1
2
3
4
5
. ... , ( ) . .. , , , , . .. , , , , , , . .. , , . , , . .. , ,
. .. , , , .( ) ( ), , , , . , , , , . .. , , , . , , , . , , , . , , . .. , , (. .) . , , (.) .
.( ) , , , , . , , ,
.( ) , , , ,
.(.)
.(.).. ( )
, ,
2012 . . . ., ( ) . . . ., . . . ., (.)
6
....-06
,
-1 722 -2 : 2340 -3 : 4153 -4 5465 -5 6678 -6 , 7993 -7 : 94108 -8 , 109127 -9 ( ) 128148 -10 149163 -11 164173 -12 , (
) 174184
-13 (- )
185197
-14 - ( ) 198209 15 210236 16 ( ) 237245 -17 246254 -18 255262 -19 263274 -20 275287
7
1 (Inter relation
between Trade and Urbanisation)
1.0 1.1 1.2 1.3
1.3.1 : 1.3.2 : 1.3.3 1.3.4
1.4 1.4.1 1.4.2 1.4.3 1.44
1.5 : 1.6 1.7 1.8
1.0
1. , 2. '
, 3. , 4. , 5. :
1.1
,
8
, :
:
, . , :
1.2 :
' , , ,
'''' '''' ,
'' '' , '' ''
(1) (2)
9
(3) :
, , , , : , , , , , , , , , ,
,
() , () () , () ,
1.3 ,
,
10
.
1.3.1
, ( ) , () () ,
, ,
: , , , ,
,
11
1.3.2
, , , . 6 ,
,
, , , , , , , ( ),
, , , , , , , ,
1.3.3
( ), (), , , , ,
12
, 4,000
( ), , ()
, , , , ,
1.3.4
, , , , , , ' 6 . ' , 18 ,
, '''' ,
13
, ,
, , , , , , , ,
, , , , , , , , , ( ) , ,
, , , '
, ,
14
()
, ,
,
() : , , , , , , , , , , , , ,
.. , () , , , , ,
, ()
() , , , ,
15
1.4 1.4.1
, ,
:
:
, , , , , , , , ( )
1.4.2
, , , , , ,
,
, , ,
16
, , ,
, ;
85 97 32 9
, , , , ,
1 311" 5 2 "2 4
1" 1" 35 2 22 4 4
180 108 8 6 30"23''8
:
, , , , , , :
1.4.3
,
17
:
, ,
13 : , , , , , , , ,
, ,
, 1,000 .. ()
, : ,
. ( , .13) . 500 , , , , , ,
18
....... , ( ) ..... : ( ) , , ,
, , , , , , , , , , , , , ,
, ,
1.4.4
, , , , , , , , , , ,
19
, , , , , , , , ( ), , , , , , , ,
1.5 ':
, , , ,
, , , , , , , ( , 25 26) '' , , , , ''
, , , : , , , , ( ) , , ,
20
, , , ,
, , :
; '' ''
. 200 300 . , '' , : , , , ,
,
21
1.6
, , ,
; , , ,
, , , , , , , ..
: , , , , , , , , ,
22
,
1.7 (1)
(150 ) (2)
(200 ) (3) ?
(150 ) (4)
(100 ) (5)
(200 ) (6) (150 )
. . . .
1.8 1. , :
2. ,
:
3. , : 4. , : 5. : 6. , : 7. , :
8. : 9. : 10. : 11. , :
23
2 :
2.0 2.1 2.2
2.2.1 2.2.2 2.2.3 ( ) 2.2.4 2.2.5 2.2.6 2.2.7 2.2.8 ,
2.3 2.3.1 2.3.2 23.3
2.4 2.5 2.6 2.7 2.8
2.0 ,
, 4500 , / ,
24
2.1 ( )
,
4000 (1931) .. (1938) (1940) ,
20 30 ( ) . . , , ,1942 ( ) ( ) , , 50 ( ) ( )
,. , : , 1000 , , , , , , , 3000 ( ) , :
25
2.2 2.2.1
, , , , , , ,
( ) , , . . 3500 3100 , , , , , ,
:
, , , , ,
, , .. , , : ,
26
( 1927) ( 1962)
2.2.2 ( )
, , , , , , , , 2360 . . ,
,
2.2.3 ( )
1946 , 40 . 195556 .. , , 16 (Mature Harappa) 16 2250 2330 . . , 22 , , , , , , , , '
. ( ) 30
27
( ) , 13 . , . . , , 2 ,
2.2.4
( ) (Neolithic Culture) , ( ) , , , 1.83 .
2.2.5
12 . , ( ) , , , , : : ,
2.2.6
40 , ,
(Polychrome), (Polytone),
28
, , , , , , . ( ) , , ( 1972)
2.2.7
1952 25 , , , , , , 1961 1969 ( ) ( ) 302010 . 1.9 . , 4 . , .. : , , , , , , .. 2450 2300
2.2.8
, , , , , , 15 .. . . , 1:2:3 , ,
29
16 : ,
, , , 18 , , , , , , , , , ,
: (2) , (2) ( ) . . . . . 2600 2400 ,
2.3 ,
( ) , 1952 25 40 ' , , , , , , 1980 350
, , , , ( )
30
. . 1100 . 1600 . , , , ( ), , , () ( ) , , , ( ) 77 , . ( 1975, 1978) , ( 1972, ( 1975), 1982, ( 1989 ) ( 1989 ) , ( 1989 ) ( 1981), . ., ( 1963), ( 1979, 1985), ( 1989), ( 1984), ( 1980), ( 1973), ( 1989), ( 1990), ( 1991), ( 1991) ( 1991), , ( 1986), ( 1971,72), ( 1974), ( 1971), ( 1991), ( 1982), ( 1979), ( 1964, 1965) ( 1964), ( 1988), , ( 1962) , ( 1989) , ( 1982)
, , , , , , , , , (OCP) . 2500 , . 1500 500 ( 250) , , 550 . . 150 , , 350 , ( ) , 100 200 , 150 , , 80 , 50
31
, 10 , , , 10 .5 1 5 , , , ,
2.3.1
, , , , , , 10 , ',
, , , , , , 2 .
, : , ,
, , , , 1:2:4 24.1311.05508 . , 1 ,
32
, : ,
, : 1 2.35 . ,
, , , , , , , 2 )
, , 91 .61 . 2.13 . :
.. 420 ., 196 . 15 . ,
33
, : 16 18 , 12 , 2745 . . : , 1922 19221930 , , , , 1950 1964 66 , 12 .19 (9.15671.) ' (54.8632.91 .) 2.43 .
' , 8 ,
. . 70.123.77 . , 10 . , , , 27.43 . 20 , ,
, : 12
76.2 . : :
, , , 1961 1969 . 12 . , 3 7 . 5 , ,
34
, , , .. .. :
45 . 196768 .. 7 , , 12 . , 7 , ( ) , , : ' 7 : , 50
2.3.2
, , , , , , :
35
2.3.3
, ,
, , , , ,
, , , . . , , ,
2.4
, , , ,
, , ,
36
, , , , , , ,
, , () , , ( ) , , , , , , , , , , , ,
2.5 ,
, , , , . ,
: : : : (1) :
,
, ,
37
' , 1971 ' (2) :
1947 1966 1968
, (3) :
, : . , (4) :
,
: , : ! (5) :
1967 , 1968 . , ,
38
_ ! ,
2.6 7
, (. . 3000 2500) (25001900 ..) (1900 1700 ..) , , , , ( ) , , ,
, , , , , , , 4000 , , , 10
31 , , , , , , , , , , , , , , , , : .. 1700 1500
39
2.7 (1) (150 ) (2) (150 ) (3) (200 ) (4) (200 ) (5) (500 )
2.8 Agrawal, D.P.1964.Harappa Culture, New Evidence for a Shorter
Chronology, Science 3609:95052. Agrawal, D.P. 1966. Harappa Chronology: A reexamination of the
Evidence, In Studies in Prehistory (Sen and Ghosh eds.) pp 13948.
Calcutta: Firma K.L.Mukhopadhayay. Bisht, R.S.1990 Dholavira: New Horizons of the Indus, Purattava
20:7182. Casal, J.M. 1964. Fouilles dAmri. Paris. Dales, G.F. 1962. Harappan Outposts on the Makran Coast, Antiquity 36:8692. Dales, G.F 1964. The decline of the Harappans, Scientific
American 214 (5): 93100. Dales, G.F. 1979. The Excavation at Balakot: The Summery of
four years of Excavations in Pakistan, Man and Environment 3:4553.
Dhavalikar, M.K.1995. Cultural Imperialism. New Delhi: Books and Books.
Fairservice, W.A., Jr. 1961. The Harrappa Civilization: New Evidence and More Theory, American Museum Novitates 2055:135.
Flam, L. 1991. Excavatio0n at Gazi Shah, Sindh, Pakistan, n Harappan Civilization: A contemporary Perspective 2nd Ec. Delhi: Oxfort and IBH.
Frankfort, H.P.1986. Archaeological and Environmental Researches in the Ghaggar (saraswati) plains: Two Seasons of the
40
IndoFrench Archaological mission: 1983 and 1984, Man and Environment 10:97100.
Gordon, D.H.1958. The Prehistoric Background of India Culture. Bombay: N.M tripathi.
Gupta, s. p. 1996. The Indus Saraswati Civilization. New Delhi. Hegde, K.T.M, K.K.Bham and V.H.Sonawane 1985. Excavation of
the M.S.University, Baroda 3334:320. Joshi, j.p. 1973. Excavation at surkotada, in Radiocarbon and
Indian Arcaeolgy (D.P.Agrawal and A.GhoshEds.) Bombay: TIFR. Khan, F.A.1964. Excavation at Kotdiji. Pakistan Archaeology 1:39
43. Misra, V.N.ed.1992. The Eastern Anthropologist 45 (12). Possehl s. 197. The mohenjo daro floods: A Reply, American
Anthropology 69(1): 3240. Raikes, R.L. 1965. The MohenjoDaro floods, antiquity 39
(155):196203. Sharma, Y.D. 1989a. Ropar, in an Encyclopedia of Indian
41
3 :
3.0 3.1
() () ()
3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10
3.0
, :
..,
42
:
3.1
:
3.2 ()
: , , ' ' ' : ' ' ' ,
43
: 1500 .. 1000 .. 10 ( ) 1028 ( 1017) ' ' '
, , ( , . ., 1, .15) : . '
, , , ,
: '' '' , ,
: , . '
: ' : ,
44
: '' :, 1,820
3.2 ()
, , , 1700 . . 600 . . (PGW) 700 , , , , , , ,
3.2 ()
. ( , . 181)
, ' : :
45
( , .91), : , 1946 .. ( :
:
(. . )
, , (. . ) 1500 ..
46
, :
. . ( , . 12 13) : ' ,
: , , , '
3.3
, , ( ) . (1/91/23)
47
. . ( , .101102) . ' ( ) ' ,
,' ' ' ' ,
' ' ' (1/191/4)
' ' ' ' : : : ' '
(1/161/11) ( )
, ( ), , ( 1/126/7) : ( 2/34/3) . ( , . 82 83)
48
3.4
' (1/100/10) () () : ' ' ' ( ) ' ' ( ) ' () ( ) ( 2/14/11) '
: ' ' () ( ) ( ), (,, , (),
, , : , ,
( ( 8/91/6) , :
3.5
(), (), ( ), (), (),
49
(9/112/1) : , , () () ( ), () ( )
() '' () ( ) , ( ), ( ) () ( 2/33/10) (), ( ), ( ), ( ) '
' () : , (5/47/6) '
' ( ), , , ( ) , ( ) ( 1/116/16)
3.6
: () : ,
50
( 4/24/40) (4/24/9) '
( , . 1, 1995 . 71) ( , .248) . . ( 10/136/5) . :
,
3.7
' , (7/2/2)
51
. '', ' ' ' () ( ) () ' () ( )
() ( ) () ( ) ( ) ( ) , , ,
(), (), (), ( ), (), ( ), ( ), , , ( ) ( ), ( ), , ( ), ( ), ( ), ( ), (), ( ), ( ), (), ( ), ( ), ( )
, , , , , ,
52
() , , , :
' ' : () ' ' '' ' '
' ' () () :
, , , ( . .) :
3.8
, : :
53
:
3.9 1 (150 ) 2 ? (180 ) 3 (150 ) 4 (300 )
3.10 1. : . 828 2. . . : 3. , : 4. : 5. . . . : 6. . . . : 7. . :
54
4
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 ()
() 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9
4.0
,
4.1
.'' ( 7.3.14)
. , , ( ) '
55
, . ' (.180)
30 50 .
. , , , , ' ' '''
4.2
, :, ' '.
56
, , , , '
,
( ) ( ), (), , ( ) : , , , ( ) . , , , ,
1000 ( ) . . .
57
: 146 ( ) () ' ' ' ' , . . ' . ' , , ,
, ,
, , , ( )
58
4.3
( ) ( ) 1 : ' , ( ) , ,
( ) : , ' () ( ) () '
59
( , . 187) ( 55 6 80 1 ,
( 20 9210) 70 64 ( ) ( ) ()
. . . ,
. ( , , 1996) ' . , , , , ' . ''
60
( ) , ( ) . . ( , . 119) , ,
(. . . )
( )
196970
. . 12000 730 3..5
200 . . 300 .
61
( ) 300 . . . , 3.5
( )
4.4
: ( ) , , , :
( ) ,
62
, , , , , , , , ,
, ,
4.4 () ,
, ( ) ( , . 55) ,
( ), ,
63
4.5
, , , . ( . 187) ,
! ()
4.6 . .
. ( ) ,
64
, :
. ,
( )
4.7
( ) ,
65
4.8 1. ? (250 ) 2.
(500 ) 3. (500 ) 4. ? (250 )
4.9 : , : ,
, : . : ,
,
.. : ,
66
5
5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6
5.7 5.8 5.9 5.10
5.1
, , :
5.2
700 . : . .
67
.
5.3
, , , , , , , , , , , . . .
1550 . . 600 . , , , , : ,
, 1000 . . 600 . . , , 6,8,12 24
68
14 1000 . .
(Printed Grey Ware) 1000 . . 500 . . :
5.4 . . 100 600 .
, 16 : , , , :
, , ,
60 ,
69
, , , ,
, 60 , , 20 6 , , , ,
18 , ,
600 . . 322 . .
5.5 : ,
,
70
, , , '' , , ,
,
' ''
, , ,
,
71
, , , , , , 1 / 5 1 / 25
,
, , , , , ,
,
1. , 2.
3. 4.
,
72
:
5.6 , . 200 .
: ,
73
: : , , , :
, , 22,36 75 , , , , , ,
:
, , , , ,
, , , , , , , , , , , , , , :
1 2 3
74
, , , , , , , , , ,
, , , ,
, , , , , , , , :
: , , , , , , , ,
, : 2,20,00,000 .
, : , ,
, , , () ,
, , ,
.
75
:
(1) , (2) (3) (4) (5) (6) (7)
200 . . 200 . : , , , , , , , ,
( ) :
. . . , , , , , , ,
5.7 . .
,
,
76
, ,
, , ,
:
? , ,
, ,
, , , , , ,
77
, , , , , , , , :
( )
. . .
.
877 . ,
5.8 : .
: 200 . . 200 .
78
:
1 2 3 , , 4 5 6
,
5.9 : 1.
? (150 ) 2. . . .
(150 ) 3.
? (300 )
5.10 : , .. :
, : , : .. : , . . :
, . . : , :
79
6 ,
6.1 6.0 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 6.9 6.10 6.11 6.12 6.13
6.0 ,
,
1. 2.
3. 4.
6.1
, ,
80
, , ,
6.2
, , , , , , , , .
6.3
. , ,
, , , , , , , , ,
81
, ,
'' , ,
.
6.4 . .
, 17 , ,
,
82
, , , , , , , , , , , ,
, , , , , , , , , , , , , , , ,
, 500 1200 500 , , , ,
, ,
83
, , , ,
6.5
, , ,
, , , , , , , , , ,
84
6.6
, , , , , 40 3 . .
, ,
,
85
,
. .
6.7
, , , , , , , , , , ,
: :
, , , ,
86
, , , , , , , , , , , , , . . . , ,
6.8
, , ,
87
, , ,
, , ,
, , , , ,
, , , , ,
88
5 , , , , , , ,
, ,, , , , , , ,
. , ,
, , ,
6.9
, , ,
89
,
, , '' ,
, ,
6.10
,
90
, , ,
,
,
, , , , , ,
91
6.11
, , , , , ,
, , , , , , , , , 600 319 . . , , , ,
, , , , , , , , , , , , , , , , , ,
92
, , , ,
,
6.12 1.
(500 ) 2.
(500 ) 3.
? (500 ) 4. . .
(500 ) 5.
? (250 ) 6. (250
) 7. (250 ) 8.
? (150 ) 9. ? (150 )
93
6.13 1. : ,
2. : , , ,
1986 3. : ,
, 1986 4. . . : ,
, , 1987 5. . . : ,
, , 1992 6. . : , 1951 7. . : , , 8. . . : 9. : , 1972 10. : , , 1977 11. : 12. . : , ,
1962 13. . . : , , 1988 14. : , 1990 15. : , ,
1992 16. . : , , , 1953 17.
:
18. . :
94
7 :
7.0 7.1 7.2
7.2.1 7.2.2 7.2.3 7.2.4
7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.8 7.9
7.0
1. , 2. 3. , 4. , 5.
7.1 (Commerce) :
1. , 2.
,
95
, , ,
7.2 ,
7.2.1
, ( ) () () ,
,
? ? , . ,
96
,
,
7.2.2
, , , . . 6 , ,
,
, , , , , , , ( ),
, , , , , , , ,
7.2.3
97
7.2.4
, , , , , , , . . :
, , , ,
, , , , ,
7.3 ,
, ,
98
, , , , , : : , , , ,
,
7.4
, ,
: : , , 1, 2, 4, 6, 8, 16, 32, 64 160, 200, 320, 640, 1600, 3200, 6400, 8000 12800 8565 10970 : 13.64
, ,
,
, , , ,
99
,
,
5 = 1 ( 10 ) 16 = 1 4 1 88 = 1 ( ) 16 = 1 20 = 1 4 16 = 1 4 = 1 4 = 1 4 = 1 (1) , (2) , ()
(4) : 200
16 = 1 20 = 1 10 = 1 200 = 1
8 = 1
100
24 = 1 72 = 3 3 1 432 = 54 18 6 1 1296 = 3 1 1 , ()
5 = 1 80 = 16 = 1 4 = 1 40 = 10 = 1 2 = 1 32 = 16 = 1 10 = 1 80 = 1
( ) ( )
, : : ( ) , : ( ) 24 3 , () , , , , , , , , , , , ,
, , , , , ,
,
101
,
64 , , , :, , 64 (4096)
, , , , , , , , , : , ,
, , , ,
() : , : : , , , ( ) , , , : , (4 , 16 '' : : ''
) , , , , , , , ,'
, , , , ,
, , 64 , , , , (256) 5096
102
, , , , , , , , , ,
, .. ..
1 (16 )
21 ()
( ) 2 2.62 2 (4 ) 8 10 .62 10
(16 ) 128 160 (4 )
( )
4 = 1 5 = 1 4 = 1 2 = 1
4 = 1 4 = 1 4 = 1 12 = 1 4 = 1 4 = 1 : ,
, , , , ,, , , , , ,
, , , ,
103
7.5
:
0.264'' 13.2 '' , , , 1.5 '' :
, , , ( ) ''''
, , ( ), , , , , (), , , 12 1 2
, , , (4 () ) 800 200
104
8 = 1 1 () 8 = 1 8 = 1 8 = 1 () .
1 (3/4 ) 54 = 1 ( ) 42 = 1 ( ) 84 = 1 ( ) 108 = 1 () 192 = 1 ( ) 4 = 1 8 = 1 12 = 1 14 = 1 , 24 = 1 , , , ,
4 4, 8, 12, 14, 24, 28, 32, 42, 54, 84, 92, 96, 108, 192
, 8 5 1 24 24 1 () 4 5 1 ( 768 600 1 () 5,000 4,000 1 ()
105
'''' , , . . . 483840 1/3 1 ,
7.6 ,
, , (), , , , , , , , , , , , , , , ,
, , + 4 1 :4.. ,
()
106
'' '''' 72 53 '' '' 96
, ,
, , : ,
7.7
, ,
107
,
, , : 4 1:4: :
, , , , , , , , ,
, , , ,
,
7.8 1. (250 )
2. (150 ) 3. (150 ) 4. (250 ) 5.
() () () () ()
108
7.9 1. , : 2. , : 3. , : 4. , : 5. , : 6. , :
7. , : 8. , (. .) : 9. , : 10. , . . :
109
8 ,
8.0 8.1 8.2 8.3
8.3.1 8.3.2 8.3.3 8.3.4 8.3.5 8.3.6 8.3.7
8.4 8.4.1 8.4.2 8.4.3
8.5 8.5.1 8.5.2 8.5.3
8.6 8.7 8.8
8.0 ,
, ,
,
1. ,
110
2. ,
3. , 4. , , ,
, 5. ,
8.1
, , ; , , ,
, , ,
8.2 '' ' ,
, , '' '' , (Barter System) , , , ,
111
, ( . 700600 ) : , , , , , , '''' (Deposit) ,
8.3 ,
. ( ) 1. . . , , . . . 2. () . . , . 3. , 4. . . , , ,
, . , .
112
, , , ,
8.3.1
(Punchmarked) , , , ,
, , , , ; , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,
32
; ; ,
, , , , , , , , ,
113
, , , , , , , , , , ,
8.3.2
, , :
, , ( )
, ,
8.3.3
.
114
: , , , , , , , , , , , ,
, , , , , , , , , , , , , , , ,
, , : , , , , , , , , , .. , , , '' :, '' ''
115
: 21 ,
''''
, , , , , , , , , , ,
, , . : , , ,
, , , , , , , ,
116
, , , : : , ,
, (), ,
, , r , , , , ( ), , , , , , , 10:1 130 132 : 66 33
, (), (), ( ) , (),
, , ,
117
, ,
, , , , , ,
( ) 30
: , . , , :
118
8.3.4
'' "
'''' '' "
,
, 6
1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6.
'' " ( ) ' '
119
, , , , :
, , , , ,
,
: ,
121 132
, 50
1 : 16 , 1 :4 ,
120
8.3.5
, ,
, 31 55 110
: , , , 67
60 , , :
121
,
8.3.6
, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,
: , ,
8.3.7
, , , , , , , ,
122
:
8.4
8.4.1
, "" , , ,
,
. , , ,
( ) , ,
: 15 24 24 60 9 240
123
8.4.2
, , , , , , , ,
, , 9 25 , , , ,
8.4.3
, ,
124
8.5 8.5.1
, , , , ,
, ,
''
, ,
8.5.2
( ) , , , , , , :
1. ( ), 2. , 3. , 4. , 5. , 6. , 7. , 8. , 9.
( ), ( ), ( ), ( ), ( ), ( )
125
10. , 11. 12.
, 18 , : , , , : , , , , , 1. ( ) 50%
2. ( ) 183%
3. : () 183%
4. : ( ) 183%
5. ( ) 183%
6. ( ) 183%
8.5.3
, , , , , , ,
8.6
126
, , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,
,
8.7 1. (200 ) 2. (100 ) 3. ?
(150 ) 4. (200 ) 5. ( 100 )
() () () ()
6. (250 )
127
7. (250 )
8.8 1. , : 2. , : 3. , : 4. , : 5. , . . : 6. , . . :
7. . :
128
9 ( )
9.0 9.1 9.2 9.3
9.3.1 9.3.2 9.3.3 9.3.4 9.3.5
9.4 9.4.1 9.4.2 9.4.3 9.4.4 9.4.5 9.4.6 9.4.7 9.4.8
9.5 9.6 9.7
9.0
, , , , ,
129
( )
9.1
: 1. ( ) 2. , 3. , 4. 5.
9.2
, , , , , , ,
, , , 3000 . .
'' ''
,
130
, , , , , , , , , , , 1800 1000 . . . .
. . , , [ '' '' , , , , , ,
, , , , ' , '' "
131
'' '' , , '
, , , , , , , , , , , , , , , ,
132
, , , , , , ' ''
, , , , , , , , , , , ' ' , ( )
, , , , ,
133
''''
, () 953 . , , () ( )
, , , , , , , , , :, , ,
9.3
, , , , , : :
, , ,
9.3.1
. . . .
..
134
Top Related