WSTĘPDO

GEOGRAFII FIZYCZNEJ

Wykład dla I rokuZaocznego Studium Geografiiw roku akademickim 2007/8

Program wykładu• Wykładowca• Geografia fizyczna: zakres i metodologia• Problematyka wykładów• Literatura wymagana i zalecana• Zakres wiadomości wymaganych na

zaliczeniu• Forma i termin zaliczenia

Wykładowca

• Dr Alfred Stach• Instytut Paleogeografii i Geoekologii,

Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych

• Specjalność: geografia fizyczna, geomorfologia, hydrologia, GIS, geostatystyka, modelowanie matematyczne

• Collegium Geographicum, IIp, pokój 216, tel. 0-61-829-6179, e-mail: frdstach@amu.edu.pl

Co to jest geografia?• Badanie zjawisk naturalnych i będących dziełem ludzkich

społeczeństw w ich aspekcie przestrzennym• Pierwsza zachowana mapa jest datowana na 2300 lat BC.

Pierwsze znane kompendium wiedzy geograficznej autorstwa Herodota pochodzi z V w. BC.

Mapa z 1560 roku

• Nazwę „Geografia” użył po raz pierwszy Strabon (64 BC – 20 AD). Zatytułował tak swoje 17 tomowe dzieło opisujące znane wówczas części świata.

• Prekursorem podziału geografii na „fizyczną” i „społeczno-ekonomiczną” był Bernhardus Varenius (1650, Geographia generalis)

Rozwój geografii

• Gromadzenie i opisywanie faktów• Klasyfikacja zjawisk• Interpretacja zjawisk – stawianie i

weryfikacja hipotez.• Sformułowanie paradygmatu. Budowa teorii

– od prostych do złożonych – i ich walidacja• Aplikacja teorii – prognozowanie• Kryzys – niezgodność teorii z faktami

empirycznymi. Zmiana paradygmatu ….

Krzywa logistyczna – modelem rozwoju nauki

024839-2

19001900 19201920 19401940 19601960 19801980 20002000 20202020 20402040 20602060 20802080 30002100

2020

4040

6060

8080

100100100 BILLION

BARRELS

Billion Barrels

of Oil Equivalent

per Year (GBOE)

Billion Barrels

of Oil Equivalent

per Year (GBOE) Natural

GasNatural

Gas

HydroelectricHydroelectric

Crude OilCrude Oil

Solar, WindGeothermal

Nuclear Electric

1993

CoalCoal

24929

Decreasing

Decreasing

Fossil FuelsFossil Fuels

New

TechnologiesN

ew Technologies

World Energy DemandWorld Energy Demand

after Edwards,AAPG 8/97

Czym aktualnie zajmuje się geografia fizyczna?

Współcześnie najważniejszym zadaniem geografii fizycznej jest:

Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych planety

Problematyka wykładów:Punkt wyjścia

• Trefil, James, 1996: The edge of the unknown. 101 things you don’t know about science and no one else does either. (Wydanie polskie: Na progu nieznanego. 101 pytań, na które nauka jeszcze nie zna odpowiedzi. Wydawnictwo Wiedza i Życie.)

• Milenijny numer miesięcznika „Świat Nauki” (polska

edycja „Scientific American”) ze stycznia 2000 roku pod hasłem „Co uczeni będą wiedzieć w roku 2050”.

• Jubileuszowy numer tygodnika „Science” – 125 najważniejszych problemów naukowych na 125 lecie pisma (z 1 lipca 2005 roku - tom 309 )

Najważniejsze problemy naukowe w zakresie Nauk o Ziemi w 2005 roku

według tygodnika „Science”• Problem 10: Co

się dzieje we wnętrzu Ziemi?

• Problem 23: Jak gorący będzie świat po efekcie cieplarnianym?

• Problem 25: Czy Malthus się myli?

Najważniejsze problemy naukowe w zakresie Nauk o Ziemi w 2005 roku

według tygodnika „Science”• Problem 10: Co

się dzieje we wnętrzu Ziemi?

• Problem 23: Jak gorący będzie świat po efekcie cieplarnianym?

• Problem 25: Czy Malthus się myli?

A na początek ….Systemowy obraz przyrody

Program wykładu• Wykładowca• Geografia fizyczna: zakres i metodologia• Problematyka wykładów• Literatura wymagana i zalecana• Zakres wiadomości wymaganych na

zaliczeniu• Forma i termin zaliczenia

Literatura wymaganai zalecana

• Na studiach stacjonarnych wymagania egzaminacyjne to w 50% wiedza przekazywana na wykładach i ćwiczeniach, a w 50% wiedza opanowywana samodzielnie przez studenta zgodnie z wskazaniami wykładowcy.

• Na studiach zaocznych ten stosunek jest inny:20 – 30% - wykłady i ćwiczenia;70 – 80% - lektura i praca samodzielna.

Literatura wymagana

1. KSIĄŻKI:• Allen, P.A., 2000: Procesy kształtujące

powierzchnię Ziemi. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Rozdziały 1 i 2.

• Van Andel, T.H. 1997: Nowe spojrzenie na starą planetę. Zmienne oblicze Ziemi. PWN, Warszawa.

Literatura wymagana2. ARTYKUŁY Z MIESIĘCZNIKA ŚWIAT

NAUKI (z lat 1996 – 2004 można zamówić w Internecie pod adresem http://www.swiatnauki.pl/ - ok. 30 zł):

• Alley, R.B., Bender, M.L., 1998: Czas zamrożony w lodach Grenlandii. Świat Nauki, kwiecień 1998, strony 66-71.

• Bindschadler, R.A., Bentley, C.A., 2003: Topnienie Antarktydy. Świat Nauki, luty 2003, strony 34-41.

• Epstein, P.R., 2000: Globalne ocieplenie – czym nam grozi? Świat Nauki, listopad 2000, strony 28-35.

• Falkowski, P.G., 2002: Niewidzialny oceaniczny las. Świat Nauki, październik 2002, strony 50-57.

• Gurnis, M., 2001: Jak powstaje krajobraz Ziemi. Świat Nauki, maj 2001, strony 24-31.

• Hansen, J., 2004: Klimatyczna bomba z opóźnionym zapłonem. Świat Nauki, kwiecień 2004, strony 62-71.

• Hedin, L.O., Likens, G.E., 1997: Pył atmosferyczny i kwaśny deszcz. Świat Nauki, luty 1997, strony 55-58.

• Hoffman, R.N. 2004: Cyklony pod kontrolą. Świat Nauki, listopad 2004, strony 40-47.

Literatura wymagana3. ARTYKUŁY Z MIESIĘCZNIKA ŚWIAT

NAUKI:• Karl, T.R., Nicholls, N., Gregory, J., 1997: Klimat przyszłości. Świat Nauki, lipiec

1997, strony 22-27.• Karl, T.R., Trenberth, K.E., 2000: Wpływ człowieka na klimat. Świat Nauki,

styczeń 2000, strony 64-69.• King, M.D., Herring, D.D., 2000: Ziemia z orbity. Świat Nauki, lipiec 2000, strony

56-61.• Kring, D.A., Durda, D.D., 2004: Dzień w którym spłonął świat. Świat Nauki, luty

2004, strony 62-69.• Pinter, N., Brandon, M.T., 1997: Jak erozja tworzy góry. Świat Nauki, czerwiec

1997, strony 54-59.• Smil, V., 1997: Ludzkość a obieg azotu. . Świat Nauki, wrzesień 1997, strony 62-

67.• Stein, R.S., 2003: Sejsmiczne szepty i krzyki. Świat Nauki, luty 2003, strony 78-85.• Sturm, M., Perovich, D.K., Serreze, M.C., 2003: Roztopy na północy. Świat Nauki,

listopad 2003, stront 56-63.• Suess, E., Bohrmann, G., Greinert, J., Lausch, E., 2000: Płonący lód. Świat Nauki,

luty 2000, strony 38-47.

Literatura zalecana

4. KSIĄŻKI:• Stanley, S.M., 2002: Historia Ziemi.

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Rozdziały 1-10 i 20 (strony 1-340, 659-688).

• Weiner, J., 1999: Życie i ewolucja biosfery. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Rozdziały 1.2, 2, 3, 7.

Literatura zalecana5. ARTYKUŁY Z MIESIĘCZNIKA ŚWIAT NAUKI:• Charlson, R.J., Wigley, T.M.L., 1994: Aerozole siarczanowe a zmiany klimatu. Świat

Nauki, kwiecień 1994, strony 30-37.• Bonatti, E., 1994: Płaszcz ziemski pod basenami oceanicznymi. Świat Nauki, maj 1994,

strony 26-34.• Allègre, C.J., Schneider, S.H., 1994: Ewolucja Ziemi. Świat Nauki, grudzień 1994, strony

42-49.• Orgel, L.E., 1994: Narodziny życia na Ziemi. Świat Nauki, grudzień 1994, strony 51-58.• Gould, S.J., 1994: Ewolucja życia na Ziemi. Świat Nauki, grudzień 1994, strony 61-68.• Broecker, W.S., 1996: Chaotyczny klimat. Świat Nauki, styczeń 1996, strony 38-44.• Taylor, S.R., McLennan, S.M., 1996: Ewolucja skorupy kontynentalnej. Świat Nauki,

marzec 1996, strony 48-53.• Gehrels, T., 1996: Zderzenia z kometami i planetoidami. Świat Nauki, maj 1996, strony

32-38.• Fredrickson, J.K., Onstott, T.C., 1996: Życie w głębi Ziemi. Świat Nauki, grudzień 1996,

strony 26-31.• Kargel, J.S., Strom, R.G., 1997: Globalna zmiana klimatu na Marsie. Świat Nauki,

styczeń 1997, strony 48-56.

Literatura zalecana6. ARTYKUŁY Z MIESIĘCZNIKA ŚWIAT NAUKI:• Collier, M.P., Webb, R.H., Andrews, E.D., 1997: Eksperymentalna powódź w Wielkim

Kanionie. Świat Nauki, marzec 1997, strony 62-69.• Massonnet, D., 1997: Satelitarna interferometria radarowa. Świat Nauki, kwiecień 1997,

strony 38-45.• Schneider, D., 1997: Podnoszące się morza. Świat Nauki, maj 1997, strony 90-95.• Madigan, M.T., Marrs, B.L., 1997: Ekstremofile. Świat Nauki, czerwiec 1997, strony 60-65.• Diels, J.-C., Bernstein, R., Stahlkopf, K.E., Zhao, X.M., 1997: Laserowe piorunochrony.

Świat Nauki, październik 1997, strony 34-39.• Mende, S.B., Sentman, D.D., Wescott, E.M., 1997: Wyładowania atmosferyczne ponad

chmurami. Świat Nauki, październik 1997, strony 40-43.• Nori, F., Scholz, P., Bretz, M., 1997: Śpiewające piaski. Świat Nauki, listopad 1997, strony

66-71.• Bell, R.E., 1998: Gradientometria grawitacyjna. Świat Nauki, sierpień 1998, strony 56-61.• Glenn, E.P., Brown, J.J., O’Leary, J.W., 1998: Woda morska do nawadniania pól. Świat

Nauki, październik 1998, strony 64-69.• Wynn, J.C., Shoemaker, E.M., 1999: Kiedy piaski zajaśniały ogniem. Świat Nauki, styczeń

1999, strony 48-55.• MacDonald, I.R., 1999: Naturalne wycieki ropy naftowej. Świat Nauki, styczeń 1999,

strony 64-69.• Bullock, M.A., Grinspoon, D.H., 1999: Globalna zmiana klimatu na Wenus. Świat Nauki,

maj 1999, strony 26-33.• González, F.I., 1999: Tsunami. Świat Nauki, lipiec 1999, strony 30-39.

Literatura zalecana7. ARTYKUŁY Z MIESIĘCZNIKA ŚWIAT

NAUKI:• Bernstein, M.P., Sandford, S.A., Allamandola, L.J., 1999: Pozaziemskie cząsteczki

życia. Świat Nauki, wrzesień 1999, strony 50-58.• Hoffman, P.F., Schrag, D.P., 2000: Ziemia jak kula śniegu. Świat Nauki, marzec 2000,

strony 70-77.• Wettlaufer, J.S., Dash, J.G., 2000: Topnienie poniżej zera. Świat Nauki, kwiecień

2000, strony 52-55.• Herzog, H., Eliasson, B., Kaarstad, O., 2000: Wyłapywanie gazów cieplarnianych.

Świat Nauki, maj 2000, strony 58-65.• Beardsley, T., 2000: Anatomia huraganu. Świat Nauki, czerwiec 2000, strony 64-69.• Hazen, R.M., 2001: Twarde życia początki. Świat Nauki, czerwiec 2001, strony 72-80.• Becker, L., 2002: Pod ostrzałem. Świat Nauki, maj 2002, strony 52-60.

Strona internetowa wykładów

Program wykładu• Wykładowca• Geografia fizyczna: zakres i metodologia• Problematyka wykładów• Literatura wymagana i zalecana• Zakres wiadomości wymaganych na

zaliczeniu• Forma i termin zaliczenia

ZALICZENIE• Wymagania do zaliczenia wykładu ze „Wstępu do geografii fizycznej”:§ treści przekazywane na wykładzie;§ poznanie obowiązkowych lektur;§ geografia fizyczna ogólna na poziomie szkoły średniej (zgodnie ze spisem

zagadnień).

• Forma zaliczenia ze „Wstępu do geografii fizycznej” (pierwszy termin i poprawka):

§ 10 pytań: 8 testowych i 2 otwarte;§ przy pytaniach testowych są podane cztery odpowiedzi;§ pytania testowe są podchwytliwe – nie wystarczy wiedzieć „w którym kościele

dzwoni” – wszystkie możliwości są uwzględnione: od braku poprawnej odpowiedzi do wszystkich odpowiedzi poprawnych;

§ pytania otwarte mają charakter problemowy: „Wyjaśnij ...”, „Dlaczego ...”, „Jaki jest związek ...” itp. Czasami trzeba narysować schemat lub objaśnić schemat podany w pytaniu.