Bestrijden van gezondheidsachterstanden
Barend MiddelkoopLUMC, afdeling Public health en Eerstelijnsgeneeskunde
GGD Den Haag, afdeling Epidemiologie
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 2
Waar ik het over wil hebben
• Een familie in de Schilderswijk
• Sociaal-economische gezondheidsverschillen
• Etnische sterfteverschillen bij kinderen
• Gedragsfactoren
• De Public health paradox
• De jeugdarts
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 3
Hoefkade
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 4
Basisschool Het Spectrum
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 5
Turkije heeft van Tsjechië gewonnen …
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 6
Levensverwachting en levensverwachting zonderlichamelijke beperkingen naar opleidingsniveau
♂ ♀
Bron: Gezondheid en zorg in Cijfers. CBS 2008
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 7
Sterfte naar etniciteit, 1995-2000
Bron: Bos V et al. Ethnic inequalities in age- and cause-specific mortality in the Netherlands. Int J Epidemiol 2004;33:1112-9
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 8
Periode 2001-2006: zuigelingensterfte
Voornaamste doodsoorzaken:
‘Aandoeningen van de perinatale periode’(staat bij Turkse jongetjes niet bovenaan)
Aangeboren afwijkingen
NB: Infectieziekten 1,7% van sterfte onder n-w allochtonen tegen 1,2% bij autochtonen
Bron: Garssen J et al. Overlijdensrisico’s naar herkomstgroep: daling enafnemende verschillen. CBS Bevolkingstrends 2007 nr. 4, p. 56-72
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 9
Periode 2001-2006: sterfte onder 1-4 jarigen
Voornaamste doodsoorzaken:
Externe oorzakenKwaadaardige
nieuwvormingen
NB: Ook bij de 1-4 jarigen is onder allochtonen geen duidelijk hogere sterfte meer aan infectieziekten
Bron: Garssen J et al. Overlijdensrisico’s naar herkomstgroep: daling enafnemende verschillen. CBS Bevolkingstrends 2007 nr. 4, p. 56-72
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 10
Periode 2001-2006: sterfte onder 5-14 jarigen
Voornaamste doodsoorzaken:
Externe oorzakenKwaadaardige
nieuwvormingen
Het doodsoorzaken-patroon verschilt niet veel tussen de herkomstgroepen
Bron: Garssen J et al. Overlijdensrisico’s naar herkomstgroep: daling enafnemende verschillen. CBS Bevolkingstrends 2007 nr. 4, p. 56-72
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 11
Periode 2001-2006: sterfte onder 15-19 jarigen
• T.o.v. 1995‑2000 is de
sterfte gedaald, het
sterkst bij de niet-
westerse allochtone
jongens (1/3 daling)
• Het verschil tussen
jongens en meisjes
wordt volledig verklaard
door het verschil in het
aandeel niet-natuurlijke
sterfte
Bron: Garssen J et al. Overlijdensrisico’s naar herkomstgroep: daling enafnemende verschillen. CBS Bevolkingstrends 2007 nr. 4, p. 56-72
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 12
Sociaal-economische positie
• Inkomen
• Opleiding
• Beroep (‘beroepsprestigeladder’ → status)
• Waarde op individueel niveau gemeten
• Waarde op buurtniveau gemeten } beide relevant
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 13
Relatie etniciteit - SES
• Toenemend samenvallen:
lage SES gaat gepaard met niet-westers zijn
• Maar er zijn ook autochtone inwoners van
achterstandwijken
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 14
Overgewicht onder schoolkinderen naarSES van de woonwijk. Den Haag 1998-2002
Bron: J de Wilde et al. Overgewicht bij Haagse schoolkinderen.Epidemiologisch Bulletin GGD Den Haag 2003, nr. 4, p. 12-23
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 15
Overgewicht onder schoolkinderen naaretnische achtergrond. Den Haag 1998-2007
Bron: J de Wilde et al. Overgewicht bij Haagse schoolkinderen. Een trendanalyse van 1999 t/m 2007. Epidemiologisch Bulletin GGD Den Haag 2008, nr. 4, p. 37-46
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 16
Overgewicht onder schoolkinderen naarSES van de woonwijk. Den Haag 1998-2007
Bron: J de Wilde et al. Overgewicht bij Haagse schoolkinderen. Een trendanalyse van 1999 t/m 2007. Epidemiologisch Bulletin GGD Den Haag 2008, nr. 4, p. 37-46
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 17
Etniciteit en gezondheid
• Houd rekening met:
1) sociaal-economische achterstand
en met
2) etnische verschillen
• Wat 2) betreft:
- biologie (erfelijkheid, gen-omgeving interactie)
- cultuur (leefgewoonten, causale modellen)
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 18
Etniciteit en SES
• Niet-westerse allochtonen behoren in het algemeen
tot de laagste sociaal-economische strata
• Interventies moeten rekening houden met etnische
achtergrond en met sociaal-economische positie
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 19
Gedragsfactoren
• Zowel gezondheid als gezond gedrag zijn scheef verdeeld
over de sociale strata
• Vraag 1: Hoe komt dit?
• Vraag 2: Verklaren gedragsverschillen de SEGV?
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 20
Verklaringsmodellen voor gezondheidsgedrag
Bron: P. Lakeman. Preconceptional carrier couple screening for cystic fibrosis and hemoglobinopathies
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 21
Ei van Columbus
• Beïnvloed Attitude, Sociale invloed
en Ervaren gedragscontrole
• A, S en E in orde
gezond gedrag
gezondheid
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 22
Twee redenen waarom dit te simpel is
1. Oorzaken achter de oorzaken:
A, S en E ongelijk verdeeld
2. Substantieel deel SEGV niet verklaarbaar uit
verschillen in gedrag
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 23
SEGV en gedrag
Bron: M Marmot: Status Syndrome. Bloomsbury Publ. 2004
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 24
Psychosociale factoren en hartinfarct
Populatie Attributieve Risico’s
Stress op het werk 9% ≥ 2 Life events
10%
Stress thuis 8% ‘Low locus of control’
16%
Financiële stress 11% ‘Feeling depressed’
9%
Bron: INTERHEART study (11 119 cases en 13 648 controles uit 52 landen). Lancet 2004;634:953-62
Stress (werk, thuis of financieel) / ≥ 2 stressvolle life events/ depressie / ‘low locus of control’ 33%(na controle voor alle bekende risicofactoren)
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 25
Grote Volksgezondheid Paradox
• Grootste gezondheidswinst te behalen door
terugdringen sociaal-economische
gezondheidsachterstanden
• Niets lijkt moeilijker dan terugdringen sociaal-
economische gezondheidsachterstanden
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 26
GGD West-Brabant:Interventie “Armoede en gezondheid” (1)
• Samenwerking GGD en Dienst Sociale Zaken in
signalering, toegeleiding en gezondheidsbevordering
• Basisschool: groepen 2 en 7
• Indien gezondheidsachterstand, gerelateerd aan
geldgebrek: vervolgafspraak
• Adviesbrief voor ouders. Bijvoorbeeld over:
• Sport
• Stevige schoenen
• Club
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 27
GGD West-Brabant:Interventie “Armoede en gezondheid” (2)
• Ouders gaan naar Sociale Zaken
• Sociale Zaken kijkt volgens vaste procedures of ouders
in aanmerking komen voor Bijzondere bijstand
• Sociale Zaken kijkt breder
• JGZ gaat na enige tijd na of actie geslaagd is
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 28
Uit het competentieprofiel jeugdarts
De Jeugdarts …..
- herkent signalen van zorgbehoefte op individueel en
collectief niveau en anticipeert daarop (incl. specifieke
doelgroepen)
- beschikt over vaardigheden om voor de individuele cliënt
en voor een groep cliënten en hun ouders (…), evidence
based, gezondheidsverbeteringen te realiseren
- adviseert gevraagd en ongevraagd (…) omtrent jeugd-
gezondheid(srisico’s) op individueel en collectief niveau
- draagt bij aan effectieve interdisciplinaire samenwerking
en ketenzorg
Top Related