Download - RADYASYON NEDİR?

RADYASYON NEDİR?

FİRMA ADI

TEHLİKELERİ NELERDİR?

Radyasyonun Keşfi

1895 yılında Wilhelm Conrad Röntgen tarafından X-ışınlarının keşfi yapılmıştır.

Radyasyonun Keşfi

1896 yılında H.Becquerel tarafından radyoaktivite keşfedilmiştir. (Uranyum tuzları)

Radyasyonun Keşfi

1902 yılında da Piere ve Marie Curie tarafından Radyumun keşfini takiben, radyasyon kaynakları tıpta, sanayide, tarım ve araştırmada artan bir hızla kullanılmaya başlanmıştır.

ATOMUN ÜÇ TEMEL PARÇACIĞI

En basit çekirdek olan hidrojen çekirdeği sadece protondan oluşmuş, bundan başka bütün diğer çekirdekler nötron ve protonlardan oluşmuştur.

RADYOAKTİVİTE

Nötronların protonlara oranı hafif izotoplarda bir iken, periyodik çizelgenin sonundaki ağır elementlere doğru giderek artar. Bu oran daha çok arttığında izotopun artık kararlı olmadığı bir yere gelinir.

RADYOAKTİVİTE

En ağır kararlı izotop 83Bi207 olup, daha ağır izotoplar dışarıya verecekleri fazla enerjileri olduğundan kararsızdır.

Bunlar kararlı hale gelene dek enerji fazlalıklarını bazı ışınlar yayınlayarak giderirler. Bu olaya “radyoaktivite” veya “radyoaktif parçalanma” denir.

Yarılanma Süresi

Radyoizotopların sahip oldukları kararsız atom sayılarının yarıya inmesi için geçmesi gereken süreye yarılanma süresi (yarı ömür) denir ve T1/2 ile

gösterilir. (T1/2 =0.693/)

Yarılanma Süresi

Her izotopun kendine özgü bir yarı ömrü vardır ve bu süre saniyeler kadar kısa veya milyarca yıl gibi uzun olabilmektedir.

Radyoaktif bir maddenin birim zamandaki parçalanma sayısı, o andaki mevcut atom sayısı ile orantılıdır.

RADYASYON VE ÇEŞİTLERİ

Hızlı elektronlarBeta parçacıklarıAlfa parçacıkları

PARÇACIK TİPİ

X-IşınlarıGama ışınları

DALGA TİPİ

İYONLAŞTIRICI RADYASYON

Radyo dalgalarıMikrodalgalar

Kızılötesi dalgalarGörülebilir ışık

DALGA TİPİ

İYONLAŞTIRICI OLMAYAN RADYASYON

RADYASYON

Dolaylı iyonlaştırıcıNötron parçacıkları

Radyasyon

Partiküler radyasyon

Elektromanyetik radyasyon

-radyasyon -radyasyon -radyasyon X-ışını

RADYASYON VE ÇEŞİTLERİ

Enerji Spektrumu

İYONİZASYON

Kararlı durumdaki atomun elektronlarından biri koparıldığında, protonların sayısı elektronlardan fazla olacağından atom bir elektrik yükü kazanacaktır.

Bu şekilde bir elektronun atomdan ayrılmasından sonra geriye kalan atoma “iyon” adı verilir.

İyonların meydana gelişi olayına da “iyonizasyon” denir.

İYONİZE RADYASYONLAR

İyonlayıcı radyasyon olarak;

– Alfa parçacıkları – Beta parçacıkları – Gama ışınları – Nötron parçacıkları – X-Işınları

X-Işınları dışındaki radyasyonlar, atom çekirdeğinden çıkmakta ve bundan dolayı bunlara nükleer radyasyonlar da denilmektedir.

Çevre atomlara enerji aktarır ve elektron kopmasına neden olur.

İYONİZE RADYASYONLAR

ALFA PARÇACIĞI

Alfa Parçacığı(Helyum Çekirdeği)

Kaynak ÇekirdekU-235

Yeni ÇekirdekTh-231

42 a ++

BETA PARÇACIĞI

Beta Parçacığı

Kaynak ÇekirdekPotasyum-40

Yeni ÇekirdekKalsiyum-40

0-1b-

0yo

Netrino

GAMMA-IŞINI

0-1b-

Gamma RayYeni

ÇekirdekNi-60

Kaynak ÇekirdekKobalt-

60

NÖTRONLAR

Yüksüz parçacıklar oldukları için çok girgin olup, nükleer reaktörlerde meydana getirilirler. Doğrudan iyonizasyon meydana getirmezler ancak, atomlarla etkileşmeleri sonucu diğer iyonizen ışınları meydana getiriler.

Sir James Chadwick1891-1974 X ve gama ışınlarının aksine, su ve

parafin gibi bazı hafif elementler ve beton nötronların durdurulmasında kullanılmaktadır.

RADYASYON VE RADYOAKTİF KONTAMİNASYON

Radyasyon, kararsız atomların enerjisini parçacık veya dalga formunda yaymasıyla oluşur.

Radyoaktif Kontaminasyon ise kendi kendine ışıyan maddenin istemediğimiz bir yerde bulunmasıdır.

RADYASYON ÇEŞİTLERİNE GÖRE ZIRHLAMA

RADYASYON DOZU ve BİRİMLERİ

Radyasyon dozunun hedef kütlede meydana getireceği etki; radyasyonun çeşidine, doz hızına ve bu doza maruz kalış süresine bağlıdır.

Radyasyon dozu; hedef kütle tarafından, belli bir sürede soğurulan veya alınan radyasyon enerjisi miktarıdır.

RADYASYON BİRİMLERİ

TerimEski Yeni

Aktivite Curie,Ci Becquerel,Bq

Işınlama Dozu Röntgen/saat, R/s Coulomb/kilogram,C/kg

Soğurulmuş Dozradiation absorbed dose,rad Gray,Gy

Doz Eşdeğeri röntgen equivalent man, rem Sievert,Sv

Birimi

RADYASYON KAYNAKLARI NELERDİR?

Doğal88%

Yapay12%

DOĞAL RADYASYON KAYNAKLARI

• Dünyada ve evren oluşurken var olan uzun yarı ömürlü radyoaktif maddeler:

– Radyum (Ra-226 1600 yıl)– Uranyum (U-238 4.51x109 yıl)– Toryum (Th-232 1.39x1010 yıl)– Potasyum (K-40 1.27x109 yıl)


TOPRAKTA İNSAN VÜCUDUNDA

– Toryum – Potasyum-40 (4400 Bq)– Uranyum – Radyum – Potasyum – Karbon-14 – Radyum – Trityum– Radon – Polonyum

Yaşantımızda, kozmik ışınlar nedeniyle maruz kaldığımız ortalama radyasyon dozu 0.26 mSv/yıl dır.


Radon gazından dolayı dünya genelinde maruz kalınan ortalama yıllık doz 1.3 mSv’dir.

İÇ RADYASYON

Vücudumuzda bulunan radyoaktif elementlerden bir yıl boyunca maruz kaldığımız ortalama iç radyasyon dozu 0.55 mSv kadardır.

Yiyecek, içecek ve teneffüs ettiğimiz havadan maruz kaldığımız ortalama doz ise, yaklaşık 0.25 mSv/yıl dır.


Radon%55

Dahili%10

Gama19%

Kozmik%16

YAPAY RADYASYON KAYNAKLARI

Mesleki Işın.%1

Tıbbi Uy.%96

Rad. Serpinti

%1

Tüketici Ürün.%1

Nükleer Sant.%1

RADYASYONUN BİYOLOJİK ETKİLERİ

Radyasyona maruz kalan hücre ölebilir veya zamanla doku tarafından onarılarak kurtulabilir.

Eğer kurtulan hücre, kromozomlarındaki kırılmalar nedeniyle fiziksel ve kimyasal yapısı değişerek mutasyona uğrarsa, bunun sonucunda hücre normal işlevini yapamaz ve ileride kişinin kendisinde (somatik) veya gelecek nesillerde (genetik) zararlar meydana getirebilir.


Kısa bir süre içinde ve bir defada yüksek dozlara maruz kalınması durumundan hemen sonra meydana gelecek hasarlara erken etkiler (akut ışınlanma etkileri), kanser, ömür kısalması ve genetik bozukluklar gibi sonradan çıkacak hasarlara da gecikmiş etkiler (kronik ışınlanma etkileri) denir.


A K U T R A DY A S Y O N S E N DR O M L A RI(A RS )

B Ö L G E S E L R A D Y A S Y O N H A S A RL A RI(B R H)

E R K E N E T K İL E R(A ku t Iş ın lan m a E tk i le r i)

G E C İK M İŞ E T K İL E R(K ro n ik Iş ın lan m a E tk i le r i)

S O M A T İK (B E D E N S E L) E T K İL E R K A L IT IM S A L E T K İLE R

B iY O L O J İK E T K İL E R

Bir kaza oluşumu sonucu, erken safhalarındaki en önemli ışınlanma yolları

şöyle sıralanabilir:

1- Radyoaktif kaynak, nükleer tesisten ve salınan herhangi bir radyoaktif maddeden kaynaklanan direkt (doğrudan) radyasyon,

2- Hava ile taşınan radyoaktif maddelerin (uçucular, aerosoller, partiküller) solunmasından,

3- Radyoaktif maddelerin toprakta veya yüzeyde birikimi nedeni ile doğrudan radyasyon ışınlanmalarından,

4- Cilt ve giysilere bulaşan radyoaktif maddelerden kaynaklanır.


20 ila 30 Gy arasında bir doza maruz kalmış bir işçinin

ellerinde meydana gelen yanık ve su kabarcıkları.


5 – 10 Gy’lik, Ir-192 radyoaktif kaynağını iş önlüğünün cebinde 2 saat taşıyan bir işçinin,

göğsünün ön ve sağ tarafında ışınlanmadan 5 ve 11 gün sonra oluşan kızarıklıklar


20 ile 30 Gy’lik ışımaya maruz kalan işçinin, 21 gün sonra, ışınlanan bölgesinde

meydana gelen deri dökülmesi


TEŞEKKÜRLER