Y Ö N E T İ M İ

Öğr.Gör.Mahmut AÇIL

[email protected]

STRES STRES YÖNETYÖNETİİMMİİ

1.BÖLÜM

• STRESİN TANIMI, ÖZELLİKLERİ VE BAŞLICA STRES ETKİLERİ

2. BÖLÜM

• ÖRGÜT VE STRES

3. BÖLÜM

• STRES YÖNETİMİ

Stres Nedir? Stresin Belirtileri Stresin Etkileri Stresin Doğurduğu Rahatsızlıklar

STRESSTRESTANIMI VE TARİHİTANIMI VE TARİHİ

“STRES” kelime kökeni olarak Latince

“estrictia”dan gelmektedir.

17. yüzyılda stres: Felaket, bela, musibet, dert, keder, elem gibi anlamlarda kullanılmıştır.

18. ve 19. yüzyıllarda: Kavramın anlamı değişmiş ve güç, baskı, zor gibi anlamlarda kullanılmıştır.

19. yüzyıl- 20. yüzyıl: Stres, bedensel ve ruhsal hastalıkların sebebi olarak düşünülmüştür.

Stresle İlgili Yapılan Bazı Tanımlar :

Bireyin duygusal ya da fiziksel durumuna karşı olası bir tehdit sezdiğinde, vücudunda ya da beyninde oluşan bir tepkidir.

Bireyin fiziksel, psikolojik ve davranışsal sapmalarına neden olan dış şartlara karşı bir uyum tepkisidir.

Organizmanın bedensel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi ve zorlanması sonucu ortaya çıkan bir durumdur.

Stres, kişilerin sosyal ve fiziksel çevresiyle etkileşimi sonucu ortaya çıkan fizyolojik ve psikolojik davranışsal tepkilerdir.

Stres Kavramının Özellikleri

Genellikle stresin hoş olmayan, zarar verici yönleri ele alınarak olumsuz stres’ten bahsedilir ve stresin en önemli özelliklerinden biri olan olumlu yanı göz ardı edilir.

o Çince’de “stres” kelimesi tehlike ve fırsat kelimelerinin sembollerinin karışımıdır.Stres her iki kavramı da içerir.

Stres kaçınılmazdır. Stresin tamamen yok olması yaşamın bitmesiyle

mümkündür. Stres yaşıyor ve çalışıyor olmanın tek

ürünüdür. Stres kişiseldir. Stres cinsiyete göre de farklılık gösterir. Stres meslek gruplarına göre de farklılık gösterir.

Stres Kavramının Stres Kavramının ÖzellikleriÖzellikleri

Olumlu ve Olumsuz StresOlumlu ve Olumsuz Stres

Olumlu Stres: Bireyi güdüleyici ve teşvik edici rol oynar. Ün kazanmak, İşte ilerleme gibi istenilen fırsatları yakalamadaki zorluklar iyi stres olarak adlandırılmıştır.

Zaman baskısı yaratıcılığı harekete geçirebilir. Çoğu kez stres heyecan verici olabilir. Stres bazı mesleklerin temelidir. Örn; Hava trafik

kontrolörleri, insanların ölüm kalımından sorumlu işlerde çalışan insanlar işlerini yerine getirmede stres altındadırlar.

Olumsuz Stres: çok az veya çok fazla gerilim altında olunduğunda ortaya çıkar. Ölüm, işsizlik, mesleğind ilerleme gösterememe gibi durumlar, olumsuz yaşam deneyimleri kötü stres olarak adlandırılır.

STRESİN BELİRTİLERİSTRESİN BELİRTİLERİ

Fiziksel Ve Bedensel Belirtiler

Psikolojik Belirtiler

Duygusal Ve Davranışsal Belirtiler

FİZİKSEL BELİRTİLERFİZİKSEL BELİRTİLER

Vücudumuzdaki fiziksel değişmeler, bazen geçirmekte olduğumuz bir stresin sonucudur. Bu fiziksel değişmeler strese bağlı olmayan biyolojik bir problemin işareti olabilir fakat, genellikle vücudumuzun stresli bir olaya tepki vermesidir.


Aşırı iştahsızlık Kilo kaybı ve zayıflık Sürekli yorgunluk ve halsizlik hali Sıkça görülen baş ağrıları Yüksek tansiyon Nefes darlığı Aşırı hassasiyet, duygulanma ve

gözlerden yaş gelmesi

Aşırı sigara veya içki içme Normalden fazla fiziksel ağrı ve acı çekmek Soğuk algınlığı ve nezleye yakalanmaya

daha açık olmak Enerji kaybı, yorgun ve sinirli hissetme.


PSİKOLOJİK BELİRTİLERPSİKOLOJİK BELİRTİLER

Psikolojik belirtiler, fiziksel belirtiler kadar kolay anlaşılmazlar, genelde görünüş olarak oldukça zor fark edilirler. Bu tür belirtiler, daha çok düşünme süreci ve bir kişinin düşünceleri ve stresin bu işleyişi nasıl etkilediği ile ilgilidir.

Psikolojik stres belirtileri, kişinin düşüncelerini başkalarına açıklaması ve davranışları ile kendini belli eder.

Aşırı tedirginlik, korku ve endişe Alınganlık, çabuk sinirlenme Hayattan zevk almama, her şeyin boş olduğunu

açıklama Hasta olmaktan korkma veya hasta olduğunu

zannetme Olayları ve insanları hatırlayamama, yapılacak

işleri unutma


Bir işe sürekli olarak odaklanamama Depresyon-özsaygı ve özdeğerde

azalma Diğer insanların fikirlerine çok fazla

önem verme Karar verme ve bir işi başlatabilme

yetersizliği, genellikle kötümser olma Artan bir şekilde hayal kurma


DUYGUSAL VE DUYGUSAL VE DAVRANIŞSAL BELİRTİLERDAVRANIŞSAL BELİRTİLER

Duygusal ve davranışsal belirtiler, genellikle dışarıdan gözlenebilen, kişilerin davranışlarına yansıyan belirtilerdir.

Davranış biçimleri kişinin örgüt içindeki performansını doğrudan etkiler.

Örneğin, iş performansını zayıflatan depresyon duygusu gibi.

Kararlar üzerinde emin olamama, bir karara çabuk varamama

İşleri zamanında yetiştirmede başarısızlık Gözden kaçırma ve hataların artması Nedensiz işe gelmeme, ağır hareket etme Sık sık iş değiştirme- işle ilgili mutsuzluk İlgi eksikliği ve cansızlık İşle ilgili normalden fazla şikayet etme.

DUYGUSAL VE DUYGUSAL VE DAVRANIŞSAL BELİRTİLERDAVRANIŞSAL BELİRTİLER

Duyguya da

heyecanlar

DÜŞÜNCELER Stres

STRESİN DOĞURDUĞU STRESİN DOĞURDUĞU RAHATSIZLIKLARRAHATSIZLIKLAR

Stres Ve Fiziksel Hastalıklar

Stres Ve Psikolojik Rahatsızlıklar


FİZİKSEL HASTALIKLARFİZİKSEL HASTALIKLAR Gergin bir boğaz Sırtta ve boyunda gerginlik Güç soluma Hızlı kalp atışı Soğuk fakat terleyen eller ve

ayaklar Gergin bacak kasları


PSİKOLOJİK RAHATSIZLIKLAR

Duyguların sık sık değişmesi Kızgınlık Ümitsizlik duygusu Aşırı ağlama Kaygı Depresyon

KAYGI: Yaklaşmakta olan tehlikeye karşı geliştirilmiş tepkilerdir. İnsanlar, aynı stresli olaya farklı tepkiler vereceğinden, bireysel farklılıklar gösterir.

Sürekli kaygı durumları kas gerginlikleri, baş ağrıları, uykusuzluk, nefes alıp vermede zorluk, panik ve kalbin düzensiz ve hızlı atması gibi fiziksel belirtileri vardır.

İnsanlarla ilişkileri kesme ve soyutlanma gibi sosyal etkileri de vardır.

DEPRESYON: Strese karşı gösterilen bir yanıttır. Depresyon, stres sonucu gelişen bir olgudur.

Depresyon halindeki kişilerde; Yavaş düşünme ve hareket etme Konsantrasyon bozuklukları Utanç duygusu Yorgunluk hissi İştahsızlık Halusinasyonlar veya hayaller

görme

TÜKENMİŞLİK (BURNOUT)TÜKENMİŞLİK (BURNOUT)

TÜKENMİŞLİK: Kişinin uzun süre işle ilgili stres yapıcılara maruz kalması sonucunda ortaya çıkan duygusal, zihinsel ve fiziksel tükeniş olarak tanımlanır.

Tükenmişliğin ilk belirtileri duygusal tükenmede, enerji eksikliği, sık sık baş ağrıları, az uyuma, yeme alışkanlıklarının değişmesi gibi fiziksel belirtiler daha sonra depresyon, çaresizlik duygularının gelişmesi görülür.

ÖRGÜT VE STRES

Neler öğreneceğiz?

Örgütsel stres nedir? Örgütsel stres

kaynakları nelerdir? Stresin örgütsel

etkileri nelerdir? Örgütsel stresin

azaltılmasında yöneticiye düşen görevler nelerdir?

Her örgüt yapılan işe, kullandığı teknolojiye, çevresel koşullara, üyelerinin eğitim ve deneyimlerine, örgüt içi gruplaşmalara, çatışmalara, örgütün yarattığı iklime ve öteki etmenlere göre stres kaynakları geliştirir. Örgütlerde ortak olan nedenlere bağlı stres kaynaklarının yanında yalnızca örgüte ya da yalnızca o işten kaynaklanan stresli durumlarda vardır.

ÖRGÜTSEL STRES

ÖRGÜTSEL STRES KAYNAKLARI

• Örgütsel Politikalar

• Adaletsiz veya yetersiz performans değerlendirme

• Adaletsiz ödeme

• Keyfi ve belirsiz politikalar

• İşin dönerli olarak verilmesi

• İdealist iş tanımları

• Örgütün Yapısal Özellikleri

1.Merkezilik

2.Karara katılmada yetersizlik

3.Gelişme veya ilerleme fırsatının azlığı

4.Aşırı biçimsellik

5.Emeğin bölünmesi ve aşırı uzmanlaşma

6.Örgütün, birimlerin birbirine bağımlılığı



• Fiziksel Koşullar

1. Radyasyon

2. Kalabalık çalışma koşulları

3. Özel yaşam

4. Aşırı gürültü

5. Sıcak ya da soğuk ortam

6. Zehirli maddeler

7. Hava kirliliği

8. İş kazaları ve yetersiz aydınlatma


• Örgütsel Süreçler

1.Zayıf iletişim

2.Performansa ilişkin dönüt

eksikliği veya zayıflığı

3.Amaçların belirsizliği veya çatışması

4. Yetiştirme programları


İş gerekleri ve rol özelliklerine ilişkin stres kaynakları ise şöyledir: • Çalışma koşulları

1.Kalabalık

2.Gizliliğin korunamayışı

3.Mekan düzenlemesinin kötü oluşu

4.Zehirli kimyasal maddelerin varlığı


• İş koşulları

1.Güvenlik tehlikesi

2.Hava kirliliği

3.Radyasyon

ÖRGÜTSEL STRES KAYNAKLARI• Kişiler arası

ilişkiler

1.Adaletsiz veya saygısız denetçiler

2.Kabul ve tanınma yoksulluğu

3.Güven yoksulluğu

4.Yarışma

5.Temsil sorumluluklarında güçlük

6.Gruplar arası ve grup içi çatışmalar


• İş gerekleri

1. Tekrarlı çalışma

2. Zaman baskısı ve iş teslimatı

3. Beceri gereğinin azlığı

4. Başka kişilerden sorumlu olma

5.Eksik veya fazla istihdam


• Rol özellikleri

1.Rol çatışması

2.Rol belirsizliği

3.Rolün az veya fazla oluşu

4.Rol-statü uyumsuzluğu


•Bireysel etmenli stres kaynakları1.İşkolik olma

2.İyimserlik- kötümserlik

3.Gerilime tahammül düzeyi

4.Nevrotik kişilik

5.Endişe

6.Yetenek

7.Orta yaş bunalımı

STRESİN ÖRGÜTSEL ETKİLERİ

1.İşe geç gitme

2.Devamsızlık

3.Personel devri

4.İş performansı

Devamsızlık maddesinin Devamsızlık maddesinin detaylı detaylı nedenlerini görelim:nedenlerini görelim:

1.Yaş durumu

2.Aile durumu

3.İşyerinin uzaklığı

4.İşyerinde uzun süreden beri çalışma

5.Öğrenim derecesi ve monotonluğun etkisi:

6.Dönemsel faktörlerin etkisi:

7.Günlük çalışma sürelerinin etkisi

8.Ücret miktarlarının ve ödeme biçimlerinin etkisi

9.Hastalık sigortalarının etkileri:

10.İşgörenin içinde bulunduğu çalışma grubu

ÖRGÜTSEL STRESİN AZALTILMASINDA YÖNETİCİLERE

DÜŞEN GÖREVLER1.İşi zenginleştirerek

düzenleme

2.Destekleyici bir örgüt iklimi yaratma

3.Rol çatışmalarını önleme

4.Örgütsel rolleri daha açık duruma getirme

5.Fiziksel düzenlemeler yapma

6.İş yükünde dengeyi kurma

7.İletişimi güçlendirme

8.Çalışanları teşvik etme

9.Çalışanların kararlara katılmasını sağlama

STRES

YÖNET

İMİ

•Stres Yönetimi Nedir?

•Stresle Başa Çıkma

•Stres Ölçümü

•Stres Testleri ve Anketi

STRES YÖNETİMİ : Aşırı stresle başa çıkmak ve yaşam kalitesini arttırmak amacıyla, durumu değiştirme ya da duruma verilen tepkileri değiştirmektir.

Kısaca, STRESLE BAŞA ÇIKMAK’ tır.

- Stres Yönetiminin amacı, stresin bütününden kaçınmak değildir, zaten bu olanaksızdır. - Stresle başa çıkmanın kısa, orta ve uzun vadeli amaçları vardır.

Kısa Vadeli Amaçlar

Orta Vadeli Amaçlar

Uzun Vadeli Amaçlar

İnsanlar stresle başa çıkmada daha somut ve daha duruma uygun özel çabalar sarf etmektedirler. Stresle başa çıkma konusunda faydalı olduğu çeşitli yazarlar tarafından ifade edilen çeşitli teknikler bulunmaktadır.Bu tekniklerden bazıları bendene yönelik, bazıları zihne bazıları ise davranışlara yöneliktir.

a) Bedene Yönelik Teknikler : Bedene yönelik teknikler genel sağlığı ve vücut direncini artırıcı, vücut gerilimini azaltıcı etkiye sahiptir.Bunlar:

1) Fiziksel Egzersiz

2) Solunum Egzersizi

3) Gevşeme

4) Meditasyon

5) Biyolojik Geri Bildirim

b) Zihne Yönelik Teknikler : Strese verilen anlam tamamen zihinsel bir süreçtir. Eğer zihinsel süreçler kontrol altında tutulabilirse stresten etkilenme de azaltılabilecektir.

1) Bilişsel Yeniden Yapılandırma

2)Problem Çözme

3) Zaman Yönetimi

c) Davranışlara Yönelik Teknikler :

1) Sosyal Becerileri Geliştirme

2) Bazı Davranış Tarzlarını Değiştirme

3) Beslenme Alışkanlıklarını Değiştirme

Destekçi bir örgütsel hava yaratmak Görevlerin Zenginleştirilmesi Örgütsel Rollerin Belirlenmesi ve Çatışmaların Azaltılması Mesleki Gelişim Yollarının Planlanması ve Danışmanlık

1) Stres yaratan bir problemle karşı karşıya olduğumuzda, problemin çözümüne geçmeden önce, kendimizi cesaretlendirelim;"Dünyanın sonu değil ya!","Her inişin bir çıkışı vardır." gibi cümleler buna yardımcı olabilir.

2) Problem çözümünde izleyeceğimiz yol;

a) problemi saptama, b) seçenekleri gözden geçirme, c) bir çözüm yöntemini seçme, d) eyleme geçme, e) sonuçları değerlendirme olmalıdır.

3) Yöntemimiz iyi gidiyorsa, kendimizi ödüllendirmeyi hak ettik! kendimiz için belirleyeceğimiz ödül cümlelerini kendimize söylemekten çekinmeyelim.

Bireyi etkileyen stres faktörleri çoğaldıkça hangi faktörün daha önemli olduğunun bilinmesi gerekmiştir. Bu yüzden de stresin ölçümü önem kazanmıştır.

Eğer stresin ölçümü olmazsa sonuçları da tartışılamaz. Stresin birey üzerindeki etkisini anlayabilmek için stresi ölçmek gerekir.

a) Performans Testleri İle Stres Ölçümü b) Fizyolojik ve Biyolojik Değişimler Yoluyla Stres Ölçümü c) Hayat Olayları Tablosu ile Stres Ölçümü

ŞİMDİ AŞAĞIDAKİ RESİMLERİ DİKKATLİCE İNCELEYİNİZ ve HER RESİM İÇİN SORULAN SORULARA VERDİĞİNİZ CEVAPLARI NOT ALINIZ….

TEKERLEKLER DÖNÜYOR MU?

DÖNÜYORSA, HIZLI MI?

ÇİÇEKLER DÖNÜYOR MU?


SİLİNDİRLER DÖNÜYOR MU?


YAPRAKLAR HAREKETLİ Mİ?

HAREKETLİYSE, HIZLI MI?

ŞEKİLLER SALLANIYOR MU?

SALANIYORSA, HIZLI MI?

İKİ YUNUS BALIĞI ARASINDA FARK VAR MI?

KAÇ TANE FARK BULABİLİYORSUNUZ?

Aşağıdaki durumlara genel olarak nasıl tepki gösterdiğinizi işaretleyerek stres düzeyinizi ölçün.

4- Her zaman 3- Sık sık 2- Bazen 1- Hiç

Her soruya size uygun olduğunu düşündüğünüz bir sayı verin. Anketi tamamladığınızda sayıları toplayın. Anketin sonucunu elde ettiğiniz sayıya göre değerlendirin.

1) Birçok farklı işi kısa zamana sığdırmaya çalışıyor musunuz?

2) İş aksaklıkları veya gecikmeler durumunda sabırsızlanıyor musunuz?

3) Eğlenme amaçlı da olsa oynadığınız oyunlarda hep kazanmak zorunda hissediyor musunuz?

4) Trafikte kırmızı ışık yanmak üzereyken arabanızla hemen geçmeye çalışıyor musunuz?

5) Yaptığınız bir işte yardıma ihtiyacınız olsa da sormaktan kaçınıyor musunuz?

6) Sürekli olarak başkalarının hayranlığını kazanmak ve saygı duyulma ihtiyacı hissediyor musunuz?

7) Başkalarının işlerini yapma biçimlerini sıklıkla eleştiriyor musunuz?

8) Sıklıkla saate bakar mısınız?

9) Başarılarınızı ve pozisyonunuzu yükseltme konusunda aşırı hırs yaptığınız oluyor mu?

10) Zamanın size yetmediği düşüncesine kapılıyor musunuz?

11) Bir anda birden çok iş yapma alışkanlığınız var mıdır?

12) Sıklıkla gergin veya sinirli hissediyor musunuz?

13) Hobilerinize ve kendinize vakit ayırmakta zorlanıyor musunuz?

14) Çabuk konuşma veya sohbetleri hızlandırma eğiliminiz var mıdır?

15) Kendinizi geçinilmesi zor biri olarak kabul ediyor musunuz?

16)Arkadaş veya akrabalarınız sizinle geçinmenin zor olduğunu söylerler mi?

17) Birden fazla projede yer alma eğiliminiz var mıdır?

18) Kendinize sıklıkla işinizi bitirme tarihleri koyuyor musunuz?

19) Dinlenmeye ayırdığınız veya boş oturduğunuz vakitlerde kendinizi suçlu hissediyor musunuz?

20) Kendinize çok fazla sorumluluk yüklediğiniz oluyor mu?

Eğer toplam 20-30 arasındaysa fazla üretken bir insan değilsiniz ve hayatınızı canlandırmaya ihtiyacınız var.

Eğer toplam 31-50 arasındaysa stresle başa çıkma konusunda iyi durumdasınız.

Eğer toplam 51-60 arasındaysa stres düzeyiniz normalin üzerindedir ve aşırı gergin olma sınırındasınız demektir.

Eğer toplam skor 61 ve üzerindeyse, kalp hastalığına yakalanma şansınız yüksektir.

Profesör öğrencilerine “stres yönetimi” konusunda ders veriyordu.Su dolu bir bardağı kaldırıp öğrencilerine sordu:

-”Sizce bu su dolu bardağın ağırlığı ne kadardır?”

Cevaplar 200 gr ile 400 gr arasında değişti.Bunun üzerine profesör şöyle dedi:

-”Gerçek ağırlık fark etmez. Fakat durum bardağı elinizde ne kadar süreyle tuttuğunuza göre değişir. Eğer bir dakikalığına tutarsam,problem yok. Eğer bir saatliğine tutarsam, sağ kolumda bir ağrı oluşacak. Eğer bir gün boyunca tutarsam, ambulans çağırmak zorunda kalırsınız. Aslında ağırlık aynıdır ama ne kadar uzun tutarsanız size o kadar ağır gelir. Eğer sıkıntılarımızı her zaman taşırsak, er yada geç taşıyamaz duruma geliriz. Yükler gittikçe artarak daha ağır gelmeye başlar. Yapmanız gereken bardağı yere bırakıp,bir süre dinlenmek ve daha sonra tutup tekrar kaldırmaktır. Yükümüzü bırakmalı,dinlenip tazelendikten sonra tekrar yolumuza devam etmeliyiz. İşten eve döndüğünüzde yükünüzü dışarıda bırakın,nasıl olsa yarın tekrar alıp yükleneceksiniz.

Öğr.Gör.Mahmut AÇIL

[email protected]

Az ve kontrollü bir stres dileğiyle...

Y Ö N E T İ M İ

Documents

Transcript of Y Ö N E T İ M İ