8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
1/25
BAB I
PENDAHULUAN
Kulit adalah organ tubuh yang terletak paling luar dan
membatasinya dari lingkungan hidup manusia. Kulit merupakan organ
yang esensial dan vital serta merupakan cermin kesehatan dan
kehidupan. Salah satu kelainan kulit yang dapat menyebabkan
terganggunya fungsi kulit adalah eritroderma (Munyao dkk, 2007.
!ritroderma, disebut "uga sebagai dermatitis eksfoliatif,
diperkenalkan pertama kali oleh #ebra pada $%&%, merupakan kelainan
kulit inflamasi yang ditandai kulit eritem generalisata dan skuama yang
luas melibatkan '0 luas permukaan kulit. !ritroderma dan
dermatitis eksfoliatif merupakan satu per"alanan klinis, yakni tahap
a)al berupa kulit eritem generalisata yang kemudian diikuti dengan
pengelupapasan kulit (*uan dkk, 20$0. +ada penelitian ini selan"utnya
akan menggunakan terminologi eritroderma.
!ritroderma bukan merupakan kasus yang sering ditemukan, namun
masalah yang ditimbulkannya cukup parah (Mapar dkk, 20$$.
!ritroderma dapat berakibat fatal, maka diperlukan penatalaksanaan
yang baik karena dapat mengganggu metabolisme tubuh dengan
berbagai komplikasinya, oleh karena itu perlu mengidentifikasi penyakit
yang mendasari dan memberikan terapi kausatif secara adekuat (+al dan
#aroon, $''% -kodu)a dkk, 200'.
$
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
2/25
CATATAN MEDIS
KEPANITERAAN KLINIK SENIOR
ILMU KESEHATAN KULIT DAN KELAMIN
RSUD CUT NYAK DHIEN -MEULABOH
IDENTITAS PENDERITA
Nama : Ny.M
Umur : 48 tahu
!"#$ K"%am# : P"r"m&ua
A'ama : I$%am
P"(#(#)a T"ra)h#r : SD
P")"r*aa : P"ta# + P")",u
A%amat : D"$a Puu) Kaay I/
N0.RM : 81.23.11
Ta''a% ma$u) RS : 1 Mar"t 152
Rua' : Rua' Raat 6a,u'a Ku%#t (a K"%am#
ANAMNESIS
Aam"$#$ (#%a)u)a $"7ara aut0aam"$#$ &a(a ta''a% 1 Mar"t 152 &u)u% 1.5
9IB.
a. Keluhan Utama :
2
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
3/25
- Pa$#" (ata' ("'a )"%uha 'ata% (a &aa$ (#$"%uruh tu,uh (#$"rta# t#m,u% ,"r7a)
)"m"raha (a t#m,u% )u%#t ya' t"r)"%ua$ (#$"%uruh tu,uh.
b. Keluhan Tambahan :
- Ba(a t"ra$a %"ma$ ; har# ya' %a%u SMRS )"%uha 'ata% (a %u)a (#ra$a)a (#a*ah (#$"rta# %u)a
m"m,a$a$ (a m"'"%u&a$.
.
!. Riwayat Penyakit Dahulu
- K"%uha $"ru&a : D#$a')a%
- A%"r'# : D#$a')a%
- D#a,"t"$ M"%%#tu$ : D#$a')a%
- H#&"rt"$# : D#$a')a%
- !atu' : D#$a')a%
- N"ur0%0'# : Lum&uh ;
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
4/25
Kea!aan Umum :
- K"$a(ara : C0m&0$ M"t#$
- 6CS : ; E 4 / M 2=
'ital $in :
% TD : 5 + 5 mmH'- Na(# : 85 + m"#t.
- RR : 15 +m"#t
- Suhu : 8 0 C
Statu$ (enerali$ata :
- Ku%#t : 9ara $a0 mata' h#(ra$# 7u)u&
- K"&a%a : N0rm07"&ha%#
- Mata : C0r&u$ a%#"um;-+-= )0*u't#Fa: a"m#$ ;-+-=
H#&"r"m#$ ;-+-=#)t"r#) ;-+-= R"@%") 7ahaya ;
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
5/25
D"&a
I$&")$#
Pa%&a$#
P"r)u$#
Au$)u%ta$#
S#m"tr#$ $tat#$ G
(#am#$ r"tra)$# ;-=
St"m @r"m#tu$ 0rma%)aa )#r#
S00r $"%uruh %a&a'
&aru
SD&aru F"$#)u%"r ;
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
6/25
Statu$ )#kali$
L0)a$# : S"%uruh 9a*ah
D#$tr#,u$# : R"'#0a%
K0@#'ura$# : T"r$",ar
M0r@0%0'# : Tam&a) &at7h "r#t"ma %ua$ ("'a ")$@0%#a$# (a "r0$#
L0)a$# : S"%uruh Ba(a
D#$tr#,u$# : U#F"r$a%
K0@#'ura$# : 6""ra%#$ata
M0r@0%0'# : Er#tr0("rma %ua$ ("'a ")$@0%#a$# (a "r0$# mu%t#&%"
PEMERIKSAAN PENUN*AN(
% H, : 85 'r+(% - B#%%#ru,# t0ta% : 581 'r+(%
% Er#tr0$#t : 4 52 +u# - B#%%#ru,# (#r"7t : 53 'r+(%% L"u)0$#t : 32 52 +u# - A%)a%# Ph0$&ata$" : 21 U+I
&
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
7/25
% HT : 113 52 +u# - S6OT : 51 U+I
% Tr0m,0$#t : 1 52 +u# - S6PT : 1 U+I
- K6DS : 21 'r+(%
- Ur"um :43 'r+(% - Kr"at## :44 'r+(%
DIA(N+SIS ,ANDIN(
- ERITRODERMA E.C PEMJI6US /UL6ARIS
- ERITRODERMA E.C ERUPSI OBAT
- ERITRODERMA E.C DKA
DIA(N+SIS SEMENTARA
% ERITR+DERMA E.C PEM&I(US 'U)(ARIS
PENTA)AKSANAAN
% I/JD RL 5 'tt+ #
% I*. M"ty%&r"(#$0%0 1 'r + 14 *am
% I*. Ra#t#(# +1 *am
% It"rh#$t# ta, 1
% 6"tam#7# a%@ 1 ;(#,a'#a ya' "r0$# =
% K0m&r"$ NaCL 3 < Ka$$a
Pa'# : m"#t a*ah (a %"'a
S#a' : m"#t (# )a)#
Ma%am : m"#t a*ah (a ,a(a
% E!uka$i
. M"*a'a )","r$#ha (#r# ("'a ma(# t"ratur m"''ua)a $a,u
1. M"''at# &a)a#a ya' ,"r$#h
. M"m&"rhat#)a )","r$#ha t"m&at t#(ur
4. M"*a'a )","r$#ha %#')u'a $"t"m&at
. B#*a) (a%am m"''ua)a 0,at ? 0,ata
2. M"'h#(ar# ma)aa ya' ,#$a m"*a(# @a)t0r &"m#7u a%"r'h#
. M"')0$um$# ma)aa ,"r'## t"rma$u) ,aya) m#um a#r &ut#h (a
m"')0$um$# ,uah ya' m"'a(u' F#tam#.&+))+- UP
PERKEMBAN6AN PENATALAKSANAAN
7
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
8/25
Raat
T'%.11+5
152
UKK:
-aah : Tam&a) &at7h "r#t"ma
%ua$ ("'a ")$@0%#a$# (a "r0$#
mu%t#&%" t"r$",ar
Seluruh tubuh : "r#tr0("rma
%ua$ ("'a ")$@0%#a$# (a "r0$#
mu%t#&%" t"r$",ar
)e$i ,aru : ;-= t#(a) (#t"mu)a
I/JD RL 5 'tt+ #
I*. M"ty%&r"(#$0%0 1 'r + 14 *am
I*. Ra#t#(# +1 *am
It"rh#$t# ta, 1
6"tam#7# a%@ 1
K0m&r"$ NaCL 3 < Ka$$a
Raat 1
T'%.1+5
152
UKK:
-aah : "r0t#F" ("'a
")$@0%#a$# $",a'#a tam&a)
"r0$# mu%t#&%"
Seluruh Tubuh : Er0$#
mu%t#&%" t"r$",ar ("'a
")$@0%#a$# '""ra%#$ata.
)e$i ,aru : /%0 T#(a)
(#t"mu)a
D#"t TKTP
I/JD RL 15 'tt+#
I*. M"ty%&r"(#$0%0 1 'r + 14 *am
I*. Ra#t#(# +1 *am
I*.C"@0ta#m" 'r+ 1 *am
I"r$0 7r 1
6"tam#7# a%@ 1 ;t"m&at %u)a=
K0m&r"$ NaCL 3 < Ka$$a
Raat
T'%
14+5
152
UKK
Seluruh tubuh : "r0$# mu%t#&%"
t"r$",ar.
)eher : %"$# m"m,a$ah
L"$# %a#ya M"m,a#)
)e$i baru : ;-= t#(a) (#t"mu)a
D#"t TKTP
I/JD RL 15 'tt+#
I*. M"ty%&r"(#$0%0 1 'r + 14 *am
I*. Ra#t#(# +1 *am
I*.C"@0ta#m" 'r+ 1 *am
A$am J0%at ta, 1
I"r$0 7r 1
6"tam#7# a%@ 1 ;t"m&at %u)a=
K0m&r"$ NaCL 3 < Ka$$a
PR+(N+SIS
. u0 a( /#tam : a( ,0am.
1. u0 a( Saam : a( ,0am
. u0 a( C0$m"t#7am : Du,#a a( ,0am
%
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
9/25
,A, II. TIN*AUAN PUSTAKA
A. DE&INISI
Ku%#t a(a%ah 0r'a tu,uh ya' t"r%"ta) &a%#' %uar (a m"m,ata$#ya (ar# %#')u'a
h#(u& mau$#a. Ku%#t m"ru&a)a 0r'a ya' "$"$#a% (a F#ta% $"rta m"ru&a)a 7"rm#
)"$"hata (a )"h#(u&a. Sa%ah $atu )"%a#a )u%#t ya' (a&at m"y",a,)a @u'$# )u%#t
a(a%ah "r#tr0("rma.;=
Er#tr0("rma a(a%ah )"%a#a )u%#t ya' (#ta(a# ("'a a(aya )"m"raha atau
"r#t"ma ya' ,"r$#@at '""ra%#$ata ya' m"7a)u& 35 &"rmu)aa tu,uh ya' ,"r%a'$u'
(a%am ,","ra&a har# $am&a# ,","ra&a m#''u. D"rmat#t#$ ")$@0%#at#Fa (#a''a& $#0#m
("'a "r#tr0("rma.;1= Ba'a#maa&u #tu t#(a) (a&at m"("@##$#)a )ar"a &a(a 'am,ara
)%##) (a&at m"'ha$#%)a &"ya)#t ya' ,"r,"(a. Pa(a ,aya) )a$u$ "r#tr0("rma umumya
)"%a#a )u%#t ya' a(a $","%umya ;m#$a%ya &$0r#a$#$ atau ("rmat#t#$ at0)= cutaneous T-
cell lymphoma;CTCL= atau r"a)$# 0,at. M"$)#&u &"#')ata 5 &a$#" m"m&uya#
'
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
10/25
r#ayat %"$# &a(a )u%#t $","%umya utu) 0$"t "r#tr0("rma #("t#@#)a$# &"ya)#t ya'
m"y"rta# m"''am,ar)a $atu (ar# $")#a ,aya) )"%a#a )u%#t.;4=
Pa(a "r#tr0("rma ya' )r0#) "r#t"ma t#(a) ,"'#tu *"%a$ )ar"a ,"r7am&ur ("'a
h#&"r'm"ta$#. S"(a')a $)uama a(a%ah %a$a $tratum )0r"um ya' t"r%"&a$ (ar# )u%#t.
S)uama mu%a# (ar# ha%u$ $am&a# )a$ar. Pa(a "r#tr0("rma $)uama t#(a) $"%a%u t"r(a&at
m#$a%ya "r#tr0("rma )ar"a a%"r'# 0,at $#$t"m#) &a(a mu%aya t#(a) (#$"rta# $)uama
$)uama )"mu(#a t#m,u% &a(a $ta(#um &"y"m,uha t#m,u%. B#%a "r#t"maya atara 5-35
(#ama)a &r"-"r#tr0("rma..;=
B. ETI+)+(I
Er#tr0("rma (a&at (#$",a,)a 0%"h a)#,at a%"r'# 0,at $"7ara $#$t"m#) &"r%ua$a
&"ya)#t )u%#t &"ya)#t $#$t"m#) t"rma$u) )"'aa$a.;2= P"ya)#t )u%#t ya' (a&at
m"#m,u%)a "r#tr0("rma (#ataraya a(a%ah &$0r#a$#$ 1 ("rmat#t#$ $&0'#0t#) 15
a%"r'# 0,at CTCL atau $#(r0m $"ary ;=
A. Er#tr0("rma ya' (#$",a,)a 0%"h a%"r'# 0,at $"7ara $#$t"m#)
K"a(aa ## ,aya) (#t"mu)a &a(a ("a$a mu(a. O,at ya' (a&at m"y",a,)a
"r#tr0("rma a(a%ah ar$"#) 0r'a#) "ma$ m"r)ur# ;*ara'= &"#$#%# ,ar,#turat. Pa(a
,","ra&a ma$yara)at "r#tr0("rma mu')# %",#h t#''# )ar"a &"'0,ata $"(#r# (a
&"'0,ata $"7ara tra(#$#0a%.;1= 9a)tu mu%a#ya 0,at )" (a%am tu,uh h#''a t#m,u% &"ya)#t
,"rFar#a$# (a&at $"'"ra $am&a# 1 m#''u. 6am,ara )%##$ya a(a%ah "r#t"ma u#F"r$a%. B#%a
a(a 0,at ya' ma$u) %",#h (ar# $atu ya' ma$u) )" (a%am tu,uh (#(u'a $",a'a# &"y",a,ya
#a%ah 0,at ya' &a%#' $"r#' m"y",a,)a a%"r'#.;=
$0
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
11/25
D#)ut#& (ar# &u$ta)a
B. Er#tr0("rma ya' (#$",a,)a 0%"h &"r%ua$a &"ya)#t )u%#t
Er#tr0("rma et causa &$0r#a$#$ m"ru&a)a "r#tr0("rma ya' &a%#' ,aya)
(#t"mu)a (a (a&at (#$",a,)a 0%"h &"ya)#t &$0r#a$#$ mau&u a)#,at &"'0,ata
&$0r#a$#$ ya' t"r%a%u )uat.;=
D"rmat#t#$ $",0r0#) &a(a ,ay# *u'a (a&at m"y",a,)a "r#tr0("rma ya' *u'a
(#)"a% &"ya)#t L"#"r. Et#0%0'#ya ,"%um (#)"tahu# &a$t#. U$#a &"("r#ta ,"r)#$ar 4-15
m#''u.;2=Ptyr#a$#$ ru,ra %ar#$ ya' ,"r%a'$u' $"%ama ,","ra&a m#''u (a&at &u%a
m"*a(# "r#tr0("rma. S"%a# #tu ya' (a&at m"y",a,)a "r#tr0("rma a(a%ah &"m@#'u$
@0%#a$"u$ ("rmat#t#$ at0) (a %#)" &%au$.;=
C. Er#tr0("rma a)#,at &"ya)#t $#$t"m#)
B"r,a'a# &"ya)#t atau )"%a#a a%at (a%am t"rma$u) #@")$# @0)a% (a&at
m"m,"r# )"%a#a )u%#t ,"ru&a "r#tr0("rma. !a(# $"t#a& )a$u$ "r#tr0("rma ya' t#(a)
t"rma$u) a)#,at a%"r'# 0,at (a a)#,at &"r%ua$a &"ya)#t )u%#t haru$ (#7ar# &"y",a,ya
ya' ,"rart# &"r%u &"m"r#)$aa m"y"%uruh ;t"rma$u) &"m"r#)$aa %a,0rat0r#um (a
$#ar t0ra)$= utu) m"%#hat a(aya #@")$# &"ya)#t &a(a a%at (a%am (a #@")$# @0)a%.
A(a )a%aya t"r(a&at %"u)0$#t0$#$ amu t#(a) (#t"mu)a &"y",a,ya *a(# t"r(a&at
#@")$# ,a)t"r#a% ya' t"r$"m,uy# ;occult infection= ya' &"r%u (#0,at#. ;=
Haru$ %",#h (#&"rhat#)a )0m&%#)a$# $#$t"m#) a)#,at "r#tr0("rma $"&"rt#
H#&0t"rm#a "("ma &"r#@"r (a )"h#%a'a 7a#ra (a a%,um# ("'a ta)#)ar(#a a(
)"%a#a *atu' haru$ m"(a&at)a &"raata ya' $"r#u$. Pa(a "r#tr0("rma )r0#) (a&at
m"'a)#,at)a )a)")$#a a%0&"$#a &a%m0&%atar )"rat0("rma )"%a#a &a(a )u)u a(
")tr0.
;4=
C. EPIDEMI+)+(I
I$#("$ "r#tr0("rma $a'at ,"rFar#a$# m"urut &""%#t#a (ar# 53-5 (ar# 55.555
&0&u%a$#. P"ya)#t ## (a&at m"'"a# &r#a atau&u a#ta amu &a%#' $"r#' &a(a &r#a
("'a ra$#0 1 : $am&a# 4 : ("'a 0$"t u$#a rata-rata 45 tahu m"$)#&u "r#tr0("rma
(a&at t"r*a(# &a(a $"mua u$#a.;= I$#(" "r#tr0("rma ma)# ,"rtam,ah. P"y",a, utamaya
a(a%ah &$0r#a$#$. Ha% t"r$",ut $"#r#' ("'a m"#')atya #$#("$ &$0r#a$#$. ;=
$$
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
12/25
P"ya)#t )u%#t ya' $"(a' (#("r#ta m"m"'a' &"raa &"t#' %",#h (ar# $"t"'ah
)a$u$ (ar# "r#tr0("rma. I("t#@#)a$# &$0r#a$#$ m"(a$ar# &"ya)#t )u%#t %",#h (ar# $"&"r"m&at
)a$u$. D#(a&at)a %a&0ra ,aha t"r(a&at 8 (ar# 25 )a$u$ a(a%ah &$0r#a$#$ ,"rat. ;=
Aa)-aa) ,#$a m"("r#ta "r#tr0("rma (#a)#,at)a a%"r'# t"rha(a& 0,at. A%"r'#
t"rha(a& 0,at ,#$a )ar"a &"'0,ata ya' (#%a)u)a $"(#r# atau&u &"''uaa 0,at
$"7ara tra(#$#0a%.;1=
D. PAT+&ISI+)+(I
M")a#$m" t"r*a(#ya "r#tr0("rma ,"%um (#)"tahu# ("'a *"%a$. Pat0'""$#$
"r#tr0("rma ,"r)a#ta ("'a &at0'""$#$ &"ya)#t ya' m"(a$ar#ya ("rmat0$#$ ya'
$u(ah a(a $","%umya ,"r)"m,a' m"*a(# "r#tr0("rma atau &"r)"m,a'a "r#tr0("rma
#(#0&at#) (" 0F0 t#(a)%ah $"&"uhya (#m"'"rt#. P""%#t#a t"r,aru #mu0&at0'""$#$
#@")$# ya' (#m"(#a$# t0# m"u*u))a ,aha %0)u$ &at0'""$#ta$ $ta%07077u$
m"')0(")a $u&"rat#'". L0)u$-%0)u$ t"r$",ut m"'a(u' '" ya' m"')0(")a t0#
(ar# toxic shock syndrome (a staphylococcal scalded-skin syndrome. K0%0#$a$#
$ta&hy%07077u$ aur"u$ atau at#'" %a# m"ru&a)a t"0r# ya' mu')# $a*a $"&"rt# toxic
shock syndrome toxin-1 mu')# m"ma#)a &"raa &a(a &at0'""$#$ "r#tr0("rma. Pa$#"-
&a$#" &a(a ("'a "r#tr0("rma ,#a$aya m"m&uya# )0%0#$a$# S.aureus $")#tar 8 (a
&a(a )u%#t $")#tar ,a'a#maa&u *u'a haya a(a $atu (ar# 2 &a$#" m"m#%#)# t0#
S.aureus ya' &0$#t#@.;=
Da&at (#)"tahu# ,aha a)#,at $uatu a'" (a%am tu,uh ,a#) #tu 0,at-0,ata &"r%ua$a
&"ya)#t )u%#t (a &"ya)#t $#$t"m#) ma)a tu,uh ,"ra)$# ,"ru&a &"%",ara &"m,u%uh (arah
)a%"r ;"r#t"ma= ya' '""ra%#$ata. Er#t"ma ,"rart# t"r*a(# &"%",ara &"m,u%uh (arah ya'
m"y",a,)a a%#ra (arah )" )u%#t m"#')at $"h#''a )"h#%a'a &aa$ ,"rtam,ah.
A)#,atya &a$#" m"ra$a (#'# (a m"''#'#%. Pa(a "r#tr0("rma )r0#$ (a&at t"r*a(# 'a'a%
*atu'. !u'a (a&at t"r*a(# h#&0t"rm#a a)#,at &"#')ata &"r@u$# )u%#t. P"'ua&a 7a#ra
ya' ma)# m"#')at (a&at m"y",a,)a ("h#(ra$#. B#%a $uhu ,a(a m"#')at )"h#%a'a
$2
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
13/25
&aa$ *u'a m"#')at. P"'atura $uhu t"r'a''u. K"h#%a'a &aa$ m"y",a,)a
h#&"rm"ta,0%#$m" )0m&"$at0r (a &"#')ata %a*u m"ta,0%#$m" ,a$a%. K"h#%a'a 7a#ra
0%"h tra$ra$# m"#')at $",a(#' %a*u m"ta,0%#$m" ,a$a%. ;=
K"h#%a'a $)uama (a&at m"7a&a# 3 'ram+m1 &"rmu)aa )u%#t atau %",#h $"har#
$"h#''a m"y",a,)a )"h#%a'a &r0t"# H#&0&r0t"#"m#a ("'a ,"r)ura'ya a%,um#
("'a &"#')ata r"%at#@ '%0,u%# t"rutama 'amma'%0,u%# m"ru&a)a )"%a#a ya' )ha$.
E("ma $"r#' t"r*a(# )"mu')#a (#$",a,)a 0%"h &"r'"$ara 7a#ra )" rua'
")$traFa$)u%"r. ;=
Er#tr0("rma a)ut (a )r0#$ (a&at m"'a''u m#t0$#$ ram,ut (a )u)u ,"ru&a
)"r0t0)a ram,ut (a )u)u ,"ru&a )"r0t0)a ram,ut (#@u$ (a )"h#%a'a )u)u. Pa(a
"r#tr0("rma ya' t"%ah ,"r%a'$u' ,"r,u%a ? ,u%a (a&at t"r*a(# &"r,uru)a )"a(aa umum
ya' &r0'r"$#@. ;=
E. (AM,ARAN K)INIS
Mu%a-mu%a t#m,u% ,"r7a) "r#t"ma ya' (a&at m"%ua$ )" $"%uruh tu,uh (a%am a)tu
1-48 *am. D"$)uama$# ya' (#@u$ (#mu%a# (ar# (a"rah %#&ata )"mu(#a m"y"%uruh. Da&at
*u'a m"'"a# m"m,ra mu)0$a t"rutama ya' (#$",a,)a 0%"h 0,at. B#%a )u%#t )"&a%a $u(ah
t"r)"a (a&at t"r*a(# a%0&"$#a &"ru,aha )u)u (a )u)u (a&at %"&a$. Da&at t"r*a(#
%#m@a("0&at# (a h"&at0m"'a%#. S)uama t#m,u% $"t"%ah 1-2 har# $"r#' mu%a# (# (a"rah
%#&ata. S)uamaya ,"$ar &a(a )"a(aa a)ut (a )"7#% &a(a )"a(aa )r0#$. 9araya
,"rFar#a$# (ar# &ut#h $am&a# )u#'. Ku%#t m"rah t"ra' &aa$ )"r#' (a )a%au (#ra,a t",a%.
Pa$#" m"'"%uh )"(#'#a. ;8= P"'"(a%#a r"'u%a$# $uhu tu,uh m"*a(# h#%a' $"h#''a
$",a'a# )0m&"$a$# t"rha(a& )"h#%a'a &aa$ tu,uh $")u*ur tu,uh &a$#" m"''#'#% utu)
(a&at m"#m,u%)a &aa$ m"ta,0%#).;3= Dahu%u "r#tr0("rma (#,a'# m"*a(# &r#m"r (a
$")u("r. P"(a&at $")ara' $"mua "r#tr0("rma a(a &"y",a,ya *a(# "r#tr0("rma $"%a%u
$")u("r. Er#tr0("rma a)#,at a%"r'# 0,at $"7ara $#$t"m#) (#&"r%u)a aam"$#$ ya' t"%#t#
utu) m"7ar# 0,at &"y",a,ya. Umumya a%"r'# t#m,u% a)ut (a%am a)tu 5 har#. Pa(a
mu%aya )u%#t haya "r#t"m $a*a $"t"%ah &"y"m,uha ,aru%ah t#m,u% $)uama.;2=
Er#tr0("rma a)#,at &"r%ua$a &"ya)#t )u%#t $"r#')a%# &a(a &$0r#a$#$ (a ("rmat#t#$
$",0r0#) ,ay#. P$0r#a$#$ (a&at m"*a(# "r#tr0("rma )ar"a (ua ha% ya#tu : )ar"a &"ya)#tya
$"(#r# atau )ar"a &"'0,ata ya' t"r%a%u )uat.;2= P$0r#a$#$ ya' m"*a(# "r#tr0("rma ta(a
)ha$ya a)a m"'h#%a'. Pa(a "r#tr0("rma et causa &$0r#a$#$ m"ru&a)a "r#tr0("rma ya'
$
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
14/25
(#$",a,)a 0%"h &"ya)#t &$0r#a$#$ atau &"'0,ata ya#tu )0rt#)0$t"r0#( $#$t"m#) $t"r0#(
t0)a% )0m&%#)a$# @0t0t"ra $tr"$$ "m0$#0a% ya' ,"rat &"ya)#t t"r(ahu%u m#$a%ya
#@")$#.;5=
6am,ar . Er#tr0("rma &$0r#a$#$ ;D#)ut#& (ar# &u$ta)a =
D"rmat#t#$ $",0r0#) &a(a ,ay# ;&"ya)#t %"#"r=. U$#a &"("r#ta ,"r)#$ar 4-15 m#''u.
K"%a#a ,"ru&a $)uama ,"rm#ya) (a )")u#'a (# )"&a%a. Er#t"ma (a&at &a(a $"%uruh
tu,uh (#$"rta# $)uama ya' )a$ar.;2=
6am,ar 1. D"rmat#t#$ S",0r0#) ;(#)ut#& (ar# &u$ta)a 1=
Ptyr#a$#$ ru,ra %ar#$ ya' ,"r%a'$u' $"%ama ,","ra&a m#''u (a&at &u%a
m"*a(# "r#tr0("rma. Mu%a-mu%a t"r(a&at $)uama m0("rat &a(a )u%#t )"&a%a (##)ut#
&"r%ua$a )" (ah# (a t"%#'a &a(a $aat ## a)a m"y"ru&a# 'am,ara ("rmat#t#$
$",0r0#). K"mu(#a t#m,u% hy&"r)"rat0$#$ &a%m0 &%atar#$ ya' *"%a$. B"ra'$ur-a'$ur
m"*a(# &a&u% @0%#)u%ar#$ (#$")"%#%#' ta'a (a m"y",ar )" )u%#t ,"ram,ut.;2=
$/
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
15/25
6am,ar . Ptrya$#$ ru,ra %ar#$ ;(#)ut#& (ar# &u$ta)a =
P"m@#'u$ @0%#a$"u$ ,"rmu%a ("'a F"$#)"%+ ,u%a ,"ru)ura )"7#% ,"r(#(#'
)"(ur ya' )"mu(#a &"7ah m"*a(# "r0$# (a ")$u(at#@. Ya' )ha$ a(a%ah "r#t"ma
m"y"%uruh ya' (#$"rta# ,aya) $)uama )a$ar $"(a')a ,u%a )"(ur haya $"(#)#t.
P"("r#ta m"'"%uh 'ata% (a ,a(a m"*a(# ,au ,u$u).;2=
6am,ar 4. P"m@#'u$ J0%#a$#u$ ;(#)ut#& (ar# &u$ta)a =
D"rmat#t#$ at0 (#mu%a# ("'a "r#t"ma &a&u%-&a&u%a F"$#)"% $am&a# "r0$# (a
%#)"#@#)a$#. P"("r#ta tam&a) '"%#$ah 'ata% (a $a)#t ,"rat.
$
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
16/25
6am,ar 4. D"rmat#t#$ at0) ;(#am,#% (ar# &u$ta)a 1=
P"rmu%aa t#m,u%ya %#)" &%au$ (a&at m"(a(a) atau &"r%aha-%aha (a&at
,"r%a'$u' ,"rm#''u-m#''u atau ,"r,u%a-,u%a (a mu')# )am,uh %a'#. Ka(a'-
)a(a' m"*a(# )r0#). Pa&u% ("'a (#am"t"r 1-4 mm )"u'ua &u7a) m"')#%at
&0%#'0a%. Pa&u%a mu')# t"r*a(# &a(a ,")a$ 'aru)a ;@"0m"a K0","r=. B#%a (#%#hat
("'a )a7a &"m,"$ar &a&u% m"m&uya# &0%a 'ar#$ 'ar#$ ,"rara &ut#h ;9#7)ham$
$tr#a"= L"$# $#m"tr#) ,#a$aya &a(a &"rmu)aa @%")$0r &"r'"%a'a ta'a m"y",ar
)" &u''u' (a tu')a#. Mu)0$a mu%ut t"r)"a &a(a 5 &"("r#ta. Mu')# &u%a
m"'"a# '%a$ &"#$ (a mu)0$a Fa'#a. Ku)u )a(a'-)a(a' t"r)"a )u)u #"#$
(a ,"r%u,a'-%u,a'. Aa)-aa) *ara' t"r)"a t"ta ,#%a t"r(a&at ,"r7a) )"m"raha
mu')# t#(a) )ha$ (a (a&at )"%#ru ("'a &$0r#a$#$. S"r#' $a'at 'ata%. C"("ru'
m"y"m,uh ("'a $"(#r#ya. ;2=
6am,ar . L#)" P%au$ ;(#)ut#& (ar# &u$ta)a 1=
&. PEMERIKSAAN PENUN*AN(
Pemerik$aan )ab#rat#rium
$&
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
17/25
Pa(a &"m"r#)$aa (arah (#(a&at)a a%,um# $"rum ya' r"(ah (a &"#')ata
'amma'%0,u%#$ )"t#(a)$"#m,a'a "%")tr0%#t &r0t"# @a$" a)ut m"#')at %"u)0$#t0$#$
mau&u a"m#a r#'a.;=
1i$t#2at#l#i
Pa(a )",aya)a &a$#" ("'a "r#tr0("rma h#$t0&at0%0'# (a&at m"m,atu
m"'#("t#@#)a$# &"y",a, "r#tr0("rma &a(a $am&a# ("'a 5 )a$u$ ,#0&$# )u%#t (a&at
m"u*u))a 'am,ara ya' ,"rFar#a$# t"r'atu' ,"rat (a (ura$# &r0$"$ #@%ama$#. Pa(a
taha& a)ut $&0'#0$#$ (a &ara)"rat0$#$ m"0*0% t"r*a(# "("ma. Pa(a $ta(#um )r0#$
a)at0$#$ (a &"r&a*a'a r"t" r#('" %",#h (0m#a.;1=
Er#tr0("rma a)#,at %#m@0ma ya' #@#%tra$# ,#$a m"*a(# $"ma)# &%"0m0r@#) (a
mu')# a)h#rya m"m&"r0%"h @#tur (#a'0$t#) $&"$#@#) $"&"rt# bandlike limfoid #@#%trat (#
("rm#$-"("rm#$ ("'a $"% cerebriform m00u)%"ar at#)a% (a Pautrier's
microabscesses. Pa$#" ("'a $#(r0m S"ary $"r#' m"u*u))a ,","ra&a @#tur (ar#
("rmat#t#$ )r0#$ (a "r#tr0("rma *#a) mu')# )a(a'-)a(a' m"u*u))a ,","ra&a
'am,ara t#(a) *"%a$ &a(a %#m@0ma. ;1=
P"m"r#)$aa #mmu0@"0t#&" #@#%trat %#m@0#( *u'a mu')# $u%#t m"y"%"$a#)a
&"rma$a%aha )ar"a &"m"r#)$aa ## umumya m"m&"r%#hat)a 'am,ara $"% T mata' &a(a "r#tr0("rma *#a) mau&u 'aa$. Pa(a &$0r#a$#$ &a%0mat0$#$ (a 'am,ara clubbing
%a$a &a%"r (a&at t"r%#hat (a &a(a &"m@#'u$ @0%#a$"u$ a)at0$#$ $u&"r@#7#a% *u'a
(#t"mu)a. Pa(a "r#tr0("rma #)ht#$#0@0rm (a &t#r#a$#$ ru,ra %ar#$ ,#0&$# (#u%a' (ar#
t"m&at-t"m&at ya' (#%#h ("'a 7"rmat (a&at m"m&"r%#hat)a 'am,ara )ha$ya. ;1=
(. DIA(N+SIS
D#a'0$#$ a'a) $u%#t (#t"'a))a haru$ m"%#hat (ar# ta(a (a '"*a%a ya' $u(ah a(a
$","%umya m#$a%ya ara h#tam-)"m"raha (# &$0r#a$#$ (a )u#'-)"m"raha (# %ar#$
ru,ra tyr#a$#$ &"ru,aha )u)u )ha$ &$0r#a$#$ %#)"#@#)a$# "r0$# (a ")$)0r#a$# (#
("rmat#t#$ at0) (a ")$"ma m"y",ar r"%at#@ h#&"r)"rat0$#$ ta&a $)uama (a tyr#a$#$
ru,ra (#ta(a# ,"r7a) )u%#t (a%am "r#tr0("rma (# %ar#$ ru,ra tyr#a$#$ h#&"r)"rat0t#) $)a%a
,"$ar )u%#t )"&a%a ,#a$aya ta&a ram,ut r0t0) (# &$0r#a$#$ (a ("'a ram,ut r0t0) (#
CTCL (a tyr#a$#$ ru,ra ")tr0 mu')# t"r*a(#. D"'a ,","ra&a ,#0&$# ,#a$aya
(a&at m""'a))a (#a'0$#$.;14=
$7
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
18/25
1. DIA(N+SA ,ANDIN(
A(a ,","ra&a (#a'0$#$ ,a(#' &a(a "r#t0r("rma :
3. Dermatiti$ At#2ik
D"rmat#t#$ at0) a(a%ah &"ra(a'a )u%#t )r0#$ ya' t"r*a(# (# %a$a
"("rm#$ (a ("rm#$ $"r#' ,"rhu,u'a ("'a r#ayat at0) &a(a )"%uar'a a$ma
,r07h#a% rh##t#$ a%"r'# )0*u't#F#t#$. At0) t"r*a(# (#atara -1 &0&u%a$#
,"r)"m,a' (ar# $atu m"*a(# ,aya) )"%a#a (a m"m&r0(u)$# $#r)u%a$# at#,0(#
I'E ya' t#''# %",#h ,aya) )ar"a a%"r'# #ha%a$#.;4= D"rmat#t#$ at0) a(a%ah
&"ya)#t )u%#t ya' mu')# t"r*a(# &a(a u$#a ,"ra&a&u t"ta ,#a$aya t#m,u%
$","%um u$#a tahu. B#a$aya a(a t#'a taha& : ,a%#ta aa)-aa) (a ("a$a. ;=
D"rmat#t#$ at0) m"ru&a)a $a%ah $atu &"y",a, "r#tr0("rma &a(a 0ra'
("a$a (#maa (#(a&at)a 'am,ara )%##$ya t"r(a&at %"$# &ra-"#$t#' &rur#tu$
ya' &arah %#)"#@#)a$# (a &rur#'0 0(u%ar#$ $"(a')a &a(a 'am,ara h#$t0%0'#
t"r(a&at a)at0$#$ r#'a $&0'#0$#$ Far#a,"% ("rma% "0$#0@#% (a &ara)"rat0$#$. ;2=
$%
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
19/25
6am,ar . D#)ut#& (ar# &u$ta)a
6am,ar 8. D#)ut#& (ar# &u$ta)a
4. P$#ria$i$
Er#tr0("rma &$0r#a$#$ (a&at (#$",a,)a 0%"h )ar"a &"'0,ata t0)a% ya'
t"r%a%u )uat atau 0%"h &"ya)#tya $"(#r# ya' m"%ua$. K"t#)a &$0r#a$#$ m"*a(#
"r#tr0("rma ,#a$aya %"$# ya' )ha$ utu) &$0r#a$#$ t#(a) tam&a) %a'# )ar"a t"r(a&at
m"'h#%a' (#maa &%a)-&%a) &$0r#a$#$ m"yatu "r#t"ma (a $)uama t",a% u#F"r$a%.
;1= P$0r#a$#$ mu')# m"*a(# "r#tr0("rma (a%am &r0$"$ ya' ,"r%a'$u' %am,at (a
t#(a) (a&at (#ham,at atau $a'at 7"&at. Ja)t0r '""t#) ,"r&"ra. B#%a 0ra' tuaya
t#(a) m"("r#ta &$0r#a$#$ r"$#)0 m"(a&at &$0r#a$#$ 1 $"(a')a *#)a $a%ah$"$"0ra' 0ra' tuaya m"("r#ta &$0r#a$#$ r"$#)0ya m"7a&a# 4 ? 3.;=
P$0r#a$#$ (#ta(a# ("'a a(aya ,"r7a)-,"r7a) "r#t"ma ,"r,ata$ t"'a$
("'a $)uama ya' )a$ar ,"r%a$-%a$ (a tra$&ara (#$"rta# @"0m"a t"t"$a
%#%# Au$t (a K0,"r.;=
$'
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
20/25
6am,ar 8. D#)ut#& (ar# &u$ta)a
5. Dermatiti$ $eb#r#ik D"rmat#t#$ $",0r0#) a(a%ah &"ra(a'a )u%#t ya' )r0#$ (#ta(a# ("'a &%a)
"r#t"ma ya' $"r#' t"r(a&at &a(a (a"rah tu,uh ya' ,aya) m"'a(u' )"%"*ar
$",a$"a $"&"rt# )u%#t )"&a%a a%#$ %#&ata a$0%a,#a% ,"%a)a' t"%#'a 7u' h#(u'
)"t#a) (a(a atara $)a&u%a. ;2=D"rmat#t#$ $",0r0#) (a&at t"r*a(# &a(a $"mua umur
(a m"#')at &a(a u$#a 45 tahu.;= B#a$aya %",#h ,"rat a&a,#%a t"r*a(# &a(a %a)#-
%a)# (ar#&a(a a#ta (a %",#h $"r#' &a(a 0ra'-0ra' ya' ,aya) m"ma)a %"ma)
(a m#um a%)0h0%.;=
B#a$aya )u%#t &"("r#ta tam&a) ,"rm#ya) ("'a )uma pityrosporum
ovale ya' h#(u& )0m"$a% (# )u%#t ,"r)"m,a' %",#h $u,ur. Pa(a )"&a%a tam&a)
"r#t"ma (a $)uama ha%u$ $am&a# )a$ar ;)"t0m,"=. Ku%#t tam&a) ,"rm#ya) (a
m"'ha$#%)a $)uama &ut#h ya' ,"rm#ya) &u%a. P"("r#ta a)a m"'"%uh ra$a 'ata%
ya' h",at.;=DS (a&at (#a)#,at)a 0%"h &%0r#@"ra$# "("rm#$ ya' m"#')at $"&"rt#
&a(a &$0r#a$#$. Ha% ## (a&at m""ra')a m"'a&a t"ra ("'a $#t0$tat#) (a&at
m"m&"r,a#)#ya. Pa(a 0ra' ya' t"%ah m"m&uya# @a)t0r &r"(#$&0$#$# t#m,u%ya
DS (a&at (#$",a,)a 0%"h @a)t0r )"%"%aha $t"r$$ "m0$#0a% #@")$# atau ("@#$#"$#
#mu. ;1=
20
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
21/25
D#)ut#& (ar# &u$ta)a
I. TERAPI
Pr#$#& &r#$#& :
. Kar"a ,aya) )"h#%a'a 7a#ra )#ta haru$ m"m&"rhat#)a )"$"#m,a'a
7a#raya. D#,"r#)a 7a#ra @#$#0%0'#$.;8=
1. At# h#$tam# (a&at m"'h#%a')a ra$a 'ata%. ;8=
. Em0%#".;8=
4. H"t#)a $"mua 0,at ya' m"m&uya# &0t"$# m"y",a,a)a t"r*a(#ya &"ya)#t
##.;3=
. Raat &a$#" (#rua'a ya' 7u)u& $#ar matahar#. ;3=
2. P"rhat#)a )"mu')#a t"r*a(#ya ma$a%ah m"(#$ $")u("r ;m#$a%ya : ("h#(ra$#
'a'a% *atu' (a #@")$#=. ;3=
. B#0&$# )u%#t utu) m""'a))a (#a'0$#$ &a$t#. ;3=
8. B"r#)a $t"r0#( $#$t"m#) *a')a &"(") ; ,#%a &a(a &"rmu%aa $u(ah (a&at
(#(#a'0$#$ a(aya &$0r#a$#$ ma)a mu%a#%ah m"''at# ("'a 0,at-0,at at#
&$0r#a$#$. ;3=
3. Mu%a#%ah &"'0,ata ya' (#&"r%u)a utu) &"ya)#t ya' m"%atar ,"%a)a'#ya;3=
!. K+MP)IKASI
. 6a'a% *atu'
1. 6a'a% '#*a%.. K"mat#a m"(a(a) a)#,at h#&0t"rm#a $"tra%. ;3=
2$
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
22/25
K. PR+(N+SIS
Q Pr0'0$#$ "r#tr0("rma t"r'atu' &a(a &r0$"$ &"ya)#t ya' m"(a$ar#ya.
Q Ka$u$ )ar"a &"y",a, 0,at (a&at m"m,a#) $"t"%ah 0,at &"''uaa 0,at (#h"t#)a
(a (#,"r#)a t"ra ya' $"$ua#.
Q Pr0'0$#$ )a$u$ a)#,at 'a''ua $#$t"m#) ya' m"(a$ar#ya $"&"rt# %#m@0ma a)a
t"r'atu' &a(a )0(#$# )","rha$#%a &"'0,ata .
Q Er#tr0("rma (#$",a,)a 0%"h ("rmat0$a a)h#rya (a&at (#ata$# ("'a &"'0,ata
t"ta mu')# t#m,u% )")am,uha.
Q Ka$u$ #(#0&at#) a(a%ah )a$u$ ya' t#(a) t"r(u'a(a&at ,"rtaha (a%am a)tu ya'
%ama $"r#' )a%# (#$"rta# ("'a )0(#$# ya' %"mah.
Q Er#tr0("rma ya' t"rma$u) '0%0'a I ya)# )ar"a a%"r'# 0,at $"7ara $#$t"m#)
&r0'0$#$ya ,a#). P"y"m,uha '0%0'a ## #a%ah ya' t"r7"&at (#,a(#')a
("'a '0%0'a %a#.
Q Pa(a "r#tr0("rma ya' ,"%um (#)"tahu# $",a,ya &"'0,ata ('a )0rt#)0$t"r0#(
haya m"'ura'# '"*a%aya &a$#" a)a m"'a%am# )"t"r'atu'a )0rt#)0$t"r0#(.
;8=
22
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
23/25
,A, III.
PENUTUP
A. KESIMPU)AN
Er#tr0("rma a(a%ah )"%a#a )u%#t ya' (#ta(a# ("'a "r#t"ma (# $"%uruh+ hamr $"%uruh tu,uh (a ,#a$aya (#$"rta# $)uama. K"%a#a ## %",#h ,aya) (#(a&at)a &a(a &r#a
t"rutama &a(a u$#a rata rata 45-25 tahu. P"y",a, $"r#' "r#tr0("rma a(a%ah a)#,at
&"r%ua$a &"ya)#t )u%#t $","%umya r"a)$# 0,at a%"r'# 0,at (a a)#,at &"ya)#t $#$t"m#)
t"rma$u) )"'aa$a.
6am,ara )%##) "r#tr0("rm# ,"ru&a &rur#tu$ "r#t"ma (a $)uama ya' ,"r$#@at
'""ra%#$ata. P"ata%a)$aaa "r#tr0("rma ya#tu &"m,"r#a )0rt#)0$t"r0#( (a &"'0,ata
t0a% ("'a &"m,"r#a "m0%#" $"rta &"m,"r#a 7a#ra (a &"raata (#rua'a ya'
ha'at.
Pr0'0$#$ "r#tr0("rma ya' (#$",a,)a 0,at 0,ata r"%at#@ %",#h ,a#) $"(a')a
"r#tr0("rma ya' (#$",a,)a 0%"h &"ya)#t #(#&at#) ("rmat#t#$ (a&at ,"r%a'$u' ,"r,u%a
,u%a ,ah)a ,"rtahu tahu (a 7"("ru' utu) )am,uh.
2
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
24/25
DA&TAR PUSTAKA
. 9a$#taatma(*a Syar#@ M. Aat0m# Ku%#t. D*ua(a A. I%mu P"ya)#t Ku%#t (a
K"%am#. 4th "(. !a)arta : Ja)u%ta$ K"(0)t"ra U#F"r$#ta$ I(0"$#a. 155.& .
1. Cham RH. E7"ma L#7h"#@#7at#0 Prur#'0 a( Erythr0("rma. I : Cham
RH "($. R00)$ T"t,00) 0@ ("rmat0%0'y th "(. 9a$h#'t0 B%a7)"%% S7#"t#@#7
Pu,%#7at#0$. 331.& .48-.43.
. Umar H $au$#. Erythr0("rma ;'""ra%#"( "@0%#at#F" ("rmat#t#$=; 0%#" =155.
AFa#%a,%" Jr0m ."m"(#7#".70m
4. St"rry 9 A$$a@ Cha%#(. Pa&u%0$uam0u$ a( E7"mat0u$ D"rmat0$"$. Erythr0("rma.
I : B0%0'#a !L !00 !L. Ra# RP H0r TD Ma$7ar0 !M Saurat !H Ma7##
A! Sa%a$7h" S! St#'% 6 "(#t0r. D"rmat0%0'y. th "( L0(0. M0$,y. 155. Cha&t"r-
.&.. D*ua(a A. D"rmat0$#$ Er#tr0$)uam0$a. I%mu P"ya)#t Ku%#t (a K"%am#. 4 th "(.
!a)arta : Ja)u%ta$ K"(0)t"ra U#F"r$#ta$ I(0"$#a. 155.& 83-353-155.
2. S#r"'ar RS. Sar#&at# &"ya)#t )u%#t. !a)arta : E6C. 1554.& 5412.
. K"%$-6rat !M B"r$t"# ML R0th" M!. Cha&t"r-1E@0%#at#F" D"rmat#t#$. 90%%@ K
"t a%%. J#t&atr#7)$ ("rmat0%0'y # '""ra% m"(#7#". th "($. N"y0r) : M"'ra-H#%%.
155. Cha&t"r-1.& 11-8.
6. Haraha& M. Ilmu Penyakit Kulit. !a)arta : H#&0)rat"$ 1555.& 18.3. 6raham r0,# ,r0 Bur t0y. )ecture n#te$ Dermat#l#i. !a)arta. 1551.& 24.
5. Ha,#@ TP. C%##7a% D"rmat0%0'y A C0%0ur 6u#(" T0 D#a'0$#$ a( Th"ra&y. T0r0t0.
1554.& 1
. 6a)r0('"r !D. D"rmat0%0'y a I%%u$trat"( 70%0ur t"t. r( "(. 1551.& 451. E)m. Itra70a0%" 0ra% utu) t"ra ("rmat#t#$ $",0r0#). ;0%#"=155. AFa#%a,%" @r0m
.)a%,".70.#(.70m.. H#"rar7h#7a%. P#tyr#a$#$ Ru,ra P#%ar#$. ;0%#"=155. AFa#%a,%" @r0m
.%00)@0r(#a'0$#$.70m.
4. Su%ar$#t0 SA D*ua(a S. D"rmat#t#$. D*ua(a A. I%mu P"ya)#t Ku%#t (a K"%am#. 4th
"(. !a)arta : Ja)u%ta$ K"(0)t"ra U#F"r$#ta$ I(0"$#a. 155.& 8.
2/
http://www.emedicine.com/http://www.kalbe.co.id.com/http://www.lookfordiagnosis.com/http://www.kalbe.co.id.com/http://www.lookfordiagnosis.com/http://www.emedicine.com/
8/18/2019 eritroderma ec pemfigus vulgaris
25/25
. K"@"# K "t a%%. At0 D"rmat#t#$. Pa&u%0$uam0u$ a( E7"mat0u$ D"rmat0$"$.
Erythr0("rma. I : B0%0'#a !L !00 !L. Ra# RP H0r TD Ma$7ar0 !M Saurat
!H Ma7## A! Sa%a$7h" S! St#'% 6 "(#t0r. D"rmat0%0'y. th "( L0(0. M0$,y.
155. Cha&t"r-.& .
2. Cam"%# N0rma P#7ar(0 Maur0. S",0rrh"#7 D"rmat#t#$. EF#("7"-,a$"( ("rmat0%0'y.
1th "($. N0tt#'ham : B%a7)"%% &u,%#$h#'. BM! ,00)$ 1558. Cha&t"r 15.& 24.
. S"%(" Samu"%. S",0r0#) D"rmat#t#$;0%#"=155. AFa#%a,%" Jr0m
."m"(#7#".70m
36. Ba(y0&a(hyay (",a,rata A$$07#at" Pr0@"$$0r a( H"a( D"&art"m"t 0@
D"rmat0%0'y
;$"r#a% 0%#"= 155 ;7#t"( 155 ("7"m,"r 15= : aFa#%a,%" @r0m :
htt&:++.tr#&0(I(0"$#a.70m
http://www.emedicine.com/http://www.tripodindonesia.com/http://www.emedicine.com/http://www.tripodindonesia.com/