Bestrijden van gezondheidsachterstanden Barend Middelkoop LUMC, afdeling Public health en...
-
Upload
dennis-boer -
Category
Documents
-
view
221 -
download
0
Transcript of Bestrijden van gezondheidsachterstanden Barend Middelkoop LUMC, afdeling Public health en...
Bestrijden van gezondheidsachterstanden
Barend MiddelkoopLUMC, afdeling Public health en Eerstelijnsgeneeskunde
GGD Den Haag, afdeling Epidemiologie
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 2
Waar ik het over wil hebben
• Een familie in de Schilderswijk
• Sociaal-economische gezondheidsverschillen
• Etnische sterfteverschillen bij kinderen
• Gedragsfactoren
• De Public health paradox
• De jeugdarts
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 3
Hoefkade
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 4
Basisschool Het Spectrum
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 5
Turkije heeft van Tsjechië gewonnen …
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 6
Levensverwachting en levensverwachting zonderlichamelijke beperkingen naar opleidingsniveau
♂ ♀
Bron: Gezondheid en zorg in Cijfers. CBS 2008
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 7
Sterfte naar etniciteit, 1995-2000
Bron: Bos V et al. Ethnic inequalities in age- and cause-specific mortality in the Netherlands. Int J Epidemiol 2004;33:1112-9
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 8
Periode 2001-2006: zuigelingensterfte
Voornaamste doodsoorzaken:
‘Aandoeningen van de perinatale periode’(staat bij Turkse jongetjes niet bovenaan)
Aangeboren afwijkingen
NB: Infectieziekten 1,7% van sterfte onder n-w allochtonen tegen 1,2% bij autochtonen
Bron: Garssen J et al. Overlijdensrisico’s naar herkomstgroep: daling enafnemende verschillen. CBS Bevolkingstrends 2007 nr. 4, p. 56-72
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 9
Periode 2001-2006: sterfte onder 1-4 jarigen
Voornaamste doodsoorzaken:
Externe oorzakenKwaadaardige
nieuwvormingen
NB: Ook bij de 1-4 jarigen is onder allochtonen geen duidelijk hogere sterfte meer aan infectieziekten
Bron: Garssen J et al. Overlijdensrisico’s naar herkomstgroep: daling enafnemende verschillen. CBS Bevolkingstrends 2007 nr. 4, p. 56-72
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 10
Periode 2001-2006: sterfte onder 5-14 jarigen
Voornaamste doodsoorzaken:
Externe oorzakenKwaadaardige
nieuwvormingen
Het doodsoorzaken-patroon verschilt niet veel tussen de herkomstgroepen
Bron: Garssen J et al. Overlijdensrisico’s naar herkomstgroep: daling enafnemende verschillen. CBS Bevolkingstrends 2007 nr. 4, p. 56-72
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 11
Periode 2001-2006: sterfte onder 15-19 jarigen
• T.o.v. 1995‑2000 is de
sterfte gedaald, het
sterkst bij de niet-
westerse allochtone
jongens (1/3 daling)
• Het verschil tussen
jongens en meisjes
wordt volledig verklaard
door het verschil in het
aandeel niet-natuurlijke
sterfte
Bron: Garssen J et al. Overlijdensrisico’s naar herkomstgroep: daling enafnemende verschillen. CBS Bevolkingstrends 2007 nr. 4, p. 56-72
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 12
Sociaal-economische positie
• Inkomen
• Opleiding
• Beroep (‘beroepsprestigeladder’ → status)
• Waarde op individueel niveau gemeten
• Waarde op buurtniveau gemeten } beide relevant
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 13
Relatie etniciteit - SES
• Toenemend samenvallen:
lage SES gaat gepaard met niet-westers zijn
• Maar er zijn ook autochtone inwoners van
achterstandwijken
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 14
Overgewicht onder schoolkinderen naarSES van de woonwijk. Den Haag 1998-2002
Bron: J de Wilde et al. Overgewicht bij Haagse schoolkinderen.Epidemiologisch Bulletin GGD Den Haag 2003, nr. 4, p. 12-23
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 15
Overgewicht onder schoolkinderen naaretnische achtergrond. Den Haag 1998-2007
Bron: J de Wilde et al. Overgewicht bij Haagse schoolkinderen. Een trendanalyse van 1999 t/m 2007. Epidemiologisch Bulletin GGD Den Haag 2008, nr. 4, p. 37-46
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 16
Overgewicht onder schoolkinderen naarSES van de woonwijk. Den Haag 1998-2007
Bron: J de Wilde et al. Overgewicht bij Haagse schoolkinderen. Een trendanalyse van 1999 t/m 2007. Epidemiologisch Bulletin GGD Den Haag 2008, nr. 4, p. 37-46
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 17
Etniciteit en gezondheid
• Houd rekening met:
1) sociaal-economische achterstand
en met
2) etnische verschillen
• Wat 2) betreft:
- biologie (erfelijkheid, gen-omgeving interactie)
- cultuur (leefgewoonten, causale modellen)
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 18
Etniciteit en SES
• Niet-westerse allochtonen behoren in het algemeen
tot de laagste sociaal-economische strata
• Interventies moeten rekening houden met etnische
achtergrond en met sociaal-economische positie
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 19
Gedragsfactoren
• Zowel gezondheid als gezond gedrag zijn scheef verdeeld
over de sociale strata
• Vraag 1: Hoe komt dit?
• Vraag 2: Verklaren gedragsverschillen de SEGV?
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 20
Verklaringsmodellen voor gezondheidsgedrag
Bron: P. Lakeman. Preconceptional carrier couple screening for cystic fibrosis and hemoglobinopathies
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 21
Ei van Columbus
• Beïnvloed Attitude, Sociale invloed
en Ervaren gedragscontrole
• A, S en E in orde
gezond gedrag
gezondheid
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 22
Twee redenen waarom dit te simpel is
1. Oorzaken achter de oorzaken:
A, S en E ongelijk verdeeld
2. Substantieel deel SEGV niet verklaarbaar uit
verschillen in gedrag
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 23
SEGV en gedrag
Bron: M Marmot: Status Syndrome. Bloomsbury Publ. 2004
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 24
Psychosociale factoren en hartinfarct
Populatie Attributieve Risico’s
Stress op het werk 9% ≥ 2 Life events
10%
Stress thuis 8% ‘Low locus of control’
16%
Financiële stress 11% ‘Feeling depressed’
9%
Bron: INTERHEART study (11 119 cases en 13 648 controles uit 52 landen). Lancet 2004;634:953-62
Stress (werk, thuis of financieel) / ≥ 2 stressvolle life events/ depressie / ‘low locus of control’ 33%(na controle voor alle bekende risicofactoren)
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 25
Grote Volksgezondheid Paradox
• Grootste gezondheidswinst te behalen door
terugdringen sociaal-economische
gezondheidsachterstanden
• Niets lijkt moeilijker dan terugdringen sociaal-
economische gezondheidsachterstanden
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 26
GGD West-Brabant:Interventie “Armoede en gezondheid” (1)
• Samenwerking GGD en Dienst Sociale Zaken in
signalering, toegeleiding en gezondheidsbevordering
• Basisschool: groepen 2 en 7
• Indien gezondheidsachterstand, gerelateerd aan
geldgebrek: vervolgafspraak
• Adviesbrief voor ouders. Bijvoorbeeld over:
• Sport
• Stevige schoenen
• Club
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 27
GGD West-Brabant:Interventie “Armoede en gezondheid” (2)
• Ouders gaan naar Sociale Zaken
• Sociale Zaken kijkt volgens vaste procedures of ouders
in aanmerking komen voor Bijzondere bijstand
• Sociale Zaken kijkt breder
• JGZ gaat na enige tijd na of actie geslaagd is
BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 28
Uit het competentieprofiel jeugdarts
De Jeugdarts …..
- herkent signalen van zorgbehoefte op individueel en
collectief niveau en anticipeert daarop (incl. specifieke
doelgroepen)
- beschikt over vaardigheden om voor de individuele cliënt
en voor een groep cliënten en hun ouders (…), evidence
based, gezondheidsverbeteringen te realiseren
- adviseert gevraagd en ongevraagd (…) omtrent jeugd-
gezondheid(srisico’s) op individueel en collectief niveau
- draagt bij aan effectieve interdisciplinaire samenwerking
en ketenzorg