Państwo- pojęcia, typologia
Podstawowy: moduł III (s.79-90)Rozszerzony: moduł III (s.117-141)
Dodatkowo Piotr Winczorek: Wstęp do nauki o Państwie (wyd. 3 lub późniejsze), Wyd. LIBER, Warszawa 1998: · Problem celu i funkcji państwa: ss.121-129 · Trzy funkcje państwa: ss.129-137 · Problem typologii państw: ss.137-143 · Problem formy rządów. Monarchia i Republika: ss.153-158 · Podział i jedność władzy w państwie: ss.159-165 · System prezydencki:
ss.169-175 · System parlamentarno-gabinetowy: ss.175-181 · Mieszane formy rządów i system konwentu: ss.181-185
Państwo
• polityczna organizacja społeczeństwa,
• wyposażona w suwerenną władzę,
• jest też organizacją terytorialną i przymusową
PolitykaRodzaj koncepcji polityki
Definicja polityki
Ogólne znaczenie Samodzielna działalność kierownicza
Dyrektywno-organizatorska
Sztuka dokonywania celów i podejmowania decyzji w skali państwowej oraz skutecznej ich organizacji
politologiczna Zorganizowana działalność mająca na celu zdobycie i utrzymanie władzy
Socjologiczna Strefa realizacji potrzeb i interesów społecznych
Konsensualna Sztuka rozstrzygania konfliktów na drodze kompromisu
Konfliktowa Sposób rozstrzygania konfliktów w drodze walki
Regulacyjno-represyjna
Strefa legalnego stosowania przymusu
Inne równie ważne teorie
• Teoria patriarchalna- Robert Filmer (XVIIw.)- państwo powstało ze wspólnoty rodzinnej; władca jest „ojcem” poddanych
• Teoria patrymonialna- J. von Haller; ziemia własnością władcy; własność podzielona
• Teorie socjologiczne- Leon Duguit, A. Comte, H. Spencer- grupy ludzi dzielą się zajęciami; specjalizują się; naturalny podział społeczeństwa
• Teoria psychologiczna-Max Weber, akceptacja przez społeczeństwo władzy: legitymizacja władzy- przekonanie, że należy respektować decyzje władzy, gdyż zostały podjęte prawomocnie (autorytet: tradycja, charyzma, prawo)
• Andora jest monarchią konstytucyjną z jednoizbowym parlamentem - Radą Generalną, która liczy 28 członków. Powołuje ona rząd z premierem na czele. Andora znajduje się pod formalnym zwierzchnictwem Francji i Hiszpanii, a głową państwa są współksiążęta: prezydent Francji i biskup hiszpański z miasta Seo de Urgel. Pełnią oni funkcję reprezentacyjną. Posiadają także prawo weta w sprawach międzynarodowych.
• Malezja to federalna monarchia konstytucyjna. Głową państwa jest król, wybierany co 5 lat przez Zgromadzenie Władców (władcy i gubernatorzy stanów - sułtani). Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego parlamentu ( Izba Posłów (180 przedstawicieli )o kadencji 5-letniej i Senat (69 przedstawicieli) o kadencji 6-letniej.
W 2001 wybrano królem Syed Sirajuddin Syed Putra Jamalullaill
Republika
• Forma rządów, w której najwyższe organy państwowe (jednoosobowe lub kolegialne) pochodzą z wyboru na określoną kadencję
• Prezydent, Rada Państwa, Rada Najwyższa, Kapitanowie- Regenci (San Marino)
Relacje między organami władzy państwowej (głowa państwa- rząd- parlament)
System rządów parlamentarnych • Rząd powoływany przez głowę państwa• Premier i ministrowie muszą uzyskać poparcie w parlamencie (wotum zaufania)• Możliwość łączenia mandatu w parlamencie ze stanowiskiem rządowym• Polityczna odpowiedzialność rządu przed parlamentem (zapytania, interpelacje, wotum
nieufności)• Odpowiedzialność za działania głowy państwa (kontrasygnata- podpis odpowiedniego
ministra i premiera)• Odpowiedzialność konstytucyjna rządu i głowy państwa• Ograniczone funkcje głowy państwa• Rozdzielenie głowy państwa i szefa rządu (egzekutywa otwarta)
1. Typ gabinetowo-parlamentarny (Wielka Brytania), westminsterski• Rząd obok parlamentu posiada inicjatywę ustawodawczą. • Gdy rządząca partia posiada dominującą przewagę w parlamencie, w rządzie zasiada
kierownictwo partii a jej członkowie są zobowiązani do dyscypliny partyjnej w głosowaniu to w praktyce oznacza, że rząd ma przewagę nad parlamentem
• Możliwość rozwiązania parlamentu przez rząd (za pośrednictwem monarchy)2. Typ parlamentarno-gabinetowy (Polska, Włochy, Belgia, Dania, Hiszpania, Holandia)3. Typ kanclerski (Niemcy)- silna pozycja premiera (kanclerza) w rządzie i wobec parlamentu
Relacje między organami władzy państwowej
• System rządów prezydenckich1.Egzekutywa zamknięta (głowa państwa i szef rządu to
jedna osoba)2. Prezydent ma całkowity wpływ na obsadę urzędów
państwowych (administracja)3. Brak odpowiedzialności politycznej przed parlamentem4.Odpowiedzialność konstytucyjna5. Parlamentarzyści nie mogą łączyć funkcji w administracji6. Prezydent nie ma prawa rozwiązać parlamentu7. Prezydent nie ma prawa inicjatywy ustawodawczejPrzykłady państw; większość w Amerykach
Relacje między organami władzy państwowej
• System, półprezydencki (mieszany, neoprezydencki, parlamentarno-prezydencki)
Egzekutywa otwartaPolityczna odpowiedzialność rządu przed parlamentemInicjatywa ustawodawcza rząduPrawo do rozwiązania parlamentu przez głowę państwaWybory powszechne na prezydentaMoże wydawać ustawy z kontrasygnatamiPrezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznejDeputowani nie mogą być członkami rząduParlament wobec rządu i ministrów może uchwalić wotum nieufnościPrzykłady: Francja, Rosja, Finlandia, Grecja
Relacje między organami władzy państwowej• System
parlamentarno- komitetowy- Szwajcaria
• Zasada jednolitości władzy
• Całość władzy należy do parlamentu
• Rząd to komitet wykonawczy- Rada Federalna
• Głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed końcem kadencji
• Rząd ma 4 letnią kadencję
Rada Federalna
Państwa złożone
• Unia personalna- łączy osoba władcy
• Unia realne- wspólne główne instytucje państwowe
• Federacja
• Konfederacja
Cechy federacji• Państwo nie jest jednolitą całością- składa się z podmiotów federacji
(land, stan, prowincja, kanton,emirat,republika), któe nie mają praw pełnego uczestnictwa w stosunkach międzynarodowych
• Podmioty federacji rozporządzają władzą ustrojodawczą i ustawodawczą, tzn. mają prawo przyjęcia własnej konstytucji i uchwalenia, w ramach podziału kompetencji, ustaw obowiązujących na danym terytorium (ale działa zasada subordynacji czyli zgodności z ustawodawstwem federalnym)
• Istnieje podwójne obywatelstwo (obywatelstwo związku oraz podmiotu federacji)
• Podmioty mogą mieć własny system prawny i sądowy• Istnieje podział kompetencji między federacją i jej częściami
składowymi • Parlament zazwyczaj dwuizbowy- interesy podmiotów reprezentuje
wyższa izba• Przykłady państw (ponad 30): USA, Meksyk, Brazylia, Argentyna
Kanada, Indie, Pakistan, Australia, Rosja, Belgia, Austria, RFN, Szwajcaria, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Malezja
Pojęcie autonomii
• Wewnętrzne samozarządzanie częścią terytorium państwa na podstawie kompetencji ustawodawczych, dotyczących spraw o lokalnym znaczeniu
• Przykłady: Dania- Grenlandia, Wyspy Tererskie; Finlandia- Wyspy Alandzkie; Hiszpania- Kraj Basków, Katalonia; Wielka Brytania –Szkocja, Irlandia Płn.; Włochy- Dolna Aosta
Top Related