçüncüolan,samovaraoxşayanfənərözoturacağındatəmkinlədayanıb.
Hərfənərinözobrazıvar.Bunufənərintəbiətdəolanformalara—güllərə,ulduza,insana,fiqurlarabənzərliyindənmüəyyənetməkolar.Fənərləriformavəquruluşunagörədivardandaasmaqolar.Onlaryolların,körpülərin,parkvəmeydanlarınbəzəyidir.Fənərhərtərəfəişıqsaçansənətəsəridir.
Rənglikarandaşlar,flomasterlər,pasteltabaşirlərYenifənərformalarıdüşünvəçək.Onlarınformavəquruluşunadiqqətyetir.
Fənərlərinformavəquruluşuhaqqındanədeməkolar?
26KÜÇƏVƏPARKDAKIHEYKƏLLƏRİnsanvəheyvanlarınağacdan,gildən,gipsdən,daşdan,metaldanolanhəcmlitəsviriheykəladlanır.Heykəladətənpyedestal,yənihündürvəbəzədilmişözülüzərindədayanır.Şəklinçərçivəsikimi,pyedestalheykəliətrafdanseçdirir.Tarixişəxsiyyətlərəvəhadisələrəhəsrolunanheykəlləriabidədəadlandırırlar.Abidə,portret,parklarüçündekorativheykəlmonumentalheykəltəraşlıqəsərlərinəaiddir.Heykəl-abidəmöhkəmvəağırmateriallardan—mərmər,qranitvəxüsusimetalqarışığıolantuncdanhazırlanır.
DahiAzərbaycanşairiNizamiGəncəvininabidəsi.BuheykəlinmüəllifiAzərbaycanınXalqrəssamı,heykəltəraşFuadƏbdürrəhmanovdur.
Yaddasaxla
Pyedestal—fransızsözüdür,üzərindəheykəl,sütündikəldilənaltlıqvəyaözül.Abidə—ərəbsözüdür,tarixişəxsəxatirəolaraqucaldılanheykəl.Monumental—latınsözüdür,əzəmətli,
möhtəşəmdeməkdir.Heykələhərtərəfdənbaxmaqlazımdır,həttao,balacaolsabelə.
Sənətkarməsləhəti
Parkheykəltəraşlığıisətamamiləbaşqaaləmdir.Buheykəllərinhazırlanmasındamüxtəlifmateriallardanistifadəolunur.Məsələn,ağacdan.Onuəhatəedənparkınyaşıllığıbumaterialaolduqcayaxındır.
Metaldanhazırlanmışheykəllərisəparıldayaraqparkınyaşıllığınıözündəəksetdirir.
Plastilinvəyagilİstədiyinheykəlidüzəltvəpyedestalınüzərindəyerləşdir.
Pyedestalnümunələrinəbax.Onlardanbirinidüzəlt.
Heykəltəraşlıqqrafikavərəngkarlıqdannəiləfərqlənir?Küçədəkivəparkdakıheykəllərinfərqinədədir?
27PARK,BAĞ,BULVARŞəhəripark,bağvəbulvarsıztəsəvvüretməkmümkündeyil.Onlarşəhərdəyaşıladalarabənzəyir.Bulvarvəparkdameşədəkikimi,yamyaşılotlarbitir,ağaclarboyatır,quşlaroxuyur.
Lakinburatəbiətdənfərqlidir.Parkdaqızılıqumsəpilmişcığırlar,qollubudaqlıağaclar,yaşılotvəəlvançiçəklərlənaxışlanmışqazonvələklərvar.Oradaşar,piramidavəqeyri-adigörünəndigərformalardaqayçılanmışdekorativkollar,fəvvarəvəheykəllərgörəbilərsən.
Dekorativformadaqayçılanmışkolvəağaclar
Fəvvarələrbağı(fraqment)İnsanburadatəbiətiözməqsədinəuyğundəyişdirir,onuistədiyiformayasalır.Hərhansıbirparkyaradılandailknövbədəondannecəistifadəolunacağıhaqqındadüşünülür.ŞəhərimizinənböyükparkıolanDənizkənarıbulvarıseyret.Buradainsanlardincəlir,uşaqlarınəylənməsiüçünmüxtəlifattraksionlarfəaliyyətgöstərir.
Dənizkənarıbulvar(fraqment)Uşaqlarüçünyaradılanparkisətamamiləbaşqadır.Oradahəmişəsevincvəşənlikəhvali-ruhiyyəsivar.Dostlarınınçəkdiyitəsvirlərəbaxarkənsənonuduyacaqsan.
Quaş,pasteltabaşirlərTəsəvvüretdiyinparkınrəsminiçək.Bu,nağılqəhrəmanlarınınparkı,zooparkvəyauşaqlarüçünşən,əyləncəliparkdaolabilər.Rəsmindahadamaraqlıolmasıüçünparkelementləriniçəkməyidəunutma.
Əyləncəparkı.Quaşlaçəkilmişşagirdrəsmləri
Park,bağvəbulvarınəhəmiyyətinədir?Nəüçünqazonlarıbiçirlər?
28MUZEYLƏRBütündövrlərdəsənətkarlarnadirincəsənətəsərləriyaratmışlar.Buəsərlərinənyaxşılarımuzeydəsaxlanılır.Muzeylərmüxtəlifolur.Ölkəmizdəsaycaənçoxolandiyarşünaslıqmuzeyləridir.Oradabizimdövrəqədərinsanlarınnecəyaşadığınıgörəvəöyrənəbilərsən.Digərmuzeylərdəvar:oyuncaqmuzeyi,qab-qacaqmuzeyi,kəlağayımuzeyi,həttafənərmuzeyi.
AzərbaycanDövlətİncəsənətMuzeyi
ÖlkəmizinməşhurmuzeylərindənbiriAzərbaycanDövlətİncəsənətMuzeyidir.Buradasənətəsərləri—xalça,zərgərlikvəkeramikaməmulatları,xalqtikmələri,milligeyimlərvəbaşqaeksponatlarsaxlanılır.Muzeyədaxilolarkənsankimöcüzələraləminədüşürsən.Oradaölkəmizinvədünyanıntanınmışrəssamvəheykəltəraşlarınınyaradıcılığıilətanışolursan.Muzeylərdəsənətəsərlərinümayişolunur,öyrənilir,bərpaedilirvəqorunur.
Muzeyzallarındamüxtəlifekspozisiyalarıntərtibatıilərəssamlarməşğulolurlar.Zallardahərzamansakitlikhökmsürür.
Ekspozisiya(fraqment)
Divarlardaasılan,qızılınaxışlarlaişlənmişçərçivələrdəkiirili-xırdalırəsməsərlərininhərbirindərəssamyaratdığıtəkrarsızobrazlarlaözdüşüncələriniifadəedir.Zaldanzalakeçərkəninsanlarçoxastadandanışır,öztəəssüratlarınıbölüşürlər.Seyretdikləriəsərlərdəsənətkarlarınyaradıcılığınamünasibətbildirir,kompozisiyanı,koloriti,onunəhvali-ruhiyyəsinidəmüzakirəedirlər.
Muzeyzalları(fraqmentlər)
Yaddasaxla
Muzeyiziyarətedənlərinsanınyaratdığıəngözəlnümunələriseyredir,yenivəmaraqlıməlumatlarlatanışolur,daxilənzənginləşirlər.Burayagələnhərbirinsanincəsənətdünyasıilətanışlıqdanməmnunhalda,xoştəəssüratlarlaayrılır.Sənində,yəqinki,evdəbalacamuzeyinvar—açıqcalar,balacamaşınlar,gəlinciklər,əsgərlərvəoyuncaqheyvanlar.Əgəronlaraxüsusiguşə,yarəfayırsanvərahatseyretməküçüncərgəilədüzərəkdostlarınagöstərəbilsən,balacamuzeyalınar.
Muzey—yunandilində“muza”,incəsənətvəelmilahəsideməkdir.Tarixi,maddivəmənəvidəyərlərinsaxlandığı,qorunduğu,öyrənildiyiyerdir.Eksponat—muzeydənümayişetdirilənməmulat.Ekspozisiya—eksponatlarınümayişetdirməküçünonlarınmüəyyənqaydadadüzülüşünədeyilir.
Muzeylərhaqqındaəlavəməlumattopla.
HansıAzərbaycanvədünyamuzeylərinitanıyırsan?Muzeynecəyaranır?Muzeyinyaradılmasındaməqsədnədir?
ÖZÜNÜYOXLA
1.Memarlıqincilərininadınısöylə.Onlarhaqqındabildiklərinidanış.
2.Fənərlərinformasıhaqqındadanış.
3.Monumentalheykəltəraşlıqnümunələrihaqqındabildiklərinişərhet.
4.Park,bağvəbulvararasındafərqnədir?
5.Eksponatvəekspozisiyanınfərqiniizahet.
Top Related