Aslı Ergun

Linux GNU Uygulamalar, Dizinleri Komutlar

Linux İle Gelen Uygulamalar

• 1. Office Libre: Text yazma,çizim uygulamaları için kullanılır.

• Latex: Makale yazmak için kullanulan bibliyografig yazım editoru.

• GIMP: Photoshop benzeri goruntu editoru• Inkscape: Adobe Illustrator vector çizim

programı• Thunderbird: Email servisçisi, bircok email

hesabını kontrol eder.

Libre Office

• Editör• Presentasyon• Hesap• Veri tabanı

Yeni Paketler EklemekSnaptic Package Manager

GNU Image Manipulation Program GIMP

Linux Kullanıcıları

• Root (Yönetici)– Bütün sistem dosyalarını kontrol eder.– Herseyi yapabilen tek kullanıcıdır.– Bütün programları kullanan tek kullanıcıdır.

• Normal kullanıcılar– Herbiri kendisini “home” klasörü vardır.– Her kullanıcını dosyaları ayrılmıstır.– System data ve konfigurasyonunu değiştiremezler.– System datasını göremezler.

Basit Dosya Yapısı

• Hard disk 2 partisyon ayrılmıstır:– / (root) ve /home– Kullanıcı ve sistem datasını ayırmak temel

prensiptir.

• Kullanıcılar: 2 minimum– Super user (root)– En azından bir “normal” kullanıcı

Dizin Yapısı

Kök Dizini (/)

• İşletim Sisteminin çalışabilmesi için gerekli olan temel dosya sistemidir ve bütün dizinler kök dizinin altında bulunur. Sistemin açılabilmesi için kök dizinin altında bulunması gereken dizinler aşağıdaki gibidir. Bu dizinlerin dışında kullanıcıların ev dizinlerini tutmak için home, root kullanıcısının ev dizini olarak da root dizini kök dizininin altında bulunur. Ayrıca sistem hakkında bilgi alınabilecek proc dizini vardır.

/bin Dizini

• /bin dizini hem sistem yöneticileri hem de kullanıcıların kullanabileceği komutları içerir. Sistemin tek kullanıcılı moda ihtiyaç duyacağı komutlar bu dizinde bulunur. Ayrıca betikler tarafından kullanılan komutlar da bu dizinde bulunur.

/boot Dizini

• Açılış sırasında gerekli dosya ve dizinlerin bulunduğu dizindir.

/dev Dizini

• Aygıt dosyalarının bulunduğu dizindir

fd* : Floppy disk sürücülerihd*: IDE diskler ve diskler üzerinde

bulunan bölümlersd*: SCSI diskler ve diskler üzerinde

bulunan bölümlerlp*: Paralel Port

/etc Dizini

Konfigürasyon Dosyalarının bulunduğu dizindir. Bu dosyalar programın nasıl çalışması gerektiğini bildiren dosyalardır ve çalıştırılabilir dosya olamazlar. Ayrıca bu dizinin altında alt dizinlerde özel olarak servisler için konfigürasyon dosyaları toplanmış olabilir. /etc/X11: X Pencere Sistemi

Konfigürasyonu/etc/httpd: Web Sunucu

Konfigürasyonu

/home Dizini

• Kullanıcıların varsayılan olarak ev dizinlerin oluşturacağı dizindir, kullanıcı açma işlemi sırasında ev dizini olarak bu dizinden farklı dizinler de kullanılabilir.

/lib Dizini

• Sistemin açılması ve açıldıktan sonra düzgün çalışabilmesi için gerekli kitaplıkların bulunduğu dizindir. /bin /sbin dizinlerindeki komutlar buradaki kitaplıkları kullanır

• Ayrıca /lib/modules dizininin altında çekirdek sürümüne uygun olarak modüller bulunur, böylece farklı sürümlerdeki modüllerin karışması engellenmiş olur

/media Dizini

• Veri depolama aygıtlarının bağlma noktalarının bulunduğu dizindir.

Aşağıdaki dizinler bulunabilir.floppy Disket sürücücdrom CD-ROM sürücücdrecorder CD writerzip Zip sürücüsü

/mnt Dizini

• Sistem yöneticisinin geçici olarak herhangi bir dosya sistemine ulaşmak için oluşturabileceği bağlama noktalarını içeren dizindir.

• Sistemin çalışması için gerekli dosyalar bu dizinin içinde bulunmamalıdır.

/opt Dizini

• Sonradan yüklenilen programların dosyalarının bulunması için tasarlanmış dizindir. Genellikle alt dizin olarak paket ismi veya paketi çıkaran firma ismi kullanılır.

/proc Dizini

• Sistem ve çalışan prosesler ile ilgili bilgiler /proc dizininde bulunur. /proc dizini sistem çalışırken var olan sanal bir dizindir. Bazı komutlar bu dizin altından bilgi alarak çıktı üretir.

• Ayrıca çekirdeğin davranışını değiştirmek için /proc/sys dizinin altındaki dosyalar değiştirilir.

/root Dizini

• root kullanıcısının ev dizini olarak kullanılan dizindir. İstenildiği takdirde bu dizin değiştirilebilir.

/sbin Dizini

• Sadece sistem yönetimi için sistem yöneticisi tarafından kullanılan komutlar /sbin, /usr/sbin, /usr/local/sbin dizinlerinde bulunur.

• /sbin dizinindeki komutlar sistemin açılışı, kurtarılması veya onarılması için /bin dizinindeki komutlara ek olarak gelmiştir

• /usr/sbin dizinindeki komutlar sadece yerelde bulunan sistem yönetim komutlarıdır.

/srv Dizini

• Servislerin oluşturduğu dosyalar bu dizinde bulunur. – Örneğin web sunucusu için sunulan web

sayfalarının dosyaları bu dizinin altında bulunabilir.

/tmp Dizini

• /tmp dizini geçici olarak oluşturulacak dosyaların bulunabileceği dizindir. Kullanıcıların ve programların bu dizine yazma hakkı vardır.

/usr Dizini

Dizin Tanım

bin Kullanıcıların kullandıkları komutlar

include C programlarının kullandığı başlık dosyalarını içerir

lib Kitaplıklar

local Yerel Hiyerarşi (yerel olarak kurulmuş dosyalar burada yer alır)

sbin Sistem komutları

share Mimariden bağımsız paylaşılan veriler

Paylaşılan ve okunabilen dosyaların bulunduğu dizindir. Sistemin düzgün açılmasından sonra gerekli olacak dosyalar bu dizinin altında bulunur. /usr dizininin yapısı kök dizinin yapısına benzerdir ve aşağıdaki dizinleri barındırmak zorundadır.

/var Dizini

Dizin Tanım

spool Kuyrukta bekleyen dosyaların bulunduğu dizin (yazıcı, e-posta)

run Çalışan prosesler ile ilgili bilgilerin bulunduğu dosyalar (PID)

lock Kilit Dosyalar

log Log dosyaları

/var dizini değişen dosyaların bulunduğu dizindir. Bu dosyalar arasında kuyruk dizinleri, yönetim ve log dosyaları, geçici dosyalar bulunur

Bu dizinin altında bulunan önemli dizinler şunlardır:

cs490ns - cotter 31

System Organization

Directory Purpose

/ The root directory, which is the top of the file system.

/bin Critical executables needed to boot the system.

/dev Devices connected to the system, such as terminals, disks, tapes, modems, etc.

/etc System configuration files, including passwords, network addresses and names, system start-up settings, etc.

/home Location of users directories.

/lib The home of various shared libraries for programs.

cs490ns - cotter 32

System OrganizationDirectory Purpose

/mnt The point where file systems exported from another system are temporarily mounted.

/proc Images of currently executing processes on the system.

/tmp Temporary files that are cleaned up during the boot operation.

/usr A variety of system files, including standard system utilities (/usr/bin), manual pages (/usr/man), headers for C programs (/usr/include), and administration executables (/usr/sbin).

/var Directory that stores log files (/var/log) and temporary storage space for services (such as spooling for mail, printers, etc.).

. Current directory.

.. The directory just above the current directory.

Hesap Yaratma ve Ulasım Komutları

• Hesap yaratma:– useradd, usermod, userdel

• Hesap ozellikleri ayarlama:– getent passwd <user>

• Grup ozellikleri değiştirme:– getent group <group>

Hesaplar

• Superuser (“root”) – kurulum sırasında yaratılır

• Programs, e.g., web server, backup, ftp server, etc. – kurulum sırasında yaratılır

• Kullanıcılar– superuser tarafından yaratılır.

Kullanıcı Klasor Yapısı

Kullanıcı dosya ve klasorleri

• /etc/passwd• /etc/shadow• /etc/group• /etc/gshadow• /home/<user>

• useradd or adduser komutuyla olusur.

/etc/passwd

• Ana hesap ozellikleri: username, password, userID, groupID, gecos, home directory, default shell

• Usermod ile değişebilir.

/etc/shadow

• Amaç: passwords saklamak için• Sadece root görür.• Özellikler: username, password (encrypted),

password aging information

/etc/group

• Hesaplar (e.g., kullanıcılar) gruplara dahildir.• Aynı gruptakiler dosya ve klasör paylaşır.• Addgroup ile yeni gruplar yaratılabilir.

/etc/gshadow

• Amaç: grup passwords saklamak• “man gshadow”• Gruplar da password sahibi olabilir.

Komut Yapısı Linux komut yapısı formatı:

$ komut opsiyon(lar) arguman(lar) Examples:

$ ls$ ls –l$ ls /dev$ ls –l /dev

Bazı Basit Komutlar passwd: Şifre değiştir mkpasswd: Rasgele şifre oluştur date, cal: Bugunu goster, takvimi goster who, finger: Sistemdeki aktif kullanıcıları goster clear: Ekranı temizle echo: Yazılanı tekrarla. write, wall, talk; mesaj yaz... ……

Klasörle ilgili Komutlar: pwd: print working directory cd: change directory mkdir: make directory rmdir: remove directory ls: list the contents of directories

-l, -a, -R, -d options

Dosyalarla ilgili komutlar: touch: update the access and/or modification

time of a files cp: copy files mv: move and rename files ln: link files rm: remove files cat: concatenate files more/less: display files page by page od, strings: display binary files split: splits files

Help-Yardım

“man” command “info” “ help “

help pwd | more man ls info cd

Komut Parametrelerini Görmek

• Linux komutları bir veya birçok parametre ile birlikte kullanılabilir.

• ls komutunun da bir arada kullanılabileceği parametreler vardır.

• man komutu kullanılarak bir komut ile birlikte kullanılabilecekleri parametreler öğrenilebilir.

• Örn:

root@vbox$man ls

Özel Dizinler

• / (Kök dizini) : Tüm dizinlerin bağlı olduğu işletim sisteminin ana dizini

• . : Bulunduğunuz dizin• .. : Bulunduğunuz dizinin bağlı olduğu bir

üst dizin• .dosya : Gizli dosya • - : Bir önceki klasör• ~ : Kullanıcının ev dizini• ~kullanıcı_adı : Belirtilen kullanıcının ev dizini

Wildcard

• * wildcard sembolu herhangi sembol yerine kullanılabilir.– ls a*.txt a ile başlayan txt dosyaları

listeler.

– “?” tek karakter simgeler.- cp draft?.doc draft1.doc, draft2.doc,

draftb.doc, etc.

Bulunduğun Dizini Görmepwd komutu

Bulunduğunuz dizini görmek için pwd komutu kullanılır.

root@vbox$pwd

Dizinler Arası Gezinmecd komutu

root@vbox$cd <gecilecek_dizin>•Örn:

root@vbox$cd ..•Örn:

root@vbox$cd .•Örn:

root@vbox$cd testdir

Dizin İçeriğini Listelemekls komutu

• Örn:

root@vbox$ls• ls komutu bir dizine gidilmeden de o

dizinin altını görmek için kullanılabilir.

• Örn:

root@vbox$ls /etc

ls Komutu Parametreleri • Ls ile birlikte kullanılabilecek parametreler:

– -a (--all) . (nokta) ile başlayan dosyaları gizlemez.

– --author Her dosyanın yazarını basar.

– -l Uzun liste biçimi kullanılır.

– -s (--size) Dosya boyutlarını blok cinsinden gösterir.

– -S Dosya boyutuna göre sıralama yapar.

– --sort=sözcük sözcük ile belirtilen türde sıralama yapılır: extension (uzantısına göre -X), none (yok -U), size (boyuta göre -S), time (zamana göre -t), version (sürüme göre-v).

– -x Listeleme sütunlar halinde değil satıra dizilerek yapılır.

– -X Alfabetik sıralama dosya uzantısına göre yapılır.

• Örn: Bulunduğunuz dizindeki nesneleri ayrıntılı ve gizli dosyaları gösterecek biçimde listeleyiniz.

root@srv# ls –l –aveya;

root@srv# ls –la

ls Komutu Parametreleri

Yeni Dizin Yaratmamkdir komutu

root@vbox$ mkdir <dizinadı>•Örn:

root@vbox$mkdir ders root@vbox$mkdir -m 777 klasor

Dizin Kaldırmarmdir komutu

root@vbox$ rmdir <dizinadı>•Örn:

root@vbox$rmdir ders

Dizin Kopyalama ve Yeniden Adlandırma

•root@vbox$ cp –r dir1 dir2•root@vbox$ mv –r dir1 dir2

Dosya Kopyalama •root@vbox$ cp dosya1 dosya2•root@vbox$ cp –r dosya1 dosya2•root@vbox$ cp file1 file2 file3 directory

Dosya Silme •root@vbox$ rm dosya1 dosya2•root@vbox$ rm –r dosya1 dosya2

Dosya Yeniden Adlandırma •root@vbox$ mv dosya1 dosya2•root@vbox$ mv –r dosya1 dosya2•root@vbox$ mv file1 file2 file3 directory

Dosya Arama •root@vbox$ find *.conf•root@vbox$ find dosya*.*

Dosya Sıkıştırma

Oluşturma : tar -cf <archive name> <directory>

gzip <file name>,

Açma : tar -xf <archive name>

gunzip <zipped file

name>

Dosya İzinleri Erişim Seviyesi:

Kullanıcı - user

Grup - group

Diğerleri -others

İzin Türleri Read (r)

Write (w)

Execute (x)

İzinleri Değiştirme

Default İzinler Otamatik olarak yaratılanlar için izinler:

Dosya: -rw-rw-r-- 644Klasör: drwxrwxr-x 775

Why?

File Permission

chmod

chmod

Dosya Sahip ve Grubunun Değişmesi

– chgrp <group> file

– chown <user> file

cs490ns - cotter 70

Çevre Değişkenleri -Environmental Variables

• printenv– Bütün değişkenleri listeler.

• echo $PATH– Bir değişkenin değerini listeler.

• set $PATH=“$PATH:/sbin”– Geçici olarak “/sbin” değişkenini patikaya ekler.

• set– Bütün değişkenlerin son durumlarını gösterir.

cs490ns - cotter 71

Proses Yönetimi

• ps– Butun proseslerin durumunu yazar.

• ps aux– Aktif proseslerin durumunu yazar.

• kill –s 9 PID– Proses numarası 9 olan prosesi öldürür.