CAŁA PRAWDA O WYKRYWANIU KŁAMSTWA

JAK DAWNIEJ WYKRYWANO KŁAMCÓW?

● Święta Inkwizycja ● Tortury

• próba ognia

• próba wody

● Starożytna chińska metoda ● Żucie mąki ryżowej

• sucha – winny

• lęk suchość w ustach

● Do końca XIX w. jedyna „naukowa” metoda

OZNAKI KŁAMSTWA WIDOCZNE „GOŁYM OKIEM”

● Ilustratory

● Manipulowanie przedmiotami

● Kontakt wzrokowy

● Mruganie

● Szerokość źrenic

● Zarumienienie

● Zblednięcie

● Pocenie

● Ton głosu

● Tempo mówienia

● Długość wypowiedzi

● Ilość szczegółów/opisów w wypowiedzi

● Generalizacja/ sądy ogólne („wszyscy”, „zawsze”, „nigdy”)

● Używanie słów odnoszących się do pewności („na pewno”, „wierz mi”, „na 100%”)

MNIEJ

BRAK ZWIĄZKU

BEZ ZMIAN (WYJ. DZIECI)

BRAK ZWIĄZKU

MNIEJ

BRAK ZWIĄZKU/ NIEJEDNOZNACZNE DANE

PODWYŻSZONY

SZYBSZE (CZĘŚCIOWO MOŻNA KONTROLOWAĆ)

MNIEJ

Na podstawie książki dr Tomasza Witkowskiego „Psychologia Kłamstwa”

WIĘCEJ

BRAK JEDNOZNACZNYCH DANYCH

KRÓTSZA

WIĘCEJ

WIĘCEJ

SKUTECZNOŚĆ WYKRYWANIA KŁAMSTWA „GOŁYM OKIEM”

● „Normalni ludzie” – nieco powyżej 50 %

● Specjalnie przeszkoleni agenci służb specjalnych – 64 % ● Zaniedbywane dzieci, wychowywane w trudnych warunkach w ciągłej

obawie przed oszustwami dorosłych – podobnie jak agenci służb specjalnych

● Osoby cierpiące na afazję - nie rozumieją słów, tylko komunikaty niewerbalne, dlatego bez trudu zauważają niespójność komunikatów oraz kłamstwo

● O.Sacks, „Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem”

CZY MOŻEMY SIĘ POPRAWIĆ?

● Asymetryczność

● Niesymetryczność ekspresji emocji - większe prawdopodobieństwo, że ktoś kłamie

● Lewa część twarzy – intensywniejsze emocje (prawa półkula mózgu bardziej emocjonalna)

● Mikroekspresje

● Trwają 0,25 sekundy – bardzo trudno nauczyć się je kontrolować

• Po godzinie ćwiczeń można nauczyć się bardzo dobrze je odczytywać

• Może świadczyć jedynie o kłamstwie, ale nie o prawdomówności

● „Mięśnie wiarygodne”

• Orbicularis oris - zwężenie warg podczas złości

• Corrugator Supercilli – negatywne emocje

• Orbicularis oculi - fałszywy uśmiech

ZAAWANSOWANE TECHNIKI WYKRYWANIA KŁAMSTWA

Bazujące na emocjach Badające ślady

pamięciowe Inne

Analiza głosu EEG

„Pigułka prawdy” Analiza termiczna (kamera termowizyjna)

fMRI

Wariograf

„PIGUŁKA” PRAWDY

● W latach 40 – wyciąg z konopi indyjskich

● Obecnie: pentotal sodu ● Rozluźnia i powoduje niepohamowaną chęć mówienia

prawdy

● Czasem występują halucynacje i fantazjowanie

● Stosowany przez FBI

● Obecnie zakazany do stosowania przez policję

● Podawany w formie dożylnej

EEG

● Osobie podejrzanej przedstawiane są bodźce, które może znać tylko osoba będąca na miejscu przestępstwa.

● Badana jest reakcja mózgu na te bodźce. Inny jest wzorzec, gdy bodziec jest znajomy, a inny jeśli widziany pierwszy raz (fala P300).

● Do tej pory przeprowadzono 175 testów – 100% skuteczność*

* wg. Autorów

FMRI

● Kłamiąc musimy „wymyślać” nową historię

● Mówiąc prawdę odwołujemy się wprost do poprzednich doświadczeń

● Różne obszary mózgu są aktywowane

ANALIZA GŁOSU

● Voice Stress Analyser (VSA)

• W normalnej mowie pojawia się charakterystycznie drganie w zakresie ok. 12 Hz – powodowane skurczem mięśni

• W wyniku stresu/kłamstwa ilość krwi w strunach głosowych spada brak drgania

• Skuteczność: ok. 90% (wg. autorów) inne źródła mówią o 60%

● Truster Pro

• Analiza online i offline

• Rozróżnia czy stres spowodowany jest przez: kłamstwo, podekscytowanie itp.*

• Rozróżnia różne typy kłamstwa*

● Dodatek do Skype

● Komórkowy wykrywacz kłamstw (Korea południowa)

* wg. autorów

KAMERA TERMOWIZYJNA

● W wyniku stresu następuje rozszerzenie naczyń krwionośnych (i wzrost temperatury)

● Skuteczność 83% (wg. autorów)

● Planowane jest zastosowanie tej technologii na lotniskach w USA

WARIOGRAF – JAK TO DZIAŁA? ● Co mierzy?

● Puls i ciśnienie krwi ● Tępo oddechu ● Przewodzenie skórne

● Jak wygląda badanie? ● Odpowiedzi w formacie tak/nie ● Test pytań krytycznych (RIT- Relevant/Irrelevant Test)

• Porównuje się odpowiedzi na pytania obojętne np. czy nazywa się Pan Jak Kowalski? i krytyczne np. czy zabił Pan Jana Kowalskiego?

● Test kłamstwa bezpośredniego (DLT – Directed Lie Test/ CQT- Control Question Test) : • Na przemiennie zadawane są pytania obojętne, krytyczne i kontrolne • Pytania kontrolne to takie, które zawsze skonstruowane są tak, że odpowiedź negatywna jest

kłamstwem np. • Czy kiedykolwiek coś ukradłeś? • Czy kiedykolwiek skłamałeś?

● Test wiedzy o zbrodni (GKT- Guilty Knowledge Test) • Pytania wielokrotnego wyboru (jedna z odpowiedzi jest taka, że jedynie osoba będąca na miejscu

przestępstwa mogła znać prawidłową), np. – „Czy Jan Kowalski został zabity łopatą?” – „Czy Jan Kowalski został zabity nożem?” – „Czy Jan Kowalski został zabity młotkiem?”

• Wykrywa ślady pamięciowe lub ich brak • Najlepiej jeśli osoba badająca nie zna prawidłowej odpowiedzi • Aprobowane przez APA

WARIOGRAF - WADY

● Nie wykrywa kłamstwa, tylko przeświadczenie osoby, że kłamie (i to nie zawsze)

● Skuteczność (w zależności od źródła) od 60 do 95%

● Psychopaci mają zmniejszone przewodnictwo skórne itp. więc wariograf nie wykryje zmian

● Jak oszukać? ● Szczypanie

● Przyspieszanie oddechu

● Ugryzienie w język