WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY
description
Transcript of WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY
![Page 1: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/1.jpg)
WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ
SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY
WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ
SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY
Wykład dla I roku
Zaocznego Studium Geografii
w roku akademickim 2007/8
![Page 2: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/2.jpg)
Ziemia: jedna całośćhierarchiczna struktura systemu
Ziemia: jedna całośćhierarchiczna struktura systemu
![Page 3: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/3.jpg)
Skomplikowany świat
Skomplikowany świat
Narysowana przez program komputerowy sieć troficzna północno-zachodniego Atlantyku (Lavigne 1996)
![Page 4: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/4.jpg)
LUDZIEI TWORZONE PRZEZ NICH MODELE
OTACZAJĄCEGO ŚWIATA
LUDZIEI TWORZONE PRZEZ NICH MODELE
OTACZAJĄCEGO ŚWIATA
Obserwowanezjawiska
Teoria
Wyjaśnianie
Testowanie(walidacja)
NAUKOWE POZNAWANIE ŚWIATA
![Page 5: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/5.jpg)
Naukowametodologia poznawaniaprzyrody
Naukowametodologia poznawaniaprzyrody
![Page 6: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/6.jpg)
Testowanie hipotezy:„palenie papierosów zwiększa ryzyko raka płuc”
![Page 7: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/7.jpg)
LUDZIEI TWORZONE PRZEZ NICH MODELE
OTACZAJĄCEGO ŚWIATA
POJĘCIE SYSTEMU – TRZY ZASADY
LUDZIEI TWORZONE PRZEZ NICH MODELE
OTACZAJĄCEGO ŚWIATA
POJĘCIE SYSTEMU – TRZY ZASADY
1. Wyodrębnienie systemu od otoczenia. System jest to pewna całość, która znajduje się w określonych wzajemnych stosunkach ze swoim otoczeniem. Dzięki ograniczeniu tych stosunków system zachowuje pewną autonomię.
2. Budowa systemu z podsystemów, które oddziaływają na siebie wzajemnie, przy czym interakcje te mają istotny wpływ na właściwości systemu jako całości.
3. Ograniczona zmienność systemu w czasie. System podlega większym lub mniejszym zmianom w czasie, ale zachowuje przy tym pewne właściwości podstawowe, swoją istotę.
![Page 8: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/8.jpg)
LUDZIE I TWORZONE PRZEZ NICH MODELE OTACZAJĄCEGO ŚWIATA
CECHY SYSTEMÓW
LUDZIE I TWORZONE PRZEZ NICH MODELE OTACZAJĄCEGO ŚWIATA
CECHY SYSTEMÓW
1. System jest pojęciem abstrakcyjnym, gdyż zakłada generalizację, czy też idealizację świata realnego.
2. Wszystkie systemy charakteryzują się pewną strukturą – organizacją wewnętrzną.
3. Cechą wyróżniającą konkretny system w stosunku do otaczającego go świata są strukturalne i funkcjonalne zależności między jego składnikami.
4. Zależności funkcjonalne implikują istnienie przepływu (transferu) pewnych obiektów.
5. Zależności funkcjonalne wymagają istnienia pewnej siły sterującej lub źródła energii.
6. Wszystkie systemy funkcjonują do pewnego stopnia jednakowo.7. Wszystkie systemy wykazują pewien stopień integracji w czasie i
w przestrzeni.
![Page 9: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/9.jpg)
LUDZIE I TWORZONE PRZEZ NICH MODELE OTACZAJĄCEGO ŚWIATA
SYTEMY TERMODYNAMICZNE = SYSTEMY ENERGII
LUDZIE I TWORZONE PRZEZ NICH MODELE OTACZAJĄCEGO ŚWIATA
SYTEMY TERMODYNAMICZNE = SYSTEMY ENERGII
DEFINICJA: Systemem termodynamicznym nazywamy wyodrębnioną „porcję” materii wraz energią w niej zawartą, oraz zjawiska wymiany energii między systemem oraz jego otoczeniem.
System energii zajmuje określone miejsce w przestrzeni i w czasie zdefiniowane przez jego granicę, oddzielającą go od reszty świata – otoczenia systemu.
System energii jest charakteryzowany przez jego stan będący odzwierciedleniem trzech jego właściwości:
• elementów budujących system,• ich atrybutów czy też stanów,• relacji między elementami decydujących organizacji systemu.
![Page 10: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/10.jpg)
LUDZIEI TWORZONE PRZEZ NICH MODELE
OTACZAJĄCEGO ŚWIATA
MODELE TERMODYNAMICZNE
=MODELE ENERGII
LUDZIEI TWORZONE PRZEZ NICH MODELE
OTACZAJĄCEGO ŚWIATA
MODELE TERMODYNAMICZNE
=MODELE ENERGII
Systemizolowany
Systemzamknięty
Systemotwarty
energia energia
materia
energia energia
materia
![Page 11: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/11.jpg)
Systemy: izolowany,zamknięty i otwarty
![Page 12: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/12.jpg)
SYSTEM OTWARTY np. jezioroMateria i energia zarówno dopływają, jak i uciekają z systemu
![Page 13: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/13.jpg)
SYSTEM ZAMKNIĘY np. akwariumTylko energia jest wymieniana z otoczeniem
SYSTEM IZOLOWANY np. lustrzany pojemnikNie zachodzi żadna wymiana między wnętrzem systemu, a jego otoczeniem
![Page 14: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/14.jpg)
Pojęcia służące do opisu systemów (przyrodniczych)
![Page 15: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/15.jpg)
LUDZIE I TWORZONE PRZEZ NICH MODELE OTACZAJĄCEGO ŚWIATA
RÓWNOWAGA SYTEMU
LUDZIE I TWORZONE PRZEZ NICH MODELE OTACZAJĄCEGO ŚWIATA
RÓWNOWAGA SYTEMU
![Page 16: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/16.jpg)
LUDZIE I TWORZONE PRZEZ NICH MODELE OTACZAJĄCEGO ŚWIATA
RÓWNOWAGA SYTEMU
LUDZIE I TWORZONE PRZEZ NICH MODELE OTACZAJĄCEGO ŚWIATA
RÓWNOWAGA SYTEMU
neutralna
stabilna
chwiejna
metastabilna
![Page 17: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/17.jpg)
LUDZIE I TWORZONE PRZEZ NICH MODELE OTACZAJĄCEGO ŚWIATA
MECHANIZM SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO
LUDZIE I TWORZONE PRZEZ NICH MODELE OTACZAJĄCEGO ŚWIATA
MECHANIZM SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO
Czynnikstymulujący
Czynnikograniczający
RECEPTOR
URZĄDZENIESTERUJĄCE
URZĄDZENIESTERUJĄCE
Informacja
Informacja
Oddziaływanie
Odziaływanie zwrotne
![Page 18: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/18.jpg)
DODATNIE SPRZĘŻENIE ZWROTNE:• Jasna powierzchnia odbija od 40 do 90% padającego światła
słonecznego.• Atmosfera ponad powierzchnią śniegu i lodu oziębia się, a
to powoduje rozrost pokrywy lodowej.
• Powiększenie pokrywy śnieżnej i lodowej indukuje dalsze oziębienie.
![Page 19: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/19.jpg)
NEGATYWNE SPRZĘŻENIE ZWROTNE:• Wzrastająca emisja CO2 i innych gazów ze źródeł
przemysłowych i transportu samochodowego powoduje dodatkowy efekt cieplarniany i wzrost temperatury.
• Wzrost temperatury powoduje wzmożone parowanie z oceanów i wzrost zachmurzenia
• Chmury silnie odbijają promieniowanie słonecznie i powodują ochłodzenie
![Page 20: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/20.jpg)
Systemy dynamiczne to takie w których dopływająca energia jest zużywana na pracę, która wraz z upływem czasu zmienia warunki ich funkcjonowania lub ich stan
Energia posiada zdolność do wykonywania pracyProces to sposób w jaki zachodzą zmiany:• wulkanizm• procesy górotwórcze• erozja• Powodzie
Większość systemów przyrodniczych na Ziemi to systemy dynamiczne
![Page 21: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/21.jpg)
Systemy dynamicznektóre dążą do stanu równowagi
Stan równowagi systemu:dopływy energii/materii równoważą ubytki
Przykład: OCEANYZasoby wody i rozpuszczonych soli zmieniły się niewiele w czasie ostatnich kilku tysięcy lat
Lecz co działo się w dłuższym przedziale czasu?Czy w innej perspektywie możemy uważać oceany za system w stanie równowagi?
![Page 22: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/22.jpg)
~20 tys. lat temu poziom oceanów był o 120 m niższy niż obecnie; północne części kontynentów na półkuli N pokryte były rozległymi czapami lodowymi
W okresie pomiędzy 16 a 8 tys. lat BP globalne ocieplenie spowodowało zanik lądolodów z wyjątkiem grenlandzkiego i antarktycznego
Oceany nie mogły utrzymywać wtedy istniejącego poprzednio stanu równowagi dopływ > odpływ
Wzrost poziomumorza
![Page 23: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/23.jpg)
Ziemia jako systemErupcja wulkanu Pinatubo w 1991
Zwykły rozkład pyłów w atmosferze (poza obszarem Oceanu Indyjskiego) w okresie od 19 do 27 czerwca 1991
Pas cząstek pochodzących z erupcji w strefie równikowejw okresie od 8 do 14 sierpnia 1991
![Page 24: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/24.jpg)
Wpływ erupcji wulkanicznych na klimat
![Page 25: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/25.jpg)
Efekt klimatyczny erupcji Pinatubo
![Page 26: WSTĘP DO GEOGRAFII FIZYCZNEJ SYSTEMOWY OBRAZ PRZYRODY - PODSTAWY](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051115/56814908550346895db64093/html5/thumbnails/26.jpg)
Jakie zmiany w środowisku wywołała erupcja Pinatubo w 1991 roku?
• Spadek średniej globalnej temperatury powietrza w wyniku oddziaływania odbijających promieniowanie słoneczne gazów i popiołów. Między sierpniem 1992 a sierpniem 1993 temperatura obniżyła się o 0,5C powodując okresowe odwrócenie trendu globalnego ocieplenia.
• Anomalie pogodowe na całej kuli ziemskiej:• huragan Andrew na Atlantyku w sierpniu 1992,• huragan Iniki na Pacyfiku we wrześniu 1992,• długotrwałe opady i powodzie w zachodniej części
USA latem 1993 roku.