Gerrit Jan Hallink over de plannen voor de Lemelerberg:‘De wens van de omwonenden om de berg beter te kunnen zien, leeft al heel lang’

‘De berg was voor ons één grote vrije speel-plaats, je kon op het hoogste punt nog alle kan-ten op kijken. We bouwden hutten en als stoe-re jongentjes van 11, 12 jaar crosten we vrolijk met onze oude fietsjes op een eigengemaakte cross baan. Daar waar nu de mountainbikerou-te is’, memoreert Gerrit Jan Hallink, voorzitter Plaatselijk Belang Lemele en geboren en geto-gen Lemelenaar. ‘Ik ben blij met de plannen voor de Lemelerberg. Het is goed dat we veel meer doorkijkjes krijgen. Twee jaar geleden maakten hij en 20 andere vrijwilligers hier al een aanzet toe. ‘De wens om vanaf Lemele de berg beter te kunnen zien, leeft al heel lang bij de inwoners.’

Doorkijk‘We hebben, in afstemming met Landschap Overijssel en de gemeente, met een NL Doet-ac-tie een mooie doorkijk in de bosrand gemaakt. En ik zie dat de plannen die er nu liggen, hier goed bij aansluiten. We krijgen meer zicht op de berg en de heidestroken. Dit biedt prachtige wandelmogelijkheden’, meent Hallink. Hij sluit zich aan bij het voorstel de Gedachtenishoek te behouden. ‘Het is een beetje een strak aange-legde hoek in verhouding tot de rest, maar het heeft zeker cultuurhistorische waarde.’

KerkwegWel wil Hallink een kanttekening ma-ken bij een van de opties voor de Kerk-weg. ‘De weg afsluiten is geen goed plan, ontmoedigen van het woon-werk- en vrachtverkeer is wél belangrijk.’ Zelf fietst en wandelt hij liever. ‘Ik wandel er met de hond en geniet elke dag van de berg. Ik vind het mooi dat we straks weer een beetje teruggaan naar vroe-ger; dat ik, net als in mijn kindertijd, de hoogteverschillen weer écht kan zien!’

Een unieke berg!

De Lemeler- & Archemerberg kennen al een lange geschiedenis. Vooral als het gaat om ont-ginning, gebruik en natuurlijke processen. De berg is in de afgelopen eeuwen onder invloed van de mens regelmatig van uiterlijk veranderd. De gevolgen zijn nog goed te zien; bossen wis-selen af met heidegebieden, bronnetjes, jene-verbesstruwelen en zandverstuivingen. Ook het gebruik van de berg is veranderd. Waar in het verleden de berg werd gebruikt voor landbouw-doeleinden, wordt deze nu vooral gezien als plek waar de natuur nog vrij spel heeft. En waar

mensen van kunnen genieten. Ik wan-del graag in het gebied; de afwis-

seling tussen hoog en laag, de verschillende landschappen als bossen, heiden, lanen en zand-verstuivingen vind ik prachtig.

En als ik dan ook nog de boomleeuwerik hoor, is

het plaatje compleet.

HeideplaggenDit landschap is niet alleen mooi, maar ook erg kwetsbaar. De heide ontstond doordat er schaapskuddes op graasden en heideplaggen werden gestoken. Maar sinds het eind van de 19e eeuw werden de schaapskuddes, door de introductie van kunstmest, overbodig. Hierdoor is een groot deel van het heidegebied op de berg weer verbost. De schaapskudde die er nu nog graast, kan niet het hele gebied aan en zet-ten we daarom heel gericht in.

ToekomstHet nog resterende heidegebied op de Leme-lerberg is voor Europese begrippen uniek te noemen. Het is dus belangrijk dit gebied voor de toekomst te behouden. We kijken, samen met de provincie, gemeente, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en het Waterschap wat nodig is om de bijzondere natuurwaarden in Vecht Beneden Regge te bewaren en eventueel zelfs uit te breiden.

Bos maakt plaats voor heideMet het omvormen van een deel van het bos willen we een heidelandschap ontwikkelen met alles wat daarbij hoort: zandverstuivingen, gevarieerde heidevegetaties en vitale jenever-besstruwelen. Met het herstel van dit landschap komt de berg ook weer onder het bos vandaan. We gaan hem straks weer beter zien. Net als vroeger!

Vragen? Eind 2018 starten we met de werkzaamheden, tot eind 2020. Heeft u vragen? Bel of mail mij gerust; 06 - 5240 1701, janhenk.schutte@land-schapoverijssel.nl.Tot horens!

Jan-Henk Schutte, projectleider Natura 2000 Lemelerberg

Samen economisch sterker, met de kracht van de natuurDe komende jaren werken we samen aan het behoud en herstel van kwetsbare natuur. Bewoners, belangenorganisaties en overheid hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid om de kwaliteit van het leefgebied van dieren en planten te verbeteren, voor nu en in de toekomst. Met maatwerk maken we de natuur veerkrachtig en weerbaar tegen invloeden van buiten, waardoor weer nieuwe economische kansen ontstaan. Tegelijkertijd pakken we de oorzaken van de schadelijke effecten, zoals de toenemende hoeveelheid stikstof in de lucht en bodem, bij de bron aan.

Vecht Beneden Regge is een van de 24 Natura 2000-gebieden in Over-ijssel. De enorme verscheidenheid aan natuur is vooral zichtbaar in de overgangsgebieden. Van zandverstuivingen op de Sahara en heidevelden op de Lemelerberg tot en met de veengebiedjes in het Beerzeveld en de graslanden langs de Vecht en Regge.Op de Lemelerberg nam door de jaren heen steeds meer bos de plaats in van heide. Bos kappen en vitale heide uitbreiden en herstellen, levert een gevarieerd en aantrekkelijk landschap op. Daarmee versterkt de natuur, is de historische gelaagdheid van het landschap weer te zien en keert het (uit)zicht op de berg terug.

Zicht op Lemelerberg Nieuwsbrief voor grondeigenaren, ondernemers, bewoners, omwonenden en projectpartners over het natuurherstel in het Natura 2000-gebied Lemelerberg

#1Juni 2018

4.000 jaar historie op de Lemelerberg

‘Als je de ontstaansgeschiedenis van de Lemelerberg écht wilt begrijpen, moet je naar de bodem kijken’, zegt Martijn Horst, specialist cultuurhistorie Land-schap Overijssel. Zeer bevlogen legt hij uit wat je aan bodemlagen zoal kunt af-leiden. ‘Je ziet wat mensen er duizenden jaren hebben opgestapeld. De belang-rijkste natuurlijke laag is de stuwwal. Daarop tref je een laag met smeltwater-dalen. In Park 1813 bijvoorbeeld zie je nog een mooi ingesleten dal.’

RaatakkersIn de ijzertijd gingen mensen de iets voedselrijkere bodems beakkeren. Er kwamen kleine akkertjes met walle-tjes eromheen, de raatakkertjes. ‘Aan de westkant van de Lemelerberg ligt een prachtig raatakkercomplex’, vertelt Horst. ‘Op hoogtekaarten zie je hier nog een klein verschil in hoogte. Maar in het veld, zelfs als je plat op je buik gaat lig-gen, kun je niet meer ervaren dat ze er zijn geweest.’

Schaapskooien‘Verder weten we weinig over de prehis-torische tijd. Van de laag erna, de middel-eeuwse, weten we veel meer. De buurt-schappen Archem en Lemele komen dan op. De heide en stuifzanden ontstaan met jeneverbessen, paden van buurtschap naar buurtschap en veel schaapskooien. Die verplaatsten zich langs de rand van de es. Rond 1850, 1900 werd de heide

ontgonnen en kwam de naaldbebossing. Aan de oostkant bij Archem zie je de ont-ginningsblokken nog.’

Park 1813Begin vorige eeuw werd het bevrijdings-park aangelegd, Park 1813. Het is een landschapsmonument dat op nationale schaal uniek is. Horst: ‘Het park is wat versleten, maar we gaan dit, parallel aan de Natura 2000-opgave, weer beter tot zijn recht laten komen.’ Hoewel alle landschapslagen elementen bevatten die van waarde zijn, is niet alles even ‘waardevól’, benadrukt Horst. ‘In het inrichtingsplan willen we de historie verbinden met de toekomst. Ons ideale toekomstbeeld doet recht aan de smelt-waterdalen, raatakkers, middeleeuwse wegen met karresporen en Park 1813. Zodat je straks als bezoeker niet alleen hoogwaardige natuur ziet, maar ook meegenomen wordt in de geschiedenis van het landschap van de Lemelerberg; 4.000 jaar historie!’

Mis niets! Wilt u niets missen van de ontwikkelingen op de Lemelerberg? Meldt u zich dan nu aan voor onze digitale nieuwsbrief via janhenk.schutte@landschapoverijssel.nl of 06-5240 1701.Meer informatie over het project vindt u op: www.landschapoverijssel.nl/lemelerberg

ColofonFotografie: G.J. Hallink, B. Webbink (heidelandschap), D. van Gils (heide met wandelaars), M. Zekhuis (heideblauwtje), ar-chief Landschap Overijssel. Eindredactie: Landschap Overijssel.

Vragen over de veranderingen op de Lemelerberg aan

Hans Dijkstra, terreinbeheerder Landschap Overijssel

Waarom wordt er bos gekapt?De Lemelerberg is onderdeel van het Natura 2000-gebied Vecht Beneden Regge. Dit hele gebied heeft duizenden hecta-res bos. Vroeger was hier veel meer heide. Omdat juist die heide zo zeldzaam is en de Lemelerberg de meeste potentie biedt voor uitbreiding, willen we de heide hier een nieuwe kans geven. Als je naar het hele ge-bied kijkt, praten we over 10% bos omvormen naar heide. We hebben nu 350 hectare heide, daar komt 150 hectare bij.

Meer heide, wat betekent dit voor de planten en dieren?Meer heide is goed voor insecten, zoals graafbijen en vlinders en steeds zeldzaam wordende vogels, waaronder de veldleeuwerik en nachtzwaluw. Maar ook de zandhagedis profiteert van heide. Een goed ontwikkeld heidelandschap is meer dan alleen heide, daar horen ook jeneverbessen, opslag van boompjes, korstmossen en stuifzand bij.

Wat gebeurt er met de wandel- en ruiterpaden en de mountainbikeroute?We zijn nog naar de padenstructuur aan het kijken. Er komt een totaal ander landschapsbeeld, waarbij we de beleving opnieuw vormgeven. Op sommige plekken creëren we rust op de heide, door paden samen te voegen die nu heel dichtbij elkaar liggen. Op andere plekken maken we juist het nieuwe land-schap en bijzondere plekken toegankelijk, om de natuur en cultuurhistorie nog beter en mooier te kunnen beleven.

Wat merkt de omgeving van de uitvoering van de werkzaamheden?Er wordt bos gekapt. Hout en takken worden af-gevoerd en sommige paden zullen minder toegan-kelijk zijn. We gaan niet continu aan de slag, maar in bepaalde periodes. Daarbij houden we rekening met de dieren en met het broedseizoen. We probe-ren de maatregelen zoveel mogelijk gespreid over het gebied, over verschillende jaren uit te voeren.

Wat levert recreanten het nieuwe landschap op?Prachtige uitzichten, een nieuwe beleving van het gebied waarbij je op de uitgestrekte heide meer openheid ervaart. Er is ook meer variatie in het land-schap. Bovendien zal de berg vanuit de omgeving beter zichtbaar zijn.

Natura 2000 en stikstofuitstoot

In Nederland gaat de kwaliteit van veel na-tuur al langere tijd drastisch achteruit. Na-tuur die heel bijzonder is in Europa, willen we samen beschermen. Daarvoor heeft de Europese Unie zogeheten Natura 2000-doe-len vastgesteld. In Nederland zijn ruim 160 Natura 2000-gebieden, waarvan er 24 ge-heel of gedeeltelijk in Overijssel liggen. De Lemelerberg is een van deze buitengewoon bijzondere gebieden. Landschap Overijssel heeft de verplichting én de kans deze na-tuurparel te beschermen.

OverlevingskansenDit doen we door maatregelen te treffen die de overlevingskansen van veel kwets-bare planten en dieren vergroten. Het gaat om soorten die dreigen te verdwijnen door een overdosis aan stikstof afkomstig van verkeer, industrie en landbouw. De maat-regelen zijn gebaseerd op de doelen en herstelmaatregelen die de rijksoverheid sa-men met de provincies voor de Lemelerberg heeft opgesteld. Ook komen er maatrege-len om de stikstofuitstoot terug te dringen.

De Lemelerberg is onderdeel van Natura 2000-gebied Vecht Beneden Regge. Dit gebied heeft onderstaande gebiedspartners: