Państwo- pojęcia, typologia

Podstawowy: moduł III (s.79-90)Rozszerzony: moduł III (s.117-141)

Dodatkowo Piotr Winczorek: Wstęp do nauki o Państwie (wyd. 3 lub późniejsze), Wyd. LIBER, Warszawa 1998: · Problem celu i funkcji państwa: ss.121-129 · Trzy funkcje państwa: ss.129-137 · Problem typologii państw: ss.137-143 · Problem formy rządów. Monarchia i Republika: ss.153-158 · Podział i jedność władzy w państwie: ss.159-165 · System prezydencki:

ss.169-175 · System parlamentarno-gabinetowy: ss.175-181 · Mieszane formy rządów i system konwentu: ss.181-185

Państwo

• polityczna organizacja społeczeństwa,

• wyposażona w suwerenną władzę,

• jest też organizacją terytorialną i przymusową

PolitykaRodzaj koncepcji polityki

Definicja polityki

Ogólne znaczenie Samodzielna działalność kierownicza

Dyrektywno-organizatorska

Sztuka dokonywania celów i podejmowania decyzji w skali państwowej oraz skutecznej ich organizacji

politologiczna Zorganizowana działalność mająca na celu zdobycie i utrzymanie władzy

Socjologiczna Strefa realizacji potrzeb i interesów społecznych

Konsensualna Sztuka rozstrzygania konfliktów na drodze kompromisu

Konfliktowa Sposób rozstrzygania konfliktów w drodze walki

Regulacyjno-represyjna

Strefa legalnego stosowania przymusu

Inne równie ważne teorie

• Teoria patriarchalna- Robert Filmer (XVIIw.)- państwo powstało ze wspólnoty rodzinnej; władca jest „ojcem” poddanych

• Teoria patrymonialna- J. von Haller; ziemia własnością władcy; własność podzielona

• Teorie socjologiczne- Leon Duguit, A. Comte, H. Spencer- grupy ludzi dzielą się zajęciami; specjalizują się; naturalny podział społeczeństwa

• Teoria psychologiczna-Max Weber, akceptacja przez społeczeństwo władzy: legitymizacja władzy- przekonanie, że należy respektować decyzje władzy, gdyż zostały podjęte prawomocnie (autorytet: tradycja, charyzma, prawo)

• Andora jest monarchią konstytucyjną z jednoizbowym parlamentem - Radą Generalną, która liczy 28 członków. Powołuje ona rząd z premierem na czele. Andora znajduje się pod formalnym zwierzchnictwem Francji i Hiszpanii, a głową państwa są współksiążęta: prezydent Francji i biskup hiszpański z miasta Seo de Urgel. Pełnią oni funkcję reprezentacyjną. Posiadają także prawo weta w sprawach międzynarodowych.

• Malezja to federalna monarchia konstytucyjna. Głową państwa jest król, wybierany co 5 lat przez Zgromadzenie Władców (władcy i gubernatorzy stanów - sułtani). Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego parlamentu ( Izba Posłów (180 przedstawicieli )o kadencji 5-letniej i Senat (69 przedstawicieli) o kadencji 6-letniej.

W 2001 wybrano królem Syed Sirajuddin Syed Putra Jamalullaill

Republika

• Forma rządów, w której najwyższe organy państwowe (jednoosobowe lub kolegialne) pochodzą z wyboru na określoną kadencję

• Prezydent, Rada Państwa, Rada Najwyższa, Kapitanowie- Regenci (San Marino)

Relacje między organami władzy państwowej (głowa państwa- rząd- parlament)

System rządów parlamentarnych • Rząd powoływany przez głowę państwa• Premier i ministrowie muszą uzyskać poparcie w parlamencie (wotum zaufania)• Możliwość łączenia mandatu w parlamencie ze stanowiskiem rządowym• Polityczna odpowiedzialność rządu przed parlamentem (zapytania, interpelacje, wotum

nieufności)• Odpowiedzialność za działania głowy państwa (kontrasygnata- podpis odpowiedniego

ministra i premiera)• Odpowiedzialność konstytucyjna rządu i głowy państwa• Ograniczone funkcje głowy państwa• Rozdzielenie głowy państwa i szefa rządu (egzekutywa otwarta)

1. Typ gabinetowo-parlamentarny (Wielka Brytania), westminsterski• Rząd obok parlamentu posiada inicjatywę ustawodawczą. • Gdy rządząca partia posiada dominującą przewagę w parlamencie, w rządzie zasiada

kierownictwo partii a jej członkowie są zobowiązani do dyscypliny partyjnej w głosowaniu to w praktyce oznacza, że rząd ma przewagę nad parlamentem

• Możliwość rozwiązania parlamentu przez rząd (za pośrednictwem monarchy)2. Typ parlamentarno-gabinetowy (Polska, Włochy, Belgia, Dania, Hiszpania, Holandia)3. Typ kanclerski (Niemcy)- silna pozycja premiera (kanclerza) w rządzie i wobec parlamentu

Relacje między organami władzy państwowej

• System rządów prezydenckich1.Egzekutywa zamknięta (głowa państwa i szef rządu to

jedna osoba)2. Prezydent ma całkowity wpływ na obsadę urzędów

państwowych (administracja)3. Brak odpowiedzialności politycznej przed parlamentem4.Odpowiedzialność konstytucyjna5. Parlamentarzyści nie mogą łączyć funkcji w administracji6. Prezydent nie ma prawa rozwiązać parlamentu7. Prezydent nie ma prawa inicjatywy ustawodawczejPrzykłady państw; większość w Amerykach

Relacje między organami władzy państwowej

• System, półprezydencki (mieszany, neoprezydencki, parlamentarno-prezydencki)

Egzekutywa otwartaPolityczna odpowiedzialność rządu przed parlamentemInicjatywa ustawodawcza rząduPrawo do rozwiązania parlamentu przez głowę państwaWybory powszechne na prezydentaMoże wydawać ustawy z kontrasygnatamiPrezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznejDeputowani nie mogą być członkami rząduParlament wobec rządu i ministrów może uchwalić wotum nieufnościPrzykłady: Francja, Rosja, Finlandia, Grecja

Relacje między organami władzy państwowej• System

parlamentarno- komitetowy- Szwajcaria

• Zasada jednolitości władzy

• Całość władzy należy do parlamentu

• Rząd to komitet wykonawczy- Rada Federalna

• Głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed końcem kadencji

• Rząd ma 4 letnią kadencję

Rada Federalna

Państwa złożone

• Unia personalna- łączy osoba władcy

• Unia realne- wspólne główne instytucje państwowe

• Federacja

• Konfederacja

Cechy federacji• Państwo nie jest jednolitą całością- składa się z podmiotów federacji

(land, stan, prowincja, kanton,emirat,republika), któe nie mają praw pełnego uczestnictwa w stosunkach międzynarodowych

• Podmioty federacji rozporządzają władzą ustrojodawczą i ustawodawczą, tzn. mają prawo przyjęcia własnej konstytucji i uchwalenia, w ramach podziału kompetencji, ustaw obowiązujących na danym terytorium (ale działa zasada subordynacji czyli zgodności z ustawodawstwem federalnym)

• Istnieje podwójne obywatelstwo (obywatelstwo związku oraz podmiotu federacji)

• Podmioty mogą mieć własny system prawny i sądowy• Istnieje podział kompetencji między federacją i jej częściami

składowymi • Parlament zazwyczaj dwuizbowy- interesy podmiotów reprezentuje

wyższa izba• Przykłady państw (ponad 30): USA, Meksyk, Brazylia, Argentyna

Kanada, Indie, Pakistan, Australia, Rosja, Belgia, Austria, RFN, Szwajcaria, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Malezja

Pojęcie autonomii

• Wewnętrzne samozarządzanie częścią terytorium państwa na podstawie kompetencji ustawodawczych, dotyczących spraw o lokalnym znaczeniu

• Przykłady: Dania- Grenlandia, Wyspy Tererskie; Finlandia- Wyspy Alandzkie; Hiszpania- Kraj Basków, Katalonia; Wielka Brytania –Szkocja, Irlandia Płn.; Włochy- Dolna Aosta