Zorg voor de naasten

Dr. H.M. (Hilde) de VochtLector Ouderenzorg & Palliatieve Zorg

Saxion Deventer / Enschede

Naasten zijn mede-zorgverleners

• Leveren praktische ondersteuning aan de zorgverleners

• Leveren informatie aan de zorgverleners• Zorgen voor de patiënt als er

geen andere zorgverleners zijn

Palliative care

Palliative care is an approach that improves the quality of life of patients and their families facing the problems associated with life-threatening illness (WHO 2002)

Dimensies van palliatieve zorg (WHO, 2002)

• Lichamelijke dimensie • Psychosociale dimensie• Spirituele dimensie (zingeving)

Naasten zijn mede-zorgvragers

• Naasten hebben hun eigen problemen en pijn • Ervaren een vergelijkbare belasting als de

patiënt (of zelfs meer!)• Hebben ondersteuning broodnodig

De kunst van het afstemmen

• Wat betekent de ziekte van de patiënt voor deze naaste op dit moment van zijn leven, rekening houdend met zijn eigen levenscontext (achtergrond, familiale en sociale omgeving, opvattingen en waardepatroon, ervaringen, enzovoort)

Professioneel persoonlijk• Door onze zorg toe te spitsen op de persoon

en de situatie van deze zorgvrager wordt onze zorg persoonlijk

• Ons handelen moet professioneel zijn maar niet zo overkomen

• De naaste als zorgvrager is één van de velen maar ervaart dit niet zo:

het is zijn of haar eerste keer…..

Dialoog• Om de zorg toe te kunnen spitsen op de persoon

van de ander moet je wel eerst luisteren naar wie die ander is

• Alleen de naaste kan vertellen wat voor hem of haar kwaliteit van leven is

• Samen ‘componeer’ je een voor alle betrokkenen zo optimaal mogelijke laatste levensfase van de patiënt

Impact op rouw

• Alle emotionele registers staan open• Kleine zaken kunnen een groot verschil maken• Goed terug kunnen kijken op de periode van

afscheid nemen en sterven werkt een leven lang door

• Ieder sterven is de eerste en laatste keer: je kunt het niet over doen

De vraag achter de vraag

1. Feiten / fysieke laag2. Psychische / gevoelslaag3. Sociale / identiteitslaag4. Spirituele / betekenislaag

Voorbeeld: ‘Hoelang duurt het nog?’

Je eigen snaren als instrument

De zorgverlener als persoon

• De zorgverlener heeft eigen verlieservaringen• Confrontatie met het verlies van anderen kan

(angst voor) eigen verlies (re)activeren

De zorgverlener en de dood

• Besef van sterfelijkheid werpt je terug op jezelf: Heden gij, morgen ik….

• Een persoonlijke ontmoeting is mogelijk• Vluchten of verbinden?

Overlevingsmechanismen

• Blokkeren• Negeren• Rationaliseren• Bagatelliseren

Ons eigen besef

van de dood:

vriend of vijand?

Zorg voor de zorgverlener

• Delen wat je moeilijk of ontroerend vindt• Eigen initiatief• Keek op de week• Aanzet vanuit de organisatie

Psychosociale zorg voor naasten• Perspectief van de naaste(n) verkennen /

verliesgeschiedenis• Informatie geven / anticiperen• Emotionele steun geven / wat is moeilijk• Waken voor overbelasting• Met alle naasten op één lijn zien te komen• Afstemmen op de wensen van de zorgvrager

Doodgaan is geen feestje

• ‘Dit heeft vader niet gewild’– Geen ervaring met sterven– Eigen onmacht– Reële opmerking maar zorgvrager verlegt grens

• KNMG folder www.knmg.artsennet.nl – Tijdig spreken over het levenseinde– Spreek op tijd over uw levenseinde

• Film ‘Gewoon dood’ www.gewoondood.nl

Grenzen• Niet je eigen normen opleggen / geen

gezinscultuur willen veranderen• Niet ‘concurreren’ met naasten maar hen

empoweren om het goede te doen• Geen onmogelijke beslissingen bij naasten leggen• Je blijft zelf ook maar een mens maar vanuit jouw

rol ga je ‘erboven hangen’ (helicopterview)• Zie de mens:

‘Laten we zacht zijn voor elkaar’A. Roland Holst

Intimiteit en seksualiteit

Intimiteit en seksualiteit zijn belangrijke aspecten van kwaliteit van leven

Mensen zijn seksuele wezens tot aan hun dood

• Seksuele activiteit• Uitdrukking van man of vrouw zijn• Affectieve aanraking en intimiteit

Sterven voor de dood• ‘Mijn vrouw kuste me altijd op mijn

mond als ze wegging, maar op een gegeven moment kuste ze alleen nog mijn voorhoofd, weer later gaf ze me een klopje op mijn schouder en toen ze vanmorgen wegging raakte ze even mijn tenen aan’.

De boodschap is simpel:• Ieder mens is een seksueel wezen en

heeft behoefte aan intimiteit• Iedere gezondheidszorgprofessional zou

hier oog voor moeten hebben

Opmerkingen / vragen?