GUSHT 20151

Gazetë Periodike, (Gusht 2015) Nr. 152

Shpërndahet

FALAS

KKKKKomomomomomunitetet vunitetet vunitetet vunitetet vunitetet vendorendorendorendorendoreeeee,,,,,drdrdrdrdrejtues tejtues tejtues tejtues tejtues tëëëëë menaxhimit menaxhimit menaxhimit menaxhimit menaxhimit

të ptë ptë ptë ptë pyjeyjeyjeyjeyjevvvvve në Ballkane në Ballkane në Ballkane në Ballkane në Ballkan

A JETOHET NE DUKAGJIN?

MIDIS DYPRONARËVE

TË PYLLIT

GAZETARIGAZETARIGAZETARIGAZETARIGAZETARII 'JETO GJELBËR'I 'JETO GJELBËR'I 'JETO GJELBËR'I 'JETO GJELBËR'I 'JETO GJELBËR'

FAQE 3

“TË GJITHË MUND TË BËJNË DIÇKA PËR“TË GJITHË MUND TË BËJNË DIÇKA PËR“TË GJITHË MUND TË BËJNË DIÇKA PËR“TË GJITHË MUND TË BËJNË DIÇKA PËR“TË GJITHË MUND TË BËJNË DIÇKA PËRFËMIJËT ME FËMIJËT ME FËMIJËT ME FËMIJËT ME FËMIJËT ME AFTËSI AFTËSI AFTËSI AFTËSI AFTËSI TË KUFIZUTË KUFIZUTË KUFIZUTË KUFIZUTË KUFIZUARAARAARAARAARA”””””

FAQE 5

Zjarret në pyjee kullota

ALBORA KACANIALBORA KACANIALBORA KACANIALBORA KACANIALBORA KACANIFederata Kombëtare e PyjeveFederata Kombëtare e PyjeveFederata Kombëtare e PyjeveFederata Kombëtare e PyjeveFederata Kombëtare e Pyjeve

dhe Kullotave Komunaledhe Kullotave Komunaledhe Kullotave Komunaledhe Kullotave Komunaledhe Kullotave Komunale

FAQE 4

PYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITA

ZbaZbaZbaZbaZbatimi i strtimi i strtimi i strtimi i strtimi i straaaaatetetetetegjisë së pgjisë së pgjisë së pgjisë së pgjisë së pyjeyjeyjeyjeyjevvvvve për e për e për e për e për menaxhimin e përbashkët të pmenaxhimin e përbashkët të pmenaxhimin e përbashkët të pmenaxhimin e përbashkët të pmenaxhimin e përbashkët të pyjeyjeyjeyjeyjevvvvve në Ke në Ke në Ke në Ke në Kosoosoosoosoosovëvëvëvëvë

FONDACIONI ‘BASHKOJMËFONDACIONI ‘BASHKOJMËFONDACIONI ‘BASHKOJMËFONDACIONI ‘BASHKOJMËFONDACIONI ‘BASHKOJMËVLERAT E NATYRËS MEVLERAT E NATYRËS MEVLERAT E NATYRËS MEVLERAT E NATYRËS MEVLERAT E NATYRËS ME

NJERËZIT’ (CNVP), KOSOVËNJERËZIT’ (CNVP), KOSOVËNJERËZIT’ (CNVP), KOSOVËNJERËZIT’ (CNVP), KOSOVËNJERËZIT’ (CNVP), KOSOVË

D E K L A R AD E K L A R AD E K L A R AD E K L A R AD E K L A R A T ËT ËT ËT ËT Ë

Agjensia e Pyjeve të Kosovës (APK) nëbashkëpunim me Komunat Gjakovë, Is-tog dhe Novobërd mbështetur nga pro-jekti SSPDF financuar nga Ambasada Sue-

deze dhe zbatuar nga Fondacioni CNVP, kafilluar zbatimin e modeleve të Menaxhimittë Përbashkët të Pyjeve përkatësisht në zonatkadastrale Gergoc, Kalican dhe Izvor. Nësecilën prej Komunave është përzgjedhurnjë fshat ku objektivi kryesor është të disku-tohet me komunitetet vendore si të menax-hojnë bashkarisht pyjet publike brenda ter-

ritorit në funksion edhe të nevojave të tyrepër dru zjarri.Çfarë është menaxhimi i përbashkët ipyjeve?Menaxhimi i përbashkët i tokave pyjoreështë ndarja e prodhimeve, përgjegjësive,kontrollit dhe autoritetit vendimmarrësmbi tokat pyjore...

FALEMINDERIT FEDERATA KOMBËTARE E PYJEVEFALEMINDERIT FEDERATA KOMBËTARE E PYJEVEFALEMINDERIT FEDERATA KOMBËTARE E PYJEVEFALEMINDERIT FEDERATA KOMBËTARE E PYJEVEFALEMINDERIT FEDERATA KOMBËTARE E PYJEVE

VIOLETA GJONIVIOLETA GJONIVIOLETA GJONIVIOLETA GJONIVIOLETA GJONI

Ata nuk janë alienë, ata janë fëmijët tanë, motrat e vëllesërit tanë, niperit embesat tona. Janë pjesë e shoqërisë sonë, që duan thjeshtë një miresjelljenga ana jonë, jo mishërim. Nëqoftëse nuk keni mundësi t’I argëtojmë e t’Ifusim në gjirin tonë social. E megjithatë, si për çudi ndodhi një ditë ajo qëne vendin tonë nuk ndodh....

FAQE 7

SOKOL GURI &ISLAM LAÇAJSOKOL GURI &ISLAM LAÇAJSOKOL GURI &ISLAM LAÇAJSOKOL GURI &ISLAM LAÇAJSOKOL GURI &ISLAM LAÇAJFederata e Përdoruesve të PyjeveFederata e Përdoruesve të PyjeveFederata e Përdoruesve të PyjeveFederata e Përdoruesve të PyjeveFederata e Përdoruesve të Pyjeve

dhe Kullotave Shkodërdhe Kullotave Shkodërdhe Kullotave Shkodërdhe Kullotave Shkodërdhe Kullotave ShkodërFAQE 6

Edhe në vendet ballkanike, kuEdhe në vendet ballkanike, kuEdhe në vendet ballkanike, kuEdhe në vendet ballkanike, kuEdhe në vendet ballkanike, kuzonat rurale përdorin në mënyrëzonat rurale përdorin në mënyrëzonat rurale përdorin në mënyrëzonat rurale përdorin në mënyrëzonat rurale përdorin në mënyrëmasive, që nga parahistoria e derimasive, që nga parahistoria e derimasive, që nga parahistoria e derimasive, që nga parahistoria e derimasive, që nga parahistoria e derisot, drurin për ngrohje, ekspertëtsot, drurin për ngrohje, ekspertëtsot, drurin për ngrohje, ekspertëtsot, drurin për ngrohje, ekspertëtsot, drurin për ngrohje, ekspertëte bëjnë vlerësimin e drurit përe bëjnë vlerësimin e drurit përe bëjnë vlerësimin e drurit përe bëjnë vlerësimin e drurit përe bëjnë vlerësimin e drurit përlëndën e punimit që ai ofron, ash-lëndën e punimit që ai ofron, ash-lëndën e punimit që ai ofron, ash-lëndën e punimit që ai ofron, ash-lëndën e punimit që ai ofron, ash-tu si në Gjermani, ku druri përtu si në Gjermani, ku druri përtu si në Gjermani, ku druri përtu si në Gjermani, ku druri përtu si në Gjermani, ku druri përngrohje nuk është rregull, porngrohje nuk është rregull, porngrohje nuk është rregull, porngrohje nuk është rregull, porngrohje nuk është rregull, porpërjashtim.përjashtim.përjashtim.përjashtim.përjashtim. Para rreth një viti uPara rreth një viti uPara rreth një viti uPara rreth një viti uPara rreth një viti upërgatit një manual i thjeshtë nëpërgatit një manual i thjeshtë nëpërgatit një manual i thjeshtë nëpërgatit një manual i thjeshtë nëpërgatit një manual i thjeshtë nëndihmë të pronarëve apo për-ndihmë të pronarëve apo për-ndihmë të pronarëve apo për-ndihmë të pronarëve apo për-ndihmë të pronarëve apo për-doruesve të pyjeve, botuar nëdoruesve të pyjeve, botuar nëdoruesve të pyjeve, botuar nëdoruesve të pyjeve, botuar nëdoruesve të pyjeve, botuar nëformë dixhitale, paraprirë me viz-formë dixhitale, paraprirë me viz-formë dixhitale, paraprirë me viz-formë dixhitale, paraprirë me viz-formë dixhitale, paraprirë me viz-ita të shpeshta tek pronarë të ndry-ita të shpeshta tek pronarë të ndry-ita të shpeshta tek pronarë të ndry-ita të shpeshta tek pronarë të ndry-ita të shpeshta tek pronarë të ndry-shëm të pyjeve, e duke u për-shëm të pyjeve, e duke u për-shëm të pyjeve, e duke u për-shëm të pyjeve, e duke u për-shëm të pyjeve, e duke u për-pjekur për të pasqyruar në këtëpjekur për të pasqyruar në këtëpjekur për të pasqyruar në këtëpjekur për të pasqyruar në këtëpjekur për të pasqyruar në këtëmanual përvojën më të mirë tëmanual përvojën më të mirë tëmanual përvojën më të mirë tëmanual përvojën më të mirë tëmanual përvojën më të mirë tëpronarëve.pronarëve.pronarëve.pronarëve.pronarëve.

2 GUSHT 2015

REFORD (Qendra për Pyll-tarinë dhe Zhvillimin Rural)është një rrjet organizatash tëshoqatave të pronarëve dhepërdoruesve të pyjeve privatedhe komunale nga shtatë vendetë Ballkanit: Shqipëria, Bull-garia, Kroacia, Kosova, Maqe-donia dhe Republika Srpska-BiH.REFORD vlerëson shumë nis-mat e ndërmarra nga qeveritëpërkatëse të rajonit dhe dona-torë të ndryshëm në zhvillimine pyjeve, kullotave dhe zonavetë mbrojtura.REFORD dhe anëtarët e tij nëtakimin e mbajtur në Pejë, Ko-sovë më 3 - 5 Korrik 2015,shqyrtoi zhvillimet në pylltarinë lidhje me njerëzit e zonaverurale, veçanërisht pyjet efamiljes. Nga ky takim rezultoiqëpylli i familjes ende ka mbe-tur një çështje shqetësuese. De-gradimi i pyjeve nga prerjet epaligjshme në vendet e Ballkan-it Perëndimor ka rrënjë të thel-la në histori. Për aq kohë sa tëdrejtat themelore të përdoruesve dhe pr-onarëve të pyjeve nuk sigurohen plotësishtpër njerëzit për të menaxhuar në mënyrëtë qëndrueshme pyjet e tyre dhe përm-bushur nevojat bazë për dru zjarri përngrohje si minimum për të shmangurvarfërinë energjitike në zonat rurale, kytrend ilegaliteti dhe degradimi do të vazh-dojë. Në betejën e gjatë historike ndërm-jet popullsisë vendore dhe administratëspyjore, rezultatet përfundimtare tregojnëqë pasojat janë keqmenaxhimi dhe de-gradimi i pyjeve dhe administrate pyjoreka dështuar në zbatimin e slloganit të për-dorur kudo dhe kurdoherë për "mbrojtjene pyjeve".Shumica e familjeve që jetojnë në zonatrurale në rajon janë tepër të varura ngaburimet pyjore. Legalizimi i tyre, me tëdrejta të plota si pronarë apo përdoruestë pyllit të tyre - të cilin ata e konsid-erojnë si pyllin e familjes së tyre - u sigu-ron atyre mundësinë për të përmbushurnevojat për ngrohje dhe gatim. Kjo gjith-

DEKLARATËDEKLARATËDEKLARATËDEKLARATËDEKLARATË

KOMUNITETET VENDORE, DREJTUES TËMENAXHIMIT TË PYJEVE NË BALLKAN

Regional Centre for Forestry and Rural DevelopmentRegional Centre for Forestry and Rural DevelopmentRegional Centre for Forestry and Rural DevelopmentRegional Centre for Forestry and Rural DevelopmentRegional Centre for Forestry and Rural Development“Veljko Vlahovik”22/2-1,1000 Skopje, R. MacedoniaE-mail: E-mail: E-mail: E-mail: E-mail: contact@refordcentre.orgËebsite: Ëebsite: Ëebsite: Ëebsite: Ëebsite: http://refordcentre.org

Peja, Kosovo, Korrik 5,2015Peja, Kosovo, Korrik 5,2015Peja, Kosovo, Korrik 5,2015Peja, Kosovo, Korrik 5,2015Peja, Kosovo, Korrik 5,2015

ashtu u krijon mundësinë për rritjen e tëardhurave të familjeve të tyre dhe garan-ton zhvillimin e qëndrueshëm të pyjeve.Çështjet e të drejtave të pronësisë në pyll-tarinë private dhe komunale - të cilat nukjanë zgjidhur ende - dhe mungesa e mbësh-

tetjes financiare për shoqatat e pronarëvedhe përdoruesve të pyjeve për kryerjen eaktiviteteve të ndërgjegjësimit publik,ndikojnë negativisht në ruajtjen, zhvillimindhe menaxhimin e qëndrueshëm të pyjeve.Në mënyrë që të garantohet një zgjidhje afat-

gjatë lidhur me pyllin e familjes (pylltarinëprivate dhe komunale), ne, Organizatat ePyjeve Private dhe Komunale të Ballkanittë bashkuar në Rrjetin Rajonal të quajtur RE-FORD rekomandojmë:"Përshpejtimi reformave lidhur mezotërimin e tokës, të drejtat e pronësisë dhepërdorimit në pyjet komunale dhe private.Zgjidhja e mosmarrëveshjeve për tokën,regjistrimi i pronave, decentralizimi i mëte-jshëm i kompetencave, duke përfshirëmbështetjen e menaxhimit të përbashët tëpyjeve me përfshirjen e komuniteteve ven-dore, veçanërisht në tokat e degraduara dhebazuar në të drejtat tradicionale;"Përfshirja e plotë e masave dhe aktiv-iteteve të pylltarisë në programet dhepolitikat e Zhvillimit Rural në mbësh-tetje të pyllit të familjes;"Njohja dhe përfshirja e shërbimeve mje-disore të ofruara nga pyjet private dhekomunale (pylli i familjes) në politikatdhe rregulloret dhe aplikimi i pagesavepër shërbimet mjedisore;"Një mjedis më mundësues për pyllin efamiljes në legjislacionin e pyjeve dhe tëngjashëm me të, duke çuar ndër të tjeranë më pak procedura burokratike për tëlehtësuar pronarët dhe përdoruesit epyjeve për menaxhimin e qëndrueshëmtë pyjeve dhe shfrytëzimin ekonomik;"Përfshirja e duhur e pyllit të familjes(pyjet private dhe komunale) në zonate mbrojtura. Sigurimi i të drejtave dhedetyrimeve për familjet rurale dhe ko-mpensimi për privimin nga të drejtat eshfrytëzimit të pyjeve në zonat e mbroj-tura;"Mbështetja e organizatave jo qeveritaretë pronarëve/përdoruesve të pyjeve përtë rritur më tej kapacitetet e tyre nëedukimin dhe ndërgjegjësimin e komu-niteteve në zonat rurale, pronarëve dhepërdoruesve të pyllit të familjes.Shprehim besimin tonë që vendosja ekomuniteteve vendore si drejtues tëmenaxhimit të pyjeve është rruga e du-hur për të marrë zgjidhjet më të mirapër zhvillimin e pyjeve, punësimin dheuljen e varfërisë në zonat rurale të ra-jonit të Ballkanit. Shpresojmë që re-komandimet tona do të bëhen pjesë eaxhendës tuaj politike dhe zhvillimit.

“Nga ky takim rezultoi qëpylli i familjes ende ka mbetur një çësh-tje shqetësuese. Degradimi i pyjeve nga prerjet e paligjshme nëvendet e Ballkanit Perëndimor ka rrënjë të thella në histori. Përaq kohë sa të drejtat themelore të përdoruesve dhe pronarëve tëpyjeve nuk sigurohen plotësisht për njerëzit për të menaxhuarnë mënyrë të qëndrueshme pyjet e tyre dhe përmbushur nevojatbazë për dru zjarri për ngrohje si minimum për të shmangurvarfërinë energjitike në zonat rurale, ky trend ilegaliteti dhedegradimi do të vazhdojë. Në betejën e gjatë historike ndërmjetpopullsisë vendore dhe administratës pyjore, rezultatet përfun-dimtare tregojnë që pasojat janë keqmenaxhimi...

“

GUSHT 20153

PYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITA

Fondacioni ‘Bashkojmë Vlerat eFondacioni ‘Bashkojmë Vlerat eFondacioni ‘Bashkojmë Vlerat eFondacioni ‘Bashkojmë Vlerat eFondacioni ‘Bashkojmë Vlerat eNatyrës me Njerëzit’ (CNVP), KosovëNatyrës me Njerëzit’ (CNVP), KosovëNatyrës me Njerëzit’ (CNVP), KosovëNatyrës me Njerëzit’ (CNVP), KosovëNatyrës me Njerëzit’ (CNVP), Kosovë

Sektori pyjor në Kosovë konsiderohet me potencial të lartë për të rritur kontributinnë ekonominë kombëtare. Pylli ofron shumëpërfitime për popullin e Kosovës dhe nxitzhvillimin ekonomik. Në zonat rurale, të cilatnë shumicën e rasteve janë të pasura me pyje,sektori është një nga të paktët ofrues tëvendeve të punës. Një sektor i shëndetshëmpyjor, duke qenë një burim i ripërtëritshëm,është me rëndësi të madhe për zhvillimin evendit. Sipas vlerësimeve të dy inventarëvekombëtare të pyjeve 2003-2013 realizuar ngaGrupi Norvegjez i Pyjeve (NFG) e Agjensia ePyjeve të Kosovës (APK) në hapësirë 10vjeçare njëri nga tjeri, vëllimi i përgjithshëm idrurit të prerë në Kosovë në dhjetë vitet efundit është 16 milion m3, apo e thënë ndry-she 1.6 milion m3 për çdo vit, rreth 5 herëmë shumë se sa plani vjetor. Nga kjo sasi vlerë-sohet se 93% e totalit realizohet në mënyrëtë paligjshme. Nga ana tjetër,furnizimi ligjor i druve tëzjarrit në Kosovë është duk-shëm më i ulët se niveli iqëndrueshëm i prerjes sëlejuar vjetore.Por, sa më shumë që pyll-taria duket si burim ilegali-teti e konflikti social, mekontributin që i japin Kos-ovës këto burimeve natyroremund të kthehen në frymë-zues e lider të paqes sociale,zhvillimit dhe menaxhimitpublik efektiv. Strategjia e repër zhvillim e sektorit tëpyjeve (2010-2020) përgatiturme pjesëmarrje të gjerë të aktorëve kryesorëdhe miratuar nga qeveria e Kosovës ka reko-manduar menaxhimin e përbashkët të pyjevesi pjesë e zgjidhjes për ti kthyer aktivitetet epaligjshme në pyje në menaxhim ligjor tëpyllit me pjesëmarrje, kontribut e përfitim të pyllit e komunitetit. Pyjet në zona kadas-trale i ofrohen komuniteteve vendore, e atomarrin përgjegjesi për ruajtje e menaxhim tëqëndrueshëm të tyre.

Nga strategjia në zbatimNga strategjia në zbatimNga strategjia në zbatimNga strategjia në zbatimNga strategjia në zbatimAgjensia e Pyjeve të Kosovës (APK) në bash-këpunim me Komunat Gjakovë, Istog dheNovobërd mbështetur nga projekti SSPDFfinancuar nga Ambasada Suedeze dhe zbatu-ar nga Fondacioni CNVP, ka filluar zbatimine modeleve të Menaxhimit të Përbashkët tëPyjeve përkatësisht në zonat kadastrale Ger-goc, Kalican dhe Izvor. Në secilën prej Ko-munave është përzgjedhur një fshat ku objek-tivi kryesor është të diskutohet me komunite-tet vendore si të menaxhojnë bashkarisht py-

Zbatimi i strategjisë së pyjeve për menaxhimin e përbashkët të pyjeve në Kosovë

jet publike brenda territorit në funksionedhe të nevojave të tyre për dru zjarri.Çfarë është menaxhimi i përbashkët i pyjeve?

Menaxhimi i përbashkët i tokave pyjore ësh-të ndarja e prodhimeve, përgjegjësive, kon-trollit dhe autoritetit vendimmarrës mbitokat pyjore që ndodhen në territorin ezonës kadastrale të fshatit mes AgjencisëPyjore dhe komunitetit tëinteresuar (përdoruesve) e në nevojë për druzjarri. Menaxhimi i përbashkët i pyllit kapër bazë një kontratë që specifikon shpërn-darjen e autoritetit, përgjegjësisë dhe përfiti-meve mes familjeve në nevojë për materialdrusor në fshatrat e Komunës dhe Agjen-sisë Pyjore. Kjo në lidhje me tokat e dedi-kuara për menaxhim të përbashkët dhe qëkanë objektiv menaxhues prodhim vjetordruri për ngrohje, apo produkte të tjera qërezultojnë nga punimet silvikulturore qëjanë të nevojshme për reahabilitimin e këty-re pyjeve.

Elementët kryesorë të menaxhimitElementët kryesorë të menaxhimitElementët kryesorë të menaxhimitElementët kryesorë të menaxhimitElementët kryesorë të menaxhimittë përbashkëttë përbashkëttë përbashkëttë përbashkëttë përbashkët

Qasjet për llogaritjen e sipërfaqes së pyjevepublike në Menaxhim të përbashkët për

plotësim të nevojave e rehabilitim të pyllitPas përzgjedhjes së fshatrave, përfaqësuesite tyre informohen rreth projektit. Më pasbëhet vlerësimi i gjendjes së përgjithshmetë fshatit rreth bujqësisë, pyjeve, kullotavedhe blegtorisë. Po ashtu vlerësohet traditambi përdorimin e tokës, situata në pyjet pri-vate në fshat dhe ndarja e pyllit për familje.Prodhimi aktual, furnizimi me dru zjarri ngapyjet private dhe toka bujqësore që dis-ponon çdo familje janë gjithashtu pjesë evlerësimit.Agropylltaria apo drurët e mezhdave dhe atoanës rrugëve, kanaleve, përrenjve e lumen-jve përllogariten se sa kontribuojnë nëpërmbushjen e nevojave vjetore. Një hap irëndësishëm është llogaritja e hendekut nëmes të nevojave vjetore dhe potencialin vje-tor të pyjeve private dhe agropylltarisë nënivel fshati. Duke shtuar edhe interesimine familjeve për të marrë përgjegjësi përkujdesim çon në vendimin për të vënë nënkujdes sipërfaqen e pyllit publik tënevojshme për tu rehabilituar e zhvilluar poredhe për të përmbushur nevojat vjetore përdru zjarri për fshatin.Hapat për zbatimin e Menaxhimit te Për-bashhkët të Pyjeve në nivel zone kadastraleapo komuniteti që banon në një fshatHapi i parë përfshin informimin e banorëvetë fshatit, prezantimin e projektit, përzgjedhjen e komisionit për menaxhim tëpërbashkët të pyjeve. Kjo bëhet në një takimtë hapur me pjesëmarrjen e të gjithë famil-jeve të interesuara në fshat, duke përfshirëmeshkuj dhe femra si dhe të fqinjëve. Kyhap është realizuar në fshatrat Geroc të Gja-kovës, Prekoc e Izvor të Novoberdës dheKalican të IstogutHapi i dytë është llogaritja e nevojave vje-tore për dru zjarri për ngrohje për familjetapo grup familjet e fshatit. Kjo shoqërohet

me vlerësim të pyllit dhe përcaktim të rritjesvjetore dhe prerjes së lejueshme vjetore tëpyjeve në nivel zone kadastrale e ngastrash.Ky hap po ndiqet në vijim për te tre fshatrate lartëpërmendur.Hapi i tretë është llogaritja e sipërfaqe mesa-tare pyjore që kërkohet të ndahet nga sipër-faqja total pyjore që ndodhet në zonen ka-dastrale që të përmbushin nevojat vjetore përdru zjarri për një familje, dhe për të gjithëfshatin. Bazuar në llogaritjen komisioni biendakord mbi sipërfaqe mesatare pyjore përsecilen nga familjet pjesemarrëse.Hapi i katërt është demarkacioni i sipërfaqessë përgjithshme të rënë dakord për tu përf-shirë në menaxhim të përbashkët në shakllëzone kadastrale dhe llogaritja e territorit qëështë rënë dakord për të ndarë për çdo famil-je nga sipërfaqja e përgjithshme. Më pas kjodemarkohet në terren nën drejtimin e ko-misionit, palët bien dakord se ku dhe kur tëpunojnë për çdo ditë. Ajo zbatohet në bazëtë listës së familjeve, numrat e telefonit dhebien dakord për ditën dhe vendin ku to-pografi, komisioni e kryefamiljari takohenapo do të jenë në dispozicion për demarka-cionin. Në praninë e tyre lexohen koordi-natat e mezhdave të çdo familje apo grupittë familjeve me GPS, si pjesë e zonës pyjoretë përfshirë në menaxhim të përbashkët. Kyproçes finalizohet me përgatitjen e hartavedixhitale brenda zonave kadastrale, përcak-timin e kufijve dhe pjesëmarrësve në secilënparcelë, si pjesë e e pyllit të përfshirë nëMenaxhim të Përbashkët.Agjensia e Pyjeve të Kosovës, Komunat dhefshatrat e përzgjedhura me mbështetjen eFondacionit CNVP janë tashmë duke zbat-uar këtë projekti. Menaxhimi i PërbashkëtPyjeve është një qasje nga poshtë - lart, nëtë cilin aktorët vendorë marrin pjesë në ven-dimmarrje dhe përzgjedhjen e prioritetevetë bazuara në strategjinë e pyjeve. Përfshirjae strukturave qeveritare vendore dhe rajo-nale do të përshpejtojë zbatimin e strategjisësë pyjeve.Pritshmëritë nga zonat e përfshira në pro-jekt janë eleminimi i prerjeve ilegale në këtopyje dhe sigurimi i nevojave vjetore të perdru të këtyre fshatrave. Po ashtu furnizimi itregut me drutë që teprojnë të prodhurarsipas kritereve të menaxhimit të qën-drueshëm të pyjeve.

Elementët kryesorë të menaxhimit të përbashkëtElementët kryesorë të menaxhimit të përbashkëtElementët kryesorë të menaxhimit të përbashkëtElementët kryesorë të menaxhimit të përbashkëtElementët kryesorë të menaxhimit të përbashkët

4 GUSHT 2015

Zjarret në pyje e kullotaALBORA KACANI,ALBORA KACANI,ALBORA KACANI,ALBORA KACANI,ALBORA KACANI,Federata Kombëtare e PyjeveFederata Kombëtare e PyjeveFederata Kombëtare e PyjeveFederata Kombëtare e PyjeveFederata Kombëtare e Pyjeve

dhe Kullotave Komunaledhe Kullotave Komunaledhe Kullotave Komunaledhe Kullotave Komunaledhe Kullotave Komunale

Pyjet dhe kullotat janë burimet më të rëndë-sishme natyrore, pasuri e ripërtëritshme kujanë të lidhura interesat jetësore, ekonomikedhe ekologjike të njerëzve në qytete dhe fs-hatra. Këto pasuri janë shpesh pre e dëmtimitdhe shkatërrimit ku në shumicën e rastevenjerëzit bëhen bëhen shkaktarë të tyre. Nedo të ndalemi këtu tek zjarret në pyje të cilëtsjellin pasoja të rënda ekologjike dheekonomike në mjedisin natyror.Por cilat janë disa nga arsyet e rënies së zjar-reve në pyje ? Në Shqipëri arsyet e rëniessë zjarreve janë të shumta dhe komplekse.Sipas të dhënave të terrenit pothuajse shu-mica e zjarreve janë të qëllimshme. Zjarretshpesh ndodhin për shkak të pakujdesisësë njerëzve që punojnë dhe kalojnë në pyllsi barinjë, grumbullues lulesh, gjethesh,frutash, rrënjësh, drurësh, kalimtarë, vizitorëe turistë. Në jug të vendit kryesisht protago-nistë bëhen çobanët të cilët e kanë për tra-ditë të përdorin këtë teknikë të rrezikshmepër të rigjeneruar kullotat, për të vrarë in-sektet dhe përmirësuar cilësinë e barit tëtyre. Ndërsa në Shqipërinë e mesme kanjerëz të cilët tentojnë të vënë zjarre tëqëllimshme për të tjetërsuar sipërfaqen py-jore dhe kullosore në ullishte e pemtore.Ka edhe nga ata që i vënë zjarrin pyllit pasikanë konflikte individuale për përdorimine tij apo në rastet e abuzimit ku njerëz medhe pa pushtet mundohet të mbulojnë gjur-mët e shfrytëzimeve të paligjshme. Nga për-voja e deritanishme duket se asnjë rast zjar-ri në Shqipëri nuk është shkaktuar nga tem-peraturat e larta, por ato kanë ndikuar nëpërshkallëzimin dhe përhapjen e shpejtë tëflakëve sidomos këtë vit ku temperaturat ikaluan 40 gradë.Pothuajse çdo vit kamungesë të shifrave tësakta mbi sipërfaqetpyjore e kullusore tëpërshkruara nga zjarretnë nivel kombëtar. Tëdhënat mungojnëedhe për vlerësimin edëmeve të shkaktuarasi dhe marrjen emasave rehabilituese.Këtë vit rastet më tëmëdha të zjarrevekanë ndodhur nëPukë, Librazhd, Fier,Vlorë, Sarandë, Po-gradec, Dibër dheBulqizë. Zjarret nëShesh-Bulqizë, Ram-nagore, Selishtë, Zer-qan, Liqenin e Zikanë përshkruar njësipërfaqe prej rreth350 ha. Mendohet senë zonat me dushqe dëmi është i vogël kra-hasuar në zonat me pyje të larta siç ështëajo tek Liqeni i zi në Bulqizë, ku dëme tëmëdha janë shkatuar në 200 ha pyje ahu.Megjithatë duhet të pranojmë se deri taninë nivel Kombëtar rastet e zjarreve janë mëtë pakta se vitet e kaluara dhe për pasojëdëmtimet dhe djegiet janë më të reduktu-

ara. Këtë vit në vendin tonë është aktivi-zuar sistemi i vrojtim- sinjalizimit bazuar nënjë skemë efikase menaxhimi. Thuhet senë këtë skemë janë përfshirë rreth 110 vroj-tues, sinjalizues dhe roje mjedisore nga Drejtoritë e Shërbimit Pyjor, Agjencia Ko-mbëtare e Zonave të Mbrojtura, Inspekto-riati Shtetëror i Mjedisit dhe i Pyjeve si dhe130 punonjës të punësuar me kontrataprovizore.Në shumicën e rasteve të zjarrit njerëzit, ko-munitetet vendore, strukturat e ShërbimitPyjor dhe shërbimi zjarrë-fikës kanë dhënëkontribut në shuarjen e tyre. Ministria e Mje-disit në bashkëpunim me Ministritë e tjerakanë dërguar në ndihmë edhe një mjete flu-turuese (avion) por terreni tepër i vështirëdhe koha e nxehtë kanë bërë që disa sipër-faqe të jenë dëmtuar.

Por çfarë duhetPor çfarë duhetPor çfarë duhetPor çfarë duhetPor çfarë duhetbërë për uljen ebërë për uljen ebërë për uljen ebërë për uljen ebërë për uljen enumrit të zjarrevenumrit të zjarrevenumrit të zjarrevenumrit të zjarrevenumrit të zjarrevenë Pyje?në Pyje?në Pyje?në Pyje?në Pyje?Ministria e Mjedisitnë bashkëveprimme Ministritë e tjeradhe strukturat eEmergjencave Civileduhet të përcaktojëdhe zbatojë masa tëpërhershme gjatëgjithë vitit dhe jovetëm në periudhëne zjarreve. Këtomasa duhet të përf-shijnë masat paran-daluese, masat për-gatitore, masat elokalizimit dheshuarjes së zjarreve.Masat parandaluesesi edukimi injerëzve të grup

moshave të ndryshme (përfshi dhe fëmijët)nëpërmjet takimeve ndërgjegjësuese dhe tra-jnimeve janë tepër të rëndësishme për tëulur mundësinë e rënies së zjarreve. Po ash-tu informimi dhe propaganda nëpërmjetmedias së shkruar dhe elektronike zë vendtë rëndësishëm në marrjen e masave paran-daluese. Federata Kombëtare e Pyjeve dhe

Kullotave Komunale ka realizuar vitet e fun-dit disa trajnime ndërgjegjësuese në Kukës,Dibër, Pukë, Mirditë, Tropojë, Berat dheElbasan për mbrojtjen e pyjeve nga zjarri.Nga këto trajnime rezulton se mungon plan-ifikimi apo përgatitja e planeve përmbrojtjen e pyjeve nga zjarri nga organetpërgjegjëse ku në shumë raste ka përplasjerolesh e përgjegjësish midis dy apo tre ak-torëve. Kësaj i shtohet mungesa e theksuare fondeve, mjeteve dhe paisjeve për njerëz-it e përfshirë në shuarjen e tyre.Personat që marrin pjesë në operacionet eshuarjes së zjarreve shpesh janë të pa trajnu-ar dhe të pamotivuar ekonomikisht. Shta-bet e emergjencës kanë deklaruar pafuqinëe tyre për të vepruar kundër zjarreve në pyjepër shkak të terrenit ndërkohë që edhe vull-netarët janë gjithmone të gatshëm të marrinpjesë në aksionetanti-zjarr.Pavarësisht vështirë-sive të permendura,ka edhe shembujpozitiv të cilët tre-gojnë për përgjegjsh-mërinë e njerëzve nëmbrojtjen e buri-meve natyrore. Gjatë10 viteve të funditnuk vihet re asnjëzjarr në ato siperfaqepyjesh ku vetë ban-orët janë përkujdes-ur tradicionalishtbrez pas brezi e ndi-hen pronarë të këty-re sipërfaqeve. Këtoshembuj vijnë ngaDibra, Mirdita, Li-brazhdi, Korça,Kukësi, Mati, Tira-na. Përdoruesit tradi-cional dhe vetë fshativendos roje gjatë gjithë vitit për mbrojtjen epyjeve të tyre. Banorët e Kalasë së Dodëskanë 25 vjet që paguajnë me të ardhurat etyre 7 roje.Çfarë thotë legjislacioni shqiptar për zjarret?Legjislacioni shqiptar përcakton masat dheaktivitetet të cilat duhet të merren nga insti-tucionet përgjegjëse për parandalimin e zjar-

reve në pyje sikurse dhe dënimet për të ve-pruar në përputhje me ligjin. Disa nga ligjetbazë të miratuara janë::::: Ligji “Për Emergjen-cat Civile”, , , , , “ Për mbrojtjen nga Zjarri dhepër Shpëtimin”, , , , , “Për Mbrojtjen e Mjedis-it”, , , , , “Për Mbrojtjen e Ajrit nga Ndotja”,,,,, “PërPyjet dhe Shërbimin Pyjor”.Sipas ligjit “Për Emergjencat Civile” (neni11), çdo ministër është përgjegjës për orga-nizimin, planizimin dhe përballimin eemergjencave civile në veprimtarinë që kanë përgjegjësi.Ligji detyron Prefektin të organizojë dhe tëbashkërendojë punën për hartimin e plan-eve të përgatitjes për emergjencë civile nëqark dhe për zbatimin e masave të mbrojtjes.Po ashtu Kryetari i Bashkisë ka për detyrë tëdrejtojë organizimin dhe bashkërendimin epunëve për hartimin e planeve të përgatitjespër emergjencë civile në bashkinë përkatësedhe për zbatimin e masave të mbrojtjes.Sipas Ligjit ”Për Mbrojtjen nga Zjarri dheShpëtimi” dhe atij ”Për Pyjet dhe ShërbiminPyjor”, organet e shërbimit pyjor, në bash-këpunim me Njësitë e Qeverisjes Vendoredhe me strukturat e shërbimit për mbrojtjennga zjarri dhe të shpëtimit, organizojnëpunën për parandalimin e zjarrit në fondinpyjor kombëtar.

Çfarë rekomandojmë?Çfarë rekomandojmë?Çfarë rekomandojmë?Çfarë rekomandojmë?Çfarë rekomandojmë?Për dëmtuesit masat ndëshkimore duhettë ashpërsohen dhe ne kemi prej disa ko-hësh kërkuar ndryshimin e ligjit. Ministria eMjedisit po punon për hartimin e ligjit te ri përpyjet dhe kullotat. Ligji duhet të njohë për-doruesit aktualë të pyjeve në nivel familje, fisidhe fshati, si dhe dhe të drejtën e tyre jo thjesht

për përmbushje tënevojave personale, poredhe për përfitimekonomik. Kjo gjë rritpërgjegjësinë tek komu-nitetet vendore dhe nxitmbrojtjen e pyjeve ngadëmtimet.Nëse bëjmë progres nënjohjen e pyllit të famil-jes, do të jetë më e le-htë për të lëvizur për-para në shumëshqetësime tona të për-bashkëta: respekti përpronësinë mbi tokëndhe të drejtën e pronë-sisë private mbi tokën epyllin, programet qe-veritare në mbështetje tëprojekteve për të shtuarpyjet e kullotat, e drejtapër të tregtuar, apo poli-tika të arsyeshme fiskalee kështu me rradhë, janë

një mundësi e mirë për të përfshirë njerëzitpër të ruajtur pronën.Shtabet e emergjencës të të gjitha qyteteveduhet të rrisin fuqinë e tyre për të vepruarkundër zjarreve me mjetet zjarrfikëse, ndërko-hë që edhe vullnetarët dhe çdo qytetar duhetgjithmonë të jenë të gatshëm të marrin pjesënë aksionet anti-zjarr.

Ligji detyron Prefektin të organizojëdhe të bashkërendojë punën përhartimin e planeve të përgatitjes përemergjencë civile në qark dhe përzbatimin e masave të mbrojtjes. Poashtu Kryetari i Bashkisë ka përdetyrë të drejtojë organizimin dhebashkërendimin e punëve përhartimin e planeve të përgatitjes përemergjencë civile në bashkinë për-katëse dhe për zbatimin e masave tëmbrojtjes.Sipas Ligjit ”Për Mbrojtjen nga Zjarridhe Shpëtimi” dhe atij ”Për Pyjet dheShërbimin Pyjor”, organet e shërbimitpyjor, në bashkëpunim me Njësitë eQeverisjes Vendore...

“

“

Por cilat janë disa nga arsyet e rëniessë zjarreve në pyje ? Në Shqipëri ar-syet e rënies së zjarreve janë të shum-ta dhe komplekse. Sipas të dhënavetë terrenit pothuajse shumica e zjar-reve janë të qëllimshme. Zjarretshpesh ndodhin për shkak të pakujd-esisë së njerëzve që punojnë dhekalojnë në pyll si barinjë, grumbullueslulesh, gjethesh, frutash, rrënjësh,drurësh, kalimtarë, vizitorë e turistë.Në jug të vendit kryesisht protago-nistë bëhen çobanët të cilët e kanë përtraditë të përdorin këtë teknikë tërrezikshme për të rigjeneruar kullo-tat, për të vrarë insektet dhe përmirë-suar cilësinë e barit të tyre.

“

“

GUSHT 20155

“TË GJITHË MUND TË BËJNË DIÇKA PËRFËMIJËT ME AFTËSI TË KUFIZUARA”

VIOLETA GJONIVIOLETA GJONIVIOLETA GJONIVIOLETA GJONIVIOLETA GJONIMësuese e arsimit special (terapiste)Mësuese e arsimit special (terapiste)Mësuese e arsimit special (terapiste)Mësuese e arsimit special (terapiste)Mësuese e arsimit special (terapiste)

Shoqëria jonë është ndryshe nga të gjitha sho-qëritë e Botës në lidhje me sjelljen ndaj per-sonave me aftësi të kufizuara. Shpesh përball-esh me situata të ndryshme, me persona që e

quajnë veten normale, sikur kjo nuk ekzistontek asnjë, por të gjithë kemi ndonjë paaftësi.Përballesh me gjeste, mimika e shprehjet: “Sagjynah, sa gjynah”. Pse o njerëz, ua shtoni mëshumë dhimbjen me ato fjalë e jua kujtoni saherë të dalin nga shtëpia se kush janë?! Ata edinë dhe e kuptojnë por mos jua theksoni mëshumë, se nuk po i ndihmoni, veç po i venitniedhe atë pak shpresë që kanë. Dhe shpresa etyre është që të gjejnë një vend në shoqëri, tëmos fokusohen të gjitha shikimet tona tek ata.Ata janë fëmijët tanë, motrat e vëllezrit tanë,nipërit e mbesat tona. Janë pjesë e shoqërisësonë dhe duan thjesht një mirësjellje e jomishërim. Duhet të gjithë së bashku t’i argë-tojmë e t’i fusim në gjirin tonë social. E megjith-atë, si për çudi ndodhi një ditë ajo që në ven-din tonë nuk ndodh shpesh. Po bisedoja memiqtë e Federatës Kombëtare të Pyjeve dhepo ju shpjegoja për profesionin dhe fëmijët qëtrajtojmë. Qe një reflektim i njerës prej për-faqësuesve që tha: “Po sikur t’i marrim e t’inxjerrim shëtitje në pyll që të lozin e të mbjell-

in dhe një pemë?” Bora fliste, dhe sytë e drej-tor Rexhepit, shkëlqyen nga kjo ide e Borës.-Po shumë mirë të ka shkuar mendja Bora.T’ju bëjmë panine, fruta etj, dhe kërkoi mira-timin tim në vështrim pyetës. Dhe unë që ishamesuar t’i nxirrja fëmijët për zhvillimin socialnë ambiente të ndryshme ku përballesha me

shikime prej gjynahqari. M’uduk diçka e pabërë, diçka ethënë si ato shkresat për të drejtate tyre që myken nëpër rafte enuk zbatohen kurrë. Se në sh-kresa ne jemi shumë europianee me shumë të drejta. Dhe nukzgjati as 24 orë dhe pasi ishimkonsultuar me të gjithë stafin eFederatës, më marrin në telefondhe me datën 4 Shtator do tëiknim në Zall-Dajt. Menjëherëu mora me organizimin duke juashpjeguar dhe prindërve ku tëgjithë ishin dakort për eskursio-

nin, duke falenderuar pa fund stafin e Feder-atës së Pyjeve që më në fund dikush mendoipër to, qoftë edhe për një ditë të vetme. Porqë në memorien e tyre do të ngulitej përgjith-monë sepse gjërat ebukura mbahen mendpërhere. Ato kthehennë frymëzim për en-drra të tjera për t’u re-alizuar.Dhe erdhi data 4 Shta-tor, ditë shumë e nxe-htë por shumë opti-miste nga mbështetësite aktivitetit. Federatakishte sjellë dy fuoris-trada për transportin, dy punonjës Borën dheXhelalin dhe dy shoferat që kontribuan gjatëgjithë ditës. Bora nuk kishte harruar asnjë detajduke blerë fletore vizatimi, lojra, çokollata. Pormua m’u duk pak pesimiste nga ajo dita kurmë foli për eskursionin. Xhelali kishte marrëfidanë bredhi dhe po shpjegonte për bimës-

inë. Fëmijët i ndamë në dy grupe nga 4 fëmijëpër grup. Siguruam makinat dhe u nisëm.U nisëm me një përgjegjësi të madhe. Me vetekishim marrë porositë nga prindërit: “Kujdesmos të ikë, mbaje për dore”, “kujdes mos kandonjë gjarpër”, “A do të shkoni larg”. Prindëritnuk kishin faj, nuk ishin mësuar t’ju iknin kaqlarg pa i shoqëruar. E megjithatë, një ditë ndry-she edhe për to, por nga meraku nuk besoj seju liruan duart prej tyre. Zot ndi-hmoji këto prindër se shteti nukvë dorë për këtë shtresë! Pse mostë ketë qendra sociale falas e tëorganizojnë me shumë kështuditësh, se për atë kanë nevojë.Rruga shkoi shumë mirë. Push-uam tek një rrap shekullor dhena bëri përshtypje pritja e një fs-hatari që kujdesej për pyllin dhepjesën ku Federata e Pyjeve kish-te krijuar nje model të pyllit tëfamiljes. Zotëria solli menjëherë karriget dhepyeti se sa fëmijë janë për t’ju blerë nga një lëngduke treguar anën mikpritëse të banorëve të fs-hatrave të Tiranës. Qëndruam pak tek rrapi mis-terioz që kur e shikoje ngjallte kuriozitet ta pyesje:

“Përse të jenë gërsh-etuar ato degë? Amos do që t’i mbashgjithmonë pranëvetes e po u hapënke frikë mos i humbe ngelesh vetëm pafëmijët e tu!” Ishtenjë thurje shumë errallë. Ky rrap don-Ky rrap don-Ky rrap don-Ky rrap don-Ky rrap don-te të thonte sete të thonte sete të thonte sete të thonte sete të thonte sekishte shekuj këtukishte shekuj këtukishte shekuj këtukishte shekuj këtukishte shekuj këtu

e dinte si ta mbante veten e se ato degëte dinte si ta mbante veten e se ato degëte dinte si ta mbante veten e se ato degëte dinte si ta mbante veten e se ato degëte dinte si ta mbante veten e se ato degëte gërshetuara vetëm e rinojnë e i japine gërshetuara vetëm e rinojnë e i japine gërshetuara vetëm e rinojnë e i japine gërshetuara vetëm e rinojnë e i japine gërshetuara vetëm e rinojnë e i japinjetë. “Unë këtu kam qenë, këtu jam ejetë. “Unë këtu kam qenë, këtu jam ejetë. “Unë këtu kam qenë, këtu jam ejetë. “Unë këtu kam qenë, këtu jam ejetë. “Unë këtu kam qenë, këtu jam ekëtu do të jem sepse jam larg rrugës sëkëtu do të jem sepse jam larg rrugës sëkëtu do të jem sepse jam larg rrugës sëkëtu do të jem sepse jam larg rrugës sëkëtu do të jem sepse jam larg rrugës sëasfaltuar, jam larg syrit të pushtetit. Jetojasfaltuar, jam larg syrit të pushtetit. Jetojasfaltuar, jam larg syrit të pushtetit. Jetojasfaltuar, jam larg syrit të pushtetit. Jetojasfaltuar, jam larg syrit të pushtetit. Jetojme fshatarët e mi, ata me duan dhe ime fshatarët e mi, ata me duan dhe ime fshatarët e mi, ata me duan dhe ime fshatarët e mi, ata me duan dhe ime fshatarët e mi, ata me duan dhe idua. E kështu u nisëm tek vendi ku dodua. E kështu u nisëm tek vendi ku dodua. E kështu u nisëm tek vendi ku dodua. E kështu u nisëm tek vendi ku dodua. E kështu u nisëm tek vendi ku do

të mbillnim fidanin. Fëmijët potë mbillnim fidanin. Fëmijët potë mbillnim fidanin. Fëmijët potë mbillnim fidanin. Fëmijët potë mbillnim fidanin. Fëmijët pokënaqeshin, vizatuan natyrën, kryesishtkënaqeshin, vizatuan natyrën, kryesishtkënaqeshin, vizatuan natyrën, kryesishtkënaqeshin, vizatuan natyrën, kryesishtkënaqeshin, vizatuan natyrën, kryesishtpemë të ndryshme.pemë të ndryshme.pemë të ndryshme.pemë të ndryshme.pemë të ndryshme.Xhelali ndihmoi në hapjen e gropës, Mario morifidanin, Erida mori shishet me ujë e nga kuri-oziteti donin të merrnin pjesë të gjithë në këtëproçes për t’i dhënë jetë pemës tonë. Enisi, Enx-hi dhe Anisi po shtypnin dheun. Edhe pse ish-in bërë baltë ato po eksploronin e u kënaqën.

Gledisa vazhdonte vizatimin, ndërsa Aldi pomblidhte mbeturinat bashkë me të voglën Elisa,3 vjeç. Elisa u afrua pranë bredhit dhe ishte dypëllëmbë më e madhe se bredhi. Shpresojmëqë vitin tjetër të kthehemi e të shikojmë se saështë rritur dhe si do shkojë me Elisën. Unë juuroj të dyve shëndet por edhe pjesës tjetër tëgrupit. Edhe udhëtimit tonë i erdhi fundi dukena përcjellë deri tek dera e prindërve.Stafi sot dha një kontribut të madh. Këta njerëzasnjë moment nuk na mëshiruan, por ne u argë-tuam aq shumë sa tregohej tek shkëlqimi nësytë e tyre. Edhe pse me problematika tëEdhe pse me problematika tëEdhe pse me problematika tëEdhe pse me problematika tëEdhe pse me problematika tëndryshme sot u ndjemë “të ndryshëmndryshme sot u ndjemë “të ndryshëmndryshme sot u ndjemë “të ndryshëmndryshme sot u ndjemë “të ndryshëmndryshme sot u ndjemë “të ndryshëmpor të barabartë”.por të barabartë”.por të barabartë”.por të barabartë”.por të barabartë”.Kjo ishte një nismë humanitare me shpenzimdhe përgjegjësi. Shpresoj që të tilla organizimetë marrin përsipër edhe institucione dhe orga-nizma kombëtare dhe ndëkombëtare që t’juabëjnë sa më të lehtë pranueshmërinë në Sh-qipërinë tonë.

Faleminderit Federatës Kombëtare të Pyjevedhe Kullotave Komunale!

6 GUSHT 2015

Kush është Dukagjini?Kush është Dukagjini?Kush është Dukagjini?Kush është Dukagjini?Kush është Dukagjini?

SOKOL GURI &ISLAM LAÇAJSOKOL GURI &ISLAM LAÇAJSOKOL GURI &ISLAM LAÇAJSOKOL GURI &ISLAM LAÇAJSOKOL GURI &ISLAM LAÇAJFederata e Përdoruesve të Pyjeve dheFederata e Përdoruesve të Pyjeve dheFederata e Përdoruesve të Pyjeve dheFederata e Përdoruesve të Pyjeve dheFederata e Përdoruesve të Pyjeve dhe

Kullotave ShkodërKullotave ShkodërKullotave ShkodërKullotave ShkodërKullotave Shkodër

Për një njeri të zakonshëm që e njeh Duk-agjinin në çdo pjesë e sakaj të tij këto dy py-etje mund të tingëllojnë të çuditshme.Dukagjini është një trevë me shtrirje të gjerëgjeografike dhe me vlera historike. Ai ka rreth9 bajrake por në këtë shkrim ne do të ndale-mi në atë te Shalës që është kryeqendra ekësaj treve të lashtë.Shala përbëhet nga 11 fshatra ku jetojnë familjee fise të cilat e kanë lidhur historikisht jetën etyre me burimet natyrore. Dikur Shala dhefshatrat e saj ishin më shumë të populluara sesa sot. Jeta e banoreve vendas ishte e vështirëjo vetëm nga terreni malor por edhe nga rregji-mi diktatorial i asaj kohe.Me ardhjen e demokracisë si në shumë zonatë tjera të vendit, edhe Dukagjinasit Shaljanlanë trojet e të pareve për të siguruar një jetëmë të mirë. Disa prej tyre ui drejtuan fsha-trave e qyteteve fushore e disa të tjerë emigru-an në shtete të ndryshme të botës. Një gjë enatyrshme për kohën dhe vendin.Por nuk duhet të harrojmë që vetë Dukagjininë përgjithësi dhe Shala në veçanti kanë buku-ri të rralla natyrore të cilat ofrojnë kushte emundësi jetese për banorët. Bukuritë naty-rore dhe klimën e freskëttë Shalës është vësh-tirë ti gjesh jo vetëm në Shqipëri por edhe nëBallkan e më gjerë.Shala ka lugina, kreshta eshpate malesh të mrekullueshme. Zona ështëshumë e pasur me pyje, kullota dhe kafshëtë egra. Ka ujë të bollshëm si kristali meburime e kroje të ftohta kudo që të shkosh.Shumë studiues e shkrimtarë i kanë dhënëvendin e merituar në veprat e tyre.Për sa i përket mundësive për përmirësimine jetesës së banorëve, Shala ka baza tëpafundme për mbarshtrimin e blegtorisë,zhvillimin e bujqësisë dhe bletarisë. Ajogjithashtu mund të ofrojë edhe mundësi tëzhvillimit të turizmit rural e malor. Por jovetëm kaq, Shala shquhet për kulturën dhefolkun e jashtëzakonshëm. Nga Shala kanëdal burra të urtë e me mend në përmasakombëtare e ndërkombëtare që me penedhe pushkë kanë shkruar e bërë histori. Tëgjitha këto dhe të tjera na japin të drejtë tëthemi se në Shalë dhe Dukagjin jetohetmadje me krenari dhe dinjitet!

A JETOHET NE DUKAGJIN?

Për ta vërtetuar këtë do të dëshironim t’junjohim me jetën e një fermeri të fshatit Gi-maj në Luginën e Shalës. Ai quhet Pal Shy-Pal Shy-Pal Shy-Pal Shy-Pal Shy-tanitanitanitanitani. Atë e njohin pothuajse të gjithë ban-orët e zonës. Njëburrë i thjeshtë, fjalë-pakdhe punë-shumë.Me fjalët “shtëpia është e Zotit dhe e miqve”ai na mikpriti nështëpinë e tij duke na bërëtë ndihemi sikur e njihnin prej kohësh. Neshijuam aty ushqimet bio të prodhuara ngatoka dhe puna e palodhshme e familjes sëPalit.Gjatë vizitës tonë ne patëm rastin të bise-dojmë rreth jetës së tij në fshat për 12 muajnë 900 metra mbi nivelin e detit. Sipas Palit,ai e ka ndërtuar jetën aty me shumë punë esakrifica por ndihet i lumtur për jetën që bënme familjen. Para disa vitesh ai pati mundës-inë të ndërtojë një shtëpi dy katëshe tëbollshme për të gjithë famijen e tij. Familja ePalit ka rreth 2 hektarë tokë ku ka mbjellurdhe kultivuar kultura të ndryshme bujqësoree pyjore (misër për bukë dhe blegtori 0,6ha,patate e perime të tjera 0,1ha - të gjitha llojetnga lakra e deri tek rrepat, pemtari 0,9ha mekumbulla e lloje të tjera si mollë,dardhë,qershi,pjeshka etj.). Gjithashtu ai ka mbjel-lur arra dhe gështenja si dhe trajton lajthi tëegër për frut dhe thana për frut.Ai mbarshtron 50 krerë dele, 4 lopë dhe 4

derra. Po ashtu ka rreth 15 koshere bletështë cilat i japin një prodhim shumëtë mirë dhemjaft cilësor, ku edhe burimi i të ardhuraveështë i kënaqshëm. Familja e Palit ka njënumër të mjaftueshëm pulash për prodhimveze për nevojat e familjes.Me të ardhurat e siguruara Pali ka blerë njëmakinë të cilën e përdor për nevojat e famil-jes. Ai tashmë ka filluar të mendojë përmundësinë e zhvillimit të turizmit por mu-ngesa e infrastrukturës rrugore ja bën punënmë të vështirë. Me nismën e tij private ai kafilluar punimet për lidhjen e rrugës që e çonnë shtëpi me rrugën kryesore.Në këtë zonë ka edhe familje të tjera të cilat

kanë krijuar kushte të mjaftueshme për njëjetesë normale dhe komode si e Palit. Familjae z. Prek Ndue Macaj nga fshati Abat ështënjëra prej tyre.Prandaj duke iu kthyer pyetjes në krye të këtijshkrimi mund te themi me plot gojën që nëShalë e Dukagjin jetohet shumë mirë dheme dinjitet. Shtetidhe veçanërisht Bashkia ere e Shkodrës duhet të kujdesen e ti japin mëshumë prioritet zhvillimit të këtyre zonave tëmrekullueshme me banorë bujar dhe punë-torë. Përparsi duhet të ketë zhvillimi i tur-izmin rural dhe malor duke nxitur kështukthimin e njerëzve e jo largimin dhe brak-tisjen.

Me ardhjen e demokracisë si në shumë zona të tjera të vendit, edhe Dukagjinasit Shal-jan lanë trojet e të pareve për të siguruar një jetë më të mirë. Disa prej tyre ui drejtuanfshatrave e qyteteve fushore e disa të tjerë emigruan në shtete të ndryshme të botës.Një gjë e natyrshme për kohën dhe vendin.Por nuk duhet të harrojmë që vetë Dukagjini në përgjithësi dhe Shala në veçanti kanëbukuri të rralla natyrore të cilat ofrojnë kushte e mundësi jetese për banorët. Bukuritënatyrore dhe klimën e freskëttë Shalës është vështirë ti gjesh jo vetëm në Shqipëri poredhe në Ballkan e më gjerë.Shala ka lugina, kreshta e shpate malesh të mrekullueshme.Zona është shumë e pasur me pyje, kullota dhe kafshë të egra. Ka ujë të bollshëm sikristali me burime e kroje të ftohta kudo që të shkosh. Shumë studiues e shkrimtarë ikanë dhënë vendin e merituar në veprat e tyre.

GUSHT 20157

GAZETARI I ' JETO GJELBËR'GAZETARI I ' JETO GJELBËR'GAZETARI I ' JETO GJELBËR'GAZETARI I ' JETO GJELBËR'GAZETARI I ' JETO GJELBËR'

Sa peshon pyl l i i fami l jes?Sa peshon pyl l i i fami l jes?Sa peshon pyl l i i fami l jes?Sa peshon pyl l i i fami l jes?Sa peshon pyl l i i fami l jes?Sa humbet shtet i nga pyl l i i t i j?Sa humbet shtet i nga pyl l i i t i j?Sa humbet shtet i nga pyl l i i t i j?Sa humbet shtet i nga pyl l i i t i j?Sa humbet shtet i nga pyl l i i t i j?Ka shumë debate e komente. Përgjithë-sisht teknicenët e pyjeve të shkolluar ngashteti, argumentojnë domosdoshmërinëe shtetit pronar të pyllit. Familjet ruralee kanë ushtruar zejen e menaxhimit tëdrurëve në mbi 10 mijë vite, rrugë në tëcilën kanë krijuar përvojë të pasur përmenaxhim të qëndrueshëm të pyllit përnevoja të familjes. Shteti ka patur avan-tazhin e arbitrit dhe për gjenerata të tëraka argumentuar familjen si shkatërruesetë pyllit dhe veten si kompetent për tëqenë pronar. Sipas ekspertëve, pylli pri-vat gjykohet si me produktivitet të ulët,për shkak të fragmentimit të jashtëzakon-shëm (sidomos kur krahasohet me pyl-lin natyror malor), si dhe për përmasat evogla të drurëve, apo sistemet menax-huese me rotacione të shkurtra. Përma-sat e vogla e komplikojnë planifikimindhe ekspertët e vlerësojnë si të vështirëmenaxhimin e këtij pylli. Në përgjithë-si, ky gjykim i kudondodhur, nuk vihetnë kontekstin e jetës rurale, apo në kon-tekstin e shkallës së zhvillimit, nevojaveapo prioriteteve rurale, por gjykohet nëstandardin e pylltarisë industriale meobjektiv kryesor prodhimin e lëndës sëpunimit. Edhe në vendet ballkanike, kuzonat rurale përdorin në mënyrë masive,që nga parahistoria e deri sot, drurin përngrohje, ekspertët e bëjnë vlerësimin edrurit për lëndën e punimit që ai ofron,ashtu si në Gjermani, ku druri për ngro-hje nuk është rregull, por përjashtim.Para rreth një viti u përgatit një manual ithjeshtë në ndihmë të pronarëve apo për-doruesve të pyjeve, botuar në formë dix-hitale, paraprirë me vizita të shpeshta tekpronarë të ndryshëm të pyjeve, e duke upërpjekur për të pasqyruar në këtë man-ual përvojën më të mirë të pronarëve.Duket me interes që kjo përvojë e hasurtë përgjithësohet e të krahasohet mesistemet menaxhuese të ardhurat e përf-tuara prej kësaj pasurie mënyrën se sipërkujdeset familja pronare apo i zoti ishtëpisë për pyllin e tij dhe rezultatetqë ka arritur.

Fami l ja pronareFamil ja pronareFamil ja pronareFamil ja pronareFamil ja pronareNë këtë shkrim krahasues kam marrë sishembull atë që kam mësuar nga një pr-onar real, krejt i zakonshëm, për të cilinpylli ka peshë të konsiderueshme përjetesë. Ajo që më tërhoqi tek ky pronarpara disa vitesh ishte fakti që ai kërkon-te ndihmë, se si të evitonte realizimin ekëshillës që i kishte dhënë një ekspert idiplomuar i pyjeve, për një rrallim tëpërgjithshëm të gjithë pyllit, sipas reko-mandimeve të Silvikulturës. Në vend qëtë shfrytëzonte mundësinë që iu dha përtë prerë më tepër, ai ishte tepër i shqetë-suar, gati i trembur. Sapo kishim arriturbashkë me të në pyll, ai na u lut, që tabindim këtë ekspert, që ndërhyrjen e re-komanduar prej tij, mundësisht ta test-onte vetëm në një sipërfaqe provë (rreth100 m2) e jo në gjithë pyllin, pasi i trem-bej, si gjetjes së kohës e mjeteve për tërealizuar ndërhyrjen, ashtu edhe frikës

Midis dy pronarëve të pyllit

së mossigurimit të nevojave të familjesnga pylli i tij në vitet vijuese.Samiu është anëtar i shoqatës së pronar-ëve të pyjeve të komunës së Burimit (Is-togut), me një pyll të vogël në fshatinShushicë. Ndërsa e këshilloja që t'i hiqtedisa cungje të mbetura, pasi më dukej sepengonin mbirjen e lëndeve të dushkut,ai më vështroi e m'u përgjigj qetë-qetë:ato ka kush i heq dhe, ndër kohë, mëtregonte disa të sapohequra. Janë derratë egër, që terë natën e kalojnë dukebërë gërmime në pyll. Ma do mendja,vijoi më tej, se ata i heqin këto cungje,pasi shpresojnë se poshtë tyre ndodhetushqim i përshtatshëm për ta. Dikushthotë se derrat shpresojnë se mos gjejnëtartuf, nën cungjet e lisit ...Ndërkohë, diku, në anë të pyl l i t ,ndeshim të shtratifikuar disa fidanë tëvegjël shkoze e mëlleze. Po këto përçfarë i do? - E pyet dikush nga vizitorët.I kam shkulur duke rralluar në shpatintjetër e dua t'i mbjell në rrëzë të gardhit,shpresoj që pas pak vitesh të shndërro-het në gardh të gjallë, pak më rezistent,pasi ka vite që gardhi ekzistues është nëshënjestër të vizitorëve nganjëherë tëpaftuar në çdo 10?15 m, e këto vrima tëmëdha që i shihni i kanë hapur diku ariue diku derrat, duke u lëshuar vend edhekafshëve të tjera, që të bëjnë vizita tëvazhdueshme, veçanërisht tash në vjesh-të e fillim dimër, si në kërkim të lendevetë dushkut, ashtu edhe të ushqimeve tëtjera që i gjen secili sipas oreksit.Në dalje të pyllit, diku fare afër oborrit,Samiu tashmë ka vendosur që dushkun

ta zëvendësojë gradualisht me qershi,mollë, dardha e kumbulla, të gjitha tëvendit. Duket se zbatimi ka filluar dhefidanët janë siguruar po brenda apoanash pyllit, me filiza të egër, që Samiui sharton nga lloje pemësh frutore, që izgjedh si për nevoja të familjes ashtuedhe që preferohen nga tregu. Nënpemë, që po rriten, mbjell edhe patatee perime të tjera. Këtë na thotë, e kamtë domosdoshme, që së paku të jetëedhe një si brez ndarës i shtëpisë mederrat dhe ariun, që siç e kanë nisur, dotë më futen edhe në oborr të shtëpisë.Duke e hapur këtë pjesë të pyllit, ndriçi-mi i oborrit dhe i dritareve të shtëpisëdepërton dhe egërsirat tregohen pak mëtë ndrojtura e largohen nga oborri -vazhdon ai, ndërsa sheh gjithë merak sesi do të reagojnë këta të agjencisë sëpyjeve.Ndërsa ecim nëpër pyllin e vogël, te pa-priturat nuk jane te vogla, duke ndërru-ar peizazh e reliev, në një dru të lartëqarri duket një gungë e madhe diku nëmes të lartësisë së drurit. Bletët - vazh-don Samiu - vërtet janë larguar, pordrurin nuk e pres dot, ndoshta një ditëato kthehen dhe le ta kenë folenë e tyretë dikurshme, tek lisi i bletëve. Foletë ezogjve të vendosura mjaft shpesh nëpërpyl l , duket s ikur janë bërë pjesë ekurorave të lisave e qershive të egra, qëkonkurrojnë me ta.Një tik lëviz vazhdimisht në fytyrën e pr-onarit, që duket sikur grindet me pylline tij, duke mërmëritur se kështu nukmund të vazhdohet. Inatin e ka ose me

arushën që i ka hapur shtegun për tëngrënë dardhat në kopshtin mbi shtëpi,ose me derrat që së fundmi i sulmojnëshpesh kopshtin me perime. Sado qëbëhet mbi pesë herë pishman në ditë, ainë çdo vizitë që bën në pyll, shton dikuhumus, diku farëra dhe vazhdimishtkujdeset që t'u japë dritë filizave që tokae uji u kanë dhënë jetë e drita duhet përt'i rrit, e që drita të arrijë në tokë, herëpas here diçka që e zë duhet hequr, ekjo diçka që herë pas herë gjatë vitit, du-het hequr në gjithë pyllin, i arrin rreth10?15 m3 degë e drurë në vit, e nga kypastrim, pylli ajroset, të vegjëlit rriten etë mëdhenjtë bëhen më të shëndetshëme shtojnë ritmet e rritjes. Cungishten nëfund të arës, thotë se e pret në shirita tëvegjël për çdo vit. Kjo është arë në ka-dastër, kështu që nuk më lejon ligji përprerje rrah. Në fakt duhet kujdes, që mosbjerë në sy pasi kush i di rregullat. Ndosh-ta të dënone edhe atë që nuk është malnë kadaster??? Gjithmonë telashi vjennga këto te pyjeve. Me thënë te drejtënduket se kërkojnë gjëra gati të pamun-dura dhe as që të lejojnë të presësh mëshumë se tre kubike në vit. Unë për t'idërguar e përdorur në shtëpinë time, nuke dua lejen e tyre, por për t'i shitur nukmë lejohet, pasi që të bëj transportin përnë treg apo destinacion më duhet leja etyre. Dardha e ka bishtin prapa, pasi përtë nxjerre lejen, më duhet fleta pose-duese, një ditë e harxhoj të shkoj në Is-tog tek kadastra, ku duhet të paguaj mbi5 euro për fletën poseduese e kjo duhettë përsëritet dy herë në vit, që të bindshtetin tim se ky është akoma pylli im.Harxho kohë, harxho mjete për lëvizje,harxho edhe të holla, se kështu e do ligji... Unë dhe pylli duhet të mbajmë vetendhe të tjerët, e kjo hallall bëhet, por kurtë thonë jo më shumë se tre kubikë,atëherë ç'të bësh, të lëvizësh natën përpjesën tjetër, apo si?Samiu ka mundësi që një pjesë të drurëvetë prodhuar t'i shesë e me paratë që fi-ton të investojë për të shtuar pemët fru-tore, që i kontribuojnë si për dru edhepër fruta për familjen. E mira e pemëveqë ai do të shtojë është edhe fakti se tëlargojnë nga telashet me këta të pyjeve,që duket sikur janë vetëm për të penguar,thotë ndërsa e ul zërin, Samiu. Unë vi-jon ai, mund të prodhoj mjaft materialdrusor, duke shkadhitur, diku duke mar-rë degë, apo hequr majën e një lisi, përtë lënë rrugë për të shkuar lart dardha,ashtu siç Samiut i duket më e arsyeshme.Diku rralloj e hedh pak dhera të kompos-tuara për të provuar mbirjen e lëndeve,më tutje mbjell shkozën, arrën, qershinë;forcoj pak gardhin dhe rrethoj kopshtinme lakra, e kështu pa fund, kalon kohatek ai pret, pastron, drejton, punë qëduket se nuk ka të mbaruar, i ndjekurnga vështrimi i dy vocërrakëve të tij.

Vi jon në numrin e ardhshëm.. .Vi jon në numrin e ardhshëm.. .Vi jon në numrin e ardhshëm.. .Vi jon në numrin e ardhshëm.. .Vi jon në numrin e ardhshëm.. .

Në këtë shkrim krahasues kam marrë si shembull atë që kam mësuar nga një pronarreal, krejt i zakonshëm, për të cilin pylli ka peshë të konsiderueshme për jetesë. Ajo qëmë tërhoqi tek ky pronar para disa vitesh ishte fakti që ai kërkonte ndihmë, se si tëevitonte realizimin e këshillës që i kishte dhënë një ekspert i diplomuar i pyjeve, për njërrallim të përgjithshëm të gjithë pyllit, sipas rekomandimeve të Silvikulturës. Në vend qëtë shfrytëzonte mundësinë që iu dha për të prerë më tepër...

8 GUSHT 2015

Small-scale coppice forestmanagement

Forest fruits forimproving livelihood level

“Këshilli Botues: R. Ndreu, N. Çollaku, V. Tabaku, J. Male, B. Gashi, I. Zeka, B. Hoxha, A.KacaniKryeredaktor: Prof.Dr Vezir Muharremi Zv.kryeredaktorë: Nijazi Idrizi, Ferdin LiçajRedaksia: H.Kola, A.Lila, M.Shehi, Prof. Sherif LushajAdresa: Bulevardi “Zogu I”, Godina e ZP, kati II, TiranëMobile: 068 40 75 975; e-mail: kontakt@fkpkk-shqiperi.org

HAKI KOLAHAKI KOLAHAKI KOLAHAKI KOLAHAKI KOLAConnecting Natural Values and People Founda-

tion (CNVP), Kosovo

The forest sector is considered to have a high po-tential in increasing its contribution to the nationaleconomy and the economic development. Forestprovides many benefits to the Kosovo people andis among the biggest providers of employment op-portunities. In rural areas, where in most of casesare rich in forests, the sector is one of the fewproviders of jobs. A healthy forest sector, being arenewable resource, is one of most importantsource for the development of Kosovo. Accordingto the estimates of the two National Forest Inven-tories 2003-2013 realized by NFG, the total vol-ume of wood cut in Kosovo in the last ten years is16 million m3, 93% of which is realized in illegalway. On the other hand, the legal supply of fire-wood in Kosovo is significantly lower than thesustainable level of supply.But as much as Kosovo forest, with presence ofillegality looks as a driver of conflict, the involve-ment of local population can change it in a driverof peace, development and effective public man-agement. A new forest strategy (2010-2020) pre-pared with broad participation of main stakehold-ers and approved by government recommendedjoint forest management as a solution related turnthe illegal activities in Kosovo forest on the legalparticipatory forest management.

From strategy in implementationFrom strategy in implementationFrom strategy in implementationFrom strategy in implementationFrom strategy in implementationKFA in cooperation with Gjakova, Istog and No-voberd municipalities supported by SSPDF projectfinanced by Sweden Embassy and implementedby CNVP, selected villages of these municipalitiesand started the implementation of the JFM inGergoc, Kalican and Izvor. Objective is to discuss

Implementation ofJoint Forest

Management in Kosovo

BASIC ELEMENTS OF JOINT FORESTBASIC ELEMENTS OF JOINT FORESTBASIC ELEMENTS OF JOINT FORESTBASIC ELEMENTS OF JOINT FORESTBASIC ELEMENTS OF JOINT FORESTMANAGEMENT APPROACHMANAGEMENT APPROACHMANAGEMENT APPROACHMANAGEMENT APPROACHMANAGEMENT APPROACH

with communities living inside cadastral zones anddecide how to manage jointly the public forest.

What is the joint forest management?What is the joint forest management?What is the joint forest management?What is the joint forest management?What is the joint forest management?Joint Management of forest lands is the sharing ofthe products, responsibilities, control and decision-making authority over forest lands between ForestAgency and local user groups. It involves a con-tract specifying the distribution of authority, respon-sibility and benefits between families in need forwood material in villages and KFA, with respect toland allocated for Joint Management and annualwood production, or other contributions on forestrehabilitation or silvicultural works.

Approaches on calculation of area ofApproaches on calculation of area ofApproaches on calculation of area ofApproaches on calculation of area ofApproaches on calculation of area ofpublic forest in JFMpublic forest in JFMpublic forest in JFMpublic forest in JFMpublic forest in JFM

First the village representatives are informed aboutthe project. The activities are followed by the as-sessment of the general situation in village, agricul-ture, forest, pasture, livestock traditions on landuse, as well the situation in private forestry in vil-lage, the shares for family, actual production, andactual supply with firewood from private forest.With the families in the selected villages is discussedabout agroforestry and the impact of agroforestry infulfilling the annual needs. An important step is thecalculation of the gap between annual needs andannual potential of private forest and agroforestry invillage level, leads to the decision on area of publicforest needed to fulfill the annual needs on firewood.

Steps on implementation of JFM inSteps on implementation of JFM inSteps on implementation of JFM inSteps on implementation of JFM inSteps on implementation of JFM incadastral zone levelcadastral zone levelcadastral zone levelcadastral zone levelcadastral zone level

First step is information of village, present the projectand selection of forest commission on an open meet-ing with participation of all interested families in vil-lage, to involve man and women in the project asfamily representatives and neighbors as well.Second step is the calculation the annual needsfor forest production for family or group families,as well the annual increment and allowable annualcut of forest.Third step is calculation of average forest area that ful-fills the annual needs for firewood for one family, andfor the entire village. Based on calculation the com-mission agrees on average forest area for family.Fourth step is demarcation of the total area of agreedJFM, and calculation of the areas agreed to sharefor each family from total. After general agreementsstart field work under direction of commission, agreewhere and when to work for each day in forestland demarcation. It is implemented based on thelist of families, their phones numbers and agree ontime they should be available for demarcation. Intheir presence are define the coordination's of each

family or group families by GPS as part of JFMarea, lead finally on preparation of digital maps in-side cadastral zones confines and participants ineach parcel as part of JFM.KFA, Municipalities and selected villages withCNVP support, are already under project imple-mentation based on the MoU between KFA,CNVP and municipalities. JFM is a bottom-up

approach, in which local actors participate in thedecision-making and the selection of priorities basedon forest strategy. Involvement of local and regionalgovernmental structures accelerates the forest strat-egy implementation on reducing illegality in forest-ry and leading on SFM. This, in turn, paves theroad for a broader dissemination of the approachin all villages of Kosovo and broader on region.