1

Yoolka GaadhWaxaa la isu kaashanayaa sidii loo gaadhi lahaa Yoolka Hurumarka ee

Kunkan Sanno.

2

© 2010 United Nations for the English edition © 2012 United Nations for the Somali edition All rights reserved

Xuquuqda oo dhan waa la ilaaliyey meelkasta oo caalamka ah. Daabacaadan waxa la soo saari karaa bilaa ogolaanshiyo inta loo daabacayo si sax ah oon ahayn mid qaldan iyo waliba inta la xusayo taytalka kor ku xusan, madbacada iyo taariikhda la daabacay. Waxa la dhiiri galinayaa in la qaybiyo, dib loo daabaco iyo waliba in la isticmaalo dhukumantigan. Dhamaan xuquuqda iyo fasax u helida in dib loo daabaco, la turjumo amaba loo isticmaalo hab kale (kamid tahay Electronic) waa in lagaga xidhiidhaa publications@un.org.

Xadka iyo bandhiga buugan kama turjumayso inaba afkaarta dhinaca sharci ee Qaramada Midoobay e khusaysa wadan, dawlad, caasimad amaba goob.

Turjumaadani waa mid aan rasmi ahayn taas oo Daabacuhu aqbalaayo masuuliyadiisa.

Qaramada Midoobay waxa ay qaaday taxadir kasta si ay u xaqiijiso warbixinta ku qoran daabacaadan.Si kastaba ha aahtee, buugan la daabacay waxa loo qaybiyay damaanad la’aan nooc kastaba ah, mid qeexan iyo mid maldahanba.Masuuliyada turjumaada iyo isticmaalka buugan waa mid u taala akhristaha. Marnaba uma taalo Qaramada Midoobay wax khasaaro ah oo ka yimaada isticmaalida buugan.

MahadnaqQaramada midoobay waxa ay aad iyo aad ugu mahadcelinaysaa tabarucii kharashka iyo iskudubaridka ahaa ee ay sameeyeen wakaaladahan Qaramada Midoobay ee hoos ku xusan: Ururka Cuntada iyo Beeraha ee Qaramada Midoobay (FAO), Ururka ka hortaga Duumada (Stop TB Partnership) Barnaamijka wadajirka Qaramada Midoobay ee HIV/AIDS (UNAIDS), Barnaamijka Hurumarinta ee Qaramada Midoobay (UNDP), Waaxda warbixinta caamka ah ee Qaramada Midoobay (DPI) iyo Xafiiska ciyaaraha ee Horumarka iyo Nabada ee Qaramada Midoobay (UNOSDP, iskuduba ridaha mashruucan). Mahadnaq gaar ah waxa loo fidinaya Rod Espinosa (Qoraalka iyo Sharaxaada) iyo Shaenon Garrity (Qoraalka) waxana loogu mahadcelinayaa tabarucoodii iyo kaalmadoodii ay mashruucan ka gaysteen.

1

War degdeg ah. Markabkii xidigaha

kubada cagta ayaa la waayay.

Dhamaan ciyaartooyada waxa lagu waday in ay u ciyaaraan si ay u taageeraan qaramada midoobay barito. Si looyareeyo wasakhda hawada lagu sii

daayo, Ciyaartooyadu waxa ay ku safrayeen doon.

Qofna ma filaynin dabaysha xoogan ee ku dhufatay doontan.

Waxa la baadi doonay ciyaartooyadii, taageerayaashoodii iyo shaqaalihii

markabka. Nala soco…..

Hada uun bay dhacday! Markab sida toban ciyaartoy caalami ah iyo

taageerayaashoodii ayaa la soo wariyey in la waayay.

2

Isla markaana, xeeliga jasiirad ku taal meel

fog…….

Luis FigoWeeraryahan

dhexe

RobertoBaggio

Weeraryahan labaad

RolandoWeeraryahan

Patrick Vieira

DhexdaMichael Black

Dhexda

Markabkii wuxuu ku burburay

jasiirad! Tani waa mid aan caadi ahayn.

Daalka maxaan iskaga biiyaa…

Maxaa inooga hadhay duu-faanadii? Ma

haysanaa saad inagu filan?

Waxa aynu

noolaan karnaa 14 maalmood cunto la’aan, laakiin biyo la’aan ma noolaan karno 3 maalmood.

Waxa aynu u baahanay biyo

marka hore.

Hadii jawigu inagu

xumaado, baahideena

koowaad waa hooy aynu

galno.

3

Emmanuel Adebayor

Weeraryahan

Didier DrogbaWeeraryahan

RaulWeeraryahan

Zinedine Zidane

Weeraryahan dhexda

Haa Maykalaw, adaa saxa ah - hooy, cunto iyo biyo:

baahida aasaasiga ah

ee bini aadamka…

Kama degi karo doonta

kaligayHa anbanina labadiinu.

Ha warwerin

Judy, anaa ku caawin doona.

Gabadha fursad sii, Edwinaw! Iyada ayaa ku xigta kabtanka.

Haye, gabadh baa ina hogaa-

minaysa.

Qofkastaa xeeliga ha tago! Sahaydana ha eego, hadii qof dhaawacmo! Ha la ii sheego. Imika, ilaa inta aynu helayno

kabtankii, aniga ayaa xilka inoo haya.

4

Iker Casillas Gool haye

Maxaynu qabanaa?

Hooy aynu dhisano!

Waan gaajoonayaa!

Marka hore biyo!

Taleefankaygii ma shaqaynayo.

Qofkastaaba kulanka ha

ka soo qayb galo!

Eeg, waxaa laga yaabaa inaynaan wax badan ka aqoon sida halkan oo kale loogu noolaado, laakiin waxa aynu

naqaanaa sidaynu u wada shaqayn lahayn. Waa inaynu wada shaqayno, Araweelona

la shaqayno iyo waliba shaqaalaha kale hadii aynu doonayno inaynu caawino

rakaabka oo dhan.

5

Aynu diyaargarawno.

Marka hore… qofna ma u baahanyahay

kalkaalo caafimaad? Ma haysa-

naa qof dhakhtar

ah?

Waxaan ahay

neeras

Waxa aan caawin karaa cid kasta oo dhaawac soo gaadhay. Ilaa hada waxaan

filayaa inaynu fiicanay. Qofka qudha een ka warwar qabaa waa

Judy oo xaamilo ah.

Mahadsanid, Maariyey.

Hadaba maxaynu qabanaa marka hore? Cunto?

Biyo? Mise hooy?

Malaha waxaa fiican inagoo

kabtanada badalna...

Maxaynu isugu raaci waynay

waxa aynu u baahanay inaynu qabano dabadeedna isu qaybin waynay?

Fikrad fiican. Waxa aan inoo

habayn doonaa wixii inoo badbaaday

halkana xero ayaan inooga dhisi doonaa. Qofkastaaba saacada ha eegto. Waxa aynu ku kulmo doonaa

halkan ilaa galabta.

Aynu hawsha qabano!

6

Tani waa shaqo adag!

Halkani udubka

hayn mayso!

Sharad!, halkan waxaa laga yaabaa in aynu mudo sii joogno waxa

aynu u baahanay in aynu xoogay

adkaysano.

Haa, waxaan xasuustaa

barigaan yaraa xidhmadan, siday

u shaqaysaa talaw?

Xadhig iskugu xidh.

Maxay? Miyaad iska

leeday, gabadhyey?

Waa hogaamiyahaagii,

Edwinaw. Dhagayso gabadha tusna

ixtiraam.Dhugo,

badmaaxaw.

Alla, een... taasi runtii way

fiicantay….

Diyaar, 1,2 …--3!

7

Waan kusoo beegnay wakhti

fiican

Waan ka xumay Araweelooy waxaan ku

idhi…

Haa-Haa hogaamiye!

Iska ilaw. Imika ma kugu

xisaabtami karaa oo ma i aaminaysaa hada

laga bilaabo?

8

Aroortii danbe…

Ka kaca meesha, intani waxba maaha. Aroortii

oo dhan baan socdaa si aan biyo nadiif ah

u keeno.

Sidaa maaha, Aaliyaay. Ugu yaraan waxa aan rajaynaa

inaad wali dugsi tagi karto ood wax baran karto.

Haa, inta badan waan baran karaa. Laakiin wakhti badan uma hayo inaan layliskayga sameeyo

iyo inaan la ciyaaro asxaabtayda…

Karlos, mayaaaa!

Maaha biyo la cabi karo!

Alla eega waxaan helay!

Biyo!

James ayaa saxsan. Waxa aynu u baahanay inaynu miirno marka hore si aynu khashinka

uga reebno deetana baylino.

Waliba biyahan taagan, waxaa dhici kara in badan oo…

9

Kaneeecoooyin!

Ha warawerin. Kaneeco

kastaaba ma sido cudurka

duumada.

Alla maya! Waa la i qaniinay waxaan

qaadayaa cudurkii duumada.

Mary ayaa ku eegi doonta oo kusiin doonta daawo hadii loo baahdo. Duumada waa la dawayn

karaa.

Sidoo kale waxaa la iskaga

ilaalin karaa in laga fogaado qaniinyada. Sidaa darteen caawa, waxa aynu hoos seexanaynaa maro kanooco waxa kale oo

aynu is ticmaalaynaa maadada cayayaanka

didisa.

Laakiin hada aynu helo biyo

nadiif ah!

Alla, ka warama

kan? Waa caadi, Maarkaw!

Waxay ka soo

dhacayaan dhagaxaa!

Waa manbaca ugu

wanaagsan hada ee aynu rajo ka qabno marka

la eego xaalada aynu ku jirno! Laakiin wali waa

inaynu miirnaa oo kululaynaa inta

aynaan cabin horteed.

Waa biyo socda sidaa darteed inay biyuhu meel fadhiistaan way

adagtahay.

10

Xeeligii...

Waxa aynu u baahanay inaynu

helno sidii aynu cunto ugu heli lahayn

qofkasta.

Haye. Inakeena soo

kaluumaysanee.

Alla? Waxa ay ina tusaysaa meesha

ugu fiican ee laga kaluumaysto

jasiiradan, miya?

Dooro kooxdaada noona keen kaluunka.

Waayo… waayey

hogaamiye.

Maya. waa inaad noo keentaa kaluun badan. Mudane “anaa wax

walba aqaan”.

Haye. Sally, maxaad ka taqanaa

kaluumaysiga?

Waxa aan kaluunka ka qaataa oo

qudha dukaanka cuntada.

11

Saacad dabadeed.

Alla. Kaasi waa kaagii shanaad.

Waxaad tahay horyaal!

Anna, immisa kaluun ayeynu

ilaa hada haysanaa?

Hmm.. waxaynu haysanaa… Hmm.. kow… laba.. mhh...

Maxaa qaldan Anna? Miyaanaad

caadi ahayn?

Waan fiicanay. Qudha uun waxa weeye… hagaag… runtii kuma fiicni tirinta…

waan ka tagay dugsigii si aan reer-kayaga beerta uga caawiyo.

Ha warwerin! Anagaa ku bari

doona!

Waa hagaag! Waxa aynu u baahanahay inaynu ilaalino deegaankeena maxaa

yeelay waxa laga yaabaa inaynu halkan mudo

sii joogno…

Maalinta oo dhan aayaan qabankaraa

karaa! Alla. Kani wuu yaryahay. Dib baan

ugu tuurayaa.

12

Meel kale oo jasiirada ah.

Ii soo celi kaas!

Alla! Waan gaajoonayaa!

Araweelo waxa ay tidhi khudaartani qof kasta ayaa

iska leh.

Waaryaadheen! Maxaa halkan

ka socda?

Anaa helay khudaar-tan oo dhan imikana

wuxuu doonayaa qayb! Waxba kamuu

keenin dhankiisa! Bal hada eeg! Waa

ma shaqayste waanaad arki

kartaa.

Waxa aan u shaqeeyey sida

aad u shaqaysay! Meelihii aan eeg

eegay waxba kumay ool! Ciyaalka

adigoo kali ihi waa danaystayaal.

Wowowo! Ukaadi, Colaa-

daw. Maxaad uga jeedaa “waad arki kartaa”?

Waad garanaysaa

waxaan u jeedo…

Maya. Ma garanayo. Inagu qofna waxba kuma siinayno

inagoo u eegayna inta ay haystaan, ama siday u eegyihiin.

Waligaa ha ku fakarin dhibta qofka kale.

Raul wuu saxsanyahay. Muhim maaha halka aad ka timid ama

midabka jidhkaagu. Waynu wada leenay intan. Waanaad ogatahay wadankiina sidaas uun bay ahayd

sida ay imikaba u tahay halkan jasiirada!

13

Aaax!

Qunyar. Ma doonayno inay wax kugu dhacaan adiga ama

ilmahaaga.

Mahadsanid. Laakin ma rabo inaan ka hadho dadaalkeenan

badbaadada.

Mahadsanid. Ilaa inta

aan caawin karo.

Waan hubin doonaa inaanay taasi dhicin.

Caafimaad kaaga ayaa noogu muhiimsan

kooxda dhan.

Ha warwerin. Wax badan oo la qaban karo ayaa

jira adoon is daalin. Wax kasta ood u baahato,

aniguun ii yeedh.

Aad baad noo caawisay. Qof kastaaba waxa uu ku taba rucayaa awoodiisa

ama awoodeeda uun.

Qudha waxaan rabaa uun inaan jasiiradan ka baxo sida ugu

dhakhsaha badan…

14

Nasiib ma u yeelanay inaynu

raadiyihii helno?

May wali. Laakiin hadii aan

jajabkan meesha ka guro, waan

helaya.

Alla, siday u dhacday

inaanuu qofna ku caawin? Radiyawgu

waa ka qudha ee aynu rajaynayno inaynu ku

badbaadno!

Dadka qaar jooga halkan

baan jeclayn inay ila shaqeeyaan.

Waxa weeye… waxay ogaadeen in aan

qabo HIV.

Waxaan u sheegay markanu xeebta nimid. Waxaan doonayuun

inaad daacad noqdo. Laakiin waxaan filayaa inay dadku imika iga

fogaanayaan.

Taasi waa waali. Wax laga baqaa ma

jirto…

Inaan caawiyo ayaan rabaa, laakiin inaan AIDS ka qaado peter ma rabo! Ka waran haduu iqaadsiiyo?

Sally, kuma qaadi kartid HIVga taabashada caadiga ah ee aad

taabato dadka.

15

Waad la shaqayn kartaa Peter,

salaami kartaa, la cuntayn kartaa, hab siin kartaa… wax kasta ood asxaabtaada la

samayso maalin kasta!

Peter, waan ka xumahay. Maan garanayn. Sideen kuu xaal

siiyaa?

Hagaag. Ka waran hadaad iga caawiso

sidaan u heli lahaa qalabkii raadiyawga?

Hubaal!Ana

xisaabta igu dar!

Adaa na hogaaminaya!

Emmanuel iyo Michael, bilaaba inaad nadiifisaan jajabka yaala dhinaca midig ee

doonta. Sally, adiguna xaga dekeda ka bilaw!

Hana is daalin. Waxaan dhamaantiin idiinku baahanahay

inaad iga caawisaan dib u habaynta marka

aynu helno raadiyawga.

Peter…

Haa?Waan ka xumay…

Dhib maleh. Waxa weeye oo qudha in

aanaad waxba ka aqoon HIV iyo AIDS. Imika waynu

wada shaqayn karnaa si aynu halkan uga

baxno!

16

Habeenkaas...

Kuligiin naftiina u hanwaynaada!

Waxba maynaan haynin bilawgii, imikana waxa aynu haysanaa

cunto, dab, iyo dugsi. Eega waxaad qaban kartaan marka aad wada

baxdaan ee aad wada shaqaysaan!

Waxaynu haysanaa raadiyawgii

oo waliba ka shaqaynaya mawjada tiirada dheer.

Waxaan rajaynayaa in qof uun si dhakhso ah uga

jawaabo seenyaalaheena badbaada…

17

Toban casho ka dib...

Waaryaa Mark, maxaa si ah? Sideed tahay?

Aad uma fiicni. Waan “qufac” gabigaygaba

naqaskaa igu taagan oo “qufac” aad baan

u liitaa.

.......

Mi dhiig baad qufacaysaa?

In yar “qufac” ma doonayo inaan idinka nixiyo.

Naqaskaa ku taagan,dhidid,qufac dhiig leh. Dhakhtar

ma ihi laakin waxay u eegtahay inay TB ku

hayso.

Bal aan Neerasta kuu gayno ha ku

baadhee!

Alla! Miyaan dhimanayaa?

Maya, TB da waa la dawayn

karaa oo Neerastaa dawo ku siin.

Laakiin taxadir,TB waxay ku

faaftaa laydha markaa waa inaynu ka gaashaamanaa si

aan cid kale u qaadin!

Aad baad u nasiib badantahay, waanu ku dawayn.

Nasiib darrose, malaayiin qof baa u dhinta TB da waayo ma helaan

dhakhtarro iyo Isbitaalo toona.

Mahadsanid, Luis oow

Ha calaacalin, inta Araweelo ina

hogaaminayso waan hubaa inaan dhamaanteen

dhibtan si fiican uga dabaalanynee.

18

Waaw! Waan ciyaartay baynu ku caafi-

maadnayba intaan halkan joognay.

Jasiiradan in lagu

badbaadaa maaha wax

fududu!

Waan ogahay.

Kamaan fikirinba siday inoogu fududaatay.Waxay ku

xasuusinaysaaba siday noloshu ugu adagtahay malaayiin qof oo dunida ku

nool.

Waa run! Waxa jira dad badan

oo aan helin biyo nadiifa iyo cunto ku

filan ama waxyaabaha kalee aynu haysano.

Waa tahay! Hadii aan halkan

ka badbaadno oo jasiiradan ka tagno waxan dadaal u gali

doonaa inaan dadkaa caawiyo.

Waa sidaa! Waliba waxaan hubaa

inaynu leenahay taageerayaal badan oo

ina dhagaysan doona.

Igu xisaabtan anigana

Waar niyahow ma caawoo dhan baad

hadlaysaan uun, mise inaad ciyaartaan baad diyaar u tihiin? Waa waa xiligeedii

toban cisho ayaynu sugaynay

ciyaartane.

19

Xasuunaada inaan u ciyaarno

si fiican iyo niyad kooxxeed

wanaagsan!

20

21

22

Waan ka xumahay, kubadii wataa

biyaha inagaga dhacdee ciyaartii waynu joojinayaa...

Oo maynaan kubbad kale samaysan

karin?

Waxan u malaynayaa inaan

kubbad kale ku arkay alaabteena dhexdeeda...

Midh qunbe ah inoo soo gooya, magaaladayada mar kasta kubbad kuma

ciyaarnee. Waar dhako keena!

Arrintaa berito ayaynu ka hadliye, imika se

waxay ila tahay inaynu u baahannayay qof

waloowba inaan nasano

Yey kubadi ka luntay?

23

Baaqii gurmad doonka ahaa ayaanu

soo raacnay signalkiisa markaasaanu kubadan helnay markaanu soo

dhawaanay.

Waa wax wanaagsan in aan mar labaad dhamaantiin idin aragno. Ugu danbaystii idin

helnay, waxaase la moodaa inaad iska faraxsanaydeen ba.

Waa sax!Waa

la ina badbaadiyay!

Waa la gaadhay wakhtigii!

Kaalay arag! Waa si fiican siday

idiinku suurto gashay sidani?

Anigu keligay maan qaban, dhamaantayo ayaa is kaashanay...

24

DHAMMAAD

Waa tahay! Runtii tani may ahayn ciyaartii

xiddigahoo dhani ku jireen ee aan filayay

inaan ciyaaro!

Ha nagu ciyaarin! Laakiin wax baad ogtahay saw

maaha?

Waxan u malaynayaa inay ahayd ciyaartii ugu fiicnayd ee aan waligeen

ciyaarno

25

RUN AMA BEEN

TILMAAMO: run ama been kaga jawaab su’aalaha soo socda, kuwa beenta ahna sax.

Jawaabuhu waxay kuugu yaallaan bogga 29.

1. (Ballack)

Khatar ma leh inaad wax la cabto qof qaba HIV.

RUN BEEN

2. (adebayor)

HIV waxa lagu qaadi karaa dhunkashada ama taabashada qofka qaba.

Run Been

3. (baggio)

toban cisho ayaan noolaan karnaa bilaa cunto.

RUN BEEN

4. (drogba)

Duumada waxa lagaga hor tagi karaa maro kaneecada.

RUN BEEN

5. (vieira)

Edwin wuxu u tuuray kalluunkii yaraa waayo lama cuni karaynin.

RUN BEEN

6. (casillas)

Inaad maalin walba lugaysaa waxay kaa caawinaysaa cimirgaaga oo dheeraada .

RUN BEEN

7. (figo)

Hadii xummadu kaa tagi waydo macnaheedu waa inaad TB qabto.

RUN BEEN

8. (zidane)

wali waxa dunida jira qiyaastii 70 milyan oo caruur ah oo aan helin waxbarashada dugsiga hoose.

RUN BEEN

9. (Raul)

Aduunyada waxa ku nool dad badan oo gaajaysan waayo cunto dadka ku filani dhulka kama baxdo.

RUN BEEN

10. (Ronaldo)

kooxdu way badbaadi lahaayeen hadii aanay dhagaysan Araweelo oo aanay is kaashanin.

RUN BEEN

26

C. Araweelo: "Is deji madoonayno in adiga iyo ilmahaaga toona wax gaadhaane"

JUDY: "mahadsanid, laakiin ma doonayo in

dadka gurmadka ahi iga tagaan"

CASILLAS: "taasi dhici mayso,

caafimaadkaaga kooxdoo dhan baa mudnaata ugu

wayn siinaysa"

LAMMAANAHA ISKU HABOON

TILMAAMO: akhri sideeda yool ee horumarinta kunka sano kuna beeg muuqaalada ku haboon ee sheekada aad hadduun akhriday. Yool horumarineed kastaa wuxu yeelan karaa in ka badan hal jawaab ama waad u waayi.

JAWAABAHA KA EEG BOGGA 29.

Sanadkii 2000 Jimciyada Quruumaha ka dhaxaysa iyo hogaamiyeyaasha wadamadu waxay

isla qaateen inay shiraan oo ka wada hadlaan dhibaatooyinka ugu waahayn ee dunida. Waxay

isla meel dhigeen sideeda yool ee kunka sano kuwaas oo ah 8 yool oo lagaga dhigayo dunida

meel wanaagsan marka la gaadho 2012. Hadii ay wadamada dunidoo dhami gaadhaan

yoolalkaa waxa hagaagi doonta tayada nolosha malaayiin qof.

A. Figo:

"Aad baad u nasiib badantahay, waanu ku dawayn. Nasiib darrose, malaayiin qof baa u dhinta TB da waayo ma helaan dhakhtarro iyo

Isbitaalo toona"

B. Zidane:

“Waxaynu u baahannahay inaynu ka fikirno sidii cunto loogu heli lahaa qof

kasta”.

DABAR JARIDDA SABOOLNIMADA BA’AN IYO GAAJADA.Ma jiri karaan calaalo madhani.

IN LA GAADHSIIYO WAXBA-RASHADA AASAASIGA AH HEER CAALAMI oo ilmo kastaa awoodi kari inuu wax akhriyo waxna qoro.

DARDARGALINTA SINAANTA LAMAANAHA IYO XOOGAYN-TA HAWEENKA Hablaha iyo wiilasha iyo ragga iyo dumarkuba waa inay sinaadaan.

27

YARAYNTA DHIMASHADA CARUURTA Marka ilmo yari bukoodo waa inuu helaa dawo badbaadisa.

DARYEELKA HOOYADA UURKA LEH In hooyooyinka uurka lehi noqdaan kuwo caafimaad qaba oo faraxsan.

IN LA XAQIIJIYO ILAALINTA DEEGAANKAIn si fiican loo daryeelo degaan-keenan yaree dhulka ah.

LA DAGAALANKA HIV/AIDS, DUUMADA IYO CUDURADA KALEIn laga hortago in dadku bukoo-daan, kuwa bukana si fiican loo daryeelo.

IN DUNIDU ISKA KAASHATO HORUMARKA“gacan u taag” dunidoo dhan oo wanaagga ka wada shaqaynaysa.

D. ADEBAYOR:"Sally eey, HIV ku qaadi maysid

dad dhex galka caadiga ah"

BALLACK: "Peter waad la shaqayn kartaa, gacan qaad,

wax la cun, hab sii.... sidaad saaxiibadaa ula dhaqanto

maalin kasta!"

E. Araweelo:"Dhamaantiin

hadaba isku bogga! Waxaynu ka bilawnay waxba la’aan imikana waxaynu haysanaa cunto, biyo, dab iyo hoy. Eega sidaad wax u

qabsan kartaan markaad dibbada u soo baxdaan ee

aad is kaashataan"

F. Araweelo: "si fiican u gunud. Giiji"

EDWIN: "maxay? Maad iska leedahay,

gabadheey?"

ROLANDO: "waa hogaamiyahaagii, Edwin

oow. Dhagayso oo ixtiraam u muuji"

G. ANNA:"Waan fiicanahay, waxa

weeyaan uun ....... een runtii kuma fiicni tirinta, waxaan

markaa doortay inaan iskuulka isaga tago oo aan

reerkayaga beerta kala shaqeeyo"

H. EDWIN:"Sidan maantoo dhan baan

samayn lahaa. Alla!! Ilmo yar baabad moodaa, baddaan

kan ku tuurayaa"

ZIDANE: "Waa sax, waa inaynu deegaan-

keena ilaalinaa, illayn halkan muddaynu sii

joogaynaaye..."

28

samayso qoraalo kooban oo aad soo qoroto iyo boodhadh

ay ku qoranyihiin yoolalka horumarka kunka sano oo aad ku

dhejiso gidaarada fasalkaaga

Dooro yool ka mid ah oo aad u xiisayso oo ka samee mashuurc

adiga kuu gaar ah waxaanad samaysaa wacyi galin ballaadhan

oo aad ku meel marinayso

suurto galin in Iskuulkaagu dib u isticmaalo quraaradaha,

waraaqaha iyo caagga, sadex saxaaradood oo kala midab ah

oo xashiishka loogu talo galay hadii aydaan lahayn haatan

gacan ka gayso hawlaha nadaafada ee degaankaaga ka

socda teeram kasta maalin ka mid ah u astee oo aad iskuulka

xashiishka kaga gurtaan

hadaad karayso u lugee iskuulka ama baaskiilad u sii kaxayso

waayo sidani caafimaadkaagana way u fiicantahay deegaankana

way u wanaagsantahay

cunto fiican cun, oo ah khudrad iyo midho badan iyo dux, macaan

iyo milix yar biyo badanna aad cabtaa

hadii aad maado ku fiicantahay maad ka caawisid ardayga

saaxiibkaa ah ee ay ku adagtahay

hadii aad awoodo ku deeq dharka la isticmaalay,qalabka

isboortiga, buugaagta iyo majalladaha

markaad qufacayso ama hindhisayso isticmaal masar, hadii

aanad masar haysan sacabadaada ku dabool afkaaga iyo sanka

markaad hidhisayso ama qufacayso ka dibna ku faraxalo biyo

iyo saabuun, mar kastana sidaa yeel

isku day inaad la saaxiibto qofka aad is leedahay ma heshiin

kartaan waxa laga yaabaa inaad wax badanka baratee

MAXAAD QABAN KARTAA?

In la dabar jaro saboolnimada 2015 lagu guulaysan maayo hadii aynaan

imika dhamaanteen tallaabo qaadin.Waxaanu u baahannayay taakuladaada

iyo codkaagaba si loo gaadho yoolalka horumarinta kunka sano

Dad badan baan ilaa hadda garanayn waxa ay yihiin yoolalka horumarinta

ee kunka sano, hadabaa fariinta faafi oo saaxiibadaa gaadhsii.

Waa kuwan tusaaleyaal kuu muujinaya sida aad kor ugu qaadi karayso

wacyiga bulshadaada si isbedel u yimaado.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

TOBAN TALLAABO OO WAX QABAD:

29

Jawaabaha Ciyaarta “Run iyo Been” ee bogga (p.25):

1. Run: Kuma qaadi kartin HIV hadii aad la wadaagto koob qof kale.

2. Been. HIV waxaa lagu kala qaadi karaa uun dhiiga oo istaabta, galmo aan haboonayn, iyada oo la wadaago irbado sumaysan iyo xiliga xaamilada ay tahay hooyo qabta cudurka oo ugudbisa ilmaheeda.

3. Been. Waad noolaankartaa, laakiin ma hawlyara. Aduunyada, malaayiin qof ayaa badbaada iyagoo cunto yar haysta. Tan aawadeed, ma helaan faytamiinada iyo macdanta ay u baahanyihiin si ay caafimaad qab ugu joogaan. Tani waxay leedahay cawaaqin adag. Waxa ay dishaa in ka badan 6 million oo caruur ah sanad kasta.

4. Run. Duumada waa laga hortagi karaa waana la dawayn karaa. Jeermiska waxaa lagaga hortagi karaa iyada oo laga buufiyo cayayaanka guryaha iyo iyada oo la hoos seexdo marada caneecada.

5. Been. Dib ayuu u tuuray maxaa yeelay aad ayey u yartahay in la kaluumaystana maaha ilaa inta ay waynaanayso. Kaluumaysigu waa qayb wayn oo ka mid ah cunto soo saarista aduunyada. Kaluumaysiga xad dhaafka ahi waxa uu khatar galiyaa deegaanka oo dhan iyo cuntada aduunka.

6. Run. Marka aad doorato cunto nafaqo leh oo caafimaad leh iyo waliba jimicsi joogto ah, waxa aad wanaajin kartaa caafimaadkaaga waxa aanaad kordhin kartaa cimrigaaga. Hadii aanaad jidh ahaan firfircoonayn, wakhti kaama tegin! Waxa aad heli kartaa hawl gacmeed caadi ah waxa aanaad yarayn kartaa caadooyinka fadhiga ah sida TV ga oo la daawado.

7. Run. Khaasatan hadii aad dhidido habeenkii

8. Run. Tirade caruurta dugsiyada ka tagaysa waa ay sii yaraanaysaa – laga bilaabo in ka badan 100 milyan toban sano horteed ilaa 69 milyan sanadkii 2008.

Ilaa kala badh caruuntan (31milyan) waxa ay ku noolyihiin inta ka hoosaysa saxaaraha Africa, in ka badan afar meelood meelna (18milmayn) waxa ay ku noolyihiin koonfurta Eeshiya.

9. Been. Aduunku waxa uu soo saaraa cunto ku filan qof kastaba laakiin dhibtu waxaa weeye in aan loo qaybin si isleeg. In ka badan 1 bilyan oo qof ayaa ku nool in kayar 1 dollar maalintii mana awoodaan kharashka cuntada. In la kobciyo soosaaka cuntada ( iyada oo la adeegsanayo keemiko badan, dhul badana la banaynayo, biyo badana la isticmaalayo......)waxa ay saamayn wayn ku leedahay deegaanka. Sidaa darted, waxa ay u baahantahay in loo sameeyo si deegaan ahaan haboon.

10. Been. Yoolalka waxaa si fiican loo gaadhaa marka loo shaqeeyo koox ahaan. Waa in aynu is kaashanaa si aynu uga goolaysano gaajada waayo guushu waxa ay ku xidhantahay qof kasta oo inaga mid ah!.

Jawaabaha “lamaanaha isku haboon” (p. 26-27):

1-B; 2-G; 3-F; 4-None; 5-C; 6-A and D; 7-H; 8-E.

30

Wada jir baynu ku gaadhi

karnaa!

www.un.org/sport

Des

igne

d by

the

Publ

ishi

ng S

ervi

ces,

Uni

ted

Nat

ions

, Gen

eva.

Publ

ishe

d by

Uni

ted

Nat

ions

Ass

ocia

tion,

Wes

tmin

ster

Bra

nch.

Tran

slat

ion

by W

orld

G18

Som

alia

, Aug

ust 2

012.