Wspólne Polityki Unii Europejskiej

Wspólna Polityka Rolna

Dominika Milczarek

Wykład 2. Reforma Wspólnej Polityki Rolnej

2

Wskaźnik wsparcia producentów rolnych (PSE)

OECD: Producer Support Estimate (PSE) Procentowy wskaźnik określający wielkość transferu środków pieniężnych od konsumentów i podatników do producentów rolnych poprzez dotacje, ochronę rynku, obniżone

podatki

3

Wskaźnik wsparcia producentów rolnych (%PSE)

-5

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

UE

USA

Brazylia

Źródło: Kwieciński 2005

4

Wskaźnik wsparcia producentów rolnych (%PSE)

1986-1990

1993 1996 1999 2001

Czechy 57 28 13 24 17

Estonia 75 -32 7 7 13

Węgry 32 20 9 23 12

Łotwa 80 -40 3 22 16

Litwa 77 -37 5 16 11

Polska -4 15 23 19 10

Słowacja 50 26 11 25 11

Rumunia 45 16 12 20 24

UE-15 43 44 35 39 35

OECD-24 38 38 30 35 31Źródło: OECD

5

Regulacja rynków w UE

Regulacja dotyczy rynków m.in.: cukru, chmielu, pasz, mleka i

przetworów, mięsa baraniego i koziego, nasion, sadzonek i kwiatów, niektórych owoców i warzyw, surowca tytoniowego, wołowiny i cielęciny, mięsa drobiowego i jaj, olejów i tłuszczów roślinnych, wieprzowiny.

6

Regulacja rynków w UE

Na większości rynków – podtrzymywanie cen

opłaty importowe, subsydia eksportowe, zmienne opłaty wyrównawcze, ceny interwencyjne, publiczne zakupy interwencyjne;

gwarantują preferencyjne warunki zbytu; pozwalają niwelować różnice w dochodach

producentów.

Niektóre produkty – bezpośrednie dopłaty

7

System cenSystem cen regulowanychCeny ustalane w aktach prawnych Rady na

wniosek Komisji po konsultacjach z organizacjami rolniczymi Wspólnoty i Parlamentem Europejskim.

Propozycje cen rolnych uwzględniają: koszty produkcji rolnej; tendencje kształtowania się cen rolnych; skutki dla budżetu Unii Europejskiej.

8

Ochrona rynku UE

Instrumenty ochrony rynku UE: Opłaty wyrównawcze, Cła, Dopłaty eksportowe, Opłaty eksportowe, Kontyngenty i certyfikaty.

9

Skutki WPR

WPR osiągnęła początkowo zakładane cele: Wzrost wielkości produkcji i

produkcyjności, Stabilizacja rynków, Zwiększenie poziomu

samowystarczalności, Ochrona rolników przed fluktuacjami cen

na rynkach światowych.

10

Rozwój samowystarczalności UE

11

Skutki WPR

Ale pojawienie się efektów ubocznych Nadprodukcja, Nadmierny wzrost wydatków na

rolnictwo, Nierównomierna dystrybucja korzyści.

12

Zmiany w zakresie skupu interwencyjnego

13

Wydatki na WPR

40%

70%

90%

80%

73%

66%

50%46%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1966 1967 1969 1972 1980 1989 2000 2003

jako % budżetu UE

Źródło: dane KE

14

Dochody w rolnictwie i innych działach

15

Skutki WPR

Inne problemy: Degradacja środowiska naturalnego i

dobrostanu zwierząt wynikająca z intensyfikacji produkcji,

specjalizacji, marginalizacji terenów słabej jakości.

Depopulacja terenów wiejskich; Polityka rolna a nie dotycząca terenów

wiejskich. Wpływ na warunki handlu

międzynarodowego.

16

Skutki WPR

Skutki ekonomiczne: Krótkookresowa ochrona dochodów – zachęcanie

rolników do pozostawania w rolnictwie, Dotacje cenowe – korzystają wielcy producenci,

ale rosną też oczekiwania małych producentów.

Pozostanie w rolnictwie większej liczby ludności, Zwiększenie liczebności mniejszych

gospodarstw.

17

Skutki WPR

M. Tracy: „Trudno jest w tym wszystkim rozpoznać «gospodarkę rynkową». Zasięg interwencjonizmu w rolnictwo jest bardzo szeroki. Gdyby w przeszłości podejmowano inne decyzje, może uniknęłoby się obecnych kłopotów; teraz zmianę sytuacji trudno jest sobie wyobrazić” (1997, s.199).

18

Najważniejsze reformy WPR:

1968 Plan Mansholta

1972 Wprowadzenie instrumentów strukturalnych

1984-1990 Reformy dotyczące m.in.: wprowadzenia kwot na mleko,

odłogowania.1992-1996 Plan MacSharry’ego 2000-2006 Agenda 20002003 Reformy podjęte w

Luksemburgu

19

Reformy WPR

1968 - Plan Mansholta poprawa struktury agrarnej, likwidacja mało wydajnych

gospodarstw, zmniejszenie nadwyżek produktów

rolnych - nie został w pełni zrealizowany

1972 - Wprowadzenie instrumentów strukturalnych

20

Reformy WPR

1984-1990 Reformy dotyczące m.in.: Wprowadzenie kwot na mleko, Obniżanie realnego poziomu cen, Wprowadzenie odłogowania, Ograniczenie rocznej stopy wzrostu

wydatków na finansowanie WPR.

21

Reforma MacSharry’egoPlan MacSharry’ego (1992-1996) m.in.: obniżenie cen regulowanych podstawowych

produktów w ciągu trzech lat o 15 % - 30 %, wprowadzenie dopłat bezpośrednich, uzależnienie subwencji kompensacyjnych

od zmniejszenia powierzchni upraw lub obniżenia intensywności produkcji zwierzęcej,

zmniejszenie kwot mlecznych, zachęty finansowe dla rolników

ograniczających chów krów mlecznych.

Pozytywne efekty reformy

22

WPR a WTO Runda Urugwajskia GATT (1986-1994) -

Wspólnota zobowiązała się do liberalizacji handlu artykułami rolno-spożywczymi m.in.: obniżenie stawek celnych, zastąpienie wszystkich środków ochrony

zewnętrznej cłami, niepodnoszenie ceł powyżej istniejącego

poziomu, zmniejszenie nakładów na subsydiowanie

eksportu, zmniejszenie ogólnej kwoty wewnętrznej

pomocy rynkowej dla rolnictwa.

23

WPR a WTO

Runda Rozwojowa Doha (2001-2006?) pełniejsze uwzględnienie interesów

krajów rozwijających się; obszary konfliktu: dostęp do rynku,

dopłaty do eksportu, wsparcie wewnętrzne sektora rolnego.

24

Agenda 2000Agenda 2000 - odpowiedzią na nowe wyzwania

Podstawowe założenia dokumentu Agenda 2000 dotyczące WPR:

stopniowa redukcja cen gwarantowanych, rezygnacja z podtrzymywania cen rynkowych

na rzecz dotacji wyrównawczych, bezpośrednie płatności kompensujące rolnikom

spadek dochodów w wyniku zmniejszenia produkcji i niższych cen.

25

Reformy - Luksemburg 2003

Podstawowe zasady: Wprowadzenie jednolitych płatności na

gospodarstwo lub jednolitych płatności regionalnych uniezależnionych od wielkości produkcji;

Oddzielenie pomocy od wielkości produkcji (decoupling);

Redukcja wsparcia bezpośredniego w większych gospodarstwach (modulacja - modulation);

Dofinansowanie działań w ramach rozwoju obszarów wiejskich (II filar);

26

Reformy - Luksemburg 2003

Podstawowe zasady cd.: Wprowadzenie mechanizmu dyscypliny

finansowej (financial discipline);

Zaostrzenie standardów ochrony środowiska, bezpiecznej żywności i dobrostanu zwierząt (współzależność - cross-compliance);

Większy nacisk na system doradztwa rolniczego;

Szczegółowe regulacje dla poszczególnych rynków produktów rolnych.

27

Efekty reformy: Pozytywne:

Dzięki wprowadzeniu JPG i JPR uproszczenie WPR i zmniejszenie kosztów funkcjonowania;

Dzięki oddzieleniu płatności od wielkości produkcji silniejsze powiązanie decyzji produkcyjnych rolników z sygnałami rynkowymi;

Zwrócenie uwagi na kwestie związane z ochroną środowiska, bezpiecznej żywności i dobrostanu zwierząt;

Wspieranie wielofunkcyjnego rolnictwa (mniejsze wsparcie dla dużych intensywnych gospodarstw).

28

Efekty reformy: Ale i negatywne elementy:

Odraczanie wprowadzania nowego systemu spowoduje większy stopień skomplikowania;

Zniekształcenie warunków konkurencji na jednolitym rynku.

29

Ewolucja wydatków WPR (mld euro)

30

Zróżnicowanie w UE

Znaczne zróżnicowanie międzyregionalne rolnictwa zarówno we wszystkich regionach UE jak i w regionach poszczególnych państw;

Szczególnie wyraźne dla wskaźników społeczno-ekonomicznych oraz w zakresie efektywności rolnictwa i strukturze produkcji rolnej.

Źródło danych regionalnych: Poczta, Kołodziejczyk, Baer w Zróżnicowanie regionalne gospodarki żywnościowej w Polsce w procesie integracji z Unią Europejską (2002), dane za 1997 r.

31

Zatrudnienie w rolnictwie

6,9

2,73,7

7,7

4,6

19,8

8,3

3,5

10,9

2,42,9

13,5

3,11,9

6,5

0

5

10

15

20

25

w %

UE-15

32

Udział rolnictwa w WDB

2,2 1,9

0,60,8

2,3

0,4

2,7

1,0

3,23,0

3,0

8,0

0,71,1

0,9

0123456789

w %

UE-15