8/17/2019 ARSITEKTUR_Hijau_pada_perkantoran_di_sud.docx
1/8
ARSITEKTUR HIJAU PADA PERKANTORAN DI SUDIRMAN
GREEN ARCHITECTURE ON OFFICES AT SUDIRMAN
NABILA DEWANTARI
052.11.026
Jurusan Arsi!"ur # $TSP Uni%!rsias Trisa"i
J&. K'ai Ta(a N). 1* +r),)&* Ja"ara 11--0
!/anarir)"!ai&.)
ABSTRAK
Suiran !ru(a"an s!3ua4 a!ra4 i Ja"ara 'an, r)(is* i)inasi )&!4 ,!un,,!un,
(!r"an)ran. K!3an'a"an ,!un, (!r"an)ran isana i3an,un (aa asa International Style
s!an, !naur 'aiu !ra 1780an. S!4in,,a 3an,unan i)inasi )&!4 "aa ai 'an,
san,a ia" !r!s()n i"&i r)(is an an "!3uu4an &in,"un,an ")a Ja"ara. A"i3an'a
(!n,,unaan (!nin,in ruan,an s!araa a"sia&* (!3)r)san !n!r,i &ainn'a an
(!n!aran &in,"un,an s!a"in !nai. S!4in,,a (!n!ra(an !na as(!" arsi!"ur 4iau'aiu ")ns!r%asi !n!r,i* "!rasaa !n,an i"&i* (!n,uran,an (!a"aian su3!r a'a 3aru*
"!s!suaian unu" (!n,,una an a(a" s!ra a"u(an 3an'a" as(!" 'an, sa&in, !nun,
!ru(a"an s)&usi 'an, !(a unu" 3an,unan (!r"an)ran i a!ra4 Suiran.
Kaa "uni9 arsi!"ur 4iau* (!r"an)ran* Suiran* Ja"ara* &in,"un,an
ABSTRA:T
Sudirman is a region in tropi !a"arta dominated #y o$$ie #uildings% Most o$ t&ose #uildngs
'ere #uilt in International Style era on ()*+s% So glasses dominate t&ose #uildings, '&i&
doesn-t respond t&e tropial limate and !a"arta en.ironmental needs% It auses ma/imum
usage o$ air onditioner, anot&er energy 'aste, and more en.ironmental pollution% Appliation o$ si/ green ar&iteture aspets su& as energy onser.ation, 'or"ing 'it&
limate, minimi0ing ne' resoures, respet $or user and site, and &olism are t&e rig&t
solutions $or o$$ie #uildngs in Sudirman
1ey'ords2 green ar&iteture, o$$ies, Sudirman, !a"arta, en.ironment
A. PENDAHULUAN
A.1 LATAR BELAKAN+
Suiran !ru(a"an a!ra4 'an, (a&in,
i)inasi ,!un, (!r"an)ran an asi4
un,"in i3an,un &a,i. T!r&!a" i a!ra4
(!r3aasan Ja"ara Pusa an Ja"ara
S!&aan 'an, !i&i"i i"&i r)(is iana
sinar aa4ari 3!rsinar 4a(ir s!(anan,
a4un is!&in,i ura4 4uan i /a"u 'an,
i asa ini sua4 ia" !n!nu. I"&i
'an, sua4 ia" !n!nu iu s!niri
!ru(a"an a"i3a ari "!!r)3)4ananusia Ja"ara a&a !na,a a&an'a.
P!3an,unan ,!un,,!un, (!r"an)ran
'an, san,a (!sa an(a !r!s()n i"&i
an &in,"un,an s!"iarn'a !&a4
!n'!3a3"an (!3)r)san !n!r,i 'an,
"!uian !n,uras a&a an 3uan,ann'a
!n!ari a&a*
Ha(ir "!s!&uru4an 3an,unan
(!r"an)ran i a!ra4 Suiran
!ru(a"an ")r3an ari ,!narn'a
international style i a4un 1780an an(a
!(!r4ai"an 3a4/a ,a'a !rs!3u ia"
))" i!ra("an i a!ra4 r)(is s!(!ri
Suiran. P!n,,unaan "aa ai i4a(ir s!&uru4 3an,unan !n'!3a3"an
(anu&an !;!" rua4 "aa na ruan, a&a
8/17/2019 ARSITEKTUR_Hijau_pada_perkantoran_di_sud.docx
2/8
!nai &!3i4 (anas s!4in,,a
!3uu4"an (!n,,unaan (!nin,in
ruan,an s!ara a"sia&. A(a3i&a
(!3an,unan ,!un, (!r"an)ran s!(!ri
ini i&a"u"an !rus !n!rus a"a
&in,"un,an Ja"ara a"an s!a"in (anas
an su3!ra'a a&a a"an s!a"in
!r!ar an !r"uras. Paa4a& !/asa ini
sua4 s!a"in au an a&a iu s!niri
s!4arusn'a !nai as(!" 'an, (a&in,
i(!u&i"an a&a (!3an,unan.
Arsi!"ur 4iau aa&a4 a/a3an 'an,
s!4arusn'a a"an asa&a4 ini.
Di&aar3!&a"an,i (!rasa&a4an !rs!3u*
(!nu&is !3ua "ar'a u&is !n,an uu&
8/17/2019 ARSITEKTUR_Hijau_pada_perkantoran_di_sud.docx
3/8
!n)r)n, u(a'a aur u&an, a!ria&
sin!is s!ra raa4 &in,"un,an.
Paa 3u"u +r!!n D!si,n ;)r Susaina3&!
$uur! "ar'a Br!na an R)3!r ?a&!
a4un 1776 iun,"a("an !na as(!"
3an,unan 4iau.
1. H!a !n!r,i
Sun,,u4 san,a i!&a a(a3i&a
!na&an"an s!ara )(!rasi)na&
suau 3an,unan !n,an s!i"i
un,"in !n,,una"an su3!r
!n!r,i 'an, &an,"a aau
!3uu4"an /a"u 'an, &aa
unu" !n,4asi&"ann'a "!3a&i.
S)&usi 'an, a(a !,aasin'aaa&a4 !sain 3an,unan 4arus
a(u !)i;i"asi i"&i an
i3ua 3!raa(asi !n,an
&in,"un,an 3u"an !ru3a4
&in,"un,an 'an, sua4 aa. L!3i4
!&asn'a !n,an !an;aa"an
()!nsi aa4ari s!3a,ai su3!r
!n!r,i.
1. Ban,uanan i3ua !anan,
an i(is unu"
!a"sia&"an (!na4a'aan
an !n,4!a !n!r,i &isri".2. M!an;aa"an !n!r,i
aa4ari 'an, !r(anar a&a
3!nu" !n!r,i 4!ra& s!3a,ai
su3!r &isri" !n,an
!n,,una"an a&a
3&oto.oltai 'an, i&!a""an
i aas aa(. S!an,"an aa(
i3ua irin, ari aas "!
3a/a4 !nuu inin, iur
3ara aau s!a&ur !n,an ara4
(!r!aran aa4ari unu"
!na(a"an sinar aa4ari'an, a"sia&.
>. M!asan, &a(u &isri" 4an'a (aa
3a,ian 'an, in!nsiasn'a r!na4. S!&ain
iu u,a !n,,una"an a&a ")nr)&
(!n,uran,anin!nsias &a(u ))ais
s!4in,,a &a(u 4an'a !anar"an
a4a'a s!3an'a" 'an, i3uu4"an sa(ai
in,"a !ran, !r!nu.
-. M!n,,una"an Sunsreen (aa !n!&a
'an, s!ara ))ais a(a !n,aur
in!nsias a4a'a an !n!r,i (anas 'an,
3!r&!3i4an asu" "! a&a ruan,an.
5. M!n,!a in!ri)r 3an,unan !n,an
/arna !ra4 a(i ia" !n'i&au"an* 'an,
3!ruuan unu" !nin,"a"an in!nsias
a4a'a.
Ban,unan ia" !n,,un"an (!anas
3uaan* s!ua (!anas i4asi&"an )&!4
(!n,4uni an a4a'a aa4ari 'an, asu"
!&a&ui &u3an, %!ni&asi.
2. 4or"ing 'it& Climate @M!an;aa"an
")nisi an su3!r !n!r,i a&ai
M!&a&ui (!n!"aan green ar&iteture
3an,unan 3!raa(asi !n,an
&in,"un,ann'a. Ha& ini i&a"u"an !n,an
!an;aa"an ")nisi a&a* i"&i an
&in,"un,ann'a s!"iar "! a&a 3!nu"
s!ra (!n,)(!rasian 3an,unan* isa&n'a
!n,an ara9
. Ori!nasi 3an,unan !r4aa( sinar aa4ari.
8. M!n,,una"an sis! air (u(
an r)s %!ni&ai)n unu"
!nisri3usi"an uara 'an,
3!rsi4 an s!u" "! a&a
ruan,an.
7. M!n,,una"an u3u4an an air
s!3a,ai (!n,aur i"&i. Misa&n'a
!n,an !3ua ")&a air i
s!"iar 3an,unan.
10. M!n,,una"an !n!&a an aa(
'an, s!3a,ian 3isa i3u"a aniuu( unu" !na(a"an a4a'a
an (!n,4a/aan 'an, s!suai
"!3uu4an.
>. Respet $or Site @M!nan,,a(i "!aaan
a(a" (aa 3an,unan
P!r!nanaan !n,au (aa in!ra"si
anara 3an,unan an a(a"n'a. Ha& ini
ia"su"an "!3!raan 3an,unan 3ai"
ari s!,i ")nsru"si* 3!nu" an
(!n,)(!rasiann'a ia" !rusa"
&in,"un,an s!"iar* !n,an ara s!3a,ai 3!ri"u.
M!(!ra4an"an ")nisi a(a" !n,an
!3ua !sain 'an, !n,i"ui 3!nu"
a(a" 'an, aa.
Luas (!ru"aan asar 3an,unan 'an,
"!i&* 'aiu (!ri3an,an !n!sain
3an,unan s!ara %!ri"a&.
M!n,,una"an a!ria& &)"a& an a!ria&
'an, ia" !rusa" &in,"un,an.
-. Respet $or User @M!(!r4ai"an
(!n,,una 3an,unan
Anara (!a"ai an green ar&iteture
8/17/2019 ARSITEKTUR_Hijau_pada_perkantoran_di_sud.docx
4/8
!(un'ai "!!r"aian 'an, san,a !ra.
K!3uu4an a"an ,r!!n ar4i!ur! 4arus
!(!r4ai"an ")nisi (!a"ai 'an,
iiri"an i a&a (!r!nanaan an
(!n,)(!rasiann'a.
5. 5imitting Ne' Resoures
@M!inia&"an Su3!r Da'a Baru
Suau 3an,unan s!4arusn'a iranan,
!n,)(ia&"an a!ria& 'an, aa !n,an
!inia&"an (!n,,unaan a!ria& 3aru*
iana (aa a"4ir uur 3an,unan a(a
i,una"an "!3a&i unu" !3!nu"
aanan arsi!"ur &ainn'a.
6. Holisti
M!i&i"i (!n,!rian !n!sain 3an,unan
!n,an !n!ra("an 5 ()in i aas !nai
sau a&a (r)s!s (!ranan,an. Prinsi(
(rinsi( green ar&iteture (aa asarn'a
ia" a(a i(isa4"an* "ar!na sa&in,
3!r4u3un,an sau saa &ain. T!nu s!ar
(arsia& a"an &!3i4 ua4 !n!ra("an
(rinsi((rinsi( !rs!3u. O&!4 "ar!na iu*
s!3an'a" un,"in a(a !n,a(&i"asi"an
green ar&iteture 'an, aa s!ara
"!s!&uru4an s!suai ()!nsi 'an, aa i
a&a si!.
B.2 SERTI$IKASI BAN+UNAN HIJAU
+REEN BUILDIN+ :OUN:IL
INDONESIA
Aa&a4 &!3a,a aniri @n)n
,)%!rn!n an nir&a3a @n)n;)r (r);i
'an, 3!r")i!n (!nu4 !r4aa(
(!nii"an as'ara"a a&a
!n,a(&i"asi"an (ra"i"(ra"i" !r3ai"
&in,"un,an an !;asi&iasi rans;)rasiinusri 3an,unan ,&)3a& 'an,
3!r"!&anuan. +B: INDONESIA
iiri"an (aa a4un 2007 an
is!&!n,,ara"an )&!4 sin!r,i i anara (ara
(!an,"u
"!(!nin,ann'a* !&i(ui 9
o P!!rina4
o Ka&an,an inusri s!")r 3an,unan
an (r)(!ri*
o Pr);!si)na& 3ian, asa ")nsru"si
o Insiusi (!nii"an an (!n!&iian
L!3a,a ini !ru(a"an E!r,in,
M!3!r ari W)r& +r!!n Bui&in,
:)uni& @W+B: 'an, 3!r(usa i
T)r)n)* Kanaa Sa&a4 sau (r),ra
&!3a,a ini aa&a4 !n'!&!n,,ara"an
"!,iaan S!ri;i"asi Ban,unan Hiau i
In)n!sia 3!rasar"an (!ran,"a (!ni&aian
"4as In)n!sia 'an, is!3u +REENSHIP.
M!&a&ui &!3a,a ini (!!rina4
!n'aa"an u"un,ann'a unu"
!n'!4a"an "!3a&i ")nisi ,!un,
,!un, i (!r")aan ari (!n'a"i SBS
@si" 3ui&in, s'nr)!.
+REENSHIP !n,,una"an "ri!ria
(!ni&aian s!a(a un,"in 3!rasar"an
sanar &)"a& 3a"u s!(!ri UU* K!((r!s*
In(!s* P!r!n* K!(!n an SNI. +r!!nHi,4 Ris! Bui&in,
:. PEMBAHASAN
:.1 KEADAAN PERKANTORAN
JALAN SUDIRMAN SAAT INI
Ja&an Suiran !ru(a"an sa&a4sau a&an
uaa i Ja"ara an u,a s!3a,ai (usa
3isnis s!4in,,a a" !n,4!ran"an
(!r"an)ran !n)inasi a"an ini.
M!&inasi !na "!&ura4an s!(anan,
!(a "i&)!!r iu&ai ari Du"u4 Aas*Tana4 A3an, Ja"ara Pusa sa(ai
S!na'an* K!3a')ran Baru* Ja"ara S!&aan*
"ia a(a !&i4a ,!un, (!r"an)ran ari
3!r3a,ai Caan an "!&as. Mu&ai ari
3an,unan ")r3an international style
s!(!ri !nara In)!!n* P&aCa
Ba(in)* P&aCa ABDA an &ain&ain*
3an,unan 3!r,a'a n!)"&asi" 'aiu Da
?ini T)/!r* 3a4"an ua 3an,unan (!rai4
s!ri;i"asi (&ainu +B:I Sa()!rna
Sra!,i Suar! an M!nara B:A.
T!ra(a (u&a ,!un, (!r"an)ran!rin,,i i In)n!sia 'aiu Wisa BNI -6
an "a/asan S:BD @Suiran :!nra&
Bussin!ss Disri. Tia" u"u( !n,an
3an'a"n'a (!r"an)ran i a&an ini*
"!!(ann'a asi4 a"an i3an,un ,!un,
"an)r &a,i i Suiran. Sa&a4sauna 'an,
s!an, i,ara( aa&a4 i&i" (!rusa4aan
(r)(!ri Sin,a(ura* K!((!& Lan.
B!3!ra(a 3an,unan u,a !i&i"i
"!un,"inan unu" ir!n)%asi.
Ha&4a& !rs!3u iaas !nunu""an
3a4/a asi4 iun,"in"an 3a,i
8/17/2019 ARSITEKTUR_Hijau_pada_perkantoran_di_sud.docx
5/8
(!r"an)ran i Suiran unu"
!n'!suai"an 3!nu""an an ruan,n'a
!n,an &in,"un,an !&a&ui arsi!"ur
4iau.
:.2 KASUSKASUS BAN+UNAN DI
SUDIRMAN
Tia" s!&uru4 3an,unan (!r"an)ran i
Suiran aa&a4 ")r3an ari international
style aau 4an'a !(!r4ai"an !;isi!nsi
3ia'a (!3an,unan an(a !(!r4ai"an
&in,"un,an. B!ri"u aa&a4 "asus"asus
'an, a"an i!&as"an* i(i&i4 3!asar"an
i,a "a!,)ri. Ka!,)ri (!raa aa&a4
3an,unan 'an, sua4 !n!ra("an
arsi!"ur 4iau* "!uian 3an,unan 'an,
sua4 !na(a s!ri;i"asi +B:I* an'an, !ra"4ir aa&a4 3an,unan 'an, (a&in,
ia" !(!r4ai"an arsi!"ur 4iau.
1. Wisa D4ara&a @s!"aran,
Ini&an T)/!r
M!s"i(un 3u"an !ru(a"an
3an,unan 3!rs!ri;i"asi +B:I*
naun ,!un, ini !&a4
!n!ra("an as(!"as(!"
arsi!"ur 4iau. Diiri"an a4un
1786 )&!4 arsi!" Pau& Ru)&(4.
Ru)&(4 !rins(irasi ari 3!nu" aa(aa( i In)n!sia 'an,
!i&i"i )%!rs!" "ar!na
!r!s()n i"&i r)(isn'a
s!4in,,a a(a3i&a i a&a ,!un,
ia" a"an s!ara &an,sun, i!r(a
a4a'a aa4ari. T!ra(a (u&a
%)i 'an, u"u( 3!sar s!4in,,a
uara s!u" asi4 !rasa i
a&an'a an(a "!4uanan saa
!rasa"ann'a. Ba4"an i
(!r!nanaan a/a&* 3an,unan ini
s!3!narn'a ia" (!r&u!n,,una"an (!nin,in ruan,an.
Naun s!irin, 3!ra&ann'a /a"u
an !;!" rua4 "aa !&a4
!3!ri (anas 'an, u"u( (ara4
an ia" !n!nu* a"4irn'a
3an,unan ini !n,,una"an
(!nin,in ruan,an. Naun (aa
")ri)r 4a& !rs!3u asi4 ia"
i(!r&u"an "ar!na uara s!u"
asi4 a(a asu". P!na4a'aan
&a(u (aa sian, 4ari u,a ia"
!r&a&u i(!r&u"an (aa ")ri)r
"ar!na a4a'a aa4ari asi4
a(a asu" an(a (!n,,una
!rasa !ri" au(un "!4uanan.
Dari "!!na as(!" arsi!"ur
4iau* sua4 i!ra("an s!ia"n'a
&ia as(!" (aa Ini&an T)/!r
ini. Ban,unan ini !&a4 3!rusa4a
!n,)(ia&"an !n!r,i 'an,
ii&i"i a&an'a* !r!s()n i"&i*
!r!s()n "!3uu4an (!n,,una
an "!aaan a(a"n'a* an aan'a
as(!" 'an, sa&in, !nu"un,.
+a3ar 1. Wisa D4ara&a Sa"i
T!r&i4a )%!rs!" 'an, !ra(a i
s!ia( &anain'a !n,an anaanra3a 4iau.
+a3ar 2. D!na4 Ti(i"a& Wisa
D4ara&a Sa"i
8/17/2019 ARSITEKTUR_Hijau_pada_perkantoran_di_sud.docx
6/8
+a3ar >. ?)i 'an, u"u(
in,,i.
2. M!nara B:A
K)nras !n,an Wisa D4ara&a Sa"i
'an, !3!ri"an "!raa4an !&a&ui
"!s!!r4anaan* ,!un, s!&uas -50.00
!!r (!rs!,i ini !n,,una"an !"n)&),i
'an, an,,i4 unu" !a( raa4. $asan'a
i)inasi "aa ai naun !"n)&),in'a
raa4 &in,"un,an.
M!ru(a"an 3an,unan (!rai4 s!ri;i"asi
4iau (!raa i Ja"ara* 3an,unan
(!na"ar &an,i ini !n,,una"an dou#le
glasses s!4in,,a 4!a !n!r,i sa(ai >5
(!rs!n. La4an ini u,a a(u !n,)&a4
air 4uan sa(ai s!raus (!rs!n. Naunia" s!a"sia& as(!" arsi!"ur 4iau
'an, i!ra("an Wisa D4ara&a*
3an,unan ini ia" 3!nar3!nar
!a"sia&"an (!n,,unaan !n!r,i a&a
an i"&i r)(isn'a. Ka&au iu 3!nar3!nar
ian;aa"an* a"a (!n,,unaan dou#le
glasses ia" i(!r&u"an. Naun !"n)&),i
ini 3isa !nai sa&a4sau usa4a
(!n,4!aan !n!r,i an !a( raa4
&in,"un,an !s"i(un !sain 3an,unann'a
)!rn aau(un ;uurisii". Ma!ria& 'an,
i,una"an (aa 3an,unan ini s!&uru4n'a!ru(a"an a!ria& &)"a&.
+a3ar -. M!nara B:A
>. Sa()!rna Sra!,i Suar!
Masi4 sau "a!,)ri !n,an !nara B:A
'aiu (!rai4 s!ri;i"asi +B:I* 3an,unan
ini s!ara !sain u,a !i&i"i "!uni"an
!rs!niri. D!sainn'a s!(!ri 3an,unan
Er)(a "&asi" !n,an aan 'an, 3!r!a
s!naa !n,an 3an,unan'a. T!"n)&),i
3an,unan 4iau 'an, i!ra("an aa&a4
as(!" !naur u&an, su3!r a'a 'an,
aa 'aiu air "!uian i,una"an unu" (!ra/aan &ans!"a( an ooling to'er .
S!&ain iu i&a"u"an u(&a (!isa4an
sa(a4 s!4in,,a (!n,)&a4ann'a &!3i4
ua4 an ia" !n!ari &in,"un,an.
Saa s!(!ri M!nara B:A* ia"
s!a"sia& as(!" arsi!"ur 4iau 'an,
i!ra("an Wisa D4ara&a* naun !a(
!r!s()n &in,"un,ann'a !n,,una"an
!"n)&),i 'an, ii&i"i.
+a3ar 5. Pinu asu" uaa !n,an
aan "!i& i !(ann'a
+a3ar 6. Sa()!rna Sra!,i Suar!
-. In);)) T)/!r an P&aCa Mar!in
Ban,unan a(ar!!n an "an)r i
Suiran P&aCa :)(&! !n,an &uas 3an,unann'a s!"iar 100.000 !!r
(!rs!,i. M!ru(a"an 3an,unan in,,i
3!r3!nu" )/!r 'an, s!&uru4n'a 3!r&a(is
"aa. Ba4"an i ruan, 'an, !ru(a"an
"aar ani (ri%a (!n,4uni a(ar!!n.
M!n,,una"an ;asi&ias )!rn s!(!ri &i;
!"s!"ui; an (!nin,in ruan,an i
s!&uru4 ruan,. Dari sini !&as 3a4/a as(!"
&in,"un,an "uran, i(!r4ai"an. Tia" aa
as(!" !"n)&),i &in,"un,an 'an,
is!3u"an aau iai"an "!un,,u&an ari
3an,unan ini.
8/17/2019 ARSITEKTUR_Hijau_pada_perkantoran_di_sud.docx
7/8
+a3ar . In);)) T)/!r an P&aCa
Mar!in
ASPEK +REEN
AR:HITE:TUR
E
1 2 > - 5 6
BAN+UNAN
Wisa D4ara&a
Sa"i
% % % % %
M!nara B:A % % %
Sa()!rna
Sra!,i Suar!
% % %
In);)) T)/!r
an P&aCa Mar!in
%
1eterangan
(% Hemat energi6% 1er7asama dengan i"lim
8% Menanggapi "eadaan tapa"
9% Memper&ati"an pengguna
#angunan
:% Meminimal"an sum#er daya
#aru
;% Holism
Ta3!& 1. P!r3anin,an as(!" arsi!"ur
4iau )&!4 )n)4 "asus
:.> KONSEP KANTOR DEN+AN
ARSITEKTUR HIJAU FAN+ LAFAK DI+UNAKAN DI PERKANTORAN
SUDIRMAN
M!&a&ui )n)4)n)4 i aas a(a
i(a4ai a(a saa 'an, i3uu4"an s!3ua4
3an,unan unu" !nai 3an,unan 4iau.
Lin,"un,an aa&a4 ()")" inin'a an
!"n)&),i aa&a4 /aa4 unu"
!na(ain'a. K)ns!( (!raa 'an,
iana&isa a(a"a4 s!ua a(a" 3an,unan
s!suai !n,an "ri!ria. S!3a,ai )n)4
M!nara B:A an P&aCa Mar!in ai.
M!nara B:A !an, asi4 3!rusa4a
!n,,una"an !"n)&),i eo
8/17/2019 ARSITEKTUR_Hijau_pada_perkantoran_di_sud.docx
8/8