YAŞLIDA AKILCI İLAÇ KULLANIMI PROF. Dr. Deniz SUNA ERDİNÇLER İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
description
Transcript of YAŞLIDA AKILCI İLAÇ KULLANIMI PROF. Dr. Deniz SUNA ERDİNÇLER İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
YAŞLIDA AKILCI İLAÇ KULLANIMI
PROF. Dr. Deniz SUNA ERDİNÇLERİ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İç Hast ABD, Geriatri Bilim Dalı
Yaşlıda İlaç Tedavisini Etkileyen Faktörler
Hastalıkların ortaya çıkışında ve bildirilmesinde farklılıklar
Komorbidite ve polifarmasi Kr hastalıklar- uzun süreli ilaç
kullanımı Yaşlanmayla m.g. değişiklikler Uyum İlaç yan etkilerine yatkınlığın artması
Esengen Ş ve ark. Geriatri 2000;3:6-10
Türkiye’de huzurevinde yapılan bir çalışma;
En az 1 ilaç; ♀= %94 ♂= %80:4
Ortalama reçeteli ilaç ♀ 3.59 ♂ 2.39
Reçetesiz ilaç %14.6
İlaç Yan Etkisi
10-30 yaş % 370-90 yaş %14-19
Hastaneye başvuran yaşlıların %28’inde sebep ilaçla ilgili
Bunların %70’i ilaç yan etkisi
Manesse CK, et al. Age Aging 2000; 29:35-39
İlaç Yan Etkisi (Gurwitz JH. Am J Med 2005)
1247 kişi, sürekli bakım hastanesi İlaç yan etkisi %78 Önlenebilir yan etki %42 En sık yan etki: Yan etkisi
olan ilaçlar:-Nöropsikiyatrik -Warfarin-GİS -Atipik antipsikotik-Kanamalar -Loop diüretikleri-Renal/elektrolit bzk -Benzodiazepin-Metabolik/endokrin -Opioidler -ACEİ
İlaç sayısı yan etki2 ilaç %4, 5 ilaç %7
10 ilaç %24 Önlenebilen yan etkiler
%59 Reçeteleme hatalarıdoz hatası%48yanlış ilaç seçimi%38bilinen ilaç etkileşimi%12
%80 Takip hataları
İlaç Yan Etkisi (Gurwitz JH. JAMA 2003)
Ambulatuvar hastalarda ilaç yan etkisi %27.6-reçeteleme%58.4-tedavi takibi%60.8-hasta uyumu%21
Önlenebilen ilaç yan etkileriKV ilaçlar %24.5Diüretikler %22.1Nonopioid analjezikler %15.4Hipoglisemik ajanlar %10.9Antikoagulanlar %10.2
Yaşlılarda uygun olmayan ilaç kullanım sıklığı
% 12-40
Simon SR. J Am Geriatr Soc 2005Zhan C. JAMA 2001Sloane PD. J Am Geriatr Soc 2002
Yaşlıda kullanılmaması veya yakın takibi gerektiren ilaçlar
Knight EL, Avorn J. Ann Intern Med 2001
Yan etkileri kolaylaştıran faktörler
Reçeteli-reçetesiz ilaç kullanımında ↑ Uyum güçlükleri Farmakolojik özellikler
Dağılım volümünde değişiklikRenal ekskresyonda bozulmaHepatik metabolizmada bozulma
İLAÇ FARMAKOLOJİSİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
I. YAŞLANMA İLE SİSTEMLERDE MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLER
II. İLAÇ FARMAKOKİNETİĞİNDE MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLER
FARMAKOKİNETİK DEĞİŞİKLİKLER
Emilim Presistemik eliminasyon Dağılım ve proteine bağlanma Metabolizma Atılım Reseptör duyarlılığı
Proteine yüksek oranda bağlanan ilaçlar
Kardiyak ilaçlar Propronalol, kinidin, nifedipin, diltiazem, verapamil, amiodaron, prazosin
Diüretikler Klortalidon, spironolakton
OAD’ler Glipizid, tolbutamid
Psikoaktifler Amitriptilin, nortriptilin, fluoksetin, klorpromazin, haloperidol
Antibiyotikler Doksisilin, ketokanozol
Antienflamatuar Naproksen, fenoprofen, ibuprofen, ASA
Diğerleri Warfarin, sisplatin,klorofibrat, fenitoin, klordiazoksid
İlaç Metabolizmasının Değişmesi
Hepatik enzim seviyelerinde azalma
(Sitokrom P-450)PropranololMeperidinVerapamilNitratAsetaminofenTrisiklik antidepresan
İlaç seviyeleri artar
Faz I metabolizmasında azalma
FenitoinBenzodiazepinWarfarin
İlaç seviyeleri artar
Yaşlıda böbrekten atılımı azalan ilaçlar
GRUP İLAÇLAR
ANTİBİYOTİKLER Amikasin, gentamisin, streptomisin, tobramisin
KARDİYOVASKÜLER İLAÇLAR
Kaptopril, digoksin, enalapril, lisinopril, prokainamid, kinapril
DİÜRETİKLER Amilorid, furosemid, hidroklorotiazid, triamteren
DİĞERLERİ Amantadin, klorpropamid, simetidin, lityum, ranitidin
Adverse İlaç Reaksiyonları İlaç yan etkisi İlaç- ilaç etkileşimi İlaç- hastalık etkileşimi İlaç- yiyecek etkileşimi İlaç toksisitesi
Polifarmasi
Tedavide en az bir gereksiz ilacın olması
Klinik olarak gerekli olandan daha fazla ilacın kullanılması
İlaç sayısı > 5
Yaşlıda polifarmasi%23-39
Reçeteleme Prensipleri Mutlaka tanı konmalı, semptoma
yönelik tedaviden kaçınılmalı
Tanı kesin değilse ilaç kesilmeli (psikotroplar)
Uzun zamandır kullanılan ilaçların probleme neden olmayacağı düşüncesi yanlıştır
Her muayenede ilaçlar düzenli olarak gözden geçirilmeli
Reçeteleme Prensipleri İlaç kullanım ve alışkanlıkları dikkatle sorgulanmalı
Küçük dozda başla, yavaş artır, yeterli doza çık
Tedavi şeması basit olmalı ve sık sık kontrol edilmeli
Her yeni ilacın yeni sorunlar yaratabilir
Reçeteleme kaskatından kaçınılmalı
“Tek hastalık, tek ilaç, günde bir kez” prensibi
“ Start small, go slow !! ”