yerel kimlikSAYI: 20 EK‹M-KASIM-ARALIK 2009 ÜÇ AYDA B‹R YAYIMLANIR-ÜCRETS‹ZD‹R

BURDUR SEM‹NER‹S‹DE SEM‹NER‹FAS GEZ‹S‹KÜLTÜR TUR‹ZM‹ VE KÖYLERFAS’TA GELENEKSEL YAfiAMHAYR‹ ‹NAL KONA⁄I

GEÇM‹fiTEN GELECE⁄E

TAR

‹H‹ K

ENTL

ER

B‹R

L‹⁄

‹ DER

G‹S

‹

TKB

GEÇ

M‹fi

TEN

GEL

ECE⁄

E YE

REL

K‹M

L‹K

SA

YI: 2

0

Türkiye’nin ilk kültürel miras e¤itimi dergisi

ÇEKÜL Vakf›’n›n 2003 y›l›ndan bu yana ülke çap›nda yürüttü¤ü kültürel miras e¤itimiçal›flmalar›n›n bir ürünü olan Kilittafl›’n›n ikinci say›s› yay›mland›.

Kilittafl› dergisi, genç kuflaklar›n Türkiye’nin zengin do¤al, tarihi ve kültürel de¤erlerine sahip ç›kan bilinçli yurttafllar olarak yetiflmelerini

ve sa¤l›kl› bir kültürel kimlik gelifltirmelerini amaçlayan bir e¤itim anlay›fl›n› paylafl›ma aç›yor.2007 y›l›ndan bu yana Tarihi Kentler Birli¤i’ne üye kentlerde

baflar›yla uygulanan kültürel miras e¤itimi program›n› ülke gündemine tafl›may› amaçl›yor.

Side’nin sorunlar›, birçok kentin ortak sorunu . . . . . . . . . . . . . . 28

Abdülkadir Uçar: “Kaçak yap›laflmadan ve da¤›n›kl›ktan kurtulmak

istiyoruz” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

Türkiye’de kültür turizmi ve köylerin yaflat›lmas›ndaki yeri . . . . . 32

Yusuf ÖRNEK

FAS GEZ‹S‹

Kuzey Afrika’n›n renkli ülkesi Fas, TKB üyelerini misafir etti . . . 36

Fas gezisinin düflündürdükleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

Fas’ta geleneksel yaflam kültürü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Mithat KIRAYO⁄LU

ÖRNEK PROJE

“200 Ortak 200 Eser” Program›ndan: Hayri ‹nal Kona¤› . . . . . . 48

HABERLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

‹Ç‹NDEK‹LER

YÖNET‹M DERG‹

GEÇM‹fiTEN GELECE⁄E

yerel kimlikSUNUfi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Seminerler, e¤itimler ve Fas gezisiyle dolu bir y›l› geride b›rakt›k

Mehmet ÖZHASEK‹

ED‹TÖRDEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

2009 y›l›n› u¤urlarken…

Handan DEDEHAYIR

BURDUR SEM‹NER‹

Burdur Semineri’nin gündemi: Alan yönetimi . . . . . . . . . . . . . . . 6

“Koruma Alanlar›n›n Planlanmas›nda Yerel Yönetimlerin Rolü ve

Sorumlulu¤u” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Alan yönetimi seminer kat›l›mc›lar›n›n ilgisini çekti . . . . . . . . . . 14

Burdur fark ediliyor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Hasan DUYGULU

S‹DE SEM‹NER‹

Turunç kokular› aras›nda kültür turizmi konufluldu . . . . . . . . . . 18

“Tarihi Kentlerde Kültürel Turizm Öncelikli Geliflme” . . . . . . . . . 22

Birlik Baflkan›Mehmet ÖzhasekiKayseri Büyükflehir Bel. Bflk.

EncümenVeysel Tiryaki, Alt›nda¤ Bel. Bflk.‹smail Ünal, Befliktafl Bel. Bflk.Ahmet Yenihan, Erbaa Bel. Bflk.As›m Güzelbey, Gaziantep B. Bel. Bflk. Osman Gürün, Mu¤la Bel. Bflk.Ahmet Eflref Fak›baba, fianl›urfaBel. Bflk.

Plan ve Bütçe Komisyonu ÜyeleriYaflar Bahçeci, K›rflehir Bel. Bflk.Selim Aflk›n, Kula Bel. Bflk.Tacettin Özkaraman, Tarakl› Bel. Bflk.

Meclis 1. Baflkan VekiliBurhanettin Kocamaz-TarsusBel. Bflk.

Meclis 2. Bakan VekiliAbdullah Demirbafl, Sur Bel. Bflk.Meclis 1. KatibiMustafa ‹ça, Kütahya Bel. Bflk.

Tarihi Kentler Birli¤i ad›na‹mtiyaz Sahibi:Mehmet Özhaseki

Yaz› ‹flleri Müdürü: Handan Dedehay›r

Yaz› ‹flleri Ekibi:fiirin S›ng›n Y›lmaz, Nilüfer Oktay

Yay›n Dan›flmanlar›:Oktay Ekinci, Mithat K›rayo¤lu,Hasan Özgen, Avniye Tansu¤

Foto¤raflar:ANAR Arflivi, fiirin S›ng›nY›lmaz, Yonca Moral›, EceMüftüo¤lu Narcy, Nilüfer Oktay

Yönetim Yeri:Tarihi Kentler Birli¤i fierifler Yal›s›, Emirgân MektebiSok. No: 7Emirgân-Sar›yer-‹stanbulTelefon: 0212 323 31 32Faks: 0212 277 41 64info@tarihikentlerbirligi.orgwww.tarihikentlerbirligi.org

‹letiflim:ÇEKÜL Vakf›-Tarihi Kentler Birli¤i BürosuEkrem Tur Sokak No:8Beyo¤lu-‹stanbulTelefon: 0212 249 64 64tarihikentler@cekulvakfi.org.trwww.cekulvakfi.org.tr

Grafik Tasar›m:Erkal Yavi

Grafik Uygulama:Lora Baytar

Bas›ld›¤› Yer ve Tarih: ‹stanbul Mas Matbaac›l›k A.fi.Hamidiye Mahallesi, So¤uksu Caddesi, No: 3 34408 Ka¤›thane - ‹stanbulTelefon: 0212 294 10 00Faks: 0212 294 90 80info@masmat.com.tr

Aral›k 2009ISSN 1308-254X

Meclis 2. KatibiBurhan Sakall›, Odunpazar› Bel. Bflk.

Meclis Yedek KatipleriSeyit Torun, Ordu Bel. Bflk.Tekin Bayram, Yalvaç Bel. Bflk.

Dan›flma Kurulu Baflkan›Prof. Dr. Metin Sözen

Dan›flma KuruluProf. Dr. Haluk Abbaso¤luProf. Dr. Ülkü AzrakNurullah Çak›rOktay EkinciSüleyman ElbanProf. Dr. Cevat GerayProf. Dr. Zekai GörgülüKayhan KavasProf. Dr. Ruflen Kelefl Mithat K›rayo¤luHasan ÖzgenDervifl ParlakFikret ToksözDr. Fikret N. Üçcan

e¤erli Dostlar›m,2009 y›l› Tarihi Kentler Birli¤i için zorlu biry›ld›. Mart ay›nda yap›lan yerel seçimlerin

ard›ndan meclis üyelerimizin yaklafl›k yar›s›yenilendi. Seçim telafl›n›n ard›ndan, y›l›n ancakikinci yar›s›ndan sonra h›zlanan faaliyetlerimiz, biryandan bugüne kadar oluflturdu¤umuz birikiminsüreklili¤ini sa¤lamaya, bir yandan da yeni aram›zakat›lan üyelerimizin dinamizmini hareketegeçirmeye yönelik geliflti. Seminer vebuluflmalar›m›z›n konular›, ça¤›n gereklerine uygunyeni ihtiyaçlar göz önüne al›narak belirlendi; kentselgeliflmede yol haritalar›ndan uluslararas› birsempozyuma, alan yönetiminden kültürel turizmeuzanan bir çeflitlilik gösterdi. Y›l›n son aylar›nda,üye belediyelerimizin koruma alan›nda çal›flan gençkadrolar›n› e¤itmek ve gelifltirmek, Türkiye’dekoruma çal›flmalar›n›n niteli¤ini yükseltmekamac›yla ÇEKÜL Akademi taraf›ndan düzenlenene¤itimlerin pilot çal›flmalar› da tamamland›.

Her y›l›n en önemli etkinlikleri aras›nda yer alan veart›k bir gelene¤e dönüflen yurtd›fl› gezimiz de,

2009 y›l›n›n son günlerinde gerçekleflen Fasziyaretiydi. Üyelerimizin çok yo¤un ilgisiylekarfl›lanan gezide ne yaz›k ki tüm taleplerikarfl›layamaman›n s›k›nt›s›n› yaflad›k. S›n›rl›kaynaklar›m›z› titizlikle koruma kayg›s› bir yandan,üyelerimiz aras›nda f›rsat eflitli¤ini gözetme özenidi¤er yandan, ödün vermeden uygulad›¤›m›z ilke vekurallar bazen istemedi¤imiz k›rg›nl›klara nedenoldu. Geziye kat›lma f›rsat› bulabilen üyelerimiz içinFas; somut ve somut olmayan tarihi miras› elde¤memifl bir bütünlükte koruyarak kültürelmiras›n› yaflat›rken, ayn› zamanda yeni yerleflmealanlar›nda ça¤dafl merkezler oluflturma baflar›s›n›da gösterebilmifl ilgi çekici bir ülke izlenimi b›rakt›;yak›n zamana kadar “eskiyi yeni tutkusuna fedaetme” al›flkanl›¤› kazanm›fl olan bizler için de¤erlibir ders oldu.

Onuncu kurulufl y›l›m›z› kutlayaca¤›m›z 2010 y›l›n›nprogram›n›n ayr›nt›lar› üzerinde çal›flmalar›m›zsürüyor. fiimdilik flu kadar›n› söylemekle yetinelim:19-21 fiubat tarihlerinde Antakya’da “YerelKesimlerin Kültürel Miras Öncelikli Buluflmas›”bafll›kl› bir semineri, düzenliyoruz. 1-3 Ekimtarihlerinde ise Kayseri’de TKB’nin 10. y›l›n›kutlayaca¤›m›z önemli bir buluflmagerçeklefltirece¤iz. Avrupa Konseyi Yerel YönetimlerMeclisi y›ll›k toplant›s›n›n yan› s›ra, Avrupa TarihiKentler Birli¤i ile ortak, tarihi kentlerin bütüncülyönetiminde yerel halkla iliflkileri mercek alt›na alanuluslararas› bir toplant› yapaca¤›z.

2010 y›l›nda tüm Tarihi Kentler Birli¤i camias›nasa¤l›kl›, huzurlu ve baflar›l› bir y›l dilerim.

Sayg›lar›mla…

sunufl

D

Seminerler, e¤itimler ve Fas

gezisiyle dolu bir y›l› geride b›rakt›k

MEHMET ÖZHASEK‹Tarihi Kentler Birli¤i Baflkan›Kayseri Büyükflehir Belediye Baflkan›

›l›n son aylar› hareketliydi yine… Kas›may›nda Burdur, Aral›k ay›nda da Side’deydiTKB üyeleri… Hemen ard›ndan da, bat›l›

gezginlerin gözde destinasyonlar›ndan Fas’a do¤ruyola ç›k›ld›. Somut ve somut olmayan tarihi varl›klar›n›koruma baflar›s›yla ilgi çeken Kuzey Afrika’n›n egzotikkentleri Marakefl, Kazablanka, Rabat ve Fes, konuklar›naufuk aç›c› ve düflündürücü deneyimler sundular.

Son dönemde dikkat çeken geliflmelerden biri de,yaln›zca dokuz eserle temsil edildi¤i Dünya MirasListesi’nde Türkiye’nin varl›¤›n› art›rmak amac›ylasürdürülen çabalar. Kentler, sahip olduklar›zenginliklerle Dünya Listesi’nde yer alma yar›fl›n›giderek daha fazla ciddiye al›yorlar. Bu süreçte“alan yönetim plan›” önem kazan›yor. Kas›m ay›ndaBBuurrdduurr SSeemmiinneerrii’’nde ülkemiz için henüz yeni bir

2009 y›l›n›

u¤urlarken…

yaklafl›m olan alan yönetimi büyüteç alt›na al›nd› vekat›l›mc›lar›n yo¤un ilgisiyle karfl›land›. Dergimizinbu say›s›n›n ilk bölümü Burdur Semineri’ne ayr›ld›.

Geçmiflten Gelece¤e Yerel Kimlik dergisinin busay›s›n›n bir baflka konusu, kültür turizminin eleal›nd›¤› SSiiddee SSeemmiinneerrii.. “Tarihi Kentlerde KültürelTurizm Öncelikli Geliflme” bafll›kl› seminerde ilgiçekici bir sunum yapan DDrr.. YYuussuuff ÖÖrrnneekk’in köyturizmiyle ilgili yaz›s› da kültür turizmine yepyeni birbak›fl aç›s› kazand›r›yor. TKB üyeleri Side’de ayr›ca,y›llard›r denizini, kumunu, güneflini ve arkeolojikmiras›n› kemiren açgözlü bir turizmin k›skac›ndatükenifle do¤ru sürüklenen bir k›y› kentinin, turizmibir amaç olmaktan ç›kar›p kent yarar›na bir aracadönüfltürme çabas›na tan›k oldular.

20. say›ya özgü yeniliklerden biri de, dergiye efllikeden bir özel haber bülteni… Koruma alan›ndaçal›flan yerel yönetim birimlerinin ihtiyaçlar›n› hedefalan e¤itim programlar›yla, Aral›k ay›nda faaliyetegeçen ÇÇEEKKÜÜLL AAkkaaddeemmii’’nin pilot e¤itimlerinitan›t›yoruz. En bafl›ndan beri özellikle gençkadrolar›n büyük ilgisini çeken e¤itimlerin 2010y›l›nda da devam etmesi planlan›yor.

2010 y›l›n›n dünyam›za, ülkemize ve korumayagönül vermifl tüm dostlar›m›za esenlikler getirmesidile¤iyle…

editörden HANDAN DEDEHAYIR

Y Y›l›n son ay›nda TKB’nin geleneksel yurtd›fl› geziside gerçeklefltirildi ve 220 kiflilik bir kat›l›mc› grubu,FFaass GGeezziissii’nde dört renkli kenti gezme ve incelemef›rsat› buldu. Tarihi kentlerin, insan manzaralar› veyaflam biçimleriyle adeta donduruldu¤u Fas’ta, TKBüyeleri bir ülkenin kültürel miras›n› en saf haliyledeneyimleme flans› yakalad›. TKB Dan›flma Kuruluüyesi MMiitthhaatt KK››rraayyoo¤¤lluu’nun gezi izlenimleri, Fasziyaretçilerinin duygular›na tercüman oluyor.

‹lk kez bu say›da bafllatt›¤›m›z bir uygulamay› dabundan böyle sürdürmeyi istiyoruz. TKB’nin, üyebelediyelerin koruma amaçl› çal›flmalar›na ““220000OOrrttaakk 220000 EEsseerr”” bafll›¤› alt›nda proje deste¤i verenuygulamas›ndan kaynak sa¤layarak tamamlanm›fleserleri tan›tmay› planl›yoruz. Yozgat’ta restorasyonutamamlanarak kültür merkezine dönüfltürülen HHaayyrrii‹‹nnaall KKoonnaa¤¤›› bu say›n›n konu¤u.

seminer

7

TAR‹H‹ KENTLER B‹RL‹⁄‹BURDUR SEM‹NER‹

13 Kas›m 2009

AAçç››ll››flfl KKoonnuuflflmmaallaarr››

Sebahattin Akkaya, Burdur Belediye Baflkan›

Prof. Dr. Metin Sözen, TKB Dan. Kurulu Bflk.,

ÇEKÜL Vakf› Bflk.

‹brahim Özçimen, Burdur Valisi

BBeellggeesseell ggöösstteerriimmii:: “Geçmiflten Günümüze

Kültür Varl›klar›m›z”

SSeerrggii:: “Tarihte Foto¤raflarla Burdur” sergisi

14 Kas›m 2009

SSeerrggii:: Burdur Gölü ve Kufllar›

PPaanneell:: ““KKoorruummaa AAllaannllaarr››nn››nn PPllaannllaannmmaass››nnddaa

YYeerreell YYöönneettiimmlleerriinn RRoollüü vvee SSoorruummlluulluu¤¤uu””

Oturum Baflkan›: Prof. Dr. Havva Ifl›k, Akdeniz

Ün. Fen Ed. Fak. Arkeoloji Böl. Ö¤r. üyesi,

Patara Kaz›s› Bflk.

KKoonnuuflflmmaacc››llaarr::

Prof. Dr. Yelda Uçkan, Anadolu Ün. Fen Ed.

Fak. Sanat Tarihi Böl. Ö¤r. üyesi, Olimpos

Kaz›s› Bflk.

Yrd. Doç. Dr. Erkan Uçkan, y. mimar, Tepebafl›

Belediye Dan›flman›, ÇEKÜL Vakf› YDK üyesi:

“Olimpos ve Çevresi Alan Yönetimi Çal›flmalar›”

Özcan Topsel, mimar, ÇEKÜL Vakf› YDK üyesi:

Selimiye Külliyesi Alan Yönetim Plan›

Aflamalar›”

GGeenneell DDee¤¤eerrlleennddiirrmmee::

Mehmet Gürkan, ‹stanbul 2010 Avrupa Kültür

Baflkenti Ajans› Gnl. Sek., Kültür ve Turizm

Bak. Kültür Varl›klar› ve Müzeler Gnl. Md. Daire

Bflk.

KKeenntt GGeezziissii:: Baki Bey Kona¤›, Tafl Oda, Ulu

Cami ve Kentsel Sit Alan›, Arkeoloji Müzesi,

Kavakl› Rum Kilisesi, Piribafllar Evi, M›s›rl›lar

Evi, Tarihi Hükümet Caddesi ve Sanat Evi

Sergisi

15 Kas›m 2009

GGeezzii:: ‹nsuyu Ma¤aras›, Sagalassos Antik Kenti

kurum ve kurulufllar› ile sivil toplum örgütlerininkoordinasyonunda sürdürülebilir bir yönetimanlay›fl›yla korunmas›n› hedef alan bu kavram›n,TKB üyelerinin çal›flmalar›na yans›mas› hedeflendi.Seminer, Burdur Belediyesi’nin ev sahipli¤inde,Burdur Valili¤i’nin destekleriyle yap›ld›.

13 Kas›m Cuma günü Burdur Belediyesi Konferansve Sergi Merkezi’nde, BBuurrdduurr BBeelleeddiiyyee BBaaflflkkaann››SSeebbaahhaattttiinn AAkkkkaayyaa,, TTKKBB DDaann››flflmmaa KKuurruulluu vveeÇÇEEKKÜÜLL VVaakkff›› BBaaflflkkaann›› PPrrooff.. DDrr.. MMeettiinn SSöözzeenn ileBBuurrdduurr VVaalliissii ‹‹bbrraahhiimm ÖÖzzççiimmeenn’in aç›l›flkonuflmalar›yla bafllayan seminer program›, Tekeyöresi halk oyunlar›n› sergileyen Yarenler grubunungösterisiyle renklendi.

BBuurrdduurr BBeelleeddiiyyee BBaaflflkkaann›› SSeebbaahhaattttiinn AAkkkkaayyaa,,TKB’yi kuruluflundan bu yana desteklediklerinivurgulayarak, kentteki kültürel miras› korumaçal›flmalar› hakk›nda bilgi verdi: “‹lk defa bu denligenifl bir organizasyona tan›kl›k eden Burdur,

o¤rafi özellikleriyle Göller Bölgesi, gelenekselyaflam kültürüyle Teke Yöresi olarak daan›lan Burdur, Toros Da¤lar›’n›n kuzeye

bakan yamaçlar›na s›rt›n› dayam›fl, Akdeniz’ingeliflmekte olan kentlerinden birisidir. Bu küçükkent, s›n›rlar› içinde bar›nd›rd›¤› Sagalassos, Kibyra,Kremna, Bubon gibi dünyaca bilinen antikkentleriyle de ilgiyi hak etmektedir. Sagalassoskaz›lar›ndan ç›kar›lan Hadrian ve Marcus heykelleriödüllü Burdur Arkeoloji Müzesi’ndeki en çarp›c›eserler aras›nda yer al›r. Bölgenin arkeolojikzenginli¤ini gözler önüne seren müzenin önemi2008 y›l›nda, Avrupa’da her y›l European MuseumForum (EMYA) taraf›ndan verilen “Y›l›n Müzesi”ödülüyle de tescillenmifltir.

Arkeolojik varl›klar›yla dikkat çeken Burdur’daTarihi Kentler Birli¤i, 13-15 Kas›m tarihlerindeyap›lan semineriyle, Türkiye için yeni bir kavramolan ““AAllaann YYöönneettiimmii””ni gündeme getirdi. BurdurSemineri’nde, sit alanlar› ve ören yerlerinin, kamu

C

Burdur Semineri’nin gündemi:

Alan Yönetimi

seminer

9

TKB’nin Bursa’daki kurulufl toplant›s›na kat›lan 54belediyeden biridir. O günden bu yana tarihidokuyu korumaya özen gösterdik. Neolitikdönemden günümüze kadar birçok medeniyete evsahipli¤i yapm›fl olan bu topraklarda, Selçuklu veOsmanl› döneminin sivil mimarl›k eserleri,Burdur’un zengin tarihi birikimini gözler önüneseriyor. Bat› Anadolu’nun ilk yerleflim yeri olanHac›lar, 9 bin y›l önceki insan uygarl›¤›n›n varl›¤›naiflaret ediyor. A¤lasun’daki Sagalassos antik kenti veGölhisar’daki Kibyra antik kentlerinden ç›kart›lankültür varl›klar› ve Kemer Elmac›k’taki fosil kaz›lar›heyecan›m›z› art›r›yor. Sagalassos’tan ç›kar›lanHadrian ve Marcus heykelleri, Kibyra’da bulunanMedusa bafl› mozaik süslemesi dünya arkeolojiçevrelerinde yank› uyand›r›yor.

“Tarihi evlerimiz de, her fleye ra¤men y›llarameydan okuyor. Tek yap› ölçe¤inde, Piribafllar Evi’nisat›n ald›k, kona¤› çevresiyle birlikte, kültür vesanat merkezine dönüfltürüyoruz. Sokaksa¤l›klaflt›rma ve cephe uygulamalar›yla 86 yap›y›asl›na uygun biçimde onard›k. Önümüzdeki y›l 57yap›n›n daha yüzünü güldürmeyi planl›yoruz. UzunÇarfl› caddesinde sokak sa¤l›klaflt›rma projeçal›flmalar›n› tamamlad›k. 200 y›ll›k SadrazamDervifl Mehmet Pafla Kütüphanesi restorasyonunaönümüzdeki y›l bafll›yoruz.

“Tarihi Kentler Birli¤inin Burdur Semineri’ndekikonu bafll›¤› için yöremizin canl› bir laboratuaroldu¤unu düflünüyorum. Burdur kentsel sit alan›,Sagalassos ve Kremna gibi arkeolojik sit alanlar›,Burdur ve Salda Gölleri ile ‹nsuyu Ma¤aras› gibido¤al sit alanlar›, tümü korunmaya de¤er veplanlama aç›s›ndan önemli alanlar. Yerelyönetimlere daha çok yetki verilerek, korumaalanlar›n›n planlamas›nda etkin rol almalar›n›ngerekti¤ini düflünüyorum.”

PPrrooff.. DDrr.. MMeettiinn SSöözzeenn ise TKB’nin, az zamanda çokifller yapt›¤›n›, bunun en güçlü göstergesinin detoplant›lara kat›l›m›n yo¤unlu¤u oldu¤unu söyledi.Yerel politikalar olmadan genel politikalar›nüretilemeyece¤ine dikkat çeken Sözen, yereldeherkesin de¤erli oldu¤unu ve bu konuya dikkatedilmesi gerekti¤ini söyledi. Sözen, “Burdur’day›z;çünkü topra¤›n alt›nda ve üstündeki kültürlerinizlerini, üniversitelerle, kaymakaml›klarla, valiliklerlekurulacak beraberlikle nas›l planlamam›zgerekti¤ini, alan yönetimini nas›l yapmam›zgerekti¤ini konuflaca¤›z. Seçilerek ifl bafl›na gelenbelediye baflkanlar›na planlama sürecinde çok ifldüflüyor. Alt›nda¤’›n, Gaziantep’in, Mu¤la’n›n,Urfa’n›n baflkanlar› karfl›mda oturuyor. Onlar›n

‹brahim Özçimen:

Burdur Arkeoloji

Müzesi’nin

kazand›¤› ödülle

gurur duyuyoruz.

Metin Sözen:

Alan Yönetimi

konusunda örnek

çal›flmalar

yap›laca¤›n›

umuyorum.

Sebahattin

Akkaya:

Yerel yönetimler,

koruma

alanlar›nda aktif

rol oynamal›.

gösterdi¤i çaba ve baflar› ortadad›r. BurdurSemineri’nin ard›ndan, alan yönetimi konusunda daörnek çal›flmalar yap›laca¤›n› umuyorum,” dedi.

VVaallii ‹‹bbrraahhiimm ÖÖzzççiimmeenn de bir konuflma yaparak,Burdur’daki antik kentlere ve buradan ç›kaneserlere dikkat çekerek, Burdur Arkeoloji Müzesi’ninönemine de¤indi.

urdur Semineri’nin ikinci günü, Mehmet AkifErsoy Üniversitesi Konferans ve SergiSalonu’nda, RReekkttöörr PPrrooff.. GGöökkaayy YY››lldd››zz’›n

aç›l›fl konuflmas›yla bafllad›. MAKÜ’nün kentekatk›lar›n›n önemini vurgulayan Y›ld›z, Burdur içinüstlerine düflen her türlü gönüllü deste¤i vermeyehaz›r olduklar›n› belirtti. Prof. Y›ld›z ayr›ca,üniversiteye ad›n› veren Mehmet Akif Ersoy ile ilgilibilgi bankas› çal›flmalar›n›n bafllad›¤›na, MAKÜ’nününlü flair hakk›nda bir referans noktas› olaca¤›nadikkat çekti.

Ard›ndan, Akdeniz Üniversitesi Arkeoloji Bölümüö¤retim üyesi, Patara kaz›s› baflkan› PPrrooff.. DDrr..HHaavvvvaa IIflfl››kk’›n oturum baflkanl›¤›n› yapt›¤› panelegeçildi. Prof. Dr. Ifl›k oturumu açarken, 1983y›l›nda UNESCO Dünya Miras› Sözleflmesi’neTürkiye’nin de imza att›¤›n›, bu konuda yerelyönetimlerin sorumlulu¤unun da büyük oldu¤unuhat›rlatt›. 2008 y›l› rakamlar›na göre 878.679arkeolojik sit alan›m›z›n oldu¤unu, bu nedenle alanyönetimi konusunun ciddiyetle ele al›nmas› gerekti¤inivurgulad›. Paneli dinleyen belediye baflkanlar›na“Bu toplant› alan yönetimi konusunda ufuk aç›c›olacakt›r,” diyerek sözü panelistlere b›rakt›.

Anadolu Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü ö¤retimüyesi ve Olimpos kaz›s› baflkan› PPrrooff.. DDrr.. YYeellddaaUUççkkaann ile yüksek mimar, Tepebafl› Belediyesidan›flman›, ÇEKÜL Vakf› YDK üyesi YYrrdd.. DDooçç.. DDrr..EErrkkaann UUççkkaann “Olimpos ve Çevresi Alan YönetimiÇal›flmalar›” hakk›nda bilgi verdiler. ÇEKÜL Vakf›YDK üyesi ve Edirne Alan Yönetimi eski baflkan›yüksek mimar ÖÖzzccaann TTooppsseell ise “Selimiye KülliyesiAlan Yönetim Plan› Aflamalar›” örne¤inden yolaç›karak deneyimlerini paylaflt›.

Olimpos ve çevresi alanyönetimi çal›flmalar›

PPrrooff.. DDrr.. YYeellddaa UUççkkaann, Olimpos antik kentininözelliklerine dikkat çektikten sonra flöyle devam etti:“Olimpos’daki çal›flmalar, 1991-1992 y›llar›ndaAntalya Müzesi Müdürlü¤ü’nde arkeolog olarakgörevli Orhan Altun taraf›ndan gerçeklefltirilerekyay›mland›. 2002’de ise Anadolu Üniversitesi’ninyapt›¤› topografik çal›flmalar›n ard›ndan kaz›lar2006’da bafllad›. ‹lk çal›flmalar s›ras›nda ortayaç›kan yo¤un yap› varl›¤›n› bütüncül kavrayabilmekiçin, önce kent plan›n› oluflturduk. Belge ve rölöveçal›flmalar›n› eflzamanl› tamamlad›k. Bilgisayarortam›nda üç boyutlu taray›c›yla kentin içinde veçevresindeki tüm de¤ifliklikleri gözlemliyor,kaydediyoruz. Bu çal›flmalara dayanarak alanyönetimi plan›n› oluflturmaya karar verdik. Alanyönetim plan› için öncelikle eldeki verilerisaptayarak ayr›nt›l› çal›flma raporlar› haz›rlanmal› veiyi bir altl›k oluflturulmal›.”

Prof. Dr. Yelda Uçkan’dan sonra Yrd. Doç. Dr.EErrkkaann UUççkkaann Olimpos’taki alan yönetimi

PANEL:

“Koruma Alanlar›n›n

Planlanmas›nda Yerel

Yönetimlerin Rolü ve

Sorumlulu¤u”

B

11

çal›flmalar›n› anlatmay› sürdürdü: “Önceli¤imiz,çal›flmalar›n çevre ile bütünleflmesiydi. ‹lkin kaz›alan›n› koruma alt›na ald›k. Muhtarl›klarla iflbirli¤iyaparak özellikle kaçak yap›laflmayla mücadeleettik. Yerel turizm modeli oluflturmufl gruplar› iknaetmek, a¤aç ev denen kaçak yap›lar› temizlemekiçin çok u¤raflt›k. Valili¤e baflvurarak, antik kentitehdit eden, kapat›lm›fl dere yata¤›n›n aç›lmas›n›sa¤lad›k.

“‹kinci aflamada; Olimpos’taki birinci ve ikinciderece arkeolojik sit alanlar› ile üçüncü ve birinciderece do¤al sit alanlar› için alan yönetim plan›haz›rlamaya girifltik. Alan baflkan›, kaz› baflkan›,eflgüdüm ve denetleme kurulu, yönetim birimi,yönetim plan› haz›rlama ekibi oluflturulmal›yd›.Yerel ölçekte Antalya Valili¤i, Kumluca ve KemerKaymakaml›klar›, köy muhtarl›klar› ile Kültür veTurizm, Çevre ve Orman, Ulaflt›rma, Tar›m veKöyiflleri Bakanl›klar›, DS‹ Genel Müdürlü¤ü gibikamu kurumlar›n›n eflgüdüm halinde çal›flmas›,yönetim plan› içindeki görev alanlar›n› bilmelerigerekiyordu. Yan› s›ra meslek odalar›, ÇEKÜL Vakf›ve yerel sivil toplum örgütleriyle iflbirli¤iyap›lmal›yd›. Finans yönetimi için de ayr› bir birimkurulmal›yd›. Tüm bunlar› göz önüne alan bir alanyönetim plan› haz›rlad›k, bakanl›ktan onaybekliyoruz. Olimpos’un bilimsel, tarihsel ve estetikde¤erlerini içeren bir yönetim plan› olufltururken;uluslararas› standartlar› gözeten, zorunlu alt yap›lar›öngören, arkeolojik yap›lar kadar do¤al hayat›koruyan, ziyaretçiler için bir çekim merkezi olufltururkenkontrollü bir turizmi hedefleyen bir yaklafl›mbenimsedik. Koruma plan› ve alan yönetimi plan›yerel halk›n, meslek odalar›n›n, kamu kurumlar›n›ntümünün benimsemesiyle etkili olabilir.”

Selimiye Külliyesi alan yönetimplan› aflamalar›

Panelin üçüncü konuflmac›s›, Edirne Alan Yönetimieski baflkan› yüksek mimar ÖÖzzccaann TTooppsseell detecrübelerini paylaflt›: “2006 y›l›nda Selimiye CamisiUNESCO’nun Dünya Miras Aday Listesi’ne al›nd›.Listeye girebilmek için Edirne’de düzenledi¤imiztoplant›lardan ilkine Edirne Valisi ile di¤er kurum,kurulufl, STK temsilcilerini davet ettik. Daha sonrakiçal›flmalar belediye çat›s› alt›nda devam etti.Bakanl›k, istedi¤imiz örnek yönetim plan›n› bizesa¤layamad›, çünkü henüz bu konuda çal›flan birbelediye yoktu; biz de el yordam›yla çal›flmalarabafllad›k. Dünya Miras› Listesi’ne girmeninkazan›mlar›n› tart›flt›¤›m›zda, korumasorumlulu¤umuzun daha da artaca¤›n› gördük.

UNESCO’nun inceleme gezileri sonras›nda,Türkiye’de belediyelerin sistemin en zay›f halkas›oldu¤u ifade edildi, bu çok elefltirildi. Biz de planl›hareket etmeye öncelik verdik. Önce külliyeninbulundu¤u koruma alan› ve çevresinde düzenlemeçal›flmalar›na bafllad›k. Koruma alan›ndaki eserlerinsilueti, UNESCO’nun dikkat etti¤i maddelerinbafl›nda geliyordu. O dönemde bölge korumakurullar› henüz bu bilinçten uzakt›; koruma alanlar›sadece imar alan› olarak alg›lan›yordu. SelimiyeCamisi’nin önündeki hanlar ve hamamlar, Rüstempafla

Yelda Uçkan: Alan yönetimi için iyi bir altl›koluflturulmal›.

Erkan Uçkan:Kurumlararas› eflgüdümüsa¤lamak gerekiyor.

Özcan Topsel:Koruma alan›n›n silueti çok önemli.

Mehmet Gürkan:Alan baflkan›belediye baflkan›na yard›mc› olacakkiflidir.

Havva Ifl›k:Dünya MirasSözleflmesikonusunda yerelyönetimlerinsorumlulu¤u var.

Kervansaray› gibi pek çok eseri kent dokusu içindedüflünmeli ve bütüncül kararlar vermeliydik. Alanyönetimi plan›n› bu do¤rultuda haz›rlad›k vebakanl›¤›n onay›na sunduk. Alan baflkan› atand› veçal›flmalar bafllad›. Selimiye Camisi’nin DünyaMiras› Listesi’ne girmesi için gerekli olan alanyönetimi plan›n› haz›rlad›k. Bu tecrübelere dayanarak,en önemli konunun yönetimler aras›ndaki eflgüdümünsüreklili¤i oldu¤unu vurgulamak isterim.”

Genel De¤erlendirme

Panel sunumlar›n›n ard›ndan söz alan 2010 AvrupaKültür Baflkenti Ajans› Genel Sekreter Yard›mc›s›,Kültür ve Turizm Bakanl›¤› Kültür Varl›klar› veMüzeler Genel Müdürlü¤ü Daire Baflkan› flehirplanc›s› MMeehhmmeett GGüürrkkaann, alan yönetimi kavram› veyönetmeli¤i hakk›nda bilgi verdi: “Alan yönetimikavram› 2004 y›l›nda Türkiye’nin gündeminegirmifltir. Bu kavram› çok basit bir örnekleaç›klayabiliriz: Bir antik kentin çevresinde otoparkihtiyac› do¤muflsa, bunun nereye yap›laca¤›, kaçotobüs alaca¤› koruma amaçl› imar plan›n›nkonusudur. Öte yandan, antik kenti kaç kiflininziyaret edece¤i, ziyaretçilerin nerelerden gelece¤ive ne kadar kalaca¤›, bu alan›n ziyaretçi kapasitesigibi konular ise alan yönetim plan› kapsam›ndade¤erlendirilir. Örne¤in Efes’i gezenler, daha sonraFethiye’ye mi, yoksa Selçuk’a m› yönlendirilmelidir?Bu ba¤lant›y› kuracak olan da alan yönetimiplan›d›r. UNESCO’nun Dünya Miras Listesi’negirmek için on flart› yerine getirmek gerekiyor. Adaylistesine girdikten sonra, alan yönetimi plan› enönemli flartlardan biri. 1980’li y›llardan bu yana

ülkemizdeki 9 alan, yönetim plan› haz›rlanmadanDünya Miras Listesi’ne girdi; ‹stanbul’daki tarihiyar›mada gibi. Ancak alan yönetim plan›n›oluflturamad›¤›z için UNESCO’dan, ‘tehlike alt›ndakitarihi miras’ anlam›na gelen sar› kart görüyoruz.Kurumlar ve kiflileraras› yetki karmaflas› yüzündenalan yönetimi bir türlü yap›lam›yor. Alan yönetimindekurumlar›n görevleri do¤ru planlan›rsa yol almayabafllar›z; görev alanlar›n›n s›n›rlar› bakanl›ktaraf›ndan belirleniyor. Kentsel sit alanlar› için,belediyeler ve bakanl›k alan yönetimi plan› yapmakzorunda. Çak›flan noktalarda ise belediyeler buplanlar› yapmak zorunda kal›yor. Alan baflkanlar›,belediye baflkanlar›n›n üstünde de¤il. Bu konuyanl›fl de¤erlendiriliyor. Alan baflkan›, belediyebaflkan›na yard›mc› olacak kiflidir. Alan yönetimiplanlar›, befl y›ll›k dönemlerde gözden geçirilmeli vegüncellenmelidir. Bir konuya dikkat çekmekistiyorum: Plan ihale yöntemiyle haz›rlanabilir, amakendi ekibimizin haz›r olmas› ve ihaleyi alan kiflilereyak›n durmas› gerekir. Öte yandan, koruma amaçl›imar plan›n›n m›, yoksa alan yönetimi plan›n›n m›öncelikli haz›rlanmas› gerekti¤i sorusuna henüzcevap veremiyoruz. Ancak kentlerin yol haritas›haz›rlayarak, önceliklerini tespit etmesi önemli.”

Bir saate yak›n süren soru-cevap bölümününard›ndan ise ÇEKÜL Vakf› Baflkan› Prof. Dr. MetinSözen ile TKB ve Kayseri Büyükflehir BelediyeBaflkan› Mehmet Özhaseki de¤erlendirmekonuflmas› yapt›.

PPrrooff.. DDrr.. MMeettiinn SSöözzeenn, alan yönetimi yasas›n›n bilimadamlar›yla ve alanda çal›flanlarla birliktehaz›rlanmamas›ndan dolay› uygulamadaki sürecinzorlu geçti¤ini söyledi. TKB’nin temel hedefinin

13yasa koyucular›n yan›nda durarak yasalar›n içinindoldurulmas›n› sa¤lamak oldu¤unun alt›n› çizdi.“Temel ve nitelikli insanlar› birbirine ba¤layacaksistemati¤e ihtiyac›m›z var,” diyen Sözen, TKB’ninon y›ll›k deneyimlerini bakanl›klarla paylaflmas›n›nvaktinin geldi¤ini söyledi. Kent yöneticilerinin önceyol haritas› haz›rlayarak, bafllang›ç noktalar›na kararvermelerinin önemli oldu¤unu vurgulad›. MetinSözen, “Bilim adamlar› ve mimarlarla birlikte ülkeyebaflka türlü bakman›n yollar›n› bulmam›zgerekiyor,” diyerek sözlerini bitirdi.

MMeehhmmeett ÖÖzzhhaasseekkii ise Tarihi Kentler Birli¤i’nikuranlara teflekkür ederek sözlerine bafllad›. Birli¤ekat›ld›ktan sonra belediye baflkanlar›n›n bak›flaç›lar›n›n de¤iflti¤ini söyleyerek, “15 y›l belediyebaflkanl›¤› yap›p da bu iflin ruhunu anlayamayanarkadafllar›m›z var,” diyerek koruma bilincine sahipolmayan yöneticilere sitemde bulundu. “Kentlerdekitarihi dokunun ç›kar›ld›¤›n› düflünün! Geriye nekal›r?” diyerek, TKB üyelerinin sorumluluklar›n›daima hat›rlamalar› gerekti¤ini vurgulad›.

Burdur Konaklar›, ‹nsuyuMa¤aras› ve Sagalassosgezileri

Seminerin ard›ndan yap›lan gezide öncelikleBurdur’un sivil mimari örnekleri ziyaret edildi.

Restore edilen Baki Bey Kona¤›, Tafl Oda, PiribafllarEvi ve M›s›rl›lar Evi, TKB üyeleri taraf›ndan dikkatleincelendi. Burdur Belediye Baflkan Yard›mc›s›Hasan Duygulu, kat›l›mc›lara efllik ederek Ulu Camive Kentsel Sit Alan› hakk›nda bilgiler verdi.Ard›ndan Arkeoloji Müzesi, Kavakl› Rum Kilisesi veTarihi Hükümet Caddesi gezildi. Dört saat sürenBurdur kent gezisi, so¤uk havaya ra¤men yararl› birpaylafl›m f›rsat› sa¤lad›. Seminer nedeniyle UluCami mevkiine kurulan yöre pazar› ziyaretçilerekentin geleneksek yaflam kültürü ile ilgili ipuçlar›verdi. Teke yöresine ait küçük müzik aleti sipsininsesi eflli¤inde pazar› gezen kat›l›mc›lar, kuru üzüm,bal ve polen, ceviz, Burdur Alaca dokumalar› gibiyöreye ait ürünleri görme f›rsat› yakalad›. Özelliklegülya¤› yap›m› için kullan›lan bak›r imbik dikkatçekti.

Burdur’a 33 km. uzakl›ktaki antik Anadoluuygarl›¤› Psidya’n›n baflkenti Sagalassos gezisi iseTKB’nin gündeme getirdi¤i alan yönetimikonusunda verilen bilgilerin, yerinde pekifltirilmesiiçin önemliydi. Arkeoloji Müzesi Müdürü AliEkinci’nin efllik etti¤i Sagalassos gezisi s›ras›nda,belediye baflkanlar› bilim adamlar› vearaflt›rmac›larla, alanda da bilgi paylafl›m›n›sürdürme olana¤› buldu.

Alan yönetimi seminerkat›l›mc›lar›n›nilgisini çektiBurdur Semineri’ne kat›lan TKB üyesi belediyebaflkanlar› alan yönetimi kavram›yla tan›flt›lar. Bukonudaki görüfllerini Geçmiflten Gelece¤e YerelKimlik dergisiyle flöyle paylaflt›lar:

Cemal Ak›nBart›n Belediye Baflkan›

Belediye baflkan› olarak ilk dönemim, bu dakat›ld›¤›m üçüncü TKB toplant›s›. TKB çok önemarz ediyor. Tarihimizi korumakla ilgili bilgileral›yoruz. Burdur semineri de çok iyi geçti. Alanyönetimini hayata geçirebilirsek hem turizmanlam›nda hem de tarihimiz için, ülkemize demilletimize de çok faydal› olacak.

Tekin BayramYalvaç Belediye Baflkan›

Ben TKB’nin kurucular›ndan›m. Bugün Türkiyegerçekten de¤ifliyorsa, kentler ilerliyorsa bundaTKB’nin çok büyük pay› vard›r. Bu seminerlerde ele

al›nan konular kadar uygulamalar› yerinde görmekde belediye baflkanlar›n› heyecanland›r›r.Birbirlerinden esinlenir, gördükleri olumluuygulamalar› kentlerine tafl›mak isterler. Tabiibunda de¤erli hocam Metin Sözen’in çok büyükeme¤i bulunuyor… Hep flunu söylerim: Devletkültürü korumaya çal›flt›¤›nda problemler ortayaç›k›yor. Çünkü kültür yaflayan halk›nd›r; yerelyönetimlerin, halk› temsil ediyorlarsa e¤er, bukonuda kesinlikle aktif olmalar› gerekir. ‹flte TKBbunu sa¤lad›… Alan yönetimi konusuna çokyabanc› de¤ildim. Sivil, kamu ve yerelin bir arayagelmesi, bu çal›flmalara kaynak sa¤lamas›gerekti¤ini Burdur’daki seminerde bir kez dahaanlad›k. Böylece hem zaman ve para israf edilmezhem de yanl›fl uygulamalar önlenir. Burdur’daönemli bir ad›m att›k.

Mustafa Büyükyap›c›, Karacasu Belediye Baflkan›

Karacasu’nun TKB’ye üye olmas›nda, KaracasuE¤itim ve Gelifltirme Vakf› olarak ön ayak olmufltuk.Önceki belediye baflkan›m›z büyük ilgi göstermiflti,ben de seçildi¤imden beri özenle, hiçbir toplant›y›kaç›rmadan devam ediyorum. Burada insanlar›tan›yoruz, kentlerimizdeki de¤erleri görüp do¤rude¤erlendirme flans› elde ediyoruz… Alan yönetimikonusunda yeterli bilgim yoktu. Anlat›lanlar ›fl›ktuttu, ancak henüz bu konuda berrak bir görüflolmad›¤›n› gördüm. Seminer yine de verimli geçti…Burdur’u gezdikçe tarihi de¤erini anlad›m. Özellikleyap›lardaki atk›lar dikkatimi çekti. Burada yandanç›kmalar›n üzerine bindirilmifl, hayat dedi¤imizsat›h onlar›n üzerinde tafl›n›yor. Bence çok sak›ncal›bir yap› ama demek ki bu yörenin özelli¤i bu…Yap›lar büyük bir titizlikle restore edilmifl amaboyalar iyi yap›lmam›fl, aç›kças› bu beni üzdü.

Baflak Kamac›Didim Belediyesi Sanat Tarihçisi, Meandros ProjesiKoordinatörü, Didim ÇEKÜL ‹letiflim Sorumlusu

Bu seminerlerde inan›lmaz bir deneyim paylafl›m›yaflan›yor. Uzmanlar›n anlatt›klar›, kat›l›mc›lar›ndeneyimleriyle ortak çözüm yollar› olufluyor. Alanyönetimi benim çal›flma alan›mla çok ilgili. Biz dearkeolojik sit alan›na sahibiz; Apollon tap›na¤›m›z›netraf›nda eski bir yerleflim var. Dolay›s›yla çokproblemli; sit alan›yla gündelik yaflam›n iç içegeçti¤i bir yer. Alan yönetimi modelini araflt›r›yor,uygulayabilir miyiz diyorduk. Bugün anlat›lanOlympos’la ortak problemlerimiz oldu¤unu gördük.Her yerde benzer sorunlar yaflan›yor, dolay›s›yla ortakçözümler gerekiyor. Bu aç›dan seminer önemliydi…Burdur küçük bir kent fakat di¤er kentlerde karfl›laflt›¤›m›z

Cemal Ak›n

MustafaBüyükyap›c›

Tekin Bayram

15

sorun burada da var: Tarihi bir yap›n›n yan›ndakibetonarme binalar, tarihi dokuyu bozuyor. Çirkin birkent mimarisi ortaya ç›k›yor; bu da üzücü…

Cahit TolunayMimar, ÇEKÜL Vakf› Elmal› Temsilcisi

TKB seminerleri, belediye baflkanlar›n›n ve di¤erkat›l›mc›lar›n›n ufkunu aç›yor. Bugün çok önemli olanbir konuya, yerel yönetimlerin alan yönetiminekatk›s›na de¤inildi. Baflkanlar, alan yönetimindekiyerlerini, güçlerini, yetkilerini bilmiyorlard› ama buradabiraz anlad›lar. Olimpos çok iyi bir örnekti. Orada ikimuhtar›n yapabildikleri göz önüne al›n›rsa, belediyebaflkanlar› çok daha fazlas›n› yapabilir. Yerel yöneticiler,güçlerini oy kadar, yasalar ve yönetmeliklerden deald›klar›n› görmeliler. Anne taraf›ndan bir Burdurluolarak 1980’li y›llarda Tafl Oda’y›, Burdur Müzesi’niyapt›m. Burdur son 3-4 y›lda çok de¤iflti. Bucak ilçesiBurdur’u geçecek diyorduk ama yan›ld›k. Dün gecegezerken insanlar›n, ö¤rencilerin sokakta oldu¤unugördük. Yeflil, ayd›nl›k bir Burdur gördük. Halk da ifliniçinde ve san›yorum zamanla daha da çok at›l›myapacak.

Müge Savrum, ‹stanbul 4 Numaral› Kültür ve Tabiat Varl›klar›n›Koruma Kurulu Raportörü

‹stanbul Üniversitesi’nde Prehistorya ve Arkeolojibölümünde doktora ö¤rencisiyim. ‹lk kez bir TKBseminerine kat›ld›m. Bu seminerde planlama vekorumada yerel yönetimlerin ne kadar önemlioldu¤unu; ancak yerelden ülke genelinegidilebilece¤ini, ülke genelinden de uluslararas›boyuta ulafl›labilece¤ini gördüm. Kendi ad›ma çokbüyük bir flans ve gururdu… Alan yönetimi çokyeni bir olgu. Yerel yöneticileri, kamu kurumlar›ndaçal›flanlar› çok iyi bilgilendirmek gerekiyor. Çünküalan yönetimi olmayan bir yeri UNESCO’nun listesiiçin aday olarak bile sunam›yorsunuz. Ayr›ca örenyerlerinin sistemli bir flekilde iflliyor olmas›n›sa¤lamak anlam›nda da önem tafl›yor. Burdur dahaönce sadece geçifl yolu olarak kulland›¤›m birkentti, hiç konaklamam›flt›m. Çok sevdim; sade,özgün kültürünü henüz yitirmemifl bir kent. Biziçok iyi a¤›rlad›lar.

Fevziye Kökdil, Tarsus Belediyesi ‹mar ve fiehircilik Müdürü

Seminerlerde bilgilerimize her seferinde farkl› fleylerekleniyor; uygulamalar› görüyoruz, deneyimleripaylafl›yoruz… Alan yönetimi bildi¤imiz ama pek

Baflak Kamac›

Cahit Tolunay

Müge Savrum

Fevziye Kökdil

dile getirmedi¤imiz bir konuydu. Ben Tarsus’a gidergitmez baflkan›m›zla bu konuyu konuflmak içinnotlar›m› ald›m. Tarsus’ta burada konuflulan haliylebir alan yönetimi yok. ‹fllerin, program dâhilinde birçat› alt›nda toplanmas› daha do¤ru olacakt›r diyedüflünüyorum. Tarsus’ta çok tarihi de¤erlerimiz varama maalesef hepsini gün›fl›¤›na ç›karm›fl,kullan›l›r hale getirmifl de¤iliz. Belediyenin çabas›,valili¤in deste¤i var ama sivil toplum örgütlerinin vehalk›n kat›l›m› artarsa her fley çok daha iyi olacak.

deste¤iyle yürütülen tescilli yap› onar›mlar›önümüzdeki y›l bitiyor. Belediye uzun y›llard›r terkedilmifl Piribafllar Evini, kültür ve sanat evi yapmaküzere çevresiyle birlikte bir konak olarak restoreediyor. Yetmiyor! Sadrazam Dervifl Mehmet PaflaKütüphanesini onar›m program›na al›yor. Hoca BaliHamam› ve fieyh Sinan Camii bir kültür meydan›oluflturuyor.

Kuflkusuz bu çabalar için, belediye özkaynaklar›ndan önemli miktarda para harc›yor.Emlak vergilerinden ‹l Özel ‹daresine ayr›lanpaylardan yararlan›yor. Önümüzdeki y›l bir sivil

at› Akdeniz yöresinin flirin yöresi Burdur,neolitik dönemden günümüze zengin birtarihi ve kültürel miras› ba¤r›nda tafl›r. Do¤al

güzellikleri, korunagelen gölleri ve ma¤aras›n›nyan›nda kentin kültürel zenginli¤i de öne ç›kar. Tekyap› ölçe¤inde Kültür Bakanl›¤›’nca onar›lankonaklarla s›n›rl› kalan koruma çabalar› 1992tarihinde al›nan kentsel sit karar› ile genifllemifltir.Belediyeyi harekete geçiren ilk heyecan›n fitiliniateflleyen, hocalar›n hocas› Prof. Dr. Metin Sözenoldu. Geçti¤imiz y›llarda aram›zdan ayr›lan Prof. Dr.Raci Bademli’nin çabalar›yla bafllayan tarihi kentdokusu çal›flmalar›, Ulu Cami çevresindeki 36 yap›n›nasl›na uygun onar›m›yla ivme kazand›. Bir dönemdurgunlaflan koruma çabalar›, son y›llarda giderekartan bir h›zla hedefe yol al›yor. Kentsel sit alan›ndadört sokakta 45 yap› özgün konuma getiriliyor.

Uzunçarfl› caddesinde 57 yap›, sokaksa¤l›klaflt›rma uygulamas›na haz›rlan›yor. Öteyandan tarihi Hükümet caddesinde bafllat›lanSokak Sa¤l›klaflt›rma Proje Uygulamas› bugüntamamlanma aflamas›na geliyor. Kültür Bakanl›¤›

Burdur fark ediliyor

HASAN DUYGULU Burdur Belediye Baflkan Yard›mc›s›

B

17

yap›y› da kurtarma plan›na al›yor. Tarihi fiehirKulübü, üç tarihi hamam, dört ayakl› türbe deVak›flar Genel Müdürlü¤ü’yle ortak programda yeral›yor. fiad›rvanlar, çeflmeler belediyenin önemliodak koruma noktalar› oluyor.

Art›k, Burdur fark ediliyor. Tarihi Kentler Birli¤iBurdur Semineri’nde bir araya gelenler hep ayn›fleyi söylüyor. Dar ve s›n›rl› olanaklar›yla yüre¤inikonuklar›na açan Burdur Belediyesi, arkas›naValili¤i yan›na Üniversitesini al›yor. Baflar› BelediyeBaflkan›’ndan en küçük çal›flan›na tüm kentin

oluyor. Organizasyon, iyi bir planlama, zaman vemekân seçimi, program uygulamas›yla ekibin büyükuyumuyla baflar›ya ulafl›yor. Genç ö¤renciler ilk kezkat›ld›klar› bu organizasyonda y›ld›zlafl›yor.

Burdur kültür kenti olmay› hak ediyor. Kültürelzenginli¤ini sadece yap›larla de¤il, zanaat›yla,folkloruyla gösteriyor. Y›llard›r kapal› olan kap›laraç›lmaya, ›fl›klar yanmaya, kültürel gelenekleryaflanmaya bafll›yor. Burdur’da yaflayanlar kültürelkimli¤ine sahip ç›k›yor. Ama daha önemlisi Burdur,ülkemizde fark ediliyor.

seminer

19

TAR‹H‹ KENTLER B‹RL‹⁄‹S‹DE SEM‹NER‹

11 Aral›k 2009

AAçç››ll››flfl KKoonnuuflflmmaallaarr››

Abdülkadir Uçar, Side Belediye Baflkan›

Alâaddin Yüksel, Antalya Valisi

12 Aral›k 2009

Abdülkadir Uçar, Side Belediye Baflkan›:

“Neredeyiz?”

PPaanneell:: ““TTaarriihhii KKeennttlleerrddee KKüüllttüürreell TTuurriizzmm

ÖÖnncceelliikkllii GGeelliiflflmmee””

Oturum Baflkan›: Prof. Dr. Haluk Abbaso¤lu,

‹st. Ün. Ed. Fak. Arkeoloji Böl. Klasik Arkeoloji

Anabilim Dal›, TKB Dan›flma Kurulu üyesi

KKoonnuuflflmmaacc››llaarr::

Dr. Yusuf Örnek, ÇEKÜL YDK üyesi: “Türkiye’de

Kültür Turizmi ve Köylerin Yaflamas›ndaki Yeri”

Doç. Dr. Ferifltah Soykal Alanyal›, Anadolu Ün.

Fen Ed. Fak. Arkeoloji Bölümü, Side Antik Kent

Kaz›s›: “Arkeoloji ve Turizm ‹liflkisinin Dünü,

Bugünü ve Gelece¤i”

Doç. Dr. Hüseyin Alanyal›, Anadolu Ün. Fen Ed.

Fak. Arkeoloji Bölümü, Side Antik Kent Kaz›

Baflkan›: “Antik Ça¤dan ‹tibaren Süreklilik

Gösteren Yerleflim Yerlerinde Bilimsel

Araflt›rmalar ve Kültür Turizmi Anlay›fl›”

Remzi Buharal›, Devlet Opera ve Balesi eski

Genel Müdürü, Side Uluslararas› Kültür ve

Sanat Festivali Sanat Yönetmeni: “Kültür

Turizminde Festivallerin Önemi”

GGeenneell DDee¤¤eerrlleennddiirrmmee

KKeenntt GGeezziissii:: Side Müzesi, Antik Tiyatro, Antik

Liman, Apollon Tap›na¤›

13 Aral›k 2009

Fas gezisi

Turunç kokular› aras›nda

kültür turizmi konufluldu

y›llarda turizmin epeyce örseledi¤i bu güzelyar›madada “kültür turizmi” konufluldu. 11-13Aral›k tarihlerinde yap›lan seminer aç›l›flkonuflmalar›yla bafllad›.

Seminer’in ilk konuflmac›s› ev sahibi SSiiddee BBeelleeddiiyyeeBBaaflflkkaann›› AAbbddüüllkkaaddiirr UUççaarr’d›: “Sahip oldu¤umuzgüzellikleri en iyi flekilde nas›l daha iyi koruyabilirizdiye düflündük ve birçok planlama yapt›k. Ancakturizm aç›s›ndan Side’nin ne kadar s›k›nt› çekti¤iniço¤unuz biliyorsunuz. Burdur Semineri’nde degördüm ki TKB, daha fazla belediyeye ulaflmay›baflarm›fl. Biz de TKB’ye üye olduktan sonrade¤erlerimizi korumak için planlama yapmayabafllad›k. Kültür öncelikli turizm planlamas› içinçal›flmalar yürütüyoruz. Kültür turizmi konuluseminerin kentimizde yap›lmas›, yereldeyapaca¤›m›z çal›flmalara yard›mc› olacakt›r.”

TTKKBB EEnnccüümmeenn üüyyeessii vvee BBeeflfliikkttaaflfl BBeelleeddiiyyee BBaaflflkkaann››‹‹ssmmaaiill ÜÜnnaall da bir konuflma yaparak, nüfusuazalan köylere dikkat çekti: “TKB toplant›lar›nda

ntik dilde nar anlam›na gelen Side, tarihiHititlere kadar uzanan, M.Ö. 3. yüzy›la kadarkendine özgü bir dilin konufluldu¤u, antikliman›yla gezginleri büyüleyen bir Bat›

Akdeniz k›y› kenti… Anadolu co¤rafyas›ndabereketin simgesi nar meyvesiyle özdeflleflmifl olsada, turunç a¤açlar›n›n meyve verdi¤i bir mevsimdekent sokaklar›nda dolaflmak baflka bir ayr›cal›k…K›y›ya vuran yüksek dalgalar›n sesi eflli¤indeApollon ve Athena tap›naklar›n›n görkeminiseyredebilmek… Antik tiyatronun basamaklar›ndakisu birikintilerinde puslu gökyüzünün yans›malar›nadalmak… Yaz aylar›n›n kum-deniz-güneflturistlerinin dolanmad›¤› sakin sokaklar›nda,kendiyle bafl bafla kalan kentin havas›n› solumak,tarihine, do¤as›na kulak vermek…

Tarihi Kentler Birli¤i’nin y›l›n son semineri, iflte tümbu duygular› yaflayabildi¤imiz bir mevsimde, yerliyabanc› turistlerin gözdesi Antalya’n›n tarihleyo¤rulmufl kenti Side’de yap›ld›. Özellikle son

A

21

hep Anadolu konuflulur, tarih konuflulur, siyasetkonuflulmaz. Bu nedenle TKB herkesi bir arayagetiren önemli bir birliktir. Belediye baflkanlar›,valiler, özel sektör, sivil toplum örgütleri butoplant›larda bir araya gelir. Ben de bu co¤rafyan›nçocu¤uyum. Akseki’nin Süleymaniye köyündedo¤dum; ilkokulu orada okudum. TKB’nin veÇEKÜL’ün, Metin Sözen’in deste¤iyle, köyümdeminaresi yok olmaya yüz tutmufl tarihi ahflap bircamiyi restore ettirdik. Toroslar’da yok olmak üzereolan pek çok köyümüz var. Köylerimizin de¤erleriniyaflatmak için TKB üyelerinin de elinden geleniyapaca¤›na inan›yorum. Bu yörenin bir evlad›olarak, yaflanan sorunlar› da yak›ndan biliyorum.Dolay›s›yla ben de kendimi ev sahibi olarakhissediyorum.”

AAnnttaallyyaa VVaallii YYaarrdd››mmcc››ss›› YY››lldd››rr››mm UUççaarr ise “Turizmkonuflulacaksa buras› tam yeri,” diyerek sözlerinebafllad›. Antalya Valili¤i olarak ilçe ve beldeleredestek olmaya çal›flt›klar›n› söyleyerek, Antalya’n›nzengin de¤erleri oldu¤unun alt›na çizdi. Uçar,TKB’nin yörede yapaca¤› çal›flmalara destekvermeye haz›r olduklar›n› ifade etti.

Aç›l›fl konuflmalar›n›n ard›ndan BBeelleeddiiyyee DDaann››flflmmaann››vvee ÇÇEEKKÜÜLL SSiiddee TTeemmssiillcciissii SSaavvaaflfl GGüüvveezznnee’nin“Kalymerhaba” isimli belgesel filmi konuklaragösterildi. Belgeselde, tarihi biny›llara dayanan veLikya, Psidia, Pamfilya gibi antik uygarl›klar›nard›ndan Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanl›

Abdülkadir Uçar:

TKB’ye üye

olduktan sonra

planlama

yapmaya

bafllad›k.

Y›ld›r›m Uçar:

Turizm

konuflulacaksa

buras›

tam yeri.

‹smail Ünal:

Bu toplant›larda

Anadolu

konuflulur,

siyaset

konuflulmaz.

dönemlerinin izlerini tafl›yan, 20. yüzy›l bafllar›ndaGirit göçmenlerinin yerleflmesi sonucu bugünkükültürel dokusuna kavuflan, Akdeniz’in liman kentiSide’nin özgün kimli¤i tan›t›ld›.

ürkiye’de geçen y›llarda günefl-deniz-kumüçlemesine kilitlenen tatil anlay›fl›, sondönemde uygulanan merkezi ve yerel

politikalarla yerini kültür turizmine b›rakmaya bafllad›.Art›k gidilen yörenin tarihi ve kültürel varl›klar› geziprogramlar›n›n vazgeçilmezleri aras›nda yer al›yor.Gezginler yerel yaflam kültürünü daha yak›ndantan›mak için çaba gösteriyorlar. Ancak turizmetkinliklerinin olumsuz sonuçlar›n› engellemek,uygulanan politikalar›n içini doldurmak amac›yla,TKB’nin y›lsonu seminerinin yap›ld›¤› Side’de kültürturizmi tart›flmaya aç›ld›. Kültür turizmini biryandan hareketlendirirken, yozlaflmas›n› daengellemek için belediye baflkanlar›n›n dikkatetmesi gerekenler konufluldu. Seminer AAnnttaallyyaaVVaalliissii AAllââaaddddiinn YYüükksseell’’in konuflmas›yla bafllad›.Ard›ndan SSiiddee BBeelleeddiiyyee BBaaflflkkaann›› AAbbddüüllkkaaddiirr UUççaarrkentte yapt›klar› çal›flmalar hakk›nda bilgi verdi.

Antalya Valisi AAllââaaddddiinn YYüükksseell, turizmçal›flmalar›nda planlama ve projelendirmeaflamalar›na geçilmeden önce envanter çal›flmas›yap›lmas› gerekti¤ine de¤indi¤i, bütünleflik korumave ak›lc› kaynak kullan›m› için “alan yönetimi”ninönemini vurgulad›¤› konuflmas›na bir anekdotladevam etti; “On y›l kadar önce Bal›kesir Valisi ikendavet edildi¤im Bursa’daki bir toplant›da, bir bilimadam› kürsüye ç›kt› ve ‘Tarih bir fluurdur. Siz bufluurdan yararlanmak istiyorsan›z, bunu yüre¤inizdehissediyorsan›z, iflte o zaman tarih fluuru, muhatab›için bir fley ifade edebilir. Tarihle yenidenyüzleflelim ve onurla yaflamaya devam edelim,’dedi. Bir anda kulak kesildik ve pür dikkatdinlemeye bafllad›k. Bugün toplant›ya kat›lamayanProf. Dr. Metin Sözen’di bu cümleleri söyleyen. Bubölgede çok say›da müzeye, antik kenterastlayabilirsiniz, ancak Sözen’in dedi¤i gibi,öncelikle tarih fluuruna sahip olmam›z gerekiyor.Antalya’ya vali olarak geldi¤imde ne kadar zenginbir tarihin içine geldi¤imi önceleri anlayamad›m;çünkü burada sadece turizm konufluluyordu: Otelsay›s›, yatak kapasitesi, esnaf›n durumu… Oturupturistleri saymak yerine, kaymakamlar, uzmanlar,tarih ö¤retmenlerinden oluflan 40 kiflilik bir çal›flmagrubu oluflturarak kültür envanterleri haz›rlad›k.fiimdi ise internet üzerinden bu bilgileri dünya ile

PANEL:

“Tarihi Kentlerde

Kültürel Turizm

Öncelikli Geliflme”

T

23

paylaflmaya haz›rlan›yoruz. Anadolu topraklar›ndakiher de¤er bize ait; onlar› bizden sonra gelenlereemanet etmek için korumam›z gerekiyor.”

Side Belediye Baflkan› AAbbddüüllkkaaddiirr UUççaarr da yapt›¤›sunumda, Türkiye’de 70’li y›llardan itibarenegemen olan turizm anlay›fl›n›n ve plans›zyap›laflman›n do¤al ve kültürel mirasta yaratt›¤›y›k›m› gözler önüne serdi. Uçar; “Side ilk kez1970’lerin ilk yar›s›nda gezginler taraf›ndankeflfedildi; Suat fiakir Kabaa¤açl› ve WashingtonPost’un editörü Amerikal› gazeteci AlfredFriendly’nin öncülü¤ünde yabanc› diplomatlar›a¤›rlamaya bafllad›. Side’de turizm pansiyonculuklabafllad›. Zamanla artan talebe yetiflemez hale gelenpansiyon sahipleri, önce nar ve badem a¤açlar›n›keserek evlerin bahçelerini binalar ve odalarladoldurdu; Side’deki ilk mimari deformasyon böylebafllad›. Daha sonra yerli halk yar›mada d›fl›natafl›narak evlerin tümü pansiyona çevrildi. Turizmacenteleri de bu oluflumu hararetle destekledi.Turist say›s› katlanarak artt›kça beslenme, al›fl-veriflve e¤lence gibi ihtiyaçlar› karfl›layacak ifl yerlerigerekti; merdiven altlar›, hatta düz duvarlar bilekiraya verilerek, Side’nin her köflesi dükkânlarladoldu. Kaçak yap›laflma h›z kazand›. Giderekdükkânlar astronomik bedellerle d›flar›dan gelenlerekiraland›; Side’nin tarihi ve kültürel kimli¤i göz ard›edildi, ticaret ve para kazanmak öne geçti. Turizmiyaln›zca ç›kar arac› olarak gören zihniyetin Side’ninyozlaflmas›nda büyük etkisi oldu. Side gibi birkentte turizmin bir kültür ve e¤itim meselesioldu¤unu geç kavrad›k. Kumun, denizin, güneflinher yerde oldu¤unu, Side’yi Side yapan özelli¤inonun arkeolojisi, yak›n ve uzak tarihi oldu¤unuunuttuk.

“Side için önemli ve mutlaka çözülmesi gereken birkonu da Bat› Nekropolü’nün durumudur. Bugünotoriteler Bat› Nekropolü’nün birinci derece sit alan›oldu¤unu belirterek tüm kaçak yap›lar›nkald›r›lmas›n› istiyorlar. Oysa 1960’l› y›llardanitibaren turistik yap›laflmaya aç›lan bu bölgedebugün 2500 yatak kapasitesine ulafl›lm›fl bulunuyor.Baz› hukuki nedenlerle bugüne kadar müdahaleedilemeyen alanda planlama yap›lamad›, sorunlarbüyüdü. Bölgenin kurtulabilmesi için yerel yönetimolarak önerimiz, Bat› Nekropolü’nün Yüksel An›tlarKurulu taraf›ndan tekrar de¤erlendirilerek, s›n›rl› birimar hakk›n›n tan›nmas› ve planlama yap›lmas›naf›rsat verilmesidir.”

Abdülkadir Uçar’›n sunumunun ard›ndan, Bat›Akdeniz’de 30 y›l boyunca kaz› baflkanl›¤› yapm›flolan, ‹stanbul Üniversitesi Klasik Arkeoloji Anabilim

Abdülkadir Uçar:Side gibi bir kentteturizmin bir kültürve e¤itim meselesioldu¤unu geçkavrad›k.

Alâaddin Yüksel:Oturup turistlerisaymak yerine envanterhaz›rlad›k.

Yusuf Örnek:Toroslar’da yaflam tükenmek üzere.

Ferifltah SoykalAlanyal›: Ören yerlerini tan›tan yay›nlar haz›rlanmal›d›r.

Remzi Buharal›:Festivallersayesinde kültür buluflmalar›yaflanabilir.

HüseyinAlanyal›:Bilimselaraflt›rmalar,halk›n dikkatiniçekecek hale getirilmelidir.

Dal› ve TKB Dan›flma Kurulu üyesi PPrrooff.. DDrr.. HHaalluukkAAbbbbaassoo¤¤lluu’nun oturum baflkanl›¤›n› yapt›¤› panelbafllad›.

Oturumun ilk sunumunu yapan ÇÇEEKKÜÜLL YYDDKK üüyyeessiiDDrr.. YYuussuuff ÖÖrrnneekk, “Türkiye’de Kültür Turizmi veKöylerin Yaflamas›ndaki Yeri” bafll›kl› sunumunda,Türkiye’deki turizmin çok dar bir sahil fleridindeyo¤unlaflt›¤›n›, geride kalan köylerin ise göç yüzündenyavafl yavafl yok olduklar›n› belirtti. Almanya’dayap›lan bir araflt›rmaya göre, 14 yafl üzeri Almannüfusun yüzde 18’inin, bir Türk köyünde tatilyapmak istedi¤ine dikkat çekti. Örnek sözlerineflöyle devam etti; “Say›sal olarak 10 milyon kifliyeiflaret eden bu veri, köylerdeki kültür turizmininsahip oldu¤u potansiyeli çarp›c› bir flekilde gözlerönüne seriyor. Günlük yaflam Türkiye’deki kültürturizminin en önemli ö¤esidir. Toroslar’da yaflamtükenmek üzere. Eski dokular oldu¤u gibi duruyorama insanlar yok. Gençler turizm sektöründeçal›flmak için sahile gelmifl, köyler boflalm›flt›r.Acaba bu köyleri turizm sayesinde yaflatamazm›y›z? ÇEKÜL Vakf›’n›n bafllatt›¤› ‘KöylerYaflamal›d›r’ projesi var. Böyle projeler sayesinde veyerel yöneticilerin de sahip ç›kmas›yla köylerdekiyaflam devam edebilir. Kültür turizminin önceliklikoflulu; bozulmam›fl do¤al çevre, özgün mimaridoku ve köy halk›yla kurulacak iliflkidir. AlanyaKaymakaml›¤›’n›n köylerde yürüttü¤ü projeleringüzel örnekleri var. Köylerde kültür turizmipotansiyelinin geliflmesi için belirli altyap› ve sa¤l›¤a

uygun standartlar›n›n olmas› gerekiyor. Do¤alyap›n›n bozulmam›fl olmas› ve özgün mimarininkorunmufl olmas› da köylerde turizminyap›labilmesi için önemli.”

Anadolu Üniversitesi ö¤retim görevlisi DDooçç.. DDrr..FFeerriiflflttaahh SSooyykkaall AAllaannyyaall›› da “Arkeoloji ve Turizm‹liflkisinin Dünü, Bugünü ve Gelece¤i” bafll›kl›sunumunda, “aç›k hava” müzesi niteli¤iyle kültürturizmine son derece elveriflli olan Türkiye’deöncelikli olarak envanter çal›flmalar›n›n yap›lmas›nadikkat çektikten sonra müze ve ören yerlerininça¤dafl teknolojilerle donat›lmas›n›n önemini devurgulad›. Ayr›ca alan yönetiminin önemine dede¤inen Soykal Alanyal›, sunumunda önemlikonular›n alt›n› çizdi: “Tarihi yap›lar›n onar›larakyeni bir iflleve kavuflturulmas›nda, nitelikli iflçilik veuygulama en önemli sorunlar›n bafl›nda gelmektedir.Bugünkü ihale sistemi, ilgili kurumlar›n ifl yükü vepersonel yetersizli¤i nedeniyle yap›lar tarihsel kimli¤inikaybetmektedir. Öte yandan kültürel miras›m›z›nfarkl› yönleriyle turist çekmeleri sa¤lanmal›d›r.Örne¤in; Anadolu’da Kehanet Merkezleri,Anadolu’da Ana Tanr›ça Tan›m› ve Kült Merkezlerigibi tematik yaklafl›mlar, milyonlarca insan›n ilgisiniçekecektir. Antik Ça¤da Oyun ve Oyuncaklar, AntikÇa¤da Yemek Kültürü, Ça¤lar Boyunca Cam Sanat›gibi bafll›kl› sergiler de düzenlenebilir. Farkl› dillerdetan›t›m ve sergi kataloglar›, turizmi canland›rmadaetkili olacakt›r. Dahas›, müze depolar›nda bekleyen

25

binlerce eser, sergilenebilmelidir. Turizm geliflimalanlar›na, ören yerlerine ve müzelere turistleribilgilendiren bir veri taban› da oluflturulmal›d›r.Ören yerlerinde say›lar› çok az olan rehber kitap vebroflürler art›r›lmal›d›r.”

Anadolu Üniversitesi ö¤retim üyesi ve Side kaz›baflkan› DDooçç.. DDrr.. HHüüsseeyyiinn AAllaannyyaall›› da, “AntikÇa¤dan ‹tibaren Süreklilik Gösteren YerleflimYerlerinde Bilimsel Araflt›rmalar ve Kültür TurizmiAnlay›fl›” bafll›kl› sunumunda, bilimsel araflt›rmalardanelde edilen verilerin yay›nlanmas› ve kamuoyunundikkatini çekecek flekilde tan›t›lmas›n›n öneminede¤indi ve flöyle devam etti: “Kültür turizmiPamukkale, Efes veya Kapadokya gibi turlarlagüncelli¤ini sürdürüyor. Fakat yerel turistlerinbirço¤u Kapadokya’ya bir TV dizisinde kullan›lm›flolan evi görmek için geliyor. Kapadokya’n›n eskiça¤lardan beri sahip oldu¤u farkl› do¤al ve tarihiözelliklere ilgi göstermiyor. Safranbolu örne¤inde iseturizm anlay›fl› farkl› geliflmektedir. Kentin yerelhalk› kentteki an›tlar› kendi öz kültür varl›¤› olarakgörmekte ve koruyarak benimsemektedir. Antikkentleri ise halk baflka bir ulusun kültürel varl›¤›olarak görmekte ve benimsememektedir. Oysa antikkentleri yasalar veya resmi kurumlar de¤il, halk›nsevgi ve sahiplenmesi korur. Ören yerlerindekikültür varl›klar›n›n mirasç›s› oldu¤umuzuanlatmam›z gerekmektedir. Öte yandan Türkiye’debir turizm mast›r plan›n›n olmay›fl›, ören yerlerinde

hanutçuluk, kaçak acentecilik, rehberlik ve benzerioluflumlara f›rsat vermektedir; bu da turistlerirahats›z etmekte, kötü reklâm olmaktad›r. Hattabirçok seyahat flirketinin Türkiye’deki baz› kentleribu nedenle listelerinden ç›kard›klar›n› biliyoruz.”

Panelin dördüncü konuflmac›s› olan Devlet Operave Balesi eski Genel Müdürü RReemmzzii BBuuhhaarraall›› ise“Kültür Turizmi De¤iflimin Gücünü Kullanabiliyormu?” bafll›¤› alt›nda yapt›¤› sunumda, kültürturizminin, geçmiflte bölgede yaflam›fl topluluklar›ngeride b›rakt›klar› mimari yap›lar›n, yemek kültürü,toplumsal gelenek ve göreneklerin günümüzinsan›na aktar›lmas› temeline dayanan turizm çeflidioldu¤unu vurgulad›. Kültür turizminin dayand›¤› enönemli de¤erlerden biri olan geleneksel halk kültürüve ça¤dafl kültür etkinliklerinin, yerel, ulusal veuluslararas› festivaller arac›l›¤›yla turistlerlebuluflabildi¤ini belirterek, ‹stanbul, Ankara, ‹stanbul,Mersin Müzik Festivalleri ile Aspendos Opera veBale Festivali, Bursa Kültür ve Sanat Festivali’niörnek olarak gösterdi. Buharal›, Side’nin festivaliarac›l›¤›yla kültür turizmi alan›nda yurtiçi veyurt d›fl›ndan gelen konuklar› kendine çekebilenantik kentlerimizden olaca¤›na iflaret etti. SideFestivalinin, Avrupa’n›n yüze yak›n seçkin festivalinibünyesinde bar›nd›ran Avrupa Festivaller Birli¤i(EFA) içinde yer almas› için gerekli giriflimlerinbafllat›ld›¤›n› belirtti. Remzi Buharal›, “Eskiuygarl›klar› tan›mak, geleneksel mimari, festivaller,fuarlar, müzeler ve alt kültürleri tan›mak amac›yla

yap›lan ziyaretlerin tümünü kültür turizmi olarak elealabiliriz. Özellikle yaflam kültürü tüm bunlar›içinde bar›nd›r›yor. Etnik köken, din, dil ayr›m›yapmadan geleneksel adetlerimizi saptamal› vesunmal›y›z. Bir etkinli¤i planlamadan önce bir ürüntespit etmeli ve bu ürün üstüne farkl› çal›flmalaryapmal›y›z,” diyerek sözlerini bitirdi.

Seminerin ard›ndan söz alan Akdeniz MedeniyetleriAraflt›rma Enstitüsü’nün kurucusu ve bölgeninkültürel de¤erlerinin korunmas› ve yaflat›lmas›nabüyük destek sa¤layan ‹‹nnaann KK››rraaçç, bölgedekiçal›flmalar›n›n 18 sene önce bir kilisenin restoreedilerek müze olarak ifllevlendirilmesi ile bafllad›¤›n›söyledi. Ard›ndan ise yöre halk›n›n sahiplik hissininart›r›lmas›na yönelik e¤itim ve bilinçlendirmeçal›flmalar›n› anlatarak, kat›l›mc›lara “kamu-yerel-sivil-özel” birlikteli¤inin en güzel örneklerindenbirini tan›ma f›rsat›n› verdi.

Side sokaklar›ndaM.Ö. 7. yüzy›la yolculuk

Akdeniz’e uzanan küçük bir yar›mada üzerindekurulu Side, antik kentin ilk kal›nt›lar›yla karfl›l›yorziyaretçisini. Antik kentle iç içe varl›¤›n› sürdürenkent merkezine do¤ru yol al›rken, antik Romahamam›n› mesken tutmufl Side Müzesi, antiktiyatro, antik liman ve Apollon tap›na¤› ç›k›yorkarfl›n›za. 1947 y›l›nda ‹stanbul Üniversitesi ad›naarkeolog Ord. Prof. Dr. Arif Müfit Manselönderli¤inde bafllayan arkeolojik kaz›lar, Side antikkentini gün yüzüne ç›karmaya bafll›yor. Side’debaflta antik tiyatro olmak üzere, kaz› ve onar›mçal›flmalar› bugün de devam ediyor. 15 bin seyircikapasitesine sahip, tipik Roma mimarisinde inflaedilmifl antik tiyatrosu, M.S. 159 y›llar›natarihlenen ve Athena Tap›na¤› ile birlikte Bizansbazilikas›n›n avlusu içinde kalan deniz kenar›ndakiApollon tap›na¤›, kent yaflam›n›n devam etti¤isokaklarda dimdik ayakta duruyor. Tarihi KentlerBirli¤i üyeleri ve di¤er konuklardan oluflan yaklafl›k400 kifli, Side antik kentinde milattan öncesinedönerken, yeni bafllayan kent mimarisini korumaçal›flmalar›n› da gözlemledi. Antik tiyatroda klasikmüzik eflli¤inde yap›lan nar suyu ve Girit simidiikram›, geleneksek lezzetleriyle de Side’nin ruhunuyans›tt›.

27

Apollon Tap›na¤›

Side’nin sorunlar›, birçokkentin ortak sorunuSavafl Güvezne, Side Belediyesi Dan›flman›, ÇEKÜLVakf› Side Temsilcisi

TKB, üstlendi¤i misyon aç›s›ndan Türkiye’de çokbüyük bir bofllu¤u doldurdu. Öncelikle devletinyetiflemedi¤i yerde, devletle yerel yönetimleraras›nda müthifl bir ifade güçlü¤ü çekilen alanda,büyük yard›m› oldu. Olaya daha derli toplubakman›n yöntemini ö¤rendik. Derdimizi kendisorunlar›m›zdan ç›k›flla anlat›yorduk; flimdi tümTürkiye’ye ortak tarih üzerinden, daha farkl›bak›yoruz. Side ile ilgili bir olaya, Odunpazar› ya daKars’›n bak›fl aç›s›yla da bakabilecek hale geldik.Bunu TKB’nin bizi birlefltirmesi, bir potada biraraya getirmesi sa¤lad›. Her gitti¤imiz yerde yenifleyler ö¤rendik, bu çok önemli. ÇEKÜL’ün bundanönce yapt›¤› birçok çal›flma vard›, onlarla da birbütünlük arz ediyor, o yüzden de bizim için çokverimli… Side seminerini de k›sacade¤erlendirirsek: Bir kere seminere büyük bir

sevinçle, coflkuyla haz›rland›k. Çünkü biz derdinianlatamayan, yukar›lara ulaflamayan bir beldeyiz,büyükflehir de¤iliz. Bas›n›m›z buradan verdi¤ihaberi Antalya’daki bürolara kabul ettirirse, ‹stanbulbir flekilde onu yay›na koyuyor. Biz bu seminerleburada yaflananlar›, yaflanacaklar›, projeleri,düflüncelerimizi anlatabilecek bir mecra bulduk. Butoplant› bizim için hem bir deflarj hem de bir sözverme oldu. Bu saatten sonra ne Side Belediyesi,ne de Sideli geri dönemez. Bir de fler güçlere,bundan kast›m kaçak yap›lar› yapanlara, sorunlarç›kartanlara karfl› bizim arkam›z›n güçlü oldu¤unugösterdik. Buna çok ihtiyac›m›z vard›… AntalyaValimizin, ‹nan K›raç’›n anlatt›klar› heyecan vericiydi.Ayr›ca 450 tane yeni dostumuz var, bu heyecanuzun süre bize yolumuzda ilerleme gücü verecek.

Kayhan Dörtlük, Suna-‹nan K›raç AkdenizMedeniyetleri Araflt›rma Enstitüsü (AKMED) Müdürü

‹lk kez bir TKB toplant›s›na kat›ld›m ve çok keyifald›m. Kendimi uluslararas› bir sempozyumda gibihissettim. Altyap›s› çok zengin; zaten Metin hocan›n

imzas› olan her yerde bu böyledir… ‹nan K›raç’›nseminere kat›l›m› da çok etkileyici oldu. Kültür afl›¤›bir sanayici olarak söyledikleri bence belediyebaflkanlar›n›n kafas›nda çok iyi yer etti… Side’yegelince: Side’nin en az 30 y›l›n› biliyorum. Herseferinde beni sukutu hayale u¤ratm›flt›r ama çoksamimi söylüyorum, bu sefer bana Side gerçektengünah ç›kart›yor gibi geldi. Biraz önce gezdi¤im,“Side’nin günahlar› ve sevaplar›” foto¤raf sergisiharika bir bulufltu; umudumu art›rd›. Böyletoplant›lar›n en önemli yarar› insanlar›n birbirinidaha iyi tan›mas›, dostluklar›n tazelenmesidir amaiki gün boyunca flunu gördüm: Hiç tan›mad›¤›mbirçok belediye baflkan› bu konuda inan›lmaz birrekabet içine girmifl. Bana ve Say›n K›raç’asorduklar› sorular bunu gösteriyor. Bizimenstitümüzü model almak isteyen en az 10 belediyebaflkan› ile tan›flt›m. Bu da beni çok sevindirdi.

Dr. Mustafa Demir, Fatih Belediye Baflkan›

Metin Sözen hocam› takdir ediyorum. Keflke buradaolsayd›, geçmifl olsun dileklerimi iletiyorum… TKBbaflar›l› bir birlik, Side Semineri de iyi geçti. Tarihi

yar›madan›n belediye baflkan›y›m. Burada bugünedek kültür ad›na, turizm ad›na yap›lanlar, bölgedekibirikimin tüketimine yönelik bir turizm ve ticaret olarakyap›ld›. Art›k buradan kazananlar›n, bu tükettiklerinigeri vermek ad›na bir fleyler yapmalar› gerekti¤inidüflünüyordum; bugün o dile getirildi. Side önemli birkent; deniz, kum, güneflten kazan›yor ama biz tarihiyar›madada tam da kültür turizminden kazan›yoruz.Bu anlamda flu ana kadar para kazananlar›n, sosyalsorumluluk bilinciyle bu kazand›klar›n›n bir k›sm›n›tekrar buralara yat›rmalar› gerekiyor; bu aç›danseminer çok baflar›l›yd›… Alan yönetimi yeni birkavram ama biz bir y›ld›r Fatih’te bunu tart›fl›yoruz.Belediye baflkan› olarak bunu destekliyorum. Hatta‹stanbul 2010 AKB Ajans›’na alan yönetimi plan›n›noluflmas› için teklifi veren benim. Yak›n zamandabunun için bir ihale yap›lacak. Tarihi yar›madaya biralan yönetimi plan› gerekli ve STK’lar, özel ya da kamukurum ve kurulufllar› da bu plana kat›lacak, görüfllerial›nacak. Çünkü bence tarihi yar›mada sadece birbelediye baflkan›n›n vizyonu do¤rultusunda yönetilenbir yer olmamal›. Öte yandan plan, çat›flma yaratmamal›,

imzas› olan her yerde bu böyledir… ‹nan K›raç’›nseminere kat›l›m› da çok etkileyici oldu. Kültür afl›¤›bir sanayici olarak söyledikleri bence belediyebaflkanlar›n›n kafas›nda çok iyi yer etti… Side’yegelince: Side’nin en az 30 y›l›n› biliyorum. Herseferinde beni sukutu hayale u¤ratm›flt›r ama çoksamimi söylüyorum, bu sefer bana Side gerçektengünah ç›kart›yor gibi geldi. Biraz önce gezdi¤im,“Side’nin günahlar› ve sevaplar›” foto¤raf sergisiharika bir bulufltu; umudumu art›rd›. Böyletoplant›lar›n en önemli yarar› insanlar›n birbirinidaha iyi tan›mas›, dostluklar›n tazelenmesidir amaiki gün boyunca flunu gördüm: Hiç tan›mad›¤›mbirçok belediye baflkan› bu konuda inan›lmaz birrekabet içine girmifl. Bana ve Say›n K›raç’asorduklar› sorular bunu gösteriyor. Bizimenstitümüzü model almak isteyen en az 10 belediyebaflkan› ile tan›flt›m. Bu da beni çok sevindirdi.

Dr. Mustafa Demir, Fatih Belediye Baflkan›

Metin Sözen hocam› takdir ediyorum. Keflke buradaolsayd›, geçmifl olsun dileklerimi iletiyorum… TKBbaflar›l› bir birlik, Side Semineri de iyi geçti. Tarihi

yar›madan›n belediye baflkan›y›m. Burada bugünedek kültür ad›na, turizm ad›na yap›lanlar, bölgedekibirikimin tüketimine yönelik bir turizm ve ticaret olarakyap›ld›. Art›k buradan kazananlar›n, bu tükettiklerinigeri vermek ad›na bir fleyler yapmalar› gerekti¤inidüflünüyordum; bugün o dile getirildi. Side önemli birkent; deniz, kum, güneflten kazan›yor ama biz tarihiyar›madada tam da kültür turizminden kazan›yoruz.Bu anlamda flu ana kadar para kazananlar›n, sosyalsorumluluk bilinciyle bu kazand›klar›n›n bir k›sm›n›tekrar buralara yat›rmalar› gerekiyor; bu aç›danseminer çok baflar›l›yd›… Alan yönetimi yeni birkavram ama biz bir y›ld›r Fatih’te bunu tart›fl›yoruz.Belediye baflkan› olarak bunu destekliyorum. Hatta‹stanbul 2010 AKB Ajans›’na alan yönetimi plan›n›noluflmas› için teklifi veren benim. Yak›n zamandabunun için bir ihale yap›lacak. Tarihi yar›madaya biralan yönetimi plan› gerekli ve STK’lar, özel ya da kamukurum ve kurulufllar› da bu plana kat›lacak, görüfllerial›nacak. Çünkü bence tarihi yar›mada sadece birbelediye baflkan›n›n vizyonu do¤rultusunda yönetilenbir yer olmamal›. Öte yandan plan, çat›flma yaratma

Savafl Güvezne Dr. Mustafa Demir

29

yerel yöneticilerle STK’lar, merkezi hükümet ve bukonuda hassasiyeti olan insanlar aras›nda sinerjioluflturmal›. Biz bu iflin hassasiyetinin fark›nday›z. Buarada Kapal›çarfl›’n›n rölöve, restorasyon ve restitüsyonprojesini yap›yoruz, ihalesi gerçekleflti. 1461 y›l›ndayap›lm›fl, dünyan›n en büyük, en eski al›flverifl merkeziama hâlâ yönetimden yoksun… Yani Fatih’teyapacaklar›m›z› biliyoruz, bir s›k›nt›m›z yok.

Mevlüde Gül Atile, Göreme Belediyesi, mimar

Seminerde S‹T bölgelerindeki kaçak yap›laflmakonusuna de¤inildi. Biz de kentimizde bununlamücadele etmeye çal›fl›yoruz; hocalar›m›z›n bukonudaki fikirleri bizim için önemli. Side’ninüçüncü kuflak taraf›ndan kirletilmifl olmas› daseminerden akl›mda kalacak bir di¤er konu…Ayr›ca belediye baflkan›n›n verdi¤i sözüunutmayaca¤›m. Bir hocam›z otel yöneticilerine“Odalara kentle ilgili bir kitapç›k b›rak›yormusunuz?” diye sordu. Kültür turizminin geliflmesiaç›s›ndan önemli bir detay… Göreme’de halk›noturdu¤u konutlardan çok oteller, pansiyonlar

Kayhan Dörtlük

Mevlüde Gül Atile

mevcut. Yani turist geliyor ama kendisini görüpgidiyor; halk›n nas›l yaflad›¤›n›, nas›l giyindi¤ini,neler yapt›¤›n› görmüyor. Çünkü yerli halk kentd›fl›na yerleflmifl durumda. Kültür turizmi aç›s›ndanbu soruna çözüm bulmak da önem tafl›yor.

Side Antik Tiyatro

ide Belediye Baflkan› Abdülkadir Uçar,kentle ilgili projelerini, bu projeleri hayatageçirmek için nas›l bir yöntem izlediklerini

anlatt›.

‹nflaat mühendisiyim, ODTÜ’yü bitirdim amakoruma konusunda hiçbir bilgim yoktu. BunuTKB’de gördüm; TKB bafll› bafl›na bir okul…

Seminerde günah ç›kard›k, söz verdik. Biz hemkendimizi hem çal›flanlar›m›z› hem de Sidelileriba¤lamak istedik. O sözcükleri özellikle seçtim.Projelerimizin kente fayda sa¤layaca¤›n› düflünüyoruz;

Kaçak yap›laflmadan veda¤›n›kl›ktan kurtulmakistiyoruz

S

sonuç çok iyi olacak. Tabii ki ilk dönemde s›k›nt›laryaflayaca¤›z; yorulaca¤›z, tehdit alaca¤›z… Olabilirama neticede burada ekmek yiyen, yaflayan bütüninsanlar daha rahat ortamlarda yaflamaya, ticaretyapmaya, turist a¤›rlamaya bafllayacak. Budönüflüm k›sa sürede olacak üstelik. Biz dünyayakendimizi nitelikli bir turizm beldesi olarak göstermeimkân› bulaca¤›z. Bizans’tan, Roma’dan kalmamuhteflem yap›lar›m›z var; sivil mimari örneklerimizvar. Çok zenginiz. Bu zenginliklerimizi koruyarakileriye tafl›mak istiyoruz. Çocuklar›m›za daha iyi,daha temiz bir Side b›rakmak istiyoruz.

Dr. Yusuf Örnek sunumunda “Made in Turkey,made of tourism” önerisi getirdi. Çok önemlisöyledi¤i; turizm amaç de¤il art›k araç olmal›.Bugüne kadar tarihi, kenti, do¤ay› kulland›k,sömürdük, kirlettik. Ne için? Çok daha fazla parakazanmak için. Hangi hedefe yönelik yapt›k bunu?Turizme dönük yapt›k. Yusuf hocan›n dedi¤i çokdo¤ru. fiimdi turizmi kullanal›m. Herkes parakazan›r oldu; korumak ve mümkün olabilecekgeriye dönüflü sa¤lamak için turizmi bu iflin içineçekelim. Bir çal›flma bafllatt›m. Turizm yat›r›mc›lar›ile konufluyorum, planl›yorum ve her bir proje içinonlardan kaynak al›yorum. Yaklafl›k 5 y›l içerisinde5 milyon Euro gibi bir paray› öngörüyoruz. Bütünbu kaynaklarla da turizmi araç olarak kullan›phatalar›m›z›, ay›plar›m›z› örtme noktas›nda projelergelifltirip uygulayaca¤›z.

Projelerimizi ekip ruhu anlay›fl›yla yap›yoruz.Ço¤umuz amatörüz, biz her fleyi çok iyi bilemeyiz.Bilmiyoruz da zaten… Baflar›l› ifller üretmenin püfnoktas›, ifli ehline vermek; bu yüzden her alanda ifliiyi bilenlerle birlikte olmaya gayret ediyoruz. Birbelediye baflkan› olarak çal›flma arkadafllar›mla buruhla çal›flmaya u¤rafl›yorum.

Side halk›na, yat›r›mc›lara bu projelerin gelecekteonlara fayda getirece¤ini anlatman›z gerekiyor. Bizhem antik kentte hem de sahillerimizdedüflündü¤ümüz projeleri bu iflin muhatab› insanlarlapaylaflt›k. Projeler ham haldeyken toplant›lar yapt›k;önerileri de¤erlendik; hakl› talepleri projeyeyans›tt›k. ‹flin finansman›n› da onlarla konufltuk.Belediye olarak finans deste¤i istiyoruz.Yat›r›mc›lar›m›z, otelcilerimiz bizi destekliyorlar.

Turizmi deniz, kum, günefl olarak alg›lamak çokbüyük bir hata; her fleyi turizm olarak alg›lamak dabüyük bir hata. Antalya Valimizin de söyledi¤i gibibu zenginlikler bizim. Helenistik dönemdenOsmanl›’ya kadar tüm eserler bizim amasorumluluklar› da bize ait; korumal›y›z, gelece¤eaktarmal›y›z. Bu sahiplenme ve koruma bilinciyle

31

çal›flt›¤›m›z zaman her fleyin iyi gidece¤ini,ticaretin ve sosyal hayat›n iyi olaca¤›n›düflünüyorum.

Sahil uygulamas›nda ilk iflimiz y›k›mlar oldu. Bat›sahillerimiz 3,5 km uzunlukta ve iki bölümdenolufluyor; bir k›sm› modern planlaman›n yap›ld›¤›kent, di¤eri arkeolojik sit alan›na giriyor. Bu noktadaçok ciddi kaçak yap›laflmalar vard›; dükkânlar,pansiyonlar, oteller… Hazine arazileri, belediyepark alanlar› iflgal edilmifl durumdayd›. Y›k›mçal›flmas›n› Antalya Valili¤i, ‹l Jandarma Komutanl›¤›ile birlikte koordine ederek yapt›k. Bir haftada iriliufakl›, 100’ün üzerinde yap› y›k›ld›. Ard›ndandüzenleyip sahilde bir yürüyüfl yolu oluflturaca¤›z;güvenli¤i, ayd›nlatmas› olan; kafelerin bulundu¤ubir güzergâh… Hedefimiz flu: Art›k Side’desalafll›ktan, kaçak yap›laflmadan kurtulmak istiyoruz.

Daha düzenli, modern, ihtiyaçlara cevap veren birkent istiyoruz.

TKB’yi u¤urlad›ktan sonra antik kenttedüzenlemelere bafllayaca¤›z; vitrinler, reklâmpanolar›, gölgelikler… Bunlar geçici, makyajdiyebilece¤imiz çözümlemeler; as›l hedefimizuygulama amaçl› imar plan›na dönmek. Buçerçevede bir pilot projemiz var. Projeyi, eski Sideköy meydan› olarak belirledi¤imiz alanda yapaca¤›z.Planlar› haz›rland›. Kurulda de¤erlendiriliponayland›ktan sonra hem meydan düzenlemesiyapmak hem de etraf›ndaki sivil mimari örnekleriniplana uygun hale getirerek Side’ye sunmak istiyoruz.Bu projeyi çok önemsiyoruz çünkü daha sonraSide’nin tümüne yans›taca¤›z. ‹yi bir örneklekamuoyunun da deste¤ini arkam›za almay›planl›yoruz.

Side Çarfl›s›

d›na kültür turizmi denilen süreç, en özlüanlam›yla kültüre ait de¤erlerinkorunmas›yla ve gezilip görülmesiyle ilgilidir.

Turizm endüstrisinde genel olarak tarihsel vekültürel miras›n ziyaret edilmesi olarak anlafl›lankültür turizmi, asl›nda sadece geçmiflte yarat›lm›fleserlerin görülmesini de¤il, bugün yaflanmakta olanhayat›n çeflitli yüzleriyle karfl›lafl›p onlar› tan›may›da içerir. Böylece turizmin bu etkinlik dal›na çokdaha genifl bir de¤erler yelpazesi atfedilmifl olunur.Bu sayede kültür turizmi hem geçmiflte yaflam›flnesillerin yaratt›¤› de¤erlerin hem de bugünyaflamakta olanlar›n yaflam biçimlerini içerir ki, buhaliyle kültür turizmi, turizm endüstrisinin enheyecan verici alan› haline gelir. Çünkü onunmerkezinde deniz-güneflten yararlanarak tatilyapmak ve dinlenmek de¤il, insan›n geçmifltengelen ve bugün onu biçimlendirmekte olan kültürde¤erlerinin tamam› bulunur.

‹nsan: “Kültür yarat›c›s›” ve “kültür yarat›¤›” Yukar›daki yaklafl›m bizi do¤al olarak kültürün niçinde¤erli oldu¤u, neden korunmas› gerekti¤i,kültürün hangi kimlikle özdefllefltirilebilece¤i,kültürel kimli¤in ise evrensel olup olamayaca¤› gibipek çok çaprafl›k sorular ve sorunlar yuma¤›nagötürür. Bu konuflman›n/yaz›n›n konusu bunlarolmamakla birlikte, k›saca ana fikirleri flöyleözetleyebilirim: Kültürün de¤erli olmas›n›narkas›nda yatan düflünce, iinnssaann››nn ddee¤¤eerrllii oollmmaass››d›r.‹nsan bir kültür varl›¤›d›r: Tür olarak o, hheemm kküüllttüürrüüyyaarraatt››rr hheemm ddee kküüllttüürr ttaarraaff››nnddaann yyaarraatt››ll››rr vveeyyoo¤¤rruulluurr.. Böylelikle kültür, insan› insan yapan birözelliktir, yani bir anthropinondur, sadece insanaözgüdür. Tür olarak insan›n bir “kültür yarat›c›s›” ve“kültür yarat›¤›” olmas› nedeniyle kültürel mirasevrensel anlamda de¤erlidir ve böyle oldu¤u için dekorunmak zorundad›r. O halde geçmifltengünümüze kadar ulaflm›fl olan kültür varl›klar›n›nhepsi de¤erli olup hiçbirinin di¤erine oranla bir

önceli¤i yoktur. Anadolu topraklar› söz konusuoldu¤unda anlam› fludur: Bu topraklarda yaflam›flolan atalar›m›zdan bize ulaflan tüm mirasa, bizlereflit mesafedeyiz; onlar›n hepsi bir bütün olarakbizim miras›m›z ve kimli¤imizdir. Bu miras›devralm›fl olan bizlerin onu koruma konusundabaflar›l› olup olmad›¤› sorusu bu yaz›n›n konusude¤ildir.

Yerel yaflam kültürününçekicili¤i

Turizm endüstrisinde kültürü tan›tan ve pazarlayantur operatörleri, düzenledikleri organize turlardagenellikle kültürel ve tarihsel miras›n gösterilmesinisa¤larlar. Gerek tek günlük turlarda ve gereksebazen bir-iki haftay› bulan Anadolu turlar›nda

Türkiye’de kültür turizmive köylerinyaflat›lmas›ndaki yeri

DR. YUSUF ÖRNEK

A

33

rehberler eflli¤inde antik kentler, kaleler, camiler vedevrald›¤›m›z miras›n di¤er eserleri gezilir. Ancakson y›llardaki en önemli flikayet konusu, bu tiporganize turlarda ziyaretçilerin bofl zaman›olmamas› ve kendi bafllar›na bu yabanc› ama renklidünyay› keflfetme f›rsat›n›n verilmemesidir. Daha daönemlisi, ziyaretçilerin bugün yaflamakta olankültürümüzü ve hayat biçimimizi tan›yamamalar›d›r.Türkiye’yi ziyaret eden yabanc›lar pek tabiidir ki buülkenin kentlerinde ve k›rsal alanlar›nda yaflayaninsanlar›n hayatlar›n› merak etmekte ve onlar›yak›ndan tan›may› istemektedirler. Bundan daha daöte, gelen turistlerin Türk insan›yla karfl›laflmak veonunla iletiflime geçmek istediklerine inan›yorum.Ancak k›y› fleridinde yaflanan tatil turizmi ile gittikçedaha çok kitlesel organizasyon motifleri tafl›yanbugünkü kültür turizmi uygulamalar›n›n buna neölçüde izin verdi¤i de bir soru iflareti olarak kal›r.

K›y› turizminin boflaltt›¤› köyler

‹flte afla¤›daki sat›rlarda irdelenecek olan konu,bugüne kadar turizm endüstrisi taraf›ndan hiç eleal›nmam›fl olan kkööyylleerriinn kküüllttüürr ttuurriizzmmii iiççiinnddee yyeerriiolup olmad›¤› sorusudur. Buna girmeden öncebelirtilmesi gereken önemli bir nokta dahabulunuyor: Bilindi¤i gibi Türkiye’de bilinçli birflekilde turizmin planlanmas› ve devlet taraf›ndanteflvik edilmesi 1980li y›llar›n bafl›nda bafllad›. Özaldöneminde ç›kar›lan Turizmi Teflvik Yasas› ile sahilfleridinde belirli alanlar tahsis edildi ve turizmyat›r›mlar›n›n gerçekleflmesi sa¤land›. Aradangeçen 30 y›lda Türk turizmi dünyada önemli biryere sahip oldu ve ülkenin önemli döviz girdisisa¤lamas› mümkün k›l›nd›. Ayr›ca turizm endüstrisiçok önemli bir istihdam arac› haline geldi. Ancakturizmin k›y› fleridine uygulad›¤› bask› ve bunun

Saraçl›, Sakarya

sonucunda gerçekleflen iç göçün sonuçlar› buradatart›fl›lmayacak olmakla birlikte, unutulan, gözdenkaç›r›lan bir olgu üzerinde durmak gerekir: Bu dakk››yy››llaarraa ggööçç eeddeenn ggeennçç nnüüffuussllaa birlikte içkesimlerdeki boflalan köyler olgusudur.

Turizmi planlayanlar›n bu konuyu hiç ak›llar›na dahigetirmedikleri gerçe¤ini art›k bugün biliyoruz. Oysabu olgu Türkiye’den önce bu tip planlama veuygulamalar› yapan ‹spanya’da da yaflanm›flt›. BugünAntalya sahil fleridinin hemen arkas›nda kalanToros da¤lar›nda tamamen boflalm›fl çok say›da köybulunmaktad›r. ‹ster Finike’de ister Akseki veyaManavgat’ta olsun, pek çok köyde sadece birkaçyafll› insan kalm›fl, gençlerin hemen hemen tamam›sahile göç etmifltir. Sahilde ucuz iflgücü halinegelen bu insanlar›n topraktan kopmalar›n›n onlariçin ne gibi sorunlar yaratt›¤› da bugüne kadararaflt›r›lm›fl de¤ildir. Ama gözle görünen gerçek,onlar›n b›rakt›¤› köylerin gittikçe daha çok metrukhale geldi¤i ve tükenmekte oldu¤udur. Halenhayatta olan birkaç yafll›n›n d›fl›nda hiç kimseninyaflamad›¤› köyler vard›r. Oysa bu köylerin dokusunabak›ld›¤›nda harikulade sivil mimari örnekleri,baz›lar›nda çok eski camiler görülmektedir. Boflalanbu evlerin kap›lar›, pencereleri büyük kentlerdekiantikac›larda müflteri bulmakta, eline para geçenbirtak›m yerliler de geleneksel mimariyi kullanmak

yerine dokuya hiç uymayan beton evleri infla etmektedir.Köy insanlar›n›n yurtlar›n› terk etmesiyle kaybolansomut olmayan kültürel mirastan ise hiç sözetmiyorum: Yüzy›llard›r yaflanan ve yaflat›lan adetler,gelenekler, a¤›zdan a¤za dolaflan masallar, ça¤›r›lantürküler de eski evlerle birlikte yok olup gitmektedir.

Burada hayati öneme sahip ve mutlaka sorulmas›gereken soru fludur: Turizmin bu hale getirdi¤i buköyler, turizm sayesinde yeniden hayata döndürülebilirmi? Yani köylerin boflalmas›na neden olan turizmacaba köylerin yeniden yaflat›lmas›nda araç halinegetirilebilir mi? Sorunun yan›t› evet ise, bu nas›l olacakt›r?

Bir araflt›rmadan yans›yanlar

‹flte bu soruya yan›t aramak üzere bundan birkaçy›l önce Türkiye’nin en önemli pazar› olan Almanya’dabir araflt›rma yap›ld›. Yaklafl›k 8000 denek ilegerçeklefltirilen araflt›rmaya kat›lanlara denizdenuzak bir Türk köyünde, yöresel koflullar içinde veköylülerin bizzat yaflad›¤› bir ortamda tatili düflünüpdüflünmeyecekleri soruldu. Sonuçlar flafl›rt›c›yd›:

Bu araflt›rmaya kat›lan 14 yafl›n üstündeki Almannüfusun %18’i Türkiye’de böyle bir tatilidüflünebilece¤ini bildirdi. Araflt›rman›n yap›ld›¤›tarihte bu yüzde yaklafl›k 10 milyonluk bir Almannüfusa tekabül etmekteydi. Nüfusun %9’u da bukonuda karars›z oldu¤unu bildirdi.

Bir köyde köy halk› ile birlikte yaflayarak tatilyapmaya ilgi duyan Alman nüfusun sosyo-demografik yap›s› genellikle flöyledir: Genç ve ortayafll› (14-49 yafl aras›), bekar, lise veya yüksekokulmezunu, ayda 2.500 Euro üstünde hane geliri olankifliler. Ayr›ca araflt›rman›n ortaya koydu¤usonuçlara göre bu kifliler genelde düzenli seyahatetmektedir ve Avrupa’da yüksek seyahat tecrübesiolan kiflilerdir. Köy tatiline ilgi duyanlar ço¤unluklaTürkiye’de deniz-günefl tatili yapm›fl veya yapmay›planlayan insanlardan oluflmaktad›r.

Bat›l› turist ne ar›yor?

Bu tür bir turistik ürüne ilgi duyanlar için enönemli konular; bboozzuullmmaamm››flfl ddoo¤¤aall ççeevvrree,, kkööyyüünnbboozzuullmmaamm››flfl mmiimmaarrii ddookkuussuu ve kkööyy hhaallkk››yyllaa iilliiflflkkiidir.‹lgilenenlerin yar›dan fazlas› (%54) bir köy ailesininevinde 4-7 günlük süreyle kalmay› tercih etmekteve ço¤unlukla yar›m pansiyon (kahvalt› ve akflamyeme¤i) konaklamay› istemektedir. Bir köy evindeaile yan›nda kalmay› tercih edenler ço¤unluklaköyün günlük yaflam›na ve bozulmam›fll›¤›na ilgiduyanlard›r.

Sar›hac›lar, Akseki, Antalya

35

Özetlersek, köylerin turizm sayesinde yaflamas› içinolmazsa olmaz koflullar flunlard›r:

11.. TTeemmiizz vvee bboozzuullmmaamm››flfl ddoo¤¤aall ççeevvrree:: Genel olarakköylerimizin do¤al çevresi güzel ve temiz olmaklabirlikte, köylerin içi altyap› eksikli¤i nedeniyletemiz de¤ildir. E¤er bir köyde turizm yap›lacaksabu sorunun mutlaka çözülmesi gerekir.

22.. ÖÖzzggüünn mmiimmaarrii ddookkuu:: Ne yaz›k ki pek çok köydebu doku h›zl› bir flekilde bozulmaktad›r. Y›k›laneski evlerin yerini flekilsiz, çok katl› ve hiçbirestetik kayg›s› olmayan yap›lar almaktad›r. Bukesinlikle geri dönüflü olmayan bir süreçtir venas›l önüne geçilebilece¤i konusunda hiçbirçal›flma da yoktur.

33.. BBoozzuullmmaamm››flfl ssoossyyoo--kküüllttüürreell ççeevvrree:: Turizmlebirlikte gelen ticaret olanaklar› pek çok insan›nyaflam biçimini ve yaflama bak›fl›n›de¤ifltirebilmektedir. Ticaretin verdi¤i h›rs köyünotantik sosyo-kültürel yap›s›n› da de¤ifltirmekteve bu da köyü itici hale getirmektedir.

44.. HHiijjyyeenniikk yyeemmee--iiççmmee--kkoonnaakkllaammaa iimmkkaannllaarr››:: Gelenyabanc› misafirlerin temiz ortamlarda yat›pkalkmalar›, s›cak su, dufl ve tuvaletin uygarstandartlarda olmas› zorunludur. ‹nsan sa¤l›¤›nauymayacak koflullarda Avrupal› turistleria¤›rlamak düflünülemez.

55.. YYaakk››nn ççeevvrreeddeekkii ddoo¤¤aall--ttaarriihhsseell--kküüllttüürreell vvaarrll››kkllaarr››ggöörreebbiillmmee oollaannaakkllaarr››:: Bu tür bir tatile ilgi duyaninsanlar k›rsal alanlarda yürüyüfller yapmak,keflfetmek, bölgenin floras› ve faunas› hakk›ndabilgi edinmek, çevrede normal turistleringitmedi¤i tarihsel yerleri görmek istemektedir. Buda belirli bir altyap›n›n (yollar, patikalar) ve insankayna¤›n›n (refakatçiler) oralarda bulunmas›n›gerektirir.

Turizm amaç m›, araç m›?Görüldü¤ü gibi bu koflullar› yerine getirmek o denlizor de¤ildir. Araflt›rman›n bize gösterdi¤i, böyle birürüne talebin var oldu¤udur. Ancak henüz böyle birürünü yaratabilmifl de¤iliz. fiirince veya Cumal›k›z›körnekleri tam olarak bu araflt›rmada kastedilenürünler de¤ildir. Onlar gere¤inden fazla ticari halegetirilmifl ürünlerdir. Zaten bu noktada da enönemli sorunlarla karfl› karfl›ya kalmaktay›z: Böylebir ürünün sa¤l›kl› ve dengeli bir flekilde yaflamas›n›sa¤layacak olan bir kurallar bütünü var m›d›r?KKööyyüünn hheemm ttuurriizzmmddeenn ppaarraa kkaazzaannmmaass››nn››ssaa¤¤llaayyaaccaakk hheemm ddee oonnuunn ttuurriizzmm ttaarraaff››nnddaannbboozzuullmmaass››nn›› öönnlleeyyeecceekk bbiirr ss››nn››rrllaammaallaarr mmaannzzuummeessii

var m›d›r? Yoksa, bunlar› hangi aktörler haz›rlayarakhayata geçirecektir? K›y› fleridini keflfeden vekuflatan turizm endüstrisi köylerin yaflat›lmas›n›sa¤layabilecek midir? Yoksa onu da araç halinegetirip kullanacak m›d›r?

Bu sorular ve sorunlar ne denli hassas bir alandaak›l yürütmekte oldu¤umuzu göstermektedir.Boflalan köyleri turizm sayesinde kurtarmayaçal›fl›rken geri dönülmesi mümkün olmayanad›mlar at›labilir. Gerçek olan fludur ki, hemdünyan›n önemli di¤er turizm merkezlerinde hemde Türkiye’deki turizm endüstrisinde iyi, do¤ru veolumlu örneklere çok ihtiyaç vard›r. Bunun için yenibir anlay›fl ve yaklafl›m gereklidir. Do¤al, kültürel vebefleri kaynaklar› kendi amaçlar›na ulaflmak içinaraç olarak kullanagelmifl olan turizm endüstrisibundan böyle bu kaynaklar›n yaflamas›n› sa¤lamakiçin kendini araç haline getirebilmelidir.Türkiye’deki turizm endüstrisi bu güce sahiptir.Yeter ki planlama ve uygulamada turizm sürecindeyer alan tüm kat›l›mc›lar gözetilsin ve yukar›da sözüedilen de¤erler harcanmas›n, dengeli bir flekildehem korunsun hem de kullan›labilsin.

Yörükköyü, Safranbolu

gezi

Kuzey Afrika’n›n renkli ülkesi

Fas, TKB üyelerini misafir etti

Fes, Medine (eski flehir)

37

as, tarihi dokuyla modern yerleflimalanlar›n›n birbirine kar›flmadan, bar›fliçinde bir arada var oldu¤u Rabat,

Kazablanka, Marakefl ve Fes gibi kentleri ile özelbir Kuzey Afrika ülkesi… Befl bin y›ll›k Berberiegemenli¤inin ard›ndan önce Finikeliler, daha sonrada Bizansl›lar›n yönetimine giren Fas, 7. yüzy›ldanitibaren Arap fetihlerinin etkisiyle yeni bir kimlikkazanmaya bafllam›fl. Yerel Berberi kültürüyle Arapgelenek görenekleri ve ‹slam dininin kar›fl›m›,bugün Fas’ta egemen olan Arap-Berberi kültürünüoluflturmufl. Nüfus bak›m›ndan en kalabal›kdördüncü Arap ülkesi olan Fas’ta, halk›n yüzde99.1’i Arap-Berberilerden meydana geliyor.

13-17 Aral›k tarihleri aras›nda 220 TKB üyesi,2009 y›l›n›n Side’de yap›lan son seminerininard›ndan Fas’a hareket etti. Baflar›l› bir turizmpolitikas› ile kültürel zenginli¤ini tüm dünyan›ndikkatine sunan bu renkli Kuzey Afrika ülkesindeTKB üyeleri, dört kentin eski ve yeni kentdokusunu, mimari özelliklerini, kültürel miras›nasahip ç›kma kararl›l›¤›n› gözlemleme f›rsat› buldu.

Marakefl’te kentin ad› k›rm›z› TKB Dan›flma Kurulu üyeleri ve ÇEKÜL Vakf›heyetinin de kat›ld›¤› gezinin ilk günü, k›rm›z›rengin hâkim oldu¤u Marakefl kentinden bafllad›.Ülke ve gezilecek kentler hakk›nda verilen bilgininard›ndan, hem Akdeniz’e hem Atlas Okyanusu’nak›y›s› olan Fas’›n ilk baflkenti olma özelli¤i tafl›yanMarakefl’te kent meydan›, Kutubiya Camisi, BahiaSaray› ve Saadi an›t mezarlar› incelendi. S›vadakullan›lan kilin renginden dolay› k›rm›z› renkliyap›lar›yla dikkat çeken kentte, yeni mimariningeleneksel dokuyla uyumlu planlanmas› ve d›flcephelerinde k›rm›z› kil d›fl›nda baflka birmalzemenin kullan›lmamas›, TKB üyelerinindikkatini çeken önemli noktalardan biriydi.

1830’dan itibaren Frans›zlar›n ilgisini çekmeyebafllayan Fas, 1912’den ba¤›ms›zl›¤›n› kazand›¤›1956 y›l›na kadar Fransa’n›n himayesinde yaflad›.Bu dönem izlerinin hâlâ canl›l›¤›n› korudu¤u ülkedenerdeyse herkes Frans›zca konufluyor; Frans›zcaresmi dairelerde yaz›flma dili olarak kullan›l›yor.Hükümetin kral taraf›ndan seçildi¤i Fas’ta, birdenfazla siyasi parti bulunuyor. Yönetimin politikalar›n›nbat›l›laflmaya yöneldi¤i ülkenin özellikle Marakeflkentinde yo¤un bir turist ak›n› görmek mümkün.Marakefl meydan› akflam saatlerinde, yerel halk›ngösterilerini izlemek için gelenlerle dolup tafl›yor.1981 y›l›ndan bu yana UNESCO’nun Dünya Miras›

F

Listesi’nde bulunan Marakefl’in yan› s›ra Fas’taMeknes, Fes ve Berberi evleri gibi sekiz korumaalan› bulunuyor.

Beyaz kent KazablankaFas’›n en büyük kentlerinden biri olan ve ‹spanyolcada“beyaz ev” anlam›na gelen Kazablanka’da isegeleneksel ve yeni yap›lar›n cephelerinin neredeysetamam›nda beyaz renk hâkim. Dünyan›n üçüncübüyük camisi olan Hasan II Camisi de bu kentin en

önemli dini yap›lar›ndan biri. 1980 y›l›nda yap›m›nabafllanan ve iki bin befl yüz iflçinin sekiz y›ldabitirdi¤i caminin minaresi 210 metre yüksekli¤inde.Atlantik Okyanusu k›y›s›nda, denizindoldurulmas›yla infla edilen caminin yap›m›nda onbin sanatç› görev alm›fl. Alt› gruba ayr›larak gezirotalar›n› yerel rehberler eflli¤inde takip eden TKBüyeleri, okyanus k›y›s›ndaki bu devasa camide biraraya geldi. Caminin önünde TKB aile foto¤raf›çektiren kat›l›mc›lar, okyanus manzaras›n› dadoyas›ya seyretti.

TKB toplulu¤u, Hasan II Camisi önünde

39

Rabat ve Udaya bahçeleriFas’›n baflkenti ve krall›¤›n merkezi olan Rabat’taise Udaya bahçeleri, Muhammed V’in türbesi veyan›ndaki Hasan Kulesi incelendi. Beyaz vemavinin uyumunun en iyi görülebilece¤i dar, temizve çiçekli sokaklar›yla Udaya bahçelerinde, Fas’›nnane çay›ndan içmek için mola veren kat›l›mc›lar,güneflli havan›n keyfini ç›kard›.

Udaya Bahçeleri, Rabat

Fes’in sar› sokaklar›

Zaman› durduran kent Fes‹zmir’in kardefl kenti, Fas’›n ise üçüncü büyükkenti olan Fes, hâlâ yaflamaya devam eden eskikent merkeziyle ülkenin görülmeye de¤er en önemlikenti. Medina ismi verilen eski kent merkezinde9400 sokak bulunuyor. At ve efleklerle tafl›mac›l›¤adevam eden Feslilerle karfl›laflt›¤›n›z dar sokaklarda,Fas’›n en hareketli çarfl›s›yla da tan›fl›yorsunuz.Medina tekstil, bronz iflçili¤i, el sanatlar›, baharat,geleneksel yemek ve Fas terli¤i babufldükkânlar›yla ülkenin geleneksel dokusunuyans›t›yor. Karauin Camisi, Buananya ve Molla ‹drisII medreseleri, darac›k ve kalabal›k sokaklar›naras›na gizlenmifl kap›lar›yla birden bire karfl›n›zaç›k›veriyor. Sedir a¤ac›ndan yap›lan oymal› kiriflleri,mozaiklerle bezeli zemin ve duvarlar›yla gelenekselmimarinin tüm ihtiflam›n› saklayan medrese vecamileri, eski kentin sokaklar›nda incelemekmümkün. Surlarla çevrili eski kentin yirmi dörtkap›s› bulunuyor. Yine mozaiklerle süslü kap›lar›nd›fl taraf› “hofl geldiniz” anlam›na gelen mavi, içtaraf› ise “güle güle” anlam›na gelen yeflilrenginden olufluyor.

Fas gezisinin son iki gününü Fes kentinde geçirenTKB’nin 220 kat›l›mc›s› bu dört büyük kenttekikorumac›l›k faaliyetlerini, restorasyon çal›flmalar›n›,eski ile yeni kent aras›ndaki geçifli inceleme imkan›buldu.

Marakefl’te baharatç› dükkan›

Fes’te eski flehrin girifl kap›lar›ndan biri

41

Udaya Bahçeleri, Rabat

Prof. Dr. Y›lmaz BüyükerflenEskiflehir Büyükflehir Belediyesi Baflkan›

Yo¤un bir gezi program›yd›, TKB’ye teflekkürborçluyuz. Fas ilginç bir ülke. Koruma alt›na al›nanyerlerdeki konutlar, dükkânlar periflan, ortaça¤standartlar›nda ama yap›lar›n ayakta kalm›fl olmas›önemli. UNESCO’nun listesine girmifl olman›n yan›s›ra malzeme konusunda da flanslar› var. Bizrestorasyon için usta bulmakta zorlan›rken onlareski malzemeye kolayl›kla ulaflabiliyorlar. Biz neusta ne malzeme bulabiliyoruz; s›k›nt›m›z bu…Eski kentin oldu¤u gibi korunabilmesinde mülkiyetdurumunun da etkisi olabilir; yap›lar›n kime aitoldu¤unu bilemiyoruz. Bizdeki gibi rant yüksekolsayd›, yap-satç›lar, müteahhitler ç›ksayd› eskileriy›k›p apartman yapabilirlerdi. Eski bölgeyedokunmadan kentleri gelifltirip, modernize etmifller.Tabii bunun bir nedeni de, krall›kla yönetilmeleriolabilir. Uzun süre Frans›z sömürgesiydiler;ba¤›ms›zl›klar› bizim kadar eski de¤il. Demokrasivar gibi gözükse de bizdeki gibi de¤il. Bizdemülkiyet, tapu sahipli¤i son derece önemli… Fas’tanüfusun büyük k›sm› fakir ve eski kentlerdeyafl›yorlar. Görüntü ise tamamen ortaça¤; etler,di¤er yiyecekler aç›kta, hijyen yok… Altyap›sorununu nas›l çözdüklerini merak edip sorduk.Yerel rehberlerin verdi¤i cevap, “Buras› bir vadiydive bir dere vard›. Derenin üstü kapat›ld›, her fleyona ba¤land›” fleklinde oldu. O dere nereye gidiyor,onu bilemiyoruz. Fas hiç flüphesiz etkileyiciydi,fakat korunabilen alanlar› bir tarafa b›rak›rsak,Türkiye ile pek mukayese edilemez.

fiehmus Nas›ro¤luMidyat Belediye Baflkan›

Fas’ta fazla eser yok ama olanlar› korumayaçal›flm›fllar. Özellikle kültürlerine sahip ç›k›yorlar,bat›ya özenip kültürlerinden vazgeçmemifller.Somut olmayan kültürel miras hâlâ yafl›yor, bununlada ilgi oda¤› oluyorlar. Marakefl’teki meydan›nUNESCO’nun listesine girebilmesinin nedeni debu… Özellikle çarfl›lar›nda dedelerinden,babalar›ndan ö¤rendikleri gibi üretmeye devamediyorlar. Biz Türkiye’de bunu yapm›yoruz. Her fleyimakineye döktük; el sanatlar›ndan vazgeçmeyeçal›fl›yoruz. Burada ise hem modern hemgeleneksel hayat mevcut… Fas; güzel, otantik,görülmeye de¤er bir memleket…

R›dvan Fad›lo¤lufiehitkamil Belediye Baflkan›

Metin hocas›z hiç içimize sinmedi; çok özledik.Onun bütünlefltirici özelli¤i bir kez daha ortayaç›kt›; bize vermifl oldu¤u güçle bu ifller daha h›zl›gidiyor... Bu geziler özellikle TKB’deki belediyebaflkanlar›n›n kaynaflmas› aç›s›ndan art› bir de¤er;daha önce hiç görüflmedi¤imiz arkadafllar›m›zlagörüfltük. Fas iyi bir seçimdi, fantastik bir seyahatti.Buralar› görünce tarihimizin derinliklerini daha iyianl›yoruz. Bizim de¤erlerimiz çok daha fazla;Fas’tan çok daha fazla ilgi çekebilmeliyiz. Kendibölgemde bulunan, dünyadaki ilk yerleflim yeri olupolmad›¤› tart›fl›lan Dülük’ün tan›t›m›n› hâlâyapamaman›n s›k›nt›s›n› yafl›yorum. Fakat bu birsüreç… Fas’a dönersek: Eski kentleri oldu¤u gibib›rak›p yeni bir yap›lanmaya gidilmesi çok güzel birörnekti. Bizde ise baz› yerler, maalesef “at› olanÜsküdar’› geçmifl vaziyette”, geriye dönüfl yok.Fakat Side’deki toplant›da köylerin korunmas› ileilgili söylenenler çok önemliydi. En az›ndan biz deköy dokular›n› betonarme, tu¤la girmeden koruyabilirsekkültür turizmi aç›s›ndan çok büyük bir kazanç eldeederiz. Fas’tan ç›kard›¤›m›z dersle belki köylerimiziyaflatmay› baflarabiliriz. Fas’›n olumsuz yan›, yer yeryeni yap›larla eskilerin birbirine benzemesi; yeni mieski mi diye tereddütle bak›yorsunuz. Yeniyap›lanmada taklidin ötesinde farkl› uygulamalar›nkurgulanmas› gerekti¤ini düflünüyorum.

Kemal KazanGöynük Belediye Baflkan›

Fas’› güzel buldum. En çok dikkat çeken, tarihiolan yerlerin etraf›n› surlarla çevirmifl olmalar›…Yap›lar› kendine özgü; baflkan arkadafllarlainceledi¤imizde özel ve de¤iflik bir s›va kullan›ld›¤›n›gördük. Eski kenti oldu¤u gibi korumalar› çokgüzel. Olumsuz yan›, üçüncü dünya ülkesi oldu¤unuhissediyorsunuz. Yerel halkla konuflma imkân›m›zoldu, ileriye do¤ru gidiyorlar… Biz de Göynük’tekoruma anlam›nda çal›flmalar yap›yoruz. 168 tanetescilli yap›m›z var. Bugüne dek yaklafl›k yüzde30’unun restorasyonu bitirilmifl. fiu anda 12 taneuygulama, 24 tane de proje dosyam›z kurulda…

Erdo¤an BilenserBursa Büyükflehir Belediyesi eski Baflkan› / TKB eski Baflkan›

TKB son y›llarda, yerel yöneticileri yurtd›fl›na götürerekgüzel bir fley yap›yor. Farkl› ülkelerin tarihi vekültürel de¤erlerini tan›yor; koruma çal›flmalar›n›,kentsel düzenlemelerini görüyoruz. Hatta bir-iki

Fas gezisinin

düflündürdükleri

43

meslektafl›mdan, ilk kez yurtd›fl›na ç›kt›klar›n›duydum. Demek ki bu geziler çok önemli… Suriye,Fas gezileri sayesinde gerek Ortado¤u gerek kuzeyAfrika’daki Arap kültürü hakk›nda ipuçlar› ald›k. ‹kiülkede de flunu yaflad›m: Arap ülkelerine birönyarg› ile geliyoruz. Ben art›k ülkeleride¤erlendirirken salt dinlerine, örtülerine, yaflambiçimlerine tak›lmayaca¤›m. Çünkü bana göremodernlikte, koruma anlay›fl› birinci s›rada. Birülke, eski medeniyetlerin b›rakt›klar›n› koruyupgünümüze kadar tafl›yabiliyorsa, bunu bir kültürelmiras olarak kabul ediyor ve hassasiyet gösteriyorsa,bana göre o ülke modern bir ülkedir. Suriye’de,Fas’ta bunu gördüm, çok mutlu oldum ve biraz daüzüldüm. ‹tiraf edelim ki, bizden daha iyiler bukonuda… Kazablanka’y› feda etmifller ama o da birkonsept. “Bu kenti modern bir Avrupa kentigörünümünde yap›yoruz” demifller, orada da belkimodernliklerini sergiliyorlar. Türkiye’nin Fas’tan,Suriye’den modern flehircilik ad›na alabilece¤i birfley yok belki, ama korumac›l›k konusundaalabilece¤i çok fley var. Keflke belediye baflkanlar›kadar devletin çeflitli kademelerinde çal›flanlar dabunu görse… Çünkü burada koruma çabas›,sadece yerel yönetime ait de¤il, topyekûn bir karar.Devletin, sivil toplumun, yerel yönetimin kat›ld›¤› birçaban›n sonucu… Bu çaba da bu ülkeye pozitifolarak yans›yor. Kentlerimizde korumay› ön planaal›rsak bizim ülkemize de daha fazla turist gelebilir.600-700 y›l boyunca dünyaya hükmetmifl birimparatorlu¤a yüz y›ldan fazla baflkentlik yapm›fl birkent olarak Bursa’y› Osmanl› kenti olaraktan›tmal›y›z.

Hüseyin Vefa ÜlgürSelçuk Belediye Baflkan›

Fas çok farkl›; ülkenin geliflmifllik düzeyinin aksinekorumac›l›k anlay›fl›, belki de merkezi otoriteninetkisiyle çok baflar›l›. Yap›lar› korumaya çal›flm›fllar,restorasyonda da baflar›l›lar. Çok önemli bir baflkafley var: Avrupa’ya çok yak›nlar ama kendikültürlerini çok iyi yaflat›yorlar. Geleneklerinisürdürüyorlar; meydanlar çok canl›, yafl›yor; çarfl›yafl›yor. Kentleri de¤ifltirmeden, kültürel kimli¤inesahip ç›karak yürüyor olmas› Fas’› turizmde banagöre gelecek vaat eden bir ülke haline getiriyor.Buradaki turizm organizasyonlar› bizdeki gibi yapayde¤il, yani bir mizansen de¤il. Seyahatimiz boyuncaburadaki insanlara dokunabildik. Onlar gibi oturupkalkabildik, onlar›n al›flverifl etti¤i yerlerden al›flveriflettik. Oysa Türkiye’de -belki de “her fley dâhil”sistemi yüzünden- turist, yerel halk› tan›madanülkeden ayr›l›yor; kültür al›flverifli olam›yor…Örne¤in Kapal›çarfl› art›k ‹stanbul insan›n›n gitti¤i

bir yer de¤il, tamamen turizme dönmüfl, Çin mallar›ile dolmufl. Bana göre Fas’tan ç›kar›lacak en büyükders bu: El sanatlar›m›z›, kültürümüzü yaflatmayadevam etmeliyiz ve kültürle turizmi buluflturmal›y›z.Özellikle Marakefl ve Fes’te iki farkl› yaflambiçiminin sürmesini de çok çarp›c› buldum. Birtarafta modern bir kentin insanlar›, bir tarafta dagelir düzeyi çok düflük, belki yüzy›l öncesindeyaflayan insanlar ayn› ortamda bulufluyor. Yani ayn›anda iki farkl› ça¤› yafl›yorsunuz, bu çokenteresand›. Ayr›ca pek temiz bir ülke olmamas›nara¤men çok sakin buldum Fasl›lar›; bütünkeflmekefle, kar›fl›kl›¤a ra¤men kavga-gürültü yok.

Y›lmazBüyükerflen

fiehmusNas›ro¤lu

R›dvanFad›lo¤lu

KemalKazan

Erdo¤anBilenser

HüseyinVefa Ülgür

TKB’nin Side seminerinin konusu kültür turizmi idi.Side’den Fas’a do¤ru yola ç›karken, konumuzauygun bir örnek ülkeye gitti¤imizi biliyorduk, amagözle görmek gerçekten farkl›.

Her seyahatte, her ülkede, her kentte, kültürmiras›ndan arta kalanlar› görüyor, izliyoruz. Ama birkent, bir ülke, böylesine iliklerine kadar ve tümüyle“kültür miras›” olabilir mi? Olabilirmifl. Fas’tagördü¤ümüz buydu.

Fas’›n kültür miras›n›n fiziksel boyutu, yani yap›lar,an›t eserler, kentsel mekânlar, bizim için oldukçailginçti. Anadolu’da Selçuklu ile bafllay›p Osmanl›ile devam eden ve Balkanlar’dan Avrupa’ya uzananbir uygarl›k sürecinin benzerini, yöreden veiklimden kaynaklanan farkl›l›klar›yla Fas’ta görmekflafl›rt›c›yd›.

Besbelli büyük ustalar, sanatkârlar, mimarlar, odönemde ya Selçuk ya Osmanl› diyar›n›, yaEndülüs’ü mesken tutmufllar. Ne var ki Fas’› kültürturizmi aç›s›ndan çok önemli bir destinasyon halinegetiren sadece bu ola¤anüstü kültür sentezi de¤il;

bunun yan›nda, an›tsal eserlerin ihtiflam›n› anlaml›k›lan, neredeyse hiç bozulmam›fl kent dokusu vekilometrelerce uzanan, dimdik ayakta kalm›fl surduvarlar›. Marakefl’te k›rm›z›, Meknes’te sar›,bafltan sona ayn› renkte yay›lm›fl sakin ve durgunkentler.

Meydanlar›, sokaklar›, çarfl›lar›, avlular› ile bütünkentler sanki ortaça¤da donmufl kalm›fl. Birçoktarihi kentin çok güzel restore edilmifl bölgelerindede ortaça¤ mekânlar›n› görmek mümkün. FakatFas’› bu anlamda farkl› ve büyüleyici k›lan, kentintümüyle korunmufl olmas› ve daha da önemlisi,içindeki toplumsal yaflam›n da adeta hâlâ ortaça¤da sürüyor olmas›. Kültür turizminin esas›olarak gördü¤ümüz korunmufl kentlerin içinde,sahici, geleneksel yaflam kültürü, somut olmayankültür miras› mevcut. Bunu turistler için yapm›yor,zaten böyle yafl›yorlar.

Surlar içinde bulunan eski kent Medina’ya ad›matt›¤›n›zda, çarfl›n›n darac›k sokaklar›ndadolafl›rken, kendinizi ortaça¤› anlatan bir filmdezannedebilirsiniz; fark flu ki, Fas’ta yaflanan bir filmde¤il, hayat›n ta kendisi; mekânlar sinema dekoru,oynayanlar da artist veya figüran de¤il. Hayat›ntemposu, davran›fl biçimleri, k›l›k-k›yafet, yeme,içme ve e¤lenme al›flkanl›klar› ile Fas kentleri,modern dünya için, yaflayan birer müze.

Fas’ta geleneksel

yaflam kültürü

M‹THAT KIRAYO⁄LU

Karauin Camisi

45Rabat Surlar›

Buananya Medresesi, Fes Kürdan bitkisi satan çocuk

‹flte, Fas’› kültür turizminin oda¤› haline getirengerçek: Kentlerin içi dolu; kentlerin ruhu var. Bugerçe¤in bilinçli olarak planlanm›fl bir büyük turizmprojesi oldu¤unu söylemek ise do¤ru olmaz. Gerikalm›fll›k hali, do¤rusu, Fas’›n bafl›na gelmifl güzelbir fley. Yaflayanlar da durumdan hoflnut görünüyor.De¤iflmeye, geliflmeye enerjileri, kabiliyetleri vegaliba niyetleri de yok.

Her geziden bir ders ç›karmak gerek. Avrupa’dan,geliflmifl ülkelerden yurda dönerken biraz can›m›zs›k›l›r, bir hüzün çöker üstümüze. Geride kald›kdiye hay›flan›r›z. Fas’tan dönerken, belediyebaflkanlar›m›z, bunun tam tersi bir duygu zenginli¤ive coflkuyla karfl›laflt›rmalar yap›yorlard›. Bu kezgö¤sümüz gururla kabarm›flt›. Üretim iliflkilerindekiilkelli¤i, temizlik ve sa¤l›k koflullar›n›n yetersizli¤iniörnekleyerek geride b›rakt›¤›m›z ülkeyiküçümseyenler, burun k›v›ranlar ço¤unluktayd›. Bumutlulu¤u doya doya yaflasak da, o güzelimkentlerimizi geliflme yolunda feda etti¤imizi, yak›py›kt›¤›m›z› unutmayal›m.

Bizler, de¤iflimi, modernleflmeyi, eskiyi y›kmakolarak alg›lad›k. Yeni kentlerimizi, eski kentlerimizinyan›na de¤il, üstüne oturttuk. fiimdi ise geriyekalanlar› kurtarmaya çal›fl›yoruz. Fas’tan dönerkenyaflad›¤›m›z karmafl›k duygular ve iç hesaplaflmalar,Tarihi Kentler Birli¤i’nin, kültür miras›m›z›n

korunmas›nda üstlendi¤i önder rolünün önemini birkez daha ortaya ç›karm›flt›r.

On y›l boyunca çok zorlu bir süreci aflarak bugünegeldik; fakat yolumuz uzundur. Önümüzdekidönemde, sarf etti¤imiz çaban›n de¤erinin fark›ndaolarak, daha büyük ölçekli projelere ve hedefleredo¤ru yürüyebilmeliyiz.

Çini atölyesinde iflçiler

Çini-ahflap-tafl-çini iflçili¤inden güzel bir örnek Karauini Camisi

47

Fes sokaklar›nda çalg›c›lar

ayri ‹nal Kona¤› çal›flma öncesinde büyükk›sm› tahrip olmufl, kullan›lmaz birdurumda, y›k›nt› halinde bir yap› idi.

Bodrum kat hariç iki katl› yap›, bodrum tafl, alt veüst katlar ahflap, çerçeve aralar› helik tafl dolguolarak infla edilmiflti.

Birinci ve ikinci kat yükseklikleri ve duvar köfleleriahflap silmelidir. Bodrum kat pencereleri silme taflçerçeveli demir flebekelidir. Güney cephesi boydanboya ç›kmal› olup ikinci kat ahflap balkonlu, balkondemir flebekeli ve korkulukludur. Balkon a¤açkonsollar üzerine bindirilmifltir. Binaya girifl güneycepheden sa¤lanm›fl olup kap› ahflap ve çiftkanatl›d›r. Birinci kat pencereleri ahflap çerçeveli,dikdörtgen flekilli ve demir flebekelidir. ‹kinci katbalkon pencereleri birinci kat balkon pencerelerininayn›s›d›r. Do¤u cephesi boydan boya ç›kmal›d›r.Çat›da ç›kmalar üzerinde çat› sundurmalar›

örnek proje

H

“200 Ortak 200 Eser” Program›ndan Örnekler

Yozgat Hayri ‹nal Kona¤›

KKÜÜNNYYEE‹‹llkk ssaahhiibbii:: Hayri ‹nal, Yozgat Belediye

Baflkan› (1956 – 1960)KKoonnuummuu:: ‹stanbulluo¤lu Mahallesi,

Emniyet CaddesiÖÖzzeellllii¤¤ii:: Geç Osmanl› Dönemi sivil

mimari örne¤iEEsskkii eesseerr tteesscciill yy››ll››:: 1979MMüüllkkiiyyeettii:: Maliye Bakanl›¤› Hazinesi

(ba¤›fl)KKuullllaann››mm hhaakkkk››:: Yozgat Belediyesi PPrroojjee ssaahhiibbii:: Yozgat Belediyesi

(Baflkan Yusuf Bafler)

RREESSTTOORRAASSYYOONN PPRROOJJEESS‹‹MMüüeelllliiffii:: M. K. Mimarl›kPPrroojjee nniitteellii¤¤ii:: Kültür eviPPrroojjee tteesslliimm ttaarriihhii:: 22.05.2006TTKKBB KKaattkk››ss››:: Sözleflme bedeli 30.000 TL

(1. ödeme 13.07.2006, 2. ödeme 05.09.2006)

OOnnaayy ttaarriihhii:: 03.08.2006/607, Kayseri Kültür ve Tabiat Varl›klar›n› Koruma Bölge Kurulu

UUYYGGUULLAAMMAAYYüükklleenniiccii:: Y›ld›r›m Yap›RReessttoorraassyyoonn ttaarriihhii:: 2007

mevcuttur. Çat› alaturka kiremit döflelidir. Kuzeycephesi ikinci katta iki cumbal› olup cumbalarahflap konsollar üzerine bindirilmifltir.

Cümle kap›s› tafl çerçeveli, yuvarlak kemerli olupkap› kanad› ahflapt›r. Ahflap kap› üzerinde rozetmotifleri vard›r. Cümle kap›s› abidevi bir durum arzetmektedir. Kap› üzerinde alaturka kiremitörtülüdür. Bat› taraf›nda tafl çerçeveli düz kemerliahflap kanatl› bir girifl k›sm› vard›r. Ayr›ca ahflapkonsollar üzerine oturtulmufl cumba mevcuttur.Duvar yüzeyleri tatl› kireç s›val›d›r.

Hayri ‹nal Kona¤› 2007 y›l›nda Yozgat Belediyesitaraf›ndan restore edilerek kente gelen konuklar›na¤›rland›¤›, Yozgat’a özgü yemeklerin sunuldu¤u,çeflitli etkinliklere ev sahipli¤i yapan bir kültür eviolarak yöre turizmine kazand›r›lm›flt›r. Ayr›ca alt katodalar›ndan biri belediye korosuna tahsis edilmifltir.

49

yeni kitaplarKent yaflam›n›n orta yeri çarfl›

Bir ucu Balkanlar üzerinden Avrupa’ya, di¤er ucu Mezopotamya üzerinden Orta Do¤u ve Uzak Do¤u’yauzanan bir co¤rafyan›n merkezinde yer alan ‹stanbul, bin y›llar boyunca ve özellikle de kentin Osmanl›lar

taraf›ndan fethinden sonra, çarfl› gelene¤inin en canl› örneklerini ortayakoymufltur. Kentin yaflam›n›n can damar› olan çarfl›lar ayn› zamanda kentortam›nda örgütlenmenin ve dayan›flman›n da merkezi olmufltur.

Dünya savafllar›yla kesintiye u¤rayan ticari hayat›n II. Dünya Savafl›’ndan sonrayeniden canlanmas›n›n etkileri ‹stanbul’un geleneksel çarfl›lar›nda dahissedilmeye bafllad›¤›nda, 1954 y›l›nda bir kooperatif çat›s› alt›nda örgütlenenSultanhamam manifaturac›lar›, kentteki yeni imar faaliyetleriyle de örtüflen yeni birticaret mekân› aray›fl›na girmiflti. Saraçhane-Unkapan› aras›ndaki istimlâk sonucuaç›lan alanda yeni bir çarfl› inflas› için 1960 y›l›nda bir yar›flma aç›ld›. YüksekMühendis Mimarlar Do¤an Tekeli, Sami Sisa ve Metin Hepgüler’in projesi

birincili¤i kazand› ve ‹stanbul Manifaturac›lar ve Kumaflç›lar Çarfl›s›, yedi y›l süren bir yap›m sürecindensonra, 22 Nisan 1967 tarihinde ‹stanbul’un yaflam›nda yerini ald›.

Kas›m 2009 tarihinde ‹stanbul Manifaturac›lar ve Kumaflç›lar Çarfl›s› Yay›nlar› aras›ndan ç›kan, GörkemK›z›lkayak’›n anlat›m› ve foto¤raflar›, NDR Tasar›m’›n düzenlemesiyle oluflan ‹‹mmeecceeddeenn ‹‹MMÇÇ’’yyee bafll›kl›kitap, “bir defada ve tek elden yap›lan dünya çarfl›lar›n›n en büyüklerinden biri” olan ‹MÇ’nin yar›myüzy›ll›k tarihini ve ‹stanbul kenti için önem ve anlam›n› anlat›yor. Prof. Dr. Metin Sözen’in sözleriyle,tasar›m sürecindeki özenli yaklafl›mlar sonucunda ‹MÇ’nin “modern bir mimarl›k yap›s› ve Kapal›çarfl›gelene¤inin 1950 sonras› en görkemli örne¤i” olmas›na tan›kl›k ediyor.

Selçuklu eserlerinin günümüze yolculu¤uAn›tsal mimarl›k eserleri, adil yönetim anlay›fllar›, bilim ve teknolojiye verdikleri önemle Orta Ça¤Anadolu’sunda görkemli bir uygarl›k yaratan Selçuklular, birçok alanda günümüze kadar uzanan izlerb›rakt›. Bugün hâlâ dimdik ayakta duran Selçuklu mimarl›k yap›lar›, Selçuk Belediyesi taraf›ndan haz›rlanan

ve Türkiye Belediyeler Birli¤i taraf›ndan Ocak 2009 tarihinde yay›mlanan AAnnaaddoolluuSSeellççuukklluu EEsseerrlleerrii FFoottoo¤¤rraaff AAllbbüümmüü Afyon’dan Yozgat’a uzanan bir co¤rafyada, 49il s›n›rlar› içinde yer alan yap›lar›n foto¤raflar›n› bir araya getirdi.

Anadolu Selçuklu Eserleri Foto¤raf Albümü, Prof. Dr. Haflim Karpuz’undan›flmanl›¤›nda, Ahmet Kufl, Feyzi fiimflek ve ‹brahim D›varc›’n›n foto¤raflar›ylayay›na haz›rland›. Kitap Cumhurbaflkan› Abdullah Gül, Baflbakan Recep TayipErdo¤an, Kültür ve Turizm Bakan› Ertu¤rul Günay ve Türkiye Belediyeler Birli¤iBaflkan› Aytaç Durak’›n sunufl yaz›lar›yla okuyucuyla bulufluyor. Konya-SelçukluBelediyesi eski baflkan› Doç. Dr. Adem Esen’in önsözüyle sunulan eserde, Prof.Dr. Haflim Karpuz’un girifl incelemesi, “Selçuklu Ça¤›nda Anadolu”, “Kültür-SanatOrtam› ve Toplum”, “Yap› Türleri ve K›sa Özellikleri” bafll›klar›yla okuyucuyuayd›nlat›yor.

Girifl yaz›s›n›n “Sonuç” bölümünde Prof. Dr. Haflim Karpuz’un flu sözleriçal›flman›n önemini dile getiriyor: “Anadolu’da Selçuklu yap›lar›n›n say›s›n› do¤ru olarak ortaya koyanbilgilerden yoksunuz. Selçuklu kent dokular› gibi yap›lar›n büyük bir bölümü y›k›lm›fl ve toprak alt›ndakalm›flt›r. Türkiye’de yap›lan Ortaça¤ kaz› ve araflt›rmalar› da bu hususu do¤rulamaktad›r. Umar›m ki bualbümde bir arada gördü¤ümüz Selçuklu mimari miras›, atalar›m›z›n bu topraklarda kurdu¤u flehirlerin veuygarl›¤›n korunmas›nda bize düflen sorumlulu¤u hat›rlamamam›za yol açar.”

51

Kars, Ardahan ve Erzurum mimarisi bir kitapta topland›: Kuzeydo¤u Anadolu’da Mimari

“Türkiye’de Kentsel ve K›rsal Mimari” projesinin yönetmeni Amelie Edgü’nün küratörlü¤ünde, ÇEKÜLVakf› Baflkan› Prof. Dr. Metin Sözen’in dan›flmanl›¤›nda yay›ma haz›rlananKKuuzzeeyyddoo¤¤uu AAnnaaddoolluu’’ddaa MMiimmaarrii isimli kitap, Prof. Dr. Hamza Gündo¤du ve Prof.Dr. fiengül Öymen Gür’ün metinleri, Ali Konyal›’n›n foto¤raflar›ndan olufluyor. ‹kiy›ll›k bir çal›flma sonucunda Türkçe-‹ngilizce olarak yay›mlanan kitaba ÇEKÜLgönüllüsü Yalç›n Korkmaz da çizimleriyle destek verdi.

Kitaptaki foto¤raflar Kars, Ardahan ve Erzurum’un mimari zenginliklerini vedo¤ayla uyum içinde nas›l bütünleflti¤ini gözler önüne seriyor. Ani harabeleri,fieytan kalesi, Rus mimarisi, Kars kalesi, Ka¤›zman ve Ç›ld›r köyleri, kiliseler,camiler, hamamlar, Oltu ve fienkaya köyleri foto¤raflar ve metinlerle bütünlükiçin anlat›l›yor. Bir anlamda Kuzeydo¤u Anadolu kentlerinin mimari özelliklerinibir araya getiren bir envanter çal›flmas› niteli¤i tafl›yan kitap, özenli tasar›m› ilede dikkat çekiyor.

Prof. Dr. Metin Sözen, kitab›n sunufl yaz›s›nda flu cümlelere yer veriyor:“Gelece¤e yüklü bir miras arma¤an eden bu kültür havzas›, önemi oran›nda tan›nd›¤›nda yeni aç›l›mlarayol açaca¤›, farkl› yaklafl›mlara zengin bir ortam sunaca¤› aç›kt›r. Böyle bir yaklafl›m›n yan› s›ra belge vebilginin konusu olan tarihsel-kültürel miras, bu kitapta özel bak›fl aç›s›yla elde edilmifl görsel malzemeyleörtüflmekte, ‘‘ççookk yyöönnllüü aarraaflfltt››rrmmaallaarraa’’ zemin oluflturmaktad›r.”

Anadolu’nun antik tiyatrolar› bu kitapta dile geliyor

Mühendis kökenli araflt›rmac› yazar Yaflar Y›lmaz 41 bin km. yol katederek tüm Anadolu ve Trakya’y›gezmifl, say›lar› 150’yi aflan Anadolu antik tiyatrolar›n› yerinde incelemifl. 2009 y›l›n›n Nisan ay›nda YemYay›nlar› aras›nda yay›mlanan AAnnaaddoolluu AAnnttiikk TTiiyyaattrroollaarr››::111155 aannttiikk kkeenntt,, 111199 ttiiyyaattrroobafll›kl› 256 sayfadan oluflan kitap, titiz bir araflt›rmac›n›n özen ve sabr›n›n ürünü.“Anadolu'nun antik tiyatrolar› nerede, nas›l, kaç tane, kaç kiflilik?” sorular›nacevap ararken Yaflar Y›lmaz, ayak ve parmak hesaplar›n› yap› ustalar› gibikullanarak ölçümlerini yerinde yapt›¤› her bir tiyatroyu yeniden canland›r›yor. Hemseyir düzeni, hem yap›m tekni¤i hem de sesin en üst s›ralara ulaflmas›n› sa¤lamakamac›yla tiyatrolar›n e¤iminin mükemmele yak›n bir hassasiyetle 30 derece ileyap›ld›¤›n› fark ediyor. Günefl ›fl›¤›ndan faydalanmak amac›yla güneybat›ya bakanyamaçlara yasland›¤›na iflaret ediyor. Bu arada, tiyatro olgusunun neden EgeDenizi k›y›lar›nda ortaya ç›kt›¤› sorusuna da cevap ar›yor. 115 antik kent ile 119tiyatronun tarihçesini o dönemin kültürel özellikleriyle birlikte aktar›yor.Anadolu'nun dört bir yan›na serpilmifl tiyatro yap›lar›n›n yan› s›ra, onlara hayatvermifl sanatç› ve yap› ustalar›n› da göz ard› etmiyor. “Türkiye s›n›rlar› içindekitiyatrolar›n tamam›n› bir araya getirmeyi hep hayal etmifltim” diyen Yaflar Y›lmaz’›nkitab› boyunca, bir yandan Antik Ça¤ ustalar›n›n mühendislik gücüne veça¤dafllar›n›n tiyatro anlay›fl›na hayran kal›yoruz, bir yandan da yüz y›ld›r süregelen büyük kültürya¤mas›na bir kez daha tan›k oluyoruz.

EKÜL Vakf› yirmi y›ll›k birikim ve tecrübelerinipaylaflmak için ÇÇEEKKÜÜLL AAkkaaddeemmii e¤itimbirimini kurdu. ““KKüüllttüürreell vvee KKeennttsseell KKoorruummaa””

alan›nda çal›flmalar yürüten ÇEKÜL Vakf›’n›nAkademi e¤itimleri kamu-yerel-sivil-özel kesimlerihedef alarak haz›rland›. E¤itimin pilot uygulamas›Tarihi Kentler Birli¤i’ne üye belediyeler ile bafllad›.

Tarihsel, kültürel ve kentsel miras zenginli¤ininkorunmas›nda önemli sorumlulu¤a sahip olan yyeerreellyyöönneettiimmlleerr ile çal›flmalar yürüten ÇEKÜL Vakf›’n›nyapt›¤› ihtiyaç analizi araflt›rmas›nda, kültürelkoruma, kentsel koruma, geleneksel yaflamkültürü, hukuk, mimari, arkeoloji ve sosyal bilimlerbafll›klar›, koruma alan›nda çal›flan birimlerinin ençok e¤itime ihtiyaç duydu¤u alanlar olarak tespitedildi.

Yerel yönetimler bünyesinde, koruma çal›flmalar›n›yürütmek için kurulan proje ve uygulama birimleriile 2005 y›l›ndan bu yana kurulmaya bafllayan

KUDEB-Koruma Uygulama ve Denetim Bürolar›’n›nteknik ekiplerine, pilot e¤itim uygulamas›ndaöncelik verildi. Tarihi fierifler Yal›s› Kay›khanebölümünde üç gün süren e¤itimlerde, flehir planc›s›FFaarruukk GGöökkssuu, restoratör mimar NNüüvviitt BBaayyaarr veHHuurrflfliitt AArrssllaann, SSeezzeerr CCiihhaann ve AAhhmmeett EErrttüürrkk’tenoluflan Gaziantep Teknik Destek Ekibi gibi alan›ndauzman isimler taraf›ndan bilgi aktar›m› yap›ld›.“Kentsel Geliflim Stratejileri”, “Gaziantep Örne¤i:Proje Yönetimi”, “Kültürel Varl›klar›nGrupland›r›lmas› ve Bak›m Onar›m Esaslar›” bafll›kl›konular anlat›ld› ve Eyüp, Kad›köy, Befliktafl gibibelediyelerin çal›flmalar› inceleme gezileriyleyerinde incelendi.

E¤itimlerde, yerelde yap›lan uygulamalar üzerindende soru-cevap bölümlerinin yer almas›, korumaçal›flmalar›n›n sa¤l›kl› ilerlemesine katk› sundu.

Sa¤l›kl› ve sürdürülebilir koruma politikalar› için

Ç

ÇEKÜL Akademi’den koruma

alan›nda çal›flan kadrolara e¤itimler

haberler

53

yerel örgütlenmenin, yerel e¤itimin vebilinçlendirmenin önemine inanarak yola ç›kan ÇEKÜLAkademi, belediyelerin ilgili kadrolar›n›ngelifltirilmesini hedefliyor. Belediyelerin bilgi vedeneyimlerini de ortaya koymas›n› sa¤layarakkazan›mlar›n› yans›tmalar›n› da e¤itimin bir parças›

olarak gören Akademi, bilgilerin kurumlar aras›ndapaylafl›lmas›n da yolunu açmay› hedefliyor. ÇEKÜLAkademi baflar›yla tamamlanan pilot e¤itimlerinard›ndan fiubat ve Haziran aylar› aras›nda 10e¤itim gerçeklefltirecek.

üney Ege’nin Akdeniz’e uzanantopraklar›nda iklimiyle, do¤al ve kültüreldokusuyla önemli kenti Milas, Belediye-

Kaymakaml›k-Valilik ve sivil toplum kurulufllar›n›nbirlikteli¤iyle, tarihine yolculu¤a ç›kmayahaz›rlan›yor. Kayra uygarl›¤›, Mentefle Beyli¤i,Osmanl› ve Cumhuriyet dönemlerinin izlerinibar›nd›ran 120 bin nüfuslu Milas, cephesa¤l›klaflt›rmas›, restorasyon ve meydan düzenlemeprojeleriyle, farkl› dönemlerini yans›tan özelliklerinigörünür k›lmay› hedefliyor.

Milas’taki çal›flmalar Belediye’nin önderli¤indeoluflturulan gönüllü bir grupla bafllad›. Dört etapolarak haz›rlanan koruma, yenileme ve düzenlemeçal›flmalar› Kaymakaml›k, Mu¤la Valili¤i, ÇEKÜL veTKB’nin de deste¤iyle ilerliyor.

MMiillaass BBeelleeddiiyyee BBaaflflkkaann›› MMuuhhaammmmeett TTookkaatt,, kültürenvanterlerinin haz›rlanmas› ve koruma amaçl› imarplanlar›n›n kentlerde yeniden gözden geçirilmesigerekti¤ine dikkat çekerek haz›rlad›klar› projelerhakk›nda flu bilgileri paylaflt›: “Milas’ta 180civar›nda tescilli yap›m›z var; fakat bir o kadar datescilsiz yap›m›z var. Bu nedenle TKBtoplant›lar›nda Metin Sözen’in ve bilim adamlar›n›nvurgulad›¤› envanter kitaplar›n›n haz›rlanmas› çokönemli. Milas’ta koruma çal›flmalar›na h›z vermeyiplanlad›k. Kaymakaml›k, Valilik, TKB ve ÇEKÜL

Vakf›’n›n da deste¤iyle birinci etap projelerimiztamamland› ve kurul onay›ndan geçti. Di¤er üçetab›n da çal›flmalar› h›zla devam ediyor. 2010y›l›nda bir taraftan proje uygulamalar› devamederken, di¤er taraftan koruma imar plan›n›nyenilenmesi ve envanter kitab›n›n haz›rlanmas›hedeflerimiz aras›nda olacak.”

Milas Belediyesi birinci aflamada, belediyebinas›n›n da içinde bulundu¤u ve 17 tescilli yap›n›nyer ald›¤› alanda çevre düzenleme çal›flmalar› veÇöllüo¤lu Han›’n›n restorasyonuyla ifle bafllayacak;ayr›ca ayn› aks üzerinde bulunan sokaklarda veK›z›lay Caddesi’nde cephe iyilefltirmesi yapacak.Di¤er aflamalarda ise tarihi Hac›ilyas Meydan› veTabakhane Caddesi ele al›nacak. Tarihi Arastan›nrestorasyonu için ise proje çal›flmalar› haz›rl›kaflamas›nda.

Birinci aflaman›n önemli oldu¤unu söyleyenMuhammet Tokat, kent halk›n›n tedirgin oldu¤unu,fakat yap›lan çal›flmalar›n baflar›l› sonuçlar›n›gördükçe destek vereceklerini söyledi. Tokatçal›flmalar›n, 2009 Temmuz ay›nda ÇEKÜL Vakf›Baflkan› Prof. Dr. Metin Sözen ve Hasan Özgen,Oktay Ekinci, Fatih Abban ve Meral O¤uz incelemeheyetinin Milas’› ziyareti s›ras›nda tespit edilen aksüzerinden yürütüldü¤ünü, bilim adamlar›n›ndeste¤iyle Milas için kaybedilen zaman› ortak ak›ldo¤rultusunda telafi etmek için çaba gösterdiklerini,2010 y›l›nda bu çaban›n görünür olmayabafllayaca¤›n› ifade etti.

Milas Belediyesi, TKB’nin koruma proje veuygulamalar›n›n de¤erlendirildi¤i ÖzendirmeYar›flmas›na da baflvuracaklar› haberini verdi.

G

Güney Ege kenti Milas’tatarihe yolculuk

55

Kent Envanterlerininsay›s› h›zla art›yor

EKÜL Vakf› ve Tarihi Kentler Birli¤i, kentlerindo¤a-tarih-kültür envanterlerini, ülkemizinzengin miras›n› korumaya yönelik ilk ad›m

olarak görmektedir. Gerçekten de tarihi ve kültürelvarl›klar› koruma çal›flmalar›n›n ilk aflamas›, sahipolunan eserlerin dökümünü ç›karmak, özelliklerinisaptamak ve belgelemektir. Son y›llarda kentyöneticilerinin önderli¤inde yerel kurum, kurulufl vekiflilerce derlenerek haz›rlanan ve say›lar› h›zlaço¤alan kent envanterleri, koruma ad›na sevindiricibir geliflme olarak de¤erlendirilmektedir. Kentlerinkültürel ve tarihi birikimlerini bir bütün olarak elealan envanter çal›flmalar›n›n ›fl›¤›nda, kentlerdekikoruma çal›flmalar› daha sa¤l›kl› bir yol haritas›ylayürütülmektedir. Art›k pek çok kent, kendihazinesini keflfetme yolculu¤una envanterçal›flmalar›yla bafllamaktad›r. Arka arkayayay›mlanan ürünler, kaliteli foto¤raf seçimleri vebask›lar›yla, gelecek kuflaklara hediye edilmeyehaz›rd›r.

Geçen iki ay içerisinde Kayseri, Bart›n, Mu¤la veKütahya kentleri de uzun süren çal›flmalardansonra envanterlerini tamamlayarak yay›mlad›.Kayseri Büyükflehir Belediyesi taraf›ndan yay›nahaz›rlanan ““KKaayysseerrii TTaaflfl››nnmmaazz KKüüllttüürr VVaarrll››kkllaarr››EEnnvvaanntteerrii”” üç ciltten olufluyor. Kitapta 439 tescillieser tarihi, plan ve mimari özellikleri, malzeme veteknik, süsleme ve kitabe bafll›klar› alt›ndainceleniyor. ““MMiittoolloojjiiddeenn GGeezzggiinnlleerree BBaarrtt››nn KKüüllttüürr vveeTTuurriizzmm EEnnvvaanntteerrii”” kitab› ise ‹l Kültür ve TurizmMüdürlü¤ü taraf›ndan haz›rland›. Dört bölümden

Ç

oluflan kitapta, kent hakk›nda tarih, co¤rafya,ekonomi gibi genel bilgilerin yan›nda, kültürel doku,tarihi ve arkeolojik de¤erler, sivil mimari ve do¤alde¤erler gibi kent varl›klar› hakk›nda detayl› bilgiveriliyor. ‹l Özel ‹daresi taraf›ndan desteklenen veMu¤la Üniversitesi Kayra Araflt›rma ve UygulamaMerkezi taraf›ndan yay›na haz›rlanan ““MMuu¤¤llaa KKüüllttüürrEEnnvvaanntteerrii”” ise kullan›lan yöntemler ve oluflturulanekiplerin çal›flma aç›klamas›yla bafll›yor; bu nedenleenvanter kitab› haz›rlayacak kentlere yol göstericinitelikte. Kitap on üç bölümden olufluyor veBodrum Yar›madas› etnografik eserleri detaylar›ylainceleniyor. Kütahya Hava Er E¤itim Tugay›bünyesinde 2004 y›l›nda aç›lan Anadolu Kültür-Sanat ve Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen eserler de““BBeenn AAnnaaddoolluu’’ddaa DDoo¤¤dduumm”” bafll›¤›yla ‹ngilizce veFrans›zca metinlerle birlikte yay›mland›. ÇEKÜLVakf› Kütahya temsilcisi Metin Türktüzün’ün deyazarl›¤›n› yapt›¤› kitap 552 sayfadan olufluyor.

Ülkedeki pek çok kütüphane, üniversite vearaflt›rma merkezine de ulaflt›r›lan kitaplar,araflt›rmac› ve uygulamac›lar için önemli bir kaynakoluflturuyor. Koruma faaliyetlerinin bafllang›çnoktas›n›oluflturmas› içinönceliklehaz›rlanmas›gereken envan-terlerin ülkeçap›nda tamam-lanmas›, do¤a,tarih ve kültürbilincinin sa¤l›kl›ve somut birzemindegeliflmesineolanak sa¤layacak.

S›rr› Pafla Kona¤›, dönemin ‹zmit Mutasarr›f› S›rr›Pafla taraf›ndan Hac› Hasan Mahallesi Yeni ÇeflmeSokak’ta 19. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda yapt›r›ld›.Demiryolu Caddesi’ndeki ç›nar a¤açlar› ayn›dönemde dikilerek günümüze kadar ulaflt›. ‹çbölümlerindeki duvar süslemeleri ve çizimlerkona¤›n en önemli özellikleri aras›nda. Konakrestore edildikten sonra sosyal ve kültüreletkinliklerle yeniden yaflamaya bafllayacak.

ocaeli Büyükflehir Belediyesi, üç y›ll›k birçal›flman›n ard›ndan S›rr› Pafla Kona¤›’n›restore etmek için gerekli alt yap›y› haz›rlad›.

Tarihi Kentler Birli¤i üyesi olan Kocaeli BüyükflehirBelediyesi’nin 2008 y›l›nda ev sahipli¤i yapt›¤› TKBKocaeli Semineri’nde S›rr› Pafla Kona¤›’na dainceleme gezisi yap›lm›fl ve çal›flmalar di¤erkentlerden gelen belediye baflkanlar› ilepaylafl›lm›flt›.

Çepni ailesine ait olan ve 19 mirasç›s› bulunantarihi kona¤›n sat›n al›nmas› için yap›lan giriflimlery›llarca sonuçsuz kalm›flt›. Kocaeli BüyükflehirBelediyesi’nin 2006 y›l›nda bafllatt›¤› kamulaflt›rmasüreci 2007 y›l›nda mahkeme taraf›ndan onayland›.Çepni ailesi ve mirasç›lar›na mahkeme taraf›ndanbelirlenen kamulaflt›rma bedeli ödendi. Belediye’nin2008 y›l›nda haz›rlad›¤› rölöve, restitüsyon verestorasyon projeleri Kültür ve Tabiat Varl›klar›n›Koruma Kurulu taraf›ndan onayland›. 2004 y›l›ndaç›kan yang›nda biraz daha zarar gören kona¤›ny›k›lmaktan kurtar›lmas› için restorasyonçal›flmalar›na bir an önce bafllanacak.

K

S›rr› Pafla Kona¤›restore ediliyor

Türkiye’nin ilk kültürel miras e¤itimi dergisi

ÇEKÜL Vakf›’n›n 2003 y›l›ndan bu yana ülke çap›nda yürüttü¤ü kültürel miras e¤itimiçal›flmalar›n›n bir ürünü olan Kilittafl›’n›n ikinci say›s› yay›mland›.

Kilittafl› dergisi, genç kuflaklar›n Türkiye’nin zengin do¤al, tarihi ve kültürel de¤erlerine sahip ç›kan bilinçli yurttafllar olarak yetiflmelerini

ve sa¤l›kl› bir kültürel kimlik gelifltirmelerini amaçlayan bir e¤itim anlay›fl›n› paylafl›ma aç›yor.2007 y›l›ndan bu yana Tarihi Kentler Birli¤i’ne üye kentlerde

baflar›yla uygulanan kültürel miras e¤itimi program›n› ülke gündemine tafl›may› amaçl›yor.

yerel kimlikSAYI: 20 EK‹M-KASIM-ARALIK 2009 ÜÇ AYDA B‹R YAYIMLANIR-ÜCRETS‹ZD‹R

BURDUR SEM‹NER‹S‹DE SEM‹NER‹FAS GEZ‹S‹KÜLTÜR TUR‹ZM‹ VE KÖYLERFAS’TA GELENEKSEL YAfiAMHAYR‹ ‹NAL KONA⁄I

GEÇM‹fiTEN GELECE⁄E

TAR

‹H‹ K

ENTL

ER

B‹R

L‹⁄

‹ DER

G‹S

‹

TKB

GEÇ

M‹fi

TEN

GEL

ECE⁄

E YE

REL

K‹M

L‹K

SA

YI: 2

0