คำ�นำ�เอกสารประกอบการสอนเรอง การถายทอด

พลงงานในระบบนเวศ ทผสอนไดจดทำาขน เพอมวตถประสงคใชประกอบการสอนใน รายวชาวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 3 โดยผสอนไดเลงเหนความสำาคญของรายวชานเปนอยางยง และเรยบเรยงไวประกอบการสอนผสอนหวงเปนอยางยงวาเอกสารประกอบการสอนเลมนจะเปนประโยชนตอผเรยนไมมากกนอย

คำาไพย พานส

ผจดทำา

ส�รบญเรอง หน�การถายทอดพลงงานในระบบนเวศ

1- ผผลต (producer) 1 - ผบรโภค (consumer) 2- ผยอยสลายสารอนทรย (decomposer

2- โซอาหาร

3 - สายใยอาหาร

4 - พระมดพลงงาน (energy pyramid)

5

ใบงาน 6

ก�รถ�ยทอดพลงง�นในระบบนเวศ

สงมชวตแตละชนดในระบบนเวศตางกมบทบาทในการถายทอดพลงงาน ซงสงมชวตทกชนดลวนมความสำาคญ เพราะเปนสวนประกอบหนงททำาใหเกดความสมดลของระบบนเวศ บทบาทดานพลงงานของสงมชวตในระบบนเวศจากพชผผลตสผบรโภคพช ผบรโภคสตว ผบรโภคทงพชและสตว และผยอยสลายอนทรยสารตามลำาดบดงน

1. ผผลต (producer) คอสงมชวตทสามารถสรางอาหารเองไดทงหมดในระบบนเวศ ซงสวนใหญเกดโดยวธสงเคราะหดวยแสง เนองจากมคลอโรฟลลเปนองคประกอบ ไดแก พชสเขยว สาหราย โพรทสต รวมทงแบคทเรยบางชนด สงมชวตเหลานเปลยนพลงงานแสงใหเปนพลงงานเคม และเกบไวในโมเลกลของสารอาหารพวกแปงและนำาตาล จากนนจะถายทอดพลงงานนใหกบกลมของ ผบรโภคตอไป นอกจากนพชทดกจบแมลงได เชน ตนสาหรายขาวเหนยว เพราะสามารถสงเคราะหอาหารจากแสงไดดวยกระบวนการสงเคราะหดวยแสงเชนเดยวกบพชสเขยวทวไป

2.ผบรโภค (consumer) เปนสงมชวตทไมสามารถสรางอาหารไดเอง ตองอาศยการบรโภคผผลตหรอผบรโภคดวยกนเปนอาหารเพอการดำารงชพ ผ

1

2

บรโภคยงสามารถแบงออกตามลกษณะและการกนไดดงน

- ผบรโภคพช (herbivore) ถอเปนผบรโภคลำาดบทหนง เชน กระตาย วว ควาย มา กวาง ชาง เปนตน

- ผบรโภคสตว (carnivore) ถอเปนผบรโภคลำาดบทสอง เชน เหยยว นกฮก เสอ ง เปนตน

- ผกนทงพชและสตว (omnivore) ถอเปนผบรโภคลำาดบทสาม เชน ไก นก แมว สนข คน เปนตน

- ผบรโภคซากพชซากสตว (scavenger) ถอวาเปนผบรโภคลำาดบสดทาย เชน แรง ไสเดอนดน กงกอ ปลวก เปนตน

3. ผยอยสล�ยส�รอนทรย (decomposer) เปนสงมชวตทสรางอาหารเองไมได ดำารงชพอยไดโดยการยอยสลายซากพชซากสตวใชเปนพลงงาน ดงนนผยอยสลายสารอนทรยจงเปนผททำาใหสารอนนทรยหรอแรธาตตาง ๆ หมนเวยนกลบคนสระบบนเวศ และผผลตสามารถนำาไปใชในการเจรญเตบโตอกดวย

โซอ�ห�รและส�ยใยอ�ห�ร

พลงงานเรมตนในระบบนเวศคอแสงอาทตย ถกเปลยนไปเปนโมเลกลของแปงและนำาตาลโดยผผลต ซงไดแก พชสเขยว พลงงานนถกถายทอดตอไปจากผผลตสผบรโภค การถายทอดพลงงานดงกลาวแสดงไดดวยโซอาหารและสายใยอาหารดงน

1. โซอ�ห�ร (food chain) เปนความสมพนธของสงมชวตทการกนกนเปนทอด ๆ ในแนวเดยวกน การเขยนโซอาหารทำาไดโดยใชลกศรแสดงการ

3

ถายทอดพลงงาน ใหหวลกศรอยทางดานทถกกน ซงจะศกษาไดดงตอไปน

2. ส�ยใยอ�ห�ร (food web) เปนความสมพนธของสงมชวตทมการถายทอดพลงงานทซบซอน แสดงถงการถายทอดพลงงานในระบบนเวศอยางสมบรณ ประกอบดวยความสมพนธของโซอาหารทหลากหลายในระบบนเวศดงตวอยางตอไปน

3. พระมดพลงง�น (energy pyramid) เปนการแสดงปรมาณพลงงานทถายอดจากการกนในลำาดบหนงในสายใยอาหาร ซงพลงงานมมากทสดในลำาดบผผลต และพลงงานจะนอยลงในลำาดบของพระมดทสงขนดงน

ผบรโภคลำาดบท 3 ( 1 kcal )

ผบรโภคลำาดบท 2 ( 10 kcal )ผบรโภคลำาดบท 1

( 100 kcal )ผผลต ( 1000 kcal )

พช

สตวกนพช

สตวกนสตว

สตวกนทงพช และ

สตว

แผนผงแสดงพระมดการถายทอดพลงงาน

รปแสดงตวอยาง ของหวงโซอาหารในระบบนเวศบนบก

5

4

โดยทวไปพลงงานทถกถายทอดจากลำาดบทหนงไปยงลำาดบตอไปจะไดรบพลงงานสงสดเพยงรอยละ 10 ของพลงงานในลำาดบท 1 ดงนนคาพลงงานทถายทอดในสายใยอาหารสวนใหญจงมไดไมเกน 4 ลำาดบ

***********************************************************

ใบง�น

ก�รถ�ยทอดพลงง�นในระบบนเวศ จดประสงค

1. เขยนโซอาหารและอธบายการถายทอดพลงงานในโซอาหารได

2. จำาแนกโซอาหารจากสายใยอาหารได

1. จงเตมขอความในโซอาหารใหสมบรณ1. ขาว หน ง ........(1)..............2. หญา ............(2)....... ง ............

(3)................ จลนทรย3. ............(4)............ หนอน ........

(5).... คน ...............(6)..................

2. จงศกษาสายใยอาหารตอไปนแลวเขยนแสดงโซอาหารใหไดมากทสด

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

จากสายใยอาหารขางตนจะจำาแนกโซอาหารจากรปสายใยอาหารไดดงน7

6

เอกส�รอ�งองสถาบนพฒนาคณภาพวชาการ.วทยาศาสตร ชน

มธยมศกษาปท 3. กรงเทพฯ: บรษทพฒนาคณวชาการ จำากด; 2550.

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ.สดยอดคมอครวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 3. กรงเทพฯ: บรษทพฒนาคณวชาการ จำากด; 2550.

8