Aslı Ergun
Linux GNU Uygulamalar, Dizinleri Komutlar
Linux İle Gelen Uygulamalar
• 1. Office Libre: Text yazma,çizim uygulamaları için kullanılır.
• Latex: Makale yazmak için kullanulan bibliyografig yazım editoru.
• GIMP: Photoshop benzeri goruntu editoru• Inkscape: Adobe Illustrator vector çizim
programı• Thunderbird: Email servisçisi, bircok email
hesabını kontrol eder.
Libre Office
• Editör• Presentasyon• Hesap• Veri tabanı
Yeni Paketler EklemekSnaptic Package Manager
GNU Image Manipulation Program GIMP
Linux Kullanıcıları
• Root (Yönetici)– Bütün sistem dosyalarını kontrol eder.– Herseyi yapabilen tek kullanıcıdır.– Bütün programları kullanan tek kullanıcıdır.
• Normal kullanıcılar– Herbiri kendisini “home” klasörü vardır.– Her kullanıcını dosyaları ayrılmıstır.– System data ve konfigurasyonunu değiştiremezler.– System datasını göremezler.
Basit Dosya Yapısı
• Hard disk 2 partisyon ayrılmıstır:– / (root) ve /home– Kullanıcı ve sistem datasını ayırmak temel
prensiptir.
• Kullanıcılar: 2 minimum– Super user (root)– En azından bir “normal” kullanıcı
Dizin Yapısı
Kök Dizini (/)
• İşletim Sisteminin çalışabilmesi için gerekli olan temel dosya sistemidir ve bütün dizinler kök dizinin altında bulunur. Sistemin açılabilmesi için kök dizinin altında bulunması gereken dizinler aşağıdaki gibidir. Bu dizinlerin dışında kullanıcıların ev dizinlerini tutmak için home, root kullanıcısının ev dizini olarak da root dizini kök dizininin altında bulunur. Ayrıca sistem hakkında bilgi alınabilecek proc dizini vardır.
/bin Dizini
• /bin dizini hem sistem yöneticileri hem de kullanıcıların kullanabileceği komutları içerir. Sistemin tek kullanıcılı moda ihtiyaç duyacağı komutlar bu dizinde bulunur. Ayrıca betikler tarafından kullanılan komutlar da bu dizinde bulunur.
/boot Dizini
• Açılış sırasında gerekli dosya ve dizinlerin bulunduğu dizindir.
/dev Dizini
• Aygıt dosyalarının bulunduğu dizindir
fd* : Floppy disk sürücülerihd*: IDE diskler ve diskler üzerinde
bulunan bölümlersd*: SCSI diskler ve diskler üzerinde
bulunan bölümlerlp*: Paralel Port
/etc Dizini
Konfigürasyon Dosyalarının bulunduğu dizindir. Bu dosyalar programın nasıl çalışması gerektiğini bildiren dosyalardır ve çalıştırılabilir dosya olamazlar. Ayrıca bu dizinin altında alt dizinlerde özel olarak servisler için konfigürasyon dosyaları toplanmış olabilir. /etc/X11: X Pencere Sistemi
Konfigürasyonu/etc/httpd: Web Sunucu
Konfigürasyonu
/home Dizini
• Kullanıcıların varsayılan olarak ev dizinlerin oluşturacağı dizindir, kullanıcı açma işlemi sırasında ev dizini olarak bu dizinden farklı dizinler de kullanılabilir.
/lib Dizini
• Sistemin açılması ve açıldıktan sonra düzgün çalışabilmesi için gerekli kitaplıkların bulunduğu dizindir. /bin /sbin dizinlerindeki komutlar buradaki kitaplıkları kullanır
• Ayrıca /lib/modules dizininin altında çekirdek sürümüne uygun olarak modüller bulunur, böylece farklı sürümlerdeki modüllerin karışması engellenmiş olur
/media Dizini
• Veri depolama aygıtlarının bağlma noktalarının bulunduğu dizindir.
Aşağıdaki dizinler bulunabilir.floppy Disket sürücücdrom CD-ROM sürücücdrecorder CD writerzip Zip sürücüsü
/mnt Dizini
• Sistem yöneticisinin geçici olarak herhangi bir dosya sistemine ulaşmak için oluşturabileceği bağlama noktalarını içeren dizindir.
• Sistemin çalışması için gerekli dosyalar bu dizinin içinde bulunmamalıdır.
/opt Dizini
• Sonradan yüklenilen programların dosyalarının bulunması için tasarlanmış dizindir. Genellikle alt dizin olarak paket ismi veya paketi çıkaran firma ismi kullanılır.
/proc Dizini
• Sistem ve çalışan prosesler ile ilgili bilgiler /proc dizininde bulunur. /proc dizini sistem çalışırken var olan sanal bir dizindir. Bazı komutlar bu dizin altından bilgi alarak çıktı üretir.
• Ayrıca çekirdeğin davranışını değiştirmek için /proc/sys dizinin altındaki dosyalar değiştirilir.
/root Dizini
• root kullanıcısının ev dizini olarak kullanılan dizindir. İstenildiği takdirde bu dizin değiştirilebilir.
/sbin Dizini
• Sadece sistem yönetimi için sistem yöneticisi tarafından kullanılan komutlar /sbin, /usr/sbin, /usr/local/sbin dizinlerinde bulunur.
• /sbin dizinindeki komutlar sistemin açılışı, kurtarılması veya onarılması için /bin dizinindeki komutlara ek olarak gelmiştir
• /usr/sbin dizinindeki komutlar sadece yerelde bulunan sistem yönetim komutlarıdır.
/srv Dizini
• Servislerin oluşturduğu dosyalar bu dizinde bulunur. – Örneğin web sunucusu için sunulan web
sayfalarının dosyaları bu dizinin altında bulunabilir.
/tmp Dizini
• /tmp dizini geçici olarak oluşturulacak dosyaların bulunabileceği dizindir. Kullanıcıların ve programların bu dizine yazma hakkı vardır.
/usr Dizini
Dizin Tanım
bin Kullanıcıların kullandıkları komutlar
include C programlarının kullandığı başlık dosyalarını içerir
lib Kitaplıklar
local Yerel Hiyerarşi (yerel olarak kurulmuş dosyalar burada yer alır)
sbin Sistem komutları
share Mimariden bağımsız paylaşılan veriler
Paylaşılan ve okunabilen dosyaların bulunduğu dizindir. Sistemin düzgün açılmasından sonra gerekli olacak dosyalar bu dizinin altında bulunur. /usr dizininin yapısı kök dizinin yapısına benzerdir ve aşağıdaki dizinleri barındırmak zorundadır.
/var Dizini
Dizin Tanım
spool Kuyrukta bekleyen dosyaların bulunduğu dizin (yazıcı, e-posta)
run Çalışan prosesler ile ilgili bilgilerin bulunduğu dosyalar (PID)
lock Kilit Dosyalar
log Log dosyaları
/var dizini değişen dosyaların bulunduğu dizindir. Bu dosyalar arasında kuyruk dizinleri, yönetim ve log dosyaları, geçici dosyalar bulunur
Bu dizinin altında bulunan önemli dizinler şunlardır:
cs490ns - cotter 31
System Organization
Directory Purpose
/ The root directory, which is the top of the file system.
/bin Critical executables needed to boot the system.
/dev Devices connected to the system, such as terminals, disks, tapes, modems, etc.
/etc System configuration files, including passwords, network addresses and names, system start-up settings, etc.
/home Location of users directories.
/lib The home of various shared libraries for programs.
cs490ns - cotter 32
System OrganizationDirectory Purpose
/mnt The point where file systems exported from another system are temporarily mounted.
/proc Images of currently executing processes on the system.
/tmp Temporary files that are cleaned up during the boot operation.
/usr A variety of system files, including standard system utilities (/usr/bin), manual pages (/usr/man), headers for C programs (/usr/include), and administration executables (/usr/sbin).
/var Directory that stores log files (/var/log) and temporary storage space for services (such as spooling for mail, printers, etc.).
. Current directory.
.. The directory just above the current directory.
Hesap Yaratma ve Ulasım Komutları
• Hesap yaratma:– useradd, usermod, userdel
• Hesap ozellikleri ayarlama:– getent passwd <user>
• Grup ozellikleri değiştirme:– getent group <group>
Hesaplar
• Superuser (“root”) – kurulum sırasında yaratılır
• Programs, e.g., web server, backup, ftp server, etc. – kurulum sırasında yaratılır
• Kullanıcılar– superuser tarafından yaratılır.
Kullanıcı Klasor Yapısı
Kullanıcı dosya ve klasorleri
• /etc/passwd• /etc/shadow• /etc/group• /etc/gshadow• /home/<user>
• useradd or adduser komutuyla olusur.
/etc/passwd
• Ana hesap ozellikleri: username, password, userID, groupID, gecos, home directory, default shell
• Usermod ile değişebilir.
/etc/shadow
• Amaç: passwords saklamak için• Sadece root görür.• Özellikler: username, password (encrypted),
password aging information
/etc/group
• Hesaplar (e.g., kullanıcılar) gruplara dahildir.• Aynı gruptakiler dosya ve klasör paylaşır.• Addgroup ile yeni gruplar yaratılabilir.
/etc/gshadow
• Amaç: grup passwords saklamak• “man gshadow”• Gruplar da password sahibi olabilir.
Komut Yapısı Linux komut yapısı formatı:
$ komut opsiyon(lar) arguman(lar) Examples:
$ ls$ ls –l$ ls /dev$ ls –l /dev
Bazı Basit Komutlar passwd: Şifre değiştir mkpasswd: Rasgele şifre oluştur date, cal: Bugunu goster, takvimi goster who, finger: Sistemdeki aktif kullanıcıları goster clear: Ekranı temizle echo: Yazılanı tekrarla. write, wall, talk; mesaj yaz... ……
Klasörle ilgili Komutlar: pwd: print working directory cd: change directory mkdir: make directory rmdir: remove directory ls: list the contents of directories
-l, -a, -R, -d options
Dosyalarla ilgili komutlar: touch: update the access and/or modification
time of a files cp: copy files mv: move and rename files ln: link files rm: remove files cat: concatenate files more/less: display files page by page od, strings: display binary files split: splits files
Help-Yardım
“man” command “info” “ help “
help pwd | more man ls info cd
Komut Parametrelerini Görmek
• Linux komutları bir veya birçok parametre ile birlikte kullanılabilir.
• ls komutunun da bir arada kullanılabileceği parametreler vardır.
• man komutu kullanılarak bir komut ile birlikte kullanılabilecekleri parametreler öğrenilebilir.
• Örn:
root@vbox$man ls
Özel Dizinler
• / (Kök dizini) : Tüm dizinlerin bağlı olduğu işletim sisteminin ana dizini
• . : Bulunduğunuz dizin• .. : Bulunduğunuz dizinin bağlı olduğu bir
üst dizin• .dosya : Gizli dosya • - : Bir önceki klasör• ~ : Kullanıcının ev dizini• ~kullanıcı_adı : Belirtilen kullanıcının ev dizini
Wildcard
• * wildcard sembolu herhangi sembol yerine kullanılabilir.– ls a*.txt a ile başlayan txt dosyaları
listeler.
– “?” tek karakter simgeler.- cp draft?.doc draft1.doc, draft2.doc,
draftb.doc, etc.
Bulunduğun Dizini Görmepwd komutu
Bulunduğunuz dizini görmek için pwd komutu kullanılır.
root@vbox$pwd
Dizinler Arası Gezinmecd komutu
root@vbox$cd <gecilecek_dizin>•Örn:
root@vbox$cd ..•Örn:
root@vbox$cd .•Örn:
root@vbox$cd testdir
Dizin İçeriğini Listelemekls komutu
• Örn:
root@vbox$ls• ls komutu bir dizine gidilmeden de o
dizinin altını görmek için kullanılabilir.
• Örn:
root@vbox$ls /etc
ls Komutu Parametreleri • Ls ile birlikte kullanılabilecek parametreler:
– -a (--all) . (nokta) ile başlayan dosyaları gizlemez.
– --author Her dosyanın yazarını basar.
– -l Uzun liste biçimi kullanılır.
– -s (--size) Dosya boyutlarını blok cinsinden gösterir.
– -S Dosya boyutuna göre sıralama yapar.
– --sort=sözcük sözcük ile belirtilen türde sıralama yapılır: extension (uzantısına göre -X), none (yok -U), size (boyuta göre -S), time (zamana göre -t), version (sürüme göre-v).
– -x Listeleme sütunlar halinde değil satıra dizilerek yapılır.
– -X Alfabetik sıralama dosya uzantısına göre yapılır.
• Örn: Bulunduğunuz dizindeki nesneleri ayrıntılı ve gizli dosyaları gösterecek biçimde listeleyiniz.
root@srv# ls –l –aveya;
root@srv# ls –la
ls Komutu Parametreleri
Yeni Dizin Yaratmamkdir komutu
root@vbox$ mkdir <dizinadı>•Örn:
root@vbox$mkdir ders root@vbox$mkdir -m 777 klasor
Dizin Kaldırmarmdir komutu
root@vbox$ rmdir <dizinadı>•Örn:
root@vbox$rmdir ders
Dizin Kopyalama ve Yeniden Adlandırma
•root@vbox$ cp –r dir1 dir2•root@vbox$ mv –r dir1 dir2
Dosya Kopyalama •root@vbox$ cp dosya1 dosya2•root@vbox$ cp –r dosya1 dosya2•root@vbox$ cp file1 file2 file3 directory
Dosya Silme •root@vbox$ rm dosya1 dosya2•root@vbox$ rm –r dosya1 dosya2
Dosya Yeniden Adlandırma •root@vbox$ mv dosya1 dosya2•root@vbox$ mv –r dosya1 dosya2•root@vbox$ mv file1 file2 file3 directory
Dosya Arama •root@vbox$ find *.conf•root@vbox$ find dosya*.*
Dosya Sıkıştırma
Oluşturma : tar -cf <archive name> <directory>
gzip <file name>,
Açma : tar -xf <archive name>
gunzip <zipped file
name>
Dosya İzinleri Erişim Seviyesi:
Kullanıcı - user
Grup - group
Diğerleri -others
İzin Türleri Read (r)
Write (w)
Execute (x)
İzinleri Değiştirme
Default İzinler Otamatik olarak yaratılanlar için izinler:
Dosya: -rw-rw-r-- 644Klasör: drwxrwxr-x 775
Why?
File Permission
chmod
chmod
Dosya Sahip ve Grubunun Değişmesi
– chgrp <group> file
– chown <user> file
cs490ns - cotter 70
Çevre Değişkenleri -Environmental Variables
• printenv– Bütün değişkenleri listeler.
• echo $PATH– Bir değişkenin değerini listeler.
• set $PATH=“$PATH:/sbin”– Geçici olarak “/sbin” değişkenini patikaya ekler.
• set– Bütün değişkenlerin son durumlarını gösterir.
cs490ns - cotter 71
Proses Yönetimi
• ps– Butun proseslerin durumunu yazar.
• ps aux– Aktif proseslerin durumunu yazar.
• kill –s 9 PID– Proses numarası 9 olan prosesi öldürür.
Top Related