FINANSE – WYKŁADY

Egzamin: Pytania otwarte, problemowe – dlaczego?, precyzyjne odpowiedzi przy użyciu odpowiedniego słownictwa, materiały z wykładów i ćwiczeń.______________________________________________________________________________________________

GOSPODARKA RYNKOWA I MECHANIZM RYNKOWY

Finanse – to ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem, podziałem i wydatkowaniem środków pieniężnych.

Finanse, jako dyscyplina naukowa – bada strumienie pieniądza przepływające między podmiotami gospodarczymi w wyniku: Wytwarzania Podziału i wymiany Spożycia Akumulacji rzeczowej

Finanse – to zjawiska i procesy pieniężne powstające w wyniku kreacji i ruchu zasobów pieniądza w czasie i przestrzeni.

Model gospodarki rynkowej – przedstawia uproszczoną formę zorganizowania się podmiotów i zasad ich działania, w procesie produkcji, wymiany i konsumpcji przy udziale mechanizmu rynkowego

Rynek wymusza na podmiotach efektywne działanie (przy określonych środkach) Wszystkie podmioty dążą do maksymalizacji zysku

Warunki mechanizmu rynkowego: Nikt nie dominuje na rynku – duża ilość podmiotów, aby nikt nie mógł narzucić ceny Państwo – normy prawne dające pełną swobodę funkcjonowania podmiotów na rynku Charakter dobra (jednorodne)

Rynek doskonały – rynek, który na skutek równowagi popytu i podaży dąży do ceny równowagi.

Rynek – jest doskonałym informatorem o cenach, im rynek doskonalszy tym lepsze informacje o cenach i procesy rynkowe, kreuje sieć powiązań miedzy podmiotami oraz rozstrzyga, co, jak i dla kogo produkować.

Rynek – popyt, podaż i cena.

Każde odstępstwo prowadzi do deformacji w procesach produkcji, wymiany i konsumpcji i do zakłóceń funkcjonowania gospodarki rynkowej.

Główny podział rynku: Rynek dóbr i usług Rynek czynników produkcji Rynek pracy Rynek finansowy

Państwo: Stoi na straży doskonałości rynku poprzez różne regulacje, czuwa nad właściwym funkcjonowaniem mechanizmu rynkowego,

ochrania przed skutkami cyklu koniunkturalnego (kryzys) Oszczędnie gospodaruje środkami publicznymi. Regulacje prawne:

o Gwarantują dobrą podstawę rynku, dbają o dobra i poszanowanie własności. o Swoboda działania dla wszystkich podmiotów (wejścia – wyjścia)o Ochrona przed deformacjami rynku np. monopole itp.

Interwencjonizm państwowy – wpływ na koniunkturę gospodarczą (skutki kryzysu)

Podział rynków: Rynki rzeczowe – powstałe w wyniku dominacji dóbr materialnych lub usług, jako przedmiotu transakcji np. rynki dóbr i usług,

dóbr inwestycyjnych i rynki pracy (usługa pracy). Rynki finansowe (są częścią systemu finansowego)

Wady gospodarki rynkowej: Gospodarka rynkowa poddaje się powtarzającym sie zmianom aktywności gospodarczej – cykliczność, da się to zmienić

jedynie wprowadzając gospodarkę centralnie planowaną

Mówiąc o gospodarce rynkowej mamy na myśli gospodarkę XXI wieku, która jest nieporównywalna z wcześniejszą gospodarką rynkową m.in. poprzez niespotykany wcześniej podział pracy.

Podział pracy – jest skutkiem rozwiązań technologicznych, skomplikował produkcję, dystrybucją, wybory konsumentów, zróżnicował i rozmnożył rynek, rozwinął gospodarkę rynkową.

Gospodarka dzieli się na: System finansowy (w jego skład wchodzą rynki finansowe) Sferę rzeczową (uważany czasem za podsystem systemu finansowego)

Podmioty gospodarki rynkowej:

Gospodarstwa domowe – maksymalizacja użyteczności Przedsiębiorstwa – maksymalizacja zysku Państwo – oszczędne gospodarowanie środkami publicznymi Banki i instytucje finansowe – maksymalizacja zysku

STRUMIENIE I PRZEPŁYWY MIĘDZY PODMIOTAMI

Strumień – przemieszczanie się zasobu rzeczowego i/lub finansowego w czasie i przestrzeni, jest związany z przenoszeniem praw własności.

Strumień: Musi zaistnieć zasób rzeczowy lub finansowe Musi być skierowany do określonego podmiotu (odbiorcy) Musi przemieszczać się w przestrzeni

Rodzaje strumieni: Wtórne – strumienie rzeczowe wyprzedzają strumienie finansowe np. na rynku pracy – najpierw pracujemy, później

dostajemy wynagrodzenie, weksel. Równoczesne – strumienie rzeczowy i finansowy przenikają się np. zakup w sklepie, również przy płatności kartą. Przedpłata - strumienie finansowe wyprzedzają strumienie rzeczowe np. zaliczka za samochód.

W relacjach między przedsiębiorstwami często strumienie rzeczowe wyprzedzają finansowe.

Rodzaje strumieni: Rzeczowe – jest wyceniony, ma wartość wyrażoną w pieniądzu, trafiając do określonego podmiotu uruchamia strumień

finansowy, są wynikiem procesu podziału, wymiany i konsumpcji dóbr.o Strumienie rzeczowe są wyceniane – stają się odwzorowaniem strumieni finansowych przez rynek.

Finansowe – obecnie coraz bardziej dominują nad rzeczowymi, jest to efekt globalizacji

Podmioty sfery finansowej – podmiot generujący i odbierający strumienie finansowe (banki i instytucje finansowe).

Podmioty sfery rzeczowej – podmiot generujący strumienie rzeczowe i odbierający strumienie finansowe (gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa).

Państwo trudno zaliczyć do którejś z kategorii podmiotów, gdyż wpływają do niego strumienie finansowe, a wypływają finansowe i rzeczowe.

Strumienie rzeczowe są ogromne – większe niż te generowane przez przedsiębiorstwa (np. wyposażenie dla uczelni publicznych), dlatego można zaliczać państwo do sfery rzeczowej.

Strumienie finansowe są jednak bardzo duże (bez porównywania do innych podmiotów), dlatego częściej zalicza się państwo do sfery finansowej!

Strumienie dwukierunkowe – strumień sprzężeń zwrotnych, wpływy i wypływy strumieni finansowych.

Państwo Gospodarstwo domowe

Strumień finansowy może mieć charakter: Gotówkowy – odzwierciedlenia strumienia rzeczowego w transakcji gotówkowej Bezgotówkowy – rozliczenia bezgotówkowe Instrumentalny – ani gotówkowy, ani bezgotówkowy, ale występują instrumenty finansowe, których nie można nazwać

pieniądzem (weksle, akcje, obligacje, depozyty)

Ujęcie przedmiotowe finansów – rodzaje strumieni: Ekwiwalentne (rynkowe) – „coś za coś”, wymiana na strumień rzeczowy, charakteryzują się wzajemnością, jeden

determinuje powstanie następnego. przepływy głównie między gospodarstwem domowym, a przedsiębiorstwem. Transfery – nie wiążą się z wzajemnością świadczeń, brak ekwiwalentności (np. podatki)

o Transfery rynkowe – strumienie odsetkowe (umowy zawierane przez państwo) Kredytowe – ich kreatorem są banki podejmujące akcje kredytowe, strumień ten powstaje, gdy powstaje kredyt, strumień

zwrotny, powstaje, gdy zwraca się pieniądze do banku.

Ujęcie podmiotowe finansów – jeżeli jeden ze strumieni dominuje, to lokuje się go w sferze realnej, albo finansowej Finanse w ujęciu podmiotowym:

o Finanse przedsiębiorstw – sfera realnao Finanse ludności – sfera realnao Finanse publiczne – finanse sfery publicznejo Finanse bankówo Finanse instytucji niebankowych

System finansowy współtworzy strumienie finansowe i dokonuje przepływów między podmiotami finansowymi a niefinansowymi chce obniżyć koszty transakcyjne.Przepływy finansowe - mówi się o nich, gdy wskazuje się źródło pochodzenia:

Cel (miejsce, do którego zmierza)

renty, zasiłki, emerytury

podatki

Inicjator Odbiorca Przykład: inicjator – przedsiębiorstwa, odbiorca – gospodarstwa domowe, wpływ – przedsiębiorstwa z tytułu emisji akcji,

wydatek – gospodarstwa domowe z tytułu zakupu akcji.

Operacje depozytowe – nie są zaliczane do żadnej z powyższych grup, jest to forma przechowywania zasobów. Ich konsekwencją jest strumień redystrybucyjny w postaci odsetek.

Może nastąpić transformacja jednego strumienia rzeczowego w inny strumień rzeczowy – strumień o charakterze barterowym (obrót).

Rynek nadaje wartość strumieniom rzeczowym, odpowiada ona wartości strumienia zwrotnego.

Obrót barterowy – formą zapłaty za prawdo własności do pewnego strumienia rzeczowego jest inny strumień rzeczowy o takiej samej ekwiwalentnej wartości, będący odpowiednikiem strumienia finansowego.

Wycenianie strumieni – nie jest to proces jednorodny, jest procesem ciągłym, występuje automatyzm wyceny opierający się na porównywaniu popytu i podaży(cena jest wykreowana przez rynek).

Wiele strumieni finansowych powstaje w wyniku transformacji jednych instrumentów w inne, zachodzi bogata sieć sprzężeń zwrotnych.

Strumień pieniężny jest odwzorowaniem strumieni rzeczowych. By tak było strumienie te muszą być wycenione. Strumienie przenikają przez rynek gdzie są wyceniane. Rynek wygenerował cenę, jako instrument wyceny strumienia rzeczowego. Rynek w sposób ciągły, nieustanny dokonuje wyceny.

INFALCJA I DEFLACJA

Deflacja – cena równowagi jest niższa niż poprzednia, spadek ogólnego poziomu cen w gospodarce, lustrzane odbicie inflacji, spadek ogólnego poziomu cen, realnej wartości pieniądza i wzrost siły nabywczej.

Spirale deflacji: spadek cen → spadek konsumpcji → spadek cen Spadek stóp procentowych, spadek cen w nierównym stopniu

Oba te zjawiska są niebezpieczne dla gospodarki. Rynek potrafi osiągać równowagę, ale przy wyższym poziomie cen, które nie są akceptowane przez podmioty.

Deflacja jest negatywna, ceny są za niskie, nikt nie chce kupować (ma nadzieję, że ceny będą jeszcze niższe), ceny znowu zostają znowu obniżone – prowadzi to do upadku gospodarki.

Inflacja – mechanizm poszukuje równowagi, gdy cena równowagi jest wyższa niż poprzednia, ogólny wzrost poziomu cen, nie dotyczy jednego produktu tylko do cen wszystkich produktów.

Inflacja – spadek siły nabywczej pieniądza, za tą samą ilość pieniądza możemy kupić mniej dóbr i usług. Coraz więcej pieniądza za ten sam produkt Proces widoczny i postępujący Zbyt dużo pieniądza w obiegu w stosunku do wytworzonych dóbr

o Podłoże monetarne – za duża ilość pieniędzy w stosunku do potrzeb sfery realnejo Podłoże popytowe – wytwarza się zbyt mało dóbr i usług, są one coraz cenniejsze, dla wyrównania popytu i podaży ceny

muszą rosnąć

Friedman: inflacja zawsze i wszędzie jest zjawiskiem pieniężnym (opowiada się za przesłankami monetarnymi), należy ją zwalczać instrumentami finansowymi.

Keynes: luka inflacyjna – nadwyżka globalnego popytu nad globalną podażą (opowiada się za przesłankami popytowymi), dług publiczny – państwo może być twórcą luki inflacyjnej

Rodzaje inflacji: Podażowa – inflacja kosztowa (emisja takiego ciągu zdarzeń, który układa się w spiralę inflacyjną (= wzrost cen →wzrost

kosztów →wzrost cen) Płacowa – na wzrost kosztów reagują związki zawodowe, które żądają wzrostu płac → spirala inflacyjna Monopolowa – ceny ustalane poza rynkiem Importowana – międzynarodowy transfer inflacji (wzrost cen surowców strategicznych np. ropy, gazu, poszerzająca się

wartość pieniądza krajowego)

Przyczyny inflacji: Podłoże monetarne – szkoła monetarystyczna, na czele z Friedmanem – „Inflacja zawsze i wszędzie jest zjawiskiem

pieniężnym”, pieniądz to przyczyna inflacji, reszta to produktu wtórne. Podłoże popytowe – odnosi się do dochodu, Keynes – luka inflacyjna (= nadwyżka globalnego popytu nad globalną podażą) Wzrost kosztów wytwarzania surowców strategicznych (ropy, gazu), rosną koszty samego produktu, presja na wzrost pensji. Wzrost surowców importowanych i towarów tanich – transfer inflacji międzynarodowej Wzrost produktów

Inflacja inercyjna – oczekiwanie inflacji, przedsiębiorstwa podnoszą ceny oczekując na podwyżkę kosztów.

Skutki inflacji – nie wszystkie ceny w jednakowym stopniu rosną – niewłaściwa funkcja alokacyjna, motywacyjna, rachunkowa itd.

Rodzaje inflacji: Płacowa Kosztowa Pchana przez zyski Inercja

Skutki inflacji: Zniekształcenie cen (ceny nominalne inne niż ceny realne) Ucieczka od pieniądza – nikt nie chce go trzymać Pogłębiająca się nierównowaga pomiędzy eksportem a importem Deficyt budżetowy Drenaż podatkowy – zakwalifikowanie do wyższych przedziałów opodatkowania na skutek wzrostu realnych wpływów

podatkowych wywołanych przez, inflacje, jako że zwiększa ona dochody nominalne (realnie może płacić się mniejsze podatki).

KATEGORIE FINANSOWE

Gospodarka finansowa – działania podmiotów w dziedzinie zjawisk pieniężnych obejmujących: Organizowanie operacji pieniężnych Realizację operacji pieniężnych Ewidencję i analizę operacji pieniężnych

Planowanie finansowe – zasób działań osób i instytucji na rzecz ustalania przyszłego kształtowania się dochodów i wydatków pieniężnych i nadaniu im mocy wiążącej.

Polityka finansowa – świadome działanie osób i instytucji polegające na ustalaniu i realizacji określonych celów za pomocą instrumentów finansowych.

Systematyka kategorii finansowych:

PIENIĄDZ KAPITAŁ

Kategorie finansowe:1. Cena

Strumień rzeczowy jest odwzorowaniem strumienia pieniężnego, jest równorzędny Rynek musiał wycenić strumienie tak, że rzeczowy jest równy pieniężnemu Wycenił – rynek nadał wartość temu strumieniowi rzeczowemu, któremu odpowiada wartość strumienia pieniężnego. Rynek nigdy nie wycenia jednokrotnie, nawet ten sam strumień wyceniany jest każdorazowo, gdy przenika przez rynek Cena równowagi, cena, jaką rynek wyznacza przy danym popycie i danej podaży Rynek posiada mechanizm, automatyzm pozwalający na wycenianie Funkcje ceny:

o Dochodowa – wycena, która określa przychód i dochód pracownika, pozwala właściwie wycenić strumieńo Alokacyjna – rozmieszczenie czynników produkcji, towarów i usług, między uczestnikami życia gospodarczegoo Redystrybucyjna – podział jednostki dochodu narodowegoo Motywacyjna – właściwa reakcja na zmianę cen -> elastyczność popytu i podażyo Informacyjnao Agregacyjna – agregacja strumienia rzeczowego za pomocą ceny

2. Przychód → wartość wytworzonych i sprzedanych towarów i usług, wiąże się z efektami, skutkami działalności gospodarczej w wymiarze pieniężnym, przychód powstaje w wyniku przekształcenia strumieni rzeczowych dóbr i usług w strumień pieniężny, przychód jest źródłem pokrycia kosztów

3. Zysk → nadwyżka przychodu nad poniesionymi kosztami na te przychody(niekoniecznie odpowiada dochodowi pieniężnemu)4. Dochód → szersze pojęcie od zysku, postać pieniężna, 2 rodzaje: dochód z pracy i z kapitału, nadwyżka przychodów nad

kosztami, ale ma charakter dochodu o charakterze pieniężnym 5. Wpływ → dokonują sie w wyniku wpływów z przychodu, ale nie zawsze przychody = wpływom!! (sprzedaż n kredyt)

Przychód pieniężny = wpływom w szczególnych sytuacjach (np. działalność produkcyjna małego sklepiku gdzie są tylko obroty gotówkowe, sprzedaż detaliczna)

Przychód równa się wpływowi (np. sprzedaż z odroczoną płatnością) Przychód mniejszy od wpływów (np. w przypadku udzielenia kredytu) transakcje z odroczeniem w czasie płatności – kredyt

kupiecki lub handlowy Przychód większy od wpływów (np. w przypadku pobrania kredytu)

6. Wydatek → każdy odpływ środków pieniężnych bez względu na cel ( ma wymiar pieniężny)7. Koszt → pieniężny wyraz zużytych czynników produkcji w procesie produkcji, koszt produkcji dóbr i usług.

Aby wydatek stał się kosztem musi nastąpić zużycie czynników produkcji na uzyskanie przychodów

CENA PROCENT PODATEK

PRZYCHÓD

WPŁYW

DOCHÓD

ZYSKRENTA

POŻYCZKA

KREDYT

DEFICYT FINANSOWY

DŁUG FINANSOWYAMORTYZACJA

POŻYCZKA

WYDATEK

Amortyzacja: zakupiono środki trwałe, ale są wielokrotnie używane, więc tylko cząstka (odpisy) może być traktowana, jako koszt. Amortyzacja zawsze jest kosztem, a nigdy wydatkiem – wydatek był przy zakupie maszyn

8. Renta → to też dochód, wynika z tego, że postrzega się dochód, jako regularnie otrzymywany w równych odstępach czasu w długim okresie, renta = dochód z kapitału (emerytura to też renta)są również renty społeczne, inwalidzkie

9. Pożyczka → odstąpienie pewnego zasobu (niekoniecznie pieniądz) jednej ze stron (wierzyciel) drugiej stronie (dłużnik) pod warunkiem zwrotu równowartości tego zasobu w określonym terminie wraz z odsetkami Cechy: niekoniecznie dotyczy pieniądza, nie musi być oprocentowana, brak zabezpieczenia, forma pieniężna, brak celu

10. Kredyt → pożyczka, dotycząca tylko pieniędzy Cechy: przypisany do banku, zawsze musi być oprocentowany, forma bezgotówkowa z określeniem celu, kredyt musi być

zabezpieczony, dłużnik musi przedstawić zabezpieczenie rzeczowe lub inne, bank może udzielić też pożyczki (robi to, gdy udziela kredytu w formie pieniężnej)

11. Deficyt finansowy Deficyt budżetowy – ujemne saldo pieniężne bilansu, wydatki przewyższają dochody Deficyt płatniczy – nadwyżka wydatków nad wpływami z tytułu rozliczeń z zagranicą w walucie obcej

o Deficyt z tytułu obrotu towarów i usług (deficyt handlu zagranicznego) – nadwyżka importu nad eksportemo Deficyt z tytułu obrotów kapitałowych – nadwyżka wydatków w walucie obcej

12. Dług finansowy → suma deficytów z poprzednich okresów Dziura budżetowa a deficyt budżetowy

o Deficyt budżetowy (jako nadwyżka wydatków nad dochodami) musi mieć źródło jego finansowaniao Dziura budżetowa powinna być rozumiana, jako przekroczony deficyt, na którą państwo nie przewidziało dodatkowych

źródeł finansowania Dług publiczny

o Rządowy i samorządowyo Krajowy – wierzycielami są podmioty krajowe, i zagraniczny – wierzycielami są podmioty zagraniczne

13. Podatek → złożona kategoria finansowa, bo wielopłaszczyznowa, jest to najważniejszy dochód państwa, wydatek podatnika i czasami też koszt (np. podatek od nieruchomości (fabryka) – dolicz się do wyprodukowanych dóbr), VAT – element przychodów (skomplikowany w swej formie ;)) Podatek ma wymiar pieniężny, jest świadczeniem pieniężnym (kiedyś rzeczowym), powszechnym, przymusowym,

bezzwrotnym i nieodpłatnym Funkcje podatków:

o Fiskalna – by przysporzyć państwu dochody, funkcja pierwotnao Poza fiskalna (ekonomiczna) – wpływa w ogólności na bieg spraw w gospodarce

Alokacyjna – nakładając podatki wpływa z dwóch stron na alokację czynników produkcji: Podatki tworzą dochód państwa, ale też wpływają na decyzje alokacyjne uczestników obciążonych podatkami.

Stabilizacyjna - odnosi się do gospodarki – podatek może stabilizować sytuację w gospodarce, podejście klasyczne do tej funkcji: podatek wpływa na to, co dzieje się w gospodarcze poprzez funkcje redystrybycyjną i alokacyjną. Gospodarka nie rozwija się w sposób jednostajny wzrostowy, ale rozwija się cyklicznie (okresy rozwoju, ekspansji i okresy kryzysowe). Każdy cykliczny rozwój jest niszczący dla gospodarki, (gdy gospodarka szybko rośnie i nagle przyjdzie osłabienie, to spadek gospodarki będzie bolesny). Podatki mogą nie dopuszczać do gwałtownego wzrostu, aby gospodarka nie musiała się gwałtownie kurczyć. Podatek stopuje zachłanność, której konsekwencją są dziury budżetowe.

Redystrybucyjna – podatek służy do wykonywania świadczeń na rzecz członków społeczeństwa (w postaci rent, zasiłków), osoby, które nie umieją wypracować sobie dochodu otrzymują zasiłki. Obciążanie członków społeczeństwa obowiązkowym świadczeniem.

System podatkowy jest właściwie skonstruowany, jeśli następują pewne zasady – zasady podatkowe:o Równość – powszechność podatków bez żadnych przywilejów, dla wszystkich osób i grup społecznych

Wnosi najwięcej kontrowersji, równość w sensie sprawiedliwość – tak być powinno Równość jest łamana, jeśli prawo umożliwia łamanie podatku

o Pewność – oparcie podatku na jawnych, konkretnych regułach (termin, wysokość, forma płatności)o Taniość – tani w poborze i we wnoszeniu (koszty transakcyjne mają być jak najniższe)o Dogodność – najbardziej ekonomiczny, dogodny dla płatnika pobór podatku (czas i miejsce)

Trzy ostatnie zasady są od zawsze i na zawsze Trzy kierunki ustalania równości podatkowej

o Równość = jednakowa kwotao Równość = podatek progresywny (progi podatkowe)o Równość = kwota proporcjonalna do dochodu (stopa %-owa od dochodu)

14. Procent (stopa procentowa) → to cena, różne ujęcia: Cena za czasowe przekazanie w użytkowanie zasobu pieniądza lub innej wartości majątkowej, użytkowane w określonym

zakresie Wynagrodzenie (= cena za pracę) za różnicę miedzy dobrem teraźniejszym, które człowiek może natychmiast nabyć za

posiadane pieniądze, a dobrem przyszłym, które może nabyć w przyszłości na koniec okresu, kiedy pieniądze spłyną To opłata (= cena), jaką musi otrzymać właściciel zasobu pieniądza za oczekiwanie na ich zwrot Jest to cena, jaką należy zapłacić za płynność (natychmiast dostarczona) w formie określonej liczby jednostek pieniężnych Jeśli płynność to dobro dzisiejsze to stopa %-owa jest ceną rynkową dobra dzisiejszego w stosunku do dobra przyszłego

o Przykład: stopa %-owa wynosi 9%, oznacza to, że za natychmiastową płynność równą 100 jednostek pieniężnych (dobro dzisiejsze) można otrzymać, w zamian za obietnice zwrotu, 109 jednostek pieniężnych (dobra przyszłego) po upływie roku

Stopa %-owa to cena ustalona na rynku (wskazuje to na masowość)

KAPITAŁ

1. Pieniądz a kapitał Pieniądz, ani kapitał nie znalazł się w ramach kategorii finansowych. Kapitał jest mylony z pieniądzem. Pieniądz jest tylko jedną z wielu form, w jakiej może wystąpić kapitał. Kapitał jest bardziej abstrakcyjny niż pieniądz. Znak równości stawiany pomiędzy tymi pojęciami bierze się z stąd, że kapitał

wyrażamy w jednostkach pieniężnych. 2. Cechą kapitału jest zdolność do pomnażania się, ma 3 formy:

Pieniądz to nie kapitał, ale pieniądz może być jedną z wielu postaci, jaką może przybrać kapitał Pieniądz to nie kapitał, bo z faktu, że pieniądze umożliwiają dokonywanie transakcji kupna-sprzedaży, nie wynika, że się

pomnoży. Nieporozumienie, że pieniądz to kapitał wynika z tego, że wartość kapitału wyraża się w jednostkach pieniężnych.

3. Kluczem do wyłonienia z pieniądza kapitału jest prawo własności. Przykład: Kapitał uwięziony w mieszkaniu, które posiadamy. Możemy go uwolnić poprzez sprzedanie mieszkania.

Uzyskamy kapitał w formie pieniężnej i możemy ten kapitał pomnożyć. Ale można też mieszkanie wynająć i mamy wtedy korzyść z faktu posiadania własności mieszkania. Korzyścią są czynsze, które nam płacą. Mieszkanie można też spożytkować, jako zabezpieczenie kredytu (o ile mamy prawo własności). Prawo własności jest instrumentem wydobywającym kapitał.o Pierwsze decyzje podjęte w 1989 roku – prawo uwłaszczające prawo dające własność do mieszkań, w którym się

mieszkało (mieszkania komunalne, mieszkania spółdzielcze). Pojawił się rynek handlu mieszkaniami, bo dopiero wtedy można było potraktować mieszkanie, jako kapitał rzeczowy.

o Jeżeli chcemy sprzedać mieszkanie to nie bierzemy go ze sobą, ale bierzemy prawo własności. Aspekt fizyczny jest potrzebny przy sprzedaży mieszkania.

4. Kapitał może swobodnie przemieszczać się w przestrzeni i czasie, dzięki zintegrowanemu prawu własności. Przykład: Jeśli kupimy drewno w Orgonie, można zabezpieczyć je na giełdzie w Chicago. Dzięki zintegrowanemu

systemowi własności kapitał z USA może przemieszczać się po różnych krajach. Większość transferu (90%) przemieszczania się kapitału między krajami zamyka się w granicach najwyżej rozwiniętych krajów świata.

Kapitał nigdy nie przemieści się do tych obszarów, które nie funkcjonują w zintegrowanych systemach własności. Żeby wydobyć kapitał, trzeba wykazać się posiadaniem prawa własności. Dawni właściciele nieruchomości w Polsce

wygrywają obecnie procesy o odzyskanie swoich dawnych nieruchomości.5. Kapitał musi być chroniony przez prawo własności.

Przykład: Jeśli ojciec zapisał synowi część ziemi, a syn chce posiadać całą ziemię musi wykupić całą ziemię od rodzeństwa. Jeśli ojciec nie ma prawa własności do ziemi, to jest zasób a nie ma kapitału. Mimo żyzności nikt jej nie kupi, bo nie ma prawnego dysponenta do tej ziemi. Jedyną rzeczą, która uwalnia z jakiegokolwiek zasobu kapitał jest poosiadanie dokumentu uprawniającego do wydobycia z zasobu kapitału.

6. Cechy kapitału: Kapitał jest wartością uwięzioną w zasobie. Trzeba znać klucz, by zasób przekształcić w kapitał. Kluczem ożywienia kapitału i wydobycia go z zasobu jest prawo własności zasobu. Prawo własności, czyli dokument, nie zasób w jego postaci fizycznej jest instrumentem do pomnażania wartości poza

fizycznymi wartościami zasobu. Wspólne standardy, ucieleśnione w jednolitym systemie formalnej własności są niezbędne, by stworzyć wspólną gospodarkę

rynkową opartą na kapitale.7. Jeśli posiadamy przedsiębiorstwa, to mamy skoncentrowany kapitał, który można uwolnić. Fabryka jest niepodzielna, ale można ją

rozbić na dowolnie dużą ilość udziałów. Dzięki temu gospodarka rynkowa mogła przejść skok cywilizacyjny, jawi się jako wielopoziomowa, wielowątkowa sieć powiązań z innymi przedsiębiorstwami. Każdy etap wytwarzania wiąże się z wykorzystaniem zasobu, do którego prawo mają właściciele i mogą go wydobyć z tego łańcucha.

8. Giełdy towarowe: Ważne instytucje światowe Przedmiotem transakcji są dokumenty własności, a nie fizyczny zasób. Np. kupiłeś sobie trzodę chlewną i gdzieś tam ją

odbierzesz. Świnia to świnia, nikt nie będzie zaglądał jej w oczy. Można kupić w Holandii a odebrać w Belgii.9. Kapitał – to kategoria finansowa posiadająca wartość i mająca zdolność do pomnażania wartości.10. Kapitał - to zasób, który wyposażony w prawo własności ma zdolność do pomnażania swojej wartości. To prawo własności

ujawnia kapitał ukryty w zasobie.11. Własność – połączenie kapitału i współczesnego pieniądza.

Np. Pan Piskorski twierdził, że wygrał dużo pieniędzy w kasynie, ale nie ma prawa własności do tych pieniędzy. Więc nie może z pieniądza wydobyć kapitał. Zakłada się prowizoryczne spółki, przez które pieniądz jest przepuszczany. W ten sposób stara się wydobyć kapitał z pieniądza zdobytego nielegalnie.

12. Prawo własności nie jest narzucone przez państwo, ale jest umową społeczną. Prawo własności wykorzystuje umowy społeczne.

HISTORIA PIENIĄDZA

Pieniądz – każde dobro, które pełni funkcję pieniądza.

Funkcje pieniądza pełniły: papierosy, koniak, kartki (pieniądz cykliczny, pojawiający się co miesiąc). Towary te były rzadkie, podzielne i użyteczne (ludzie chcieli je posiadać).

Pieniądz współczesny – pojęcie powstało, gdy w sposób trwały nastąpiła zmiana formy pieniądza z kruszcowego na papierowy. Ostatnio stało się to w 1971 r. (Nixon: „Dolar nie jest wymienialny na złoto”). Ukształtowany przez pieniądz towarowy (zwłaszcza kruszcowy).

Pieniądz współczesny nie jest oderwany od swojej historii kruszcowej, która ukształtowała jego oblicze Pieniądz symboliczny – stał się nim pieniądz papierowy, o jego sile decyduje powszechność jego akceptacji w

społeczeństwie i obrocie gospodarczym, poparta sankcją prawną władzy państwowej, która uczyniła ten pieniądz prawnym środkiem płatniczym, wartość pieniądza znacznie różni się od wartości materiału, z którego jest wykonany

Społeczeństwo akceptuje pieniądz, bo wszyscy razem i każdy z osobna akceptuje ten kawałek papieru uważając, że inni go również akceptują

Na akceptacji opiera się wartość pieniądza, gdyż wszyscy razem i każdy z osobna uważa, że kawałki papieru mają wartość – podłożem tej akceptacji jest psychiczne nastawienie

Zaufanie do pieniądza symbolicznego opiera się na fikcji, która jest nietrwała Utrata zaufania nie oznacza odrzucenia w sposób trwały pieniądza przez społeczeństwo. Potrzeba pieniądza jest zbyt silna,

by nie wrócić do pieniądza lub stworzyć inny pieniądz Pieniądz symboliczny, aby mógł budzić zaufanie musi posiadać walory, których nie posiada żadne inne dobro, co stanowi

jego siłę.

Cechy pożądane dla pełnienia funkcji pieniądza: Płynność – łatwość zmiany dobra na pieniądz, zachwiana jest, gdy np. wszyscy wolą dolary od złotego. Trwałość – wywodzi się z historii pieniądza, trwałość materiału, z jakiego został wykonany, mierzona była zawartością

kruszcu w pieniądzu. W przypadku pieniądza symbolicznego trwałość jest symboliczna – pieniądz w sposób trwały, niezmienny, wyraża wartość towaru.

Rzadkość – z historii, bity z rzadkiego materiału. Przy pieniądzu symbolicznym rzadkość oznacza ograniczony dostęp do pieniądza, dostępność ta utrzymywana jest w sposób sztuczny, czyni to Bank Centralny. By to robić musi dysponować wyłącznym prawem emisji pieniądza.o Towary będące pieniądzem traciły z czasem rzadkość, bo ludzie np. przywozili go z innych krajów (chcieli go mieć bo był

to cenny towar), wtedy inny pieniądz go zastępował. Zaufanie (Zdolność przechowywania) (Podzielność) (Jednorodność)

Funkcje pieniądza: Funkcja cyrkulacji i wymiany (środek płatniczy) Funkcja miernika wartości Funkcja przechowywania wartości – tezauryzacji, rozwinęła się z funkcji miernika wartości, dy zmienia się siła nabywcza

pieniądza (pojawienie się inflacji), funkcja przechowywania wartości maleje na znaczeniu.

Tezauryzacja - nieproduktywne gromadzenie i przechowywanie majątku: zapasów złota, pieniędzy kruszcowych, pieniędzy papierowych, walorów, wierzytelności lub innych dóbr materialnych o dużej wartości (nieruchomości, dzieł sztuki, antyków, biżuterii). Tezauryzacja prowadzi do wycofania wartości z obiegu gospodarczego lub pieniężnego, wskutek czego nie przynoszą one korzyści ani ich posiadaczowi, ani gospodarce.

Niepieniądz – kiedy funkcje pieniądza są pełnione nie doskonale (niby pieniądz, quasi pieniądz)

Monetaryzm (Friedman) - dział ekonomii zajmujący się badaniem wpływu polityki pieniężnej państwa na dochód narodowy.Cała historia pieniądza opiera się na doskonaleniu jego cech i funkcji oraz wzroście jego znaczenia.

Pieniądz był towarem, który był wymienny na inny towar, w zależności od zapotrzebowania na dane dobro. Pierwsza forma pieniądza to towary konsumpcyjne (malejąca wartość użytkowa). Z czasem, nie zawsze wartość użytkowa była równa wartości wymiennej (towary rzadkie miały większą wartość wymienną). Wybierano towary o większej rzadkości, które pełniły funkcję pieniądza.

Pieniądz kamienny – wysoka wartość wymienna, a brak wartości użytkowej, obrabiany w postaci kręgów z otworem w środku (służył łatwiejszemu przenoszeniu). Kręgi były jednorodne, trwałe i podzielne (różna wielkość kamieni).

Pierwsze pieniądze: sól, herbata, suszone ryby – starały się pełnić ww. funkcje, lecz ich żywotność, jako pieniądza była krótka

Przykładem pieniądza, który nie pełni ww. funkcji: baran ;) (nietrwały, niepodzielny, baran baranowi nierówny)

Aby towar stał się pieniądzem musi być: jednorodny, trwały, podzielny i nieuciążliwy w przechowywaniu.

Zaczęto szukać pieniądza wśród metali, aby spełniały ww. cechy.

I system monetarny – system wielometalowy (żelazo, miedź, srebro), spełniał wszystkie pożądane cechy, sprawiał jednak problemy z ustaleniem relacji między tymi pieniędzmi (miedź a żelazo), dlatego też rzadkość odgrywała istotną rolę – im metal był rzadszy, tym cenniejszy. Przechowywano i wycofywano z obiegu najbardziej rzadkie towary (metale), mniej rzadkie pełniły funkcje płatnicze i miernika wartości. Doprowadziło to do upadku tego systemu.

II system monetarny – system dwumetalowy, bimetalowy (złoto i srebro), formy, w jakiej używano te metale, jako pieniądze: Waga – ważono metal w czasie transakcji, później wytapiano kulki z metalu o określonej wadze Monety

Proces psucia pieniądza – kiedyś mógł to robić każdy, obecnie tylko emitent (Bank Centralny), kiedyś wtapiano do kulek gorszy metal (podróbka), dlatego postanowiono je spłaszczyć (monety). Z monet zeskrobywano metal rzadki („Pieniądz czerwieni się ze wstydu”), dlatego oznakowano monety pieczęcią z obu stron. Następnie poddano je frezowaniu (rowki na brzegach, po praz pierwszy w Anglii)

Prawo Kopernika-Greshama – jeśli, jednocześnie istnieją dwa rodzaje pieniądza, pod względem prawnym równowartościowe, ale jeden z nich jest postrzegany jako lepszy (o większej zawartości kruszcu), ten "lepszy" pieniądz będzie gromadzony (tezauryzacja), a w obiegu pozostanie głównie ten "gorszy".

Po raz pierwszy w systemie dwumetalowym ustanowiono relację między srebrem a złotem → parytet (relacja urzędowa w jakiej jeden metal wyrażany jest drugim), miało to wzmocnić system monetarny.

Przyczyną przejścia z systemu bimetlowego na jednometalowy było to, że oba metale były przedmiotem transakcji rynkowych, dlatego relacja urzędowa nie była równa relacji rynkowej. Jeśli na rynku złoto było droższe od srebra niż parytet to zamieniano srebro na złoto urzędowo, a potem na rynku na srebro – i odwrotnie, dlatego jeden z metali wycofano.

III system monetarny (1szy system złoty) – jednometalowy, wybrano złoto, stało się tak, bo odgrywały w tym rolę czynniki ekonomiczne, polityczne i wywodzące się z cech metali:

Srebro jest zbyt miękkie i zbyt ciężkie (złoto fizycznie lepsze) Indie zakochały się w srebrze i importowały ej w ogromnych ilościach (Anglia pierwsza przeszła na złoto, bo ogołociła się ze

srebra, całe sprzedała Indiom) Francja musiała wypłacić ogromne odszkodowanie w złocie Niemcom, oba kraje przeszły na złoto wzorując się na Anglii

Podział pracy i rozwój handlu doprowadził do wzrostu ilości transakcji. Dokonywanie ich w złocie stało się niewygodne i uciążliwe. Przekazywano złoto do złotników, którzy wydawali kwity depozytowe (za ich pomocą dokonywano transakcji). Później kwity wydawano na okaziciela. Doszło do podziału złotników na jubilerów i bankierów, których kwity stały się banknotami, posiadającymi cechy pieniądza.

Inne formy pieniądza papierowego: weksle (Anglia), papiery skarbowe (asygnaty – król lub rząd emitował je w zamian za realizację zamówień państwowych, zwłaszcza wojskowych).

Kiedy asygnaty stały sie niewygodne, a król potrzebował pieniędzy zawierał układ z jednym z banków, który miał go sfinansować, w zamian bank otrzymywał wyłączność na emisję banknotów (tak powstały Banki Centralne). Pozostawienie rezerw w banku skusiło je do emisji większej ilości banknotów niemających pokrycia – doprowadziło to do upadku banku, gdyż ludzie zaniepokojeni (zauważyli, że z obiegu jest za dużo kwitów – chcieli wybrać swoje złoto) zaczęli wybierać swoje depozyty. Jeden bank ciągnął do upadku pozostałe.

Bank Centralny – pierwszy, Anglia XVII w.

Uczestnicy rynku, którzy mieli nadwyżkę kapitału (złoto) lub rezerwy, oddawali je do banku. Banki oddawały te depozyty do Banku Centralnego, w zamian otrzymując kwity depozytowe – banknoty mające pokrycie w złocie.

Państwa zmuszały czasem Banki Centralne do większej emisji banknotów – doprowadzało to do zawieszenia wymienialności (forma psucia pieniądza) na określony czas.

W USA 40% emisji banknotów musi mieć pokrycie w złocie.

1913 r. - Bank Centralny w USA, 12 banków stanowiące system rezerwy federalnej.

Złoto mogło napłynąć do kraju tylko poprzez eksport. Każdy napływ złota dawał bankowi możliwość do wzrostu ilości banknotów i odwrotnie. I i II Wojna Światowa stały się przyczyną upadku tego mechanizmu. Do tego momentu był to okres pełnej wymienialności banknotów na złoto.

Dolary w Polsce pełniły funkcję pieniądza (3 cechy) + funkcję kapitału – wymieniano złoto na dolary i je oszczędzano (potajemnie). Wiedziano, że pieniądz się pomnoży, bo bardzo wysoko dolary stały na czarnym rynku.

Dolaryzacja gospodarki – dolary funkcjonowały obok złotego i na czarnym rynku.

IV system monetarny (2gi system złoty) – system sztabowo-złoty (banknoty wymieniane były na złoto w postaci ogromnych sztab, co wymagało posiadania większej ich ilości), przeszło się na niego po wojnie, większość ludzi nie miało tyle pieniędzy, aby wymienić je na sztabkę złota.

Kiedy banki komercyjne miały dużo pieniędzy to wymieniały je w Banku Centralnym na sztaby złota.

V system monetarny (3ci system złoty) – system dewizowo złoty, systemy po obu wojnach. Udział Aliantów w II Wojnie Światowej powodował naruszanie rezerw złota, by finansować wojnę. USA finansowały wojnę dostarczając broń, ludzi itd. Po wojnie całe złoto przepłynęło do USA z Europy. Stąd nowy system monetarny. Jedni woleli wrócić do złota, inni przejść na pieniądz papierowy. Wybrano system dewizowo-złoty. Kurs utrzymywany jest na walucie, która wymieniana jest na złoto (dolar amerykański) – system dolarowo-złoty. Wszystkie kraje tego systemu utrzymywały stabilność kursu własnej waluty do dolara (parytet 35 $ za uncję). Banki zebrały ogromne ilości dolarów, które chciały wymieniać na złoto, dlatego ogromne ilości złota wypłynęły z USA (a nawet doprowadziło to do nie wywiązania się z tej wymienialności). Upadek systemu dewizowo-złotego – prezydent Nixon, 1971 r. Kraje europejskie musiały doprowadzić do ustanowienia kursu swojej waluty na dolarze. System upadł na skutek zbyt dużej ilości dolarów w obiegu, co prowadziło do niewywiązywania się z wymienialności.

VI system monetarny – system pieniądza symbolicznego (od 1971 r.)

KREACJA PIENĄDZA I PILITYKA PIENIĘŻNA

Za emisję pieniądza odpowiada: Bank Centralny System banków komercyjnych – kreuje dużo więcej pieniądza gotówkowego, kreuje tyle na ile pozwoli mu Bank Centralny

Przykład kreacji pieniądza:

Bank I generacji: 1000 os. wpłaca po 1 zł = 1000 zł, 20 % (200 zł) zostaje w postaci rezerwy, a reszta jest przekazana na udzielenie kredytu (800 zł) – bezgotówkowo!!! – i otwiera kredytobiorcy rachunek kredytowy.

Kredytobiorca poleceniem przelewu spłaca zobowiązania (800 zł) w banku II generacji. Bank ten zostawia sobie 20 % (160 zł) na rezerwę, a 640 zł przeznacza na kredyt. Klient wydaje 640 zł tzn. przelewa je na rachunek akurat kogoś w tym samym banku. Bank nie dość, że dostanie kredyt z odsetkami to ma znowu te 640 zł na udzielenie kolejnego kredytu.

Z tego 1000 zł przy stopie rezerw 20% od banku I do X generacji wytworzono 5000 zł czyli 5 razy tyle co było.

Skąd bierze się stopa rezerwy obowiązkowej: Jest narzucona bankowi (np. 20%) Banki są konkurencyjne i starają się jak najwięcej kasy dać na kredyt, żeby na tym zyskać, więc jak najmniej pieniędzy chcą

zostawić, jako rezerwę. Rezerwa ustalona jest grą rynkową i w różnych bankach będzie podobna.

Banki niechętnie pozbywają się – wypłacają, gotówki, bo jej nie mają.

Kreacja pieniądza kończy się kiedy klient chce pożyczkę gotówkową lub wyjmuje gotówkę.

Pieniądz w ujęciu zasobowymM0 < M1 < M2 < M3 < L = M4

B0 = M0 – baza monetarna, pieniądz o najwyższej sile, najbardziej płynny. Jest to pieniądz gotówkowy, który jest w obiegu i pozostaje w posiadaniu podmiotów niebankowych i rezerwa obowiązkowa banków komercyjnych na rachunkach w Banku Centralnym, oraz rezerwa nieobowiązkowa (dobrowolna).

M1 – zawiera w sobie M0 + pieniądze na rachunkach bankowych podmiotów niebankowych a ‘vista (wkłady oszczędnościowe płatne na żądanie), jest prawie tak płynny jak gotówka, realizuje operacje transakcyjne.

M2 – zawiera w sobie M1 + krótkoterminowe depozyty bankowe. Odzyskuje płynność np. po wcześniejszym wypowiedzeniu terminu. Mniejsza płynność, pełni funkcję przechowywania wartości.

M3 – zawiera w sobie M2 + depozyty długoterminowe (książeczki oszczędnościowe). Jeszcze bardziej mniej płynny, lepiej pełni funkcję przechowywania wartości.

M4 = L – M3 + składa się ze wszystkich instrumentów, które są przechowywane w postaci papierów wartościowych, mniej płynne, trzeba czasu żeby wymienić je na płynność.

Zależności, relacje pomiędzy zasobami: M1 = 2 M0 4M1 = M2 5M1 = M3 6M1 = L = M4

SYSTEM BANKOWY

System bankowy – instrumenty, instytucje, rynki bankowe, jednym z podmiotów jest bank, a drugim gospodarstwa domowe, instytucje finansowe.

Zadania systemu bankowego: Tworzenie pieniądza gotówkowego (bank centralny) Tworzenie pieniądza wkładowego, który jest źródłem pieniądza kredytowego (banki komercyjne) Pośredniczenie w transferze między podmiotami nadwyżkowymi, a deficytowymi (po części banki komercyjne i

Bank centralny)

Funkcje systemu bankowego: Tworzenie pieniądza gotówkowego (funkcja monetarna) – Bank centralny

o Pieniądz największej rangi, określany ,jako baza monetarna M0, ma największą płynność Tworzenie zdecentralizowanego pieniądza wkładowo-żyrowego – Banki komercyjne

o Przekształcanie oszczędności podmiotów nadwyżkowych w kapitał i inwestycję w celu pomnożenia kapitałuo Im więcej pieniędzy na RORach tym więcej pieniędzy kredytowych można wykreować

Pośredniczenie w transferze środków pieniężnych – Bank centralny i banki komercyjneo Transfer płynności między bankami

Transformacja oszczędności w kapitał – Banki komercyjneo Dokonuje się między podmiotami za pośrednictwem banków komercyjnycho Bank zamienia rozproszone oszczędności w formę kapitału (kredyty bankowe kierowane głównie do

przedsiębiorstw, które poszukują kapitału) Transformacji ryzyka – Bank centralny i komercyjne

o Przejmują na siebie ryzyko podjętej przez klienta transakcji

M0 M1

M2

M3

L

o Banki komercyjne realizują je poprzez gwarancje (przeniesienie, transfer ryzyka na gwaranta, którym może być bank)

o Działalność kredytowa jest najbardziej ryzykowna Sprawowanie kontroli – Bank Centralny i komercyjne

o Banki komercyjne – każde udostępnienie kapitału to roztoczenie nadzory i kontrola nad tym podmiotemo Bank centralny – kontrola nad bankiem komercyjnym

Zadania Banku Centralnego: Jako Bank Emisyjny:

o Tworzy pieniądz gotówkowyo Tworzy pieniądz żyrowy – forma pieniądza występująca tylko w postaci zapisu na rachunkach bankowych,

kreowany przez banki poprzez udzielanie kredytów Jako Bank Państwowy:

o Udziela kredytów (NBP nie udziela kredytów)o W imieniu państwa emituje papiery skarboweo Deponuje wolne środki pieniężne państwa

Jako Bank Bankówo Reguluje płynność całego systemu bankowegoo Reguluje wielkość tworzonego przez banki komercyjne pieniądza bankowegoo Reguluje obiekt emitowanego pieniądza gotówkowego i żyrowego

WIBOR – Warsaw Interbank Offered Rate, wysokość oprocentowania pożyczek na polskim rynku międzybankowym, cena pożyczki, otwarcie lokaty w danym banku.

WIBID – Warsaw Interbank Bid Rate, roczna stopa procentowa, jaką płacą banki za środki przyjęte w depozyt od innych banków, cena przyjęcia depozytu,, ile bank zapłaci za np. złożony u niego depozyt.

Bank Centralny śledzi jak zmieniają się stany rezerw na rachunkach bankowych, obserwuje zmianę cen transakcji WIBORU I WIBIDU, gdy cena WIBORU jest przez niego nie akceptowalna – interweniuje.

Rynek międzybankowy – bankowy rynek pieniądza, transakcje między bankami, pieniądz jest przedmiotem handlu.Rynek dżentelmenów – zgłoszenie gotowości zawarcia transakcji jest równoznaczne z jej zawarciem, raz zawarta transakcja jest transakcją ostateczną. Rynek ten jest wirtualny, nie ma zorganizowanego miejsca. Proces ustalania ceny trwa dotąd, dopóki popyt nie zrówna się z podażą.

Popyt na pieniądz – zgłaszany jest przez banki komercyjne, u których jest zapotrzebowanie na płynność, które nie może być pokryte własnymi rezerwami. Popyt jest zdeterminowany – banki muszą zaopatrzyć się w płynność.

Podaż na pieniądz – generowana jest przez banki, które mają nadwyżkę rezerw (nadpłynność) i są w stanie odstąpić od nadwyżki na pewien czas.

Cele polityki pieniężnej: Końcowe – finansowanie realnego wzrostu gospodarczego Główne – stabilizacja wartości pieniądza (cel inflacyjny 2,5 %) Poboczne – stabilizacja kursu walutowego Krótkookresowe – neutralizacja spekulacyjnego dopływy i odpływu „gorącego” pieniądza z zagranicy Długofalowe – ustalenie reguł ekspansji pieniądza, „pieniądza ma być tyle ile ma być” – tyle, aby dostosować

go do wzrostu gospodarczego (wzrost gospodarczy = wzrost pieniądza) Pomocnicze – dopasowanie do wzrostu gospodarczego stopy ekspansji pieniądza

Operacje otwartego rynku – działania banku centralnego na płynność rynku międzybankowego

Cena kupującego

Cena sprzedającego

Wolna gospodarka

rynkowa

Podaż

PopytPodaż

Popyt

Popyt Podaż

Cel

Ustalenie ceny

Transakcje, w których bank centralny kupuje papiery wartościoweo Operacje zasilające – powodują

zwiększenie płynności sektora bankowego Transakcje, w których bank centralny sprzedaje

papiery wartościowe lub emituje własne papiery wartościoweo Operacje absorbujące – powodują

zmniejszenie płynności sektora bankowego

Transakcje bezwarunkoweo Natychmiastowe transakcje

kupna/sprzedaży papierów wartościowych przez bank centralny od banków

o Powodują trwałe zmiany płynności sektora bankowego (oddziaływanie długoterminowe, strukturalne)

Transakcje warunkowe

o Jednoczesne zawarcie transakcji pomiędzy bankiem centralnym a bankami, transakcji natychmiastowej kupna/sprzedaży papierów wartościowych i przeciwstawnej do niej transakcji terminowej

o Powodują czasem zmiany płynności sektora bankowego (oddziaływanie operacyjne, krótkoterminowe)

Bony skarbowe – są emitowane dla wyrównania płynności

Cena pieniąza jest za wysoka, gdy jest za niska płynność

Cena pieniądza jest za niska, gdy jest nadpłynność (sprzedaż papierów wartościowych)

Mechanizm oddziaływania zasilających Operacji Otwartego rynku (transakcje bezwarunkowe): Bank centralny chce obniżyć wysokość stopy procentowej na rynku Kupuje papiery wartościowe po cenie wyższej niż występująca na rynku Oferuje bankom niższą stopę procentową od występująca na rynku Proponuje, zatem bankom bardziej opłacalną formę kredytu na pokrycie ich niedoborów płynności Wielkość płynności środków w obiegu zwiększa się (zwiększa się przez to możliwość kreacji pieniądza

wkładowego przez banki) Rynkowe stopy procentowe kredytów (a w konsekwencji lokat) ulegają obniżeniu z uwagi na konkurencyjność

przeprowadzanych przez bank centralny operacji kupna i większą dostępność pieniądza na rynku

Mechanizm oddziaływania absorbujących Operacji Otwartego rynku (transakcje bezwarunkowe): Bank centralny chce podnieść wysokość stopy procentowej na rynku Sprzedaje papiery wartościowe po cenie niższej niż występująca na rynku Oferuje bankom wyższą stopę procentową od występująca na rynku Proponuje, zatem bankom bardziej opłacalną formę lokaty ich nadwyżek płynności Wielkość płynności środków w obiegu zmniejsza się (zmniejsza się przez to możliwość kreacji pieniądza

wkładowego przez banki) Rynkowe stopy procentowe lokat (a w konsekwencji kredytów) ulegają podwyższeniu z uwagi na

konkurencyjność przeprowadzanych przez bank centralny operacji sprzedaży i mniejszą dostępność pieniądza na rynku

Rynek międzybankowy – banki starają się uzupełnić płynność lub ulokować tam nadpłynność, by cena waluty krajowej była na stabilnym poziomie.

Mechanizm oddziaływania swapów walutowych (transakcje warunkowe): Bank centralny chce umocnić (osłabić) kurs waluty krajowej Sprzedaje (kupuje) waluty obce za walutę krajową na międzybankowym rynku z

przyrzeczeniem ich odkupu w ustalonych terminach i po określonym kursie Banki komercyjne płacą walutą krajową (zagraniczną) by zwiększyć (zmniejszyć) na nią

popyt a przez to jej kurs Następuje tymczasowy spadek (wzrost) płynnych rezerw banków komercyjnych Po okresie umownym trwania operacji swapowej, dokonywana zostaje operacja

terminowego odkupu (odsprzedaży) waluty obcej W wyniku realizacji operacji terminowej, płynność systemu bankowego, która została

uprzednio zaabsorbowana (zasilona) zostaje zwrócona (odebrana) systemowi bankowemu

Instrumenty polityki pieniężnej Banku Centralnego

BANK CENTRALNY

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU

POLITYKA REZERW OBOWIĄZKOWYCH

KREDYTY REFINANSOWE

Tym

czas

owy

efek

t ku

rsow

y i j

ego

neut

raliz

acja

Efek

t ku

rsow

y

PŁYNNE REZERWY FINANSOWE