ใบความร สปดาหท 2เรองท 1 ทศนศลปพนบาน

ทศนศลปพนบานเราอาจแบงความหมายของทศนศลปพนบานออกเปน 2 คำา คอ คำาวาทศนศลปและคำาวาพนบาน ทศนศลป หมายถงศลปะทรบรไดดวยการมอง ไดแกรปภาพทวทศนทวไปเปนสำาคญอนดบตนๆ รปภาพคนเหมอน ภาพลอเลยน ภาพสงของตางๆ กลวนแลวแตเปนเรองของทศนศลปดวยกนทงสน ซงถากลาววาทศนศลปเปนความงามทางศลปะ เชนงานประตมากรรม งานสถาปตยกรรม งานสงพมพ ฯลฯ ทไดจากการมอง หรอ ทศนา นนเอง งานทศนศลป แยกประเภทไดดงน 1.จตรกรรม หมายถง การสรางสรรคผลงานทศนศลปบนพนระนาบดวยวธการลาก การระบายสลงบนพนผววสดทมความราบเรยบ เชนกระดาษ ผาใบ แผนไม เปนตน เพอใหเกดเรองราวและความงามตามความรสกนกคดและจนตนาการของผวาด จำาแนกออกได 2 ลกษณะ ดงน

ภาพภาพจตรกรรมฝาผนงพระอโบสถวดภมนทร จ.นาน

2.ประตมากรรม หมายถง การสรางงานทศนศลปทเกดจากการป น การแกะสลก การหลอ การเชอม เปนตน โดยมลกษณะ 3 มต คอ มความกวาง ความยาว และความหนา เชนรปคน รปสตว รปสงของ เปนตน ประตมากรรมจำาแนกไดเปน 3 ลกษณะ ดงน

ประตมากรรมแบบนนตำา2.1 แบบนนตำา เปนการป นหรอสลกโดยใหเกดภาพทนนขนจากพนเพยงเลกนอยเทานน เชน รปบนเหรยญตางๆ

(เหรยญบาท เหรยญพระ) เปนตน

2.2 แบบนนสง เปนการป นหรอสลกใหรปทตองการนนขนจากพนหลงมากกวาครงเปนรปทสามารถแสดงความตนลกตามความเปนจรง เชน ประตมากรรมทฐานอนสาวรย เปนตน

2.3 แบบลอยตว เปนการป นหรอแกะสลกทสามารถมองเหนและสมผส ชนชมความงามของผลงานไดทกดานหรอรอบดาน เชนพระพทธรป เปนตน

3 สถาปตยกรรม หมายถง ศลปะและวทยาการแหงการกอสรางทนำามาทำาเพอสนองความตองการในดานวตถและจตใจ มลกษณะเปนสงกอสรางทสรางอยางงดงาม จำาแนกออกได2 ลกษณะ ดงน สถาปตยกรรมไทยแบบเปด 3.1 แบบเปด หมายถง สถาปตยกรรมทมนษยสามารถเขาไปใชสอยได เชน อาคารเรยน

3.2 แบบปด หมายถง สถาปตยกรรมทมนษยไมสามารถเขาไปใชสอยได เชนสถป เจดย อนสาวรยตางๆ 4. ภาพพมพ หมายถง ผลงานศลปะทถกสรางขนมาดวยวธการพมพ ดวยการกดแมพมพใหตดเปนภาพบนกระดาษ จากแมพมพไมหรอ แมพมพโลหะ เปนตน

ใบความร สปดาหท 3

เรองท 2 องคประกอบทางทศนศลป

องคประกอบทางทศนศลปประกอบดวยองคประกอบสำาคญ 6 ประการคอ

1.จด หมายถง สวนประกอบทเลกทสด เปนสวนเรมตนไปสสวนอนๆ 2.เสน หมายถง จดหลาย ๆ จดทเคลอนทตอเนองไปในทวางเปลา จากทศทางการเคลอนท ตาง ๆ กน

3.ส หมายถง ลกษณะของแสงสวางทปรากฏแกสายตาใหเหน สตางกนสเปนสงทมอทธพลตอความรสก เมอมองเหน และทำาใหเกดอารมณ สะเทอนใจตาง ๆ สชางเขยนประกอบไปดวยแมส 3 สคอ เหลอง แดง นำาเงน ซงเมอนำาแมสมาผสมกนจะไดสตางๆ 4. พนผว หมายถง คณลกษณะตาง ๆ ของผวดานหนาของวตถทกชนดทมลกษณะตาง ๆ กนเชน เรยบ ขรขระ เปนมนวาว หรอดาน เปนตน

5.รปราง หมายถง การบรรจบกนของเสนทเปนขอบเขตของวตถทมองเหนเปน 2 มต คอ มความกวางและความยาว 2 ดานเทานน

6. รปทรง หมายถงรปลกษณะทมองเหนเปน 3 มต คอ มความกวางความยาวและความหนาลก

ใบความร สปดาหท 4

เรองท 3 รปแบบและววฒนาการของทศนศลปพนบาน

ประเภทของศลปะพนบาน งานศลปะพนบานของไทยมปรากฏตามทองถนตางๆ อยมากมายหลายประเภท สามารถแบงเปนประเภทตางๆ ไดดงน

1.ดานจตรกรรม จตรกรรมพนบานของไทยเกดจากชางชาวบานในทองถนเปนผสรางผลงานขนโดยอาศยวสดอปกรณในทองถนเปนเครองมอสรางสรรคผลงาน เชน การใชใบลาน แผนไม ผาฝาย

จตรกรรมพนบานไทยสามารถแบบออกไดเปน 2 ประเภทตามลกษณะของตวจตรกรรมดงน 1 จตรกรรมแบบเคลอนทได หมายถงมนษยสามารถนำาพาชนงานจตรกรรมนนเคลอนทไปไหนไดโดยสะดวก ตวอยางของงานจตรกรรมประเภทนไดแก สมดขอย ภาพมหาชาต ตพระธรรมลายรดนำา เปนตน 2 จตรกรรมแบบเคลอนทไมได หมายถง มนษยไมสามารถนำาพาชนงานจตรกรรมนนเคลอนทไปไหนได เนองจากไดเขยนภาพจตรกรรมลงบนอาคารสถานท เชน ภาพจตรกรรมตามฝาผนงพระอโบสถ จตรกรรมบนผนงเพดาน ระเบยงวหาร เปนตน 2.ดานประตมากรรม ประตมากรรมพนบาน มกจะเปนงานทสรางสรรคขนมาเพอการตอบสนองประโยชนใชสอยในชวตประจำาวนของมนษย

ประตมากรรพนบานสามารถแบงออกตามลกษณะการนำาไปใชได 4 ประเภทดงน

1 ประตมากรรมพนบานเพอการตกแตงชวคราว

2 ประตมากรรมพนบานเพอตกแตงสงของเครองใช

3 ประตมากรรมพนบานเพอเครองมหรสพ

4 ประตมากรรมพนบานประเภทเครองเลนและพธกรรม

3.ดานสถาปตยกรรม สถาปตยกรรมพนบานไทยเปนสงทเกยวของกบวถชวตของคนไทยมาตงแตแรกเกด โดยวสดทใชมกเปนวสดทมอยในทองถนเปนหลก ยกเวนสถาปตยกรรมดานศาสนา

สถาปตยกรรมพนบานไทย แบงออกไดตามลกษณะการใชสอย 2 ประเภทดงน

1 สถาปตยกรรมพนบานเพอพระพทธศาสนา

2 สถาปตยกรรมพนบานประเภททอยอาศย

4.ดานภาพพมพ ภาพพมพพนบานของไทยมไมมากนกทเหนไดชดเจนมกจะเปนในรปของผาพมพ ทสรางสรรคขนมาเพอประโยชนในการใชสอยเปนสวนใหญ เชน ผาพมพลายบาตกของภาคใต ซงเปนกรรมวธกงพมพ กงยอม และผาพมพโขมพสตรซงเปนผาพมพลายแบบตะแกรง ผาไหม(ซลสกรน) ของจงหวดประจวบครขนธ

ใบความร สปดาหท 5

เรองท 4 รปแบบและความงามของทศนศลปพนบานทศนศลปพนบานกบความงามตามธรรมชาต มความงดงามทคลายคลงกนโดยอาจอธบายในรายละเอยดของแตละสงไดดงน ทศนศลปพนบาน เปนรปแบบศลปะชนดเดยวทมการเปลยนแปลงรปแบบนอยและคงรปแบบเดมไดนานทสด จากเอกลกษณอนมคณคานเองทำาใหทศนศลปพนบานมคณคาเพมขนไปเรอยๆ ไมวาเปนคณคาดานเรองราว การพบเหน หรอการแสดงออก เพราะทศนศลปพนบานเราอาจวเคราะห วจารณ ถงความสวยงาม ของทศนศลปพนบานโดยมแนวทางในการวเคราะหวจารณ ดงน

1.ดานความงาม เปนการวเคราะหและประเมนคณคาในดานทกษะฝมอ การจดองคประกอบศลปวาผลงานชนนแสดงออกทางความงามของศลปะไดอยางเหมาะสมสวยงามและสงผลตอผดใหเกดความชนชมเพยงใด ลกษณะการแสดงออกทางความงามของศลปะ2. ดานสาระ เปนการวเคราะหและประเมนคณคาของผลงานศลปะแตละชนวามลกษณะสงเสรมคณธรรม จรยธรรม ตลอดจนจดประสงคตางๆ3.ดานอารมณความรสก เปนการคดวเคราะหและประเมนคณคาในดานคณสมบตทสามารถกระตนอารมณความรสกและสอความหมายไดอยางลกซง

ใบความร สปดาหท 6

ประวตของเครองแตงกาย

ในยคกอนประวตศาสตร มนษยใชเครองหอหมรางกายจากสงทไดมาจากธรรมชาต เชน ใบไม ใบหญา หนงสตว ขนนก ดน สตางๆ ฯลฯ มนษยบางเผาพนธรจกการใชสททำามาจากตนพช โดยนำามาเขยนหรอสกตามรางกายเพอใชเปนเครองตกแตงแทนการใชเครองหอหมรางกาย ตอมามนษยมการเรยนร ถงวธทจะดดแปลงการใชเครองหอหมรางกายจากธรรมชาตใหมความเหมาะสมและสะดวกตอการแตงกาย เชน มการผก มด สาน ถก ทอ อด ฯลฯ และมการววฒนาการเรอยมา จนถงการรจกใชวธตดและเยบ จนในทสดไดกลายมาเปนเทคโนโลยจนกระทงถงปจจบนน

ในสมยโบราณการใชเครองประดบตกแตงรางกายของคนไทยระดบสามญชนจะไมมมากนก ถงจะมกไมใชของทมราคาสง เพราะในสมยโบราณมกฎหมายขอหามมใหขาราชการชนผนอยและราษฎรใชเครองประดบทมราคาแพง จนกระทงในสมยรตนโกสนทรตอนปลาย กฎโบราณดงกลาวไดถกยกเวนไป จงทำาใหเครองประดบชนดตางๆแพรหลายสคนทกชน ทำาใหเกดการแขงขนสรางสรรคออกแบบเครองประดบใหมๆ มากมาย เครองประดบเหลานหลายชนดจดอยในงานทศนศลปพนบานชนดหนงซงอาจแบงออกเปนชนดตางๆตามวสดทใชได 3 ประเภทใหญๆคอ

1.เครองประดบททำาจากอโลหะ ไดแกเครองประดบทใชวสดหลกทำาจากทไมใชโลหะเชน วสดดนเผา ไม ผา หนสตางๆ ใยพช หนงสตว อญมณ แกว พลาสตก ฯลฯ เครองประดบเหลานอาจทำาจากวสดชนดเดยวหรอนำามาผสมกนกได นอกจากนนยงสามารถนำามาผสมกบวสดประเภทโลหะไดอกดวย

เครองประดบหนสทรอยดวย เชอกสรอยคอทำาจากหนงแท

2.เครองประดบททำาจากโลหะ ไดแกเครองประดบททำาจากสนแรโลหะ เชน ทองคำา เงน ทองแดง ทองเหลอง ฯลฯ ซงบางครงไดนำาแรโลหะมากกวา 1 ชนดมาผสมกนเชน นากซงเปนการผสมกนระหวางทองคำากบทองแดง สมฤทธ หรอ สำารด เปนโลหะผสมระหวางทองแดงและดบก สมฤทธบางชนดอาจมสวนผสมของสงกะส หรอตะกวปนอยดวย

เครองประดบทองคำาโบราณ เขมขดนาก

3.เครองประดบทใชทำาใหเกดรองรอยบนรางกาย ไดแกการนำาวตถจากภายนอกรางกายเขาไปตดบนรางกายเชนรอยสก หรอการฝงลกปดหรอเมลดพชใตผวหนงของชาวแอฟรกาบางเผาเปนตน นอกจากนนยงมการเขยนสตามบรเวณลำาตวใบหนาเพอประเพณ

การสกเพอความเชอ และการสกเพอความสวยงาม

ใบความร สปดาหท 7

เรองท 6 การตกแตงทอยอาศย

ขนตอนในการออกแบบ

1.ศกษาการจดวางพนท ตวบานและทวาง ทางเขาออก ทศทางดวาทศทางลมและแสงแดดจะผานเขามาทางดานไหน

2. กำาหนดความตองการ เชนรปแบบการออกแบบเชนรปแบบไทย ๆ หรอรปแบบสากทนสมย

3. การวางผง ตามความตองการพนทใชสอย เชน หองนงเลน หองครว หองนอน ฯลฯ กำาหนดแนวไมพมเพอปองกนฝนจากถนนกำาหนดพนทปลกตนไมบงแดดทางทศตะวนตก

4. . การจดทำารายละเอยดตาง ๆ ไดแก การออกแบบในสวนตาง ๆ ตามผงทกำาหนดไว กำาหนดเครองเรอน เครองไฟฟาหรอวสดและพนธไมทจะนำามาใช

5.การจดวางเครองเรอน หลกการทวไปในการพจารณาจดวางเครองเรอนในการตกแตงภายใน มจดมงหมายงาย ๆ คอตองมความเปนเอกภาพ ออกแบบสวนประกอบอนๆ

6.ความสามารถในการเปลยนแปลงการใชสอย เปนการดมากถาเครองเรอนบางชนสามารถทจะใชงานไดหลายหนาท หรอหลายตำาแหนง เชน ตเลก ๆ ในหองนอนใหญ สามารถนำาไปใชในหองนอนเดกได

7.ความสมดล ตองคำานงถงความสมดลในการจดวางเครองเรอนแตละหอง โดยการจดวางใหแบงกระจายเฟอรนเจอรใหเหมาะสมกบพนท

8.การจดระบบทางเดนภายในแตละหอง ทางเดนภายในแตละหอง ทางเดนจากประตหนงไปยงอกประตหนง จะตองสะดวกและกวางขวางเพยงพอ

ใบความร สปดาหท 8

เรองท 7 คณคา ความสำาคญทางวฒนธรรมและประเพณความสำาคญของวฒนธรรมและประเพณ วฒนธรรมเปนเรองทสำาคญยงในความเปนชาต ชาตใดทไรเสยซงวฒนธรรมและประเพณอนเปนของตนเองแลว ชาตนนจะคงความเปนชาตอยไมได ชาตทไรวฒนธรรมและประเพณ แมจะเปนผชนะในการสงคราม แตในทสดกจะเปนผถกพชตในดานวฒนธรรมและประเพณ ซงนบวาเปนการถกพชตอยางราบคาบและสนเชง ทงนเพราะผทถกพชตในทางวฒนธรรมและประเพณนนจะไมรตวเลยวาตนไดถกพชต เชน พวกตาดทพชตจนได และตงราชวงศหงวนขนปกครองจน แตในทสดถกชาวจนซงมวฒนธรรมและประเพณสงกวากลนจนเปนชาวจนไปหมดสน ดงนนจงพอสรปไดวา วฒนธรรมและประเพณมความสำาคญดงน

1. วฒนธรรมและประเพณเปนสงทชแสดงใหเหนความแตกตางของบคคล กลมคน หรอชมชน 2. เปนสงททำาใหเหนวาตนมความแตกตางจากสตว 3. ชวยใหเราเขาใจสงตางๆ ทเรามองเหน การแปลความหมายของสงทเรามองเหนนนขนอยกบวฒนธรรมและประเพณของกลมชน ซงเกดจากการเรยนรและถายทอดวฒนธรรม เชน คนไทยมองเหนดวงจนทรวามกระตายอยในดวงจนทร ชาวออสเตรเลยเหนเปนตาแมวใหญกำาลงมองหาเหยอ 4. วฒนธรรมและประเพณเปนตวกำาหนดปจจย 4 เชน เครองนงหม อาหาร ทอยอาศย การรกษาโรค ทแตกตางกนไปตามแตละวฒนธรรม เชนพนฐานการแตงกายของประชาชนแตละชาต อาหารการกน ลกษณะบานเรอน ความเชอในยารกษาโรคหรอความเชอในสงลลบของแตละชนชาตเปนตน

5. วฒนธรรมและประเพณเปนตวกำาหนดการแสดงความรสกทางอารมณ และการควบคมอารมณ เชน ผชายไทยจะไมปลอยใหนำาตาไหลตอหนาสาธารณะชนเมอเสยใจ 6. เปนตวกำาหนดการกระทำาบางอยาง ในชมชนวาเหมาะสมหรอไม ซงการกระทำาบางอยางในสงคมหนงเปนทยอมรบวาเหมาะสมแตไมเปนทยอมรบในอกสงคมหนง

ลกษณะของวฒนธรรมและประเพณ เพอทจะใหเขาใจถงความหมายของคำาวา "วฒนธรรม" ไดอยางลกซง จงขออธบายถงลกษณะของวฒนธรรม ซงอาจแยกอธบายไดดงตอไปน 1. วฒนธรรมเปนพฤตกรรมทเกดจากการเรยนร มนษยแตกตางจากสตว ตรงทมการรจกคด มการเรยนร จดระเบยบชวตใหเจรญ อยดกนด มความสขสะดวกสบาย รจกแกไขปญหา ซงแตกตางไปจากสตวทเกดการเรยนรโดยอาศยความจำาเทานน 2. วฒนธรรมเปนมรดกของสงคม เนองจากมการถายทอดการเรยนร จากคนรนหนงไปสคนรนหนง ทงโดยทางตรงและโดยทางออม โดยไมขาดชวงระยะเวลา และ มนษยใชภาษาในการถายทอดวฒนธรรม ภาษาจงเปนสญลกษณทใชถายทอดวฒนธรรมนนเอง 3. วฒนธรรมเปนวถชวต หรอเปนแบบแผนของการดำาเนนชวตของ มนษย มนษยเกดในสงคมใดกจะเรยนรและซมซบในวฒนธรรมของสงคมทตนเองอาศยอย ดงนน วฒนธรรมในแตละสงคมจงแตกตางกน

4. วฒนธรรมเปนสงทไมคงท มนษยมการคดคนประดษฐสงใหม ๆ และ ปรบปรงของเดมใหเหมาะสมกบสถานการณทเปลยนแปลงไป เพอความเหมาะสม และความอย รอดของสงคม เชน สงคมไทยสมยกอนผหญงจะทำางานบาน ผชายทำางานนอกบาน เพอหาเลยง ครอบครว แตปจจบนสภาพสงคมเปลยนแปลงไป ทำาใหผหญงตองออกไปทำางานนอกบาน เพอหา รายไดมาจนเจอครอบครว บทบาทของผหญงในสงคมไทยจงเปลยนแปลงไป

ประเพณไทย นนเปนประเพณทไดอทธพลอยางสงจากศาสนาพทธ แตอทธพลจากศาสนาอนเชน ศาสนาพราหมณและการอพยพของชาวตางชาตเชนคนจนกมอทธพลของประเพณไทยดวยเชนกน ประเพณไทย อนดงามทสบทอดตอกนมานน ลวนแตกตางกนไปตามความเชอ ความผกพนของผคนตอพทธศาสนา และการดำารงชวตทสอดประสานกบฤดกาลและธรรมชาตอยางชาญฉลาดของชาวบานในแตละทองถน ทวแผนดนไทย เชน

ภาคเหนอ ประเพณบวชลกแกวของคนไตหรอชาวไทยใหญทจงหวดแมฮองสอน ภาคอสาน ประเพณบญบงไฟของชาวจงหวดยโสธร ภาคกลาง ประเพณทำาขวญขาวจงหวดพระนครศรอยธยา ภาคใต ประเพณแหผาขนธาตของชาวจงหวดนครศรธรรมราช เปนตน

ใบความร สปดาหท 9

เรองท 1 ลกษณะของดนตรพนบาน

ลกษณะของดนตรพนบานคอ ดนตรทมมาตงแตดงเดมในกลมสงคมทกกลมทวโลก เพลงพนบานมกจะเปนเพลงทมการรองประกอบกนสวนมาก จงเรยกกนอกชอหนงวา เพลงพนบาน หรอ “ ” Folk song โดยปกตดนตรพนบานมกจะมลกษณะดงน

1. บทเพลงตางๆ ตลอดจนวธเลน วธรอง มกจะไดรบการถายทอดโดยการสงสอนกนตอๆ มาดวยวาจา และการเลนหรอการรองใหฟง การบนทกเปนโนตเพลงไมใชลกษณะดงเดมของ ดนตรพนบาน 2. เพลงพนบานมกเปนบทเพลงทใชในการประกอบกจกรรมตางๆ มใชแตงขนมาเพอใหฟงเฉยๆ หรอเพอใหรสกถงศลปะของดนตรเปนสำาคญ 3. รปแบบของเพลงพนบานไมซบซอน มกมทำานองหลก 2 – 3 ทำานองรองเลนกนไป โดยการเปลยนเนอรอง จงหวะประกอบเพลงมกจะซำาซากไปเรอยๆ อาจจะกลาวไดวา ดนตรหรอ เพลงพนบานเนนทเนอรอง หรอการละเลนประกอบดนตร เชนการฟอนร ำาหรอการเตนรำา 4. ลกษณะของทำานองและจงหวะเปนไปตามลกษณะของกจกรรม หรอการละเลน เชนเพลงกลอมเดกจะมทำานองเยนๆ เรอยๆ จงหวะชาๆ 5. ลลาการรองเพลงพนบานมกเปนไปตามธรรมชาต การรองมไดเนนในดานคณภาพของเสยงสกเทาใด ลลาการรองไมไดใชเทคนคเทาใดนก โดยปกตเสยงทใชในการรองเพลงพนบาน6. เครองดนตรทใชบรรเลงพนบานมลกษณะเฉพาะเปนของทองถนนนๆ เปนสวนใหญ ซงสงนเปนเครองหมายหรอสญลกษณททำาใหเราไดทราบวา ดนตรพนบานทไดยนไดชมเปนดนตร

ดนตรมหลายประเภท บางประเภทไมตองการความรความเขาใจมากนกกสามารถเขาถงและสนกสนานไปกบดนตรได แตมดนตรบางประเภททมเนอหาสาระลกซง ซงผทจะเขาถงตองศกษาอยางจรงจง ดนตรประเภทนไดแก ดนตรศลปะซงไดแก ดนตรตะวนตกหรอดนตรคลาสสก และดนตรประจำาชาตตางๆ เนองจากดนตรประเภทนมเนอหา ทฤษฎตลอดจนการบรรเลง การรองการเลนทละเอยดลกซง ผทตองการเขาถงหรอซาบซงดนตรประเภทนจงตองฟงดนตรประเภทนอยางเขาใจการศกษารายละเอยดตางๆ ของดนตร ไมวาจะเปนองคประกอบดนตร ประวตดนตร หรอรปลกษณะของเพลงทจะฟง จะทำาใหผนนมรากฐานการฟงเพลงนนๆ ดขน

ใบความร สปดาหท 10เรองท 2 ดนตรพนบานของไทย

ดนตรพนบานของไทย สามารถแบงออกตามภมภาคตางๆ ของไทยดงนดนตรพนบานภาคกลาง ประกอบดวยเครองดนตรประเภท ดด ส ต เปา โดย

เครองดด ไดแก จะเขและจองหนอง เครองสไดแก ซอดวงและซออ เครองตไดแก ระนาดเอก ระนาดทม ระนาดทอง ระนาดทมเลก ฆอง โหมง ฉง ฉาบและกรบ เครองเปาไดแก ขลยและป ลกษณะเดน ของดนตรพนบานภาคกลาง คอ วงป พาทยของภาคกลาง

เครองดนตรภาคกลาง

ซอสามสาย

ซอดวง ซออ

จะเข ขลย

ป

ระนาดเอก

ฆองวงใหญ

โทนรำามะนา

เครองดนตรภาคเหนอ

ซง

ขลย

สะลอ

ปแน

ป

พณเปยะ

กลองสะบดชย

กลองตงโนง

กลองเตงถง

ดนตรพนบานภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (อสาน)

หน

แคน

โหวด

พณ

จะเขกระบอ กระจบป

โปงลาง

กลองกนตรม

ดนตรพนบานภาคใต

มลกษณะเรยบงายมการประดษฐเครองดนตรจากวสดใกลตวซงสนนษฐานวาดนตรพนบานดงเดมของภาคใตนาจะมาจากพวกเงาะซาไกทใชไมไผลำาขนาดตางๆ กนตดออกมาเปนทอนสนบางยาวบาง แลวตดปากของกระบอกไมไผใหตรงหรอเฉยงพรอมกบหมดวยใบไมหรอกาบของตนพช ใชตประกอบการขบรองและเตนร ำา จากนนกไดมการพฒนาเปนเครองดนตรแตร กรบ กลองชนดตางๆ เชน ร ำามะนา ทไดรบอทธพลมาจากชาวมลาย กลองชาตรหรอกลองตกทใชบรรเลงประกอบการแสดงมโนรา ซงไดรบอทธพลมาจากอนเดยตลอดจนเครองเปา เชน ป นอนและเครองส เชน ซอดวง ซออ รวมทงความเจรญทางศลปะการแสดงและดนตรของ เมองนครศรธรรมราช

เครองดนตรภาคใต

ทบ กลองโนรา

ป

โหมงกบฉง

ใบความร สปดาหท 11เรองท 3 ภมปญญาทางดนตร

คณคาทางดนตรดนตรเปนผลงานสรางสรรคของมนษยทสอถงอารมณความรสกนกคดทมตอ

สงแวดลอม ธรรมชาต วถชวต จงสะทอนใหเหนถงความเปนอยลกษณะนสย ประเพณ วฒนธรรม ตลอดจนภมปญญาของผคนทองถนตางๆ ในยคสมยตางๆกน ดงนน ดนตรจงเปนหลกฐานทางประวตศาสตรการทดนตรสามารถถายทอดอารมณความรสกตางๆ ตลอดจนนำาไปประยกตใชในชวตประจำาวน จงมประโยชนและชวยพฒนาอารมณความรสกหลายประการ เชน ประโยชนของดนตร 1. ชวยทำาใหเกดความสนกสนาน เพลดเพลน ปลดปลอยอารมณไมใหเครยด ผอนคลายอารมณได 2. ชวยทำาใหจตใจสงบ และมสมาธในการทำากจกรรมตางๆ ไดอยางมประสทธภาพ 3. ชวยพฒนาดานการเรยนร โดยนำาไปบรณาการกบวชาอนๆ ใหเกดประโยชน 4. ชวยเปนสอกลางในการเชอมความสมพนธอนดและใชเปนกจกรรมทำารวมกนของครอบครวหรอเพอนฝง เชน การรองเพลงและเตนรำาดวยกน การอนรกษผลงานทางดนตร การอนรกษและสบทอดผลงานทางดนตรมหลายวธ นกเรยนสามารถทำาไดโดยวธงายๆ ดงน 1. ศกษาคนควาความเปนมาของวงดนตรประเภทตางๆ ทนาสนใจ 2. รวบรวมหรอจดบนทกเกยวกบผลงานทางดนตรของศลปนทนาสนใจ เพอใชเปนขอมลในการศกษาหาความรตอไป 3. ถามโอกาสใหไปเยยมชมพพธภณฑเกยวกบงานดนตร เพอดขอมลหรอเรองราวเกยวกบดนตรและววฒนาการทางดนตร 4. เขารวมกจกรรมทางดนตร เชน การแสดงดนตร การจดงานรำาลกถงศลปน เปนตน 5. ถามโอกาสไดเรยนดนตร โดยเฉพาะดนตรพนบานควรใหความสนใจและตงใจเรยนเพอสบทอดงานดนตรตอไป 6. ใหความสนใจเรองราวเกยวกบดนตรในทองถนของตนเองและทองถนอน

ใบความร สปดาหท 12เรองท 4 คณคาของเพลงพนบาน

ประเภทของเพลงพนบาน เรามหนทางทจะแบงประเภทเพลงพนเมองออกไดเปนพวกๆ เพอความสะดวกในการพจารณาไดหลายวธ เชน การแบงตามความสน ยาวของเพลง เชน เพลงสนไดแก –เพลงระบำา เพลงพษฐาน เพลงสงฟาน เพลงสำาหรบเดก เพลงชกกระดาน เพลงเขาทรง เพลงแหนางแมว เพลงฮนเลเล เปนตน สวนอยางเนอยาวไดแก เพลงฉอย เพลงเรอ เพลงอแซว เปนตน การแบงตามรปแบบของกลอน คอ จดเพลงทมฉนทลกษณเหมอนกนอยในพวกเดยวกน เราจะจดใหเปนสามพวก คอ พวกกลอนสมผสทาย คอ เพลงทลงสระขางทายสมผสกนไปเรอยๆ ไดแก เพลงฉอย เพลงลำาตด เพลงระบำาชาวไร เพลงระบำาบานนา เพลงหนาใย เพลงอแซว เพลงสงคอลำาพวน เพลงเทพทอง ลงกลอนสมผสทายเหมอนกน แตเวลาลงเพลงเมอใด ตองมการสมผสระหวางสามวรรคทายเกยวโยงกน เชน เพลงเรอ เพลงเตนกำา รำาเคยวเพลงขอทาน เพลงแอวเคลาซอ พวกทไมคอยเหมอนใคร แตอาจคลายกนบาง เชน เพลงสำาหรบเดก เพลงระบำา เพลงพษฐาน เพลงสงฟาง เพลงชกกระดาน เพลงเตนกำารำาเคยว เพลงพาดควาย เพลงปรบไก เพลงเหยย

การแบงเปนเพลงโตตอบและเพลงธรรมดา เพลงรองโตตอบ ไดแก เพลงฉอย เพลงอแซว ฯลฯ สวนเพลงอกพวก คอ เพลงทเหลอ ซงเปนเพลงทรองคนเดยว หรอรองพรอมกน หรอไมจำาเปนตองโตตอบกนเชน เพลงสำาหรบเดก เพลงขอทาน เพลงชกกระดาน เพลงสงฟาง (มกจะเปนเพลงสนๆ) เปนตน

บญญตแปดประการของเพลงพนบานในประเทศไทย 1. เพลงพนบานของไทยสวนใหญเลนกนในหมหนมสาว แบงออกเปน 2 กลม คอชายกลมหนง หญงอกกลมหนง การวาเพลงพนบานนหนไมพนเกยวพาราศเรองรกๆใครๆ

สวนมากใชรองโตตอบกนดวยกลอนสด เมอฝายชายรองเพลงนำากอน โดยประเพณยอมไดรบการตอบสนองจากกลมฝายหญง คำารองจากฝายหญงไดแสดงออกถงการตอนรบและรองเพลงในคำากลอน ซงแสดงออกถงการปกปองตนเองอยางสภาพตามลกษณะของกลสตรไทยแบบดงเดม การวากลอนสดโตตอบกนระหวางชายหญงน คนไทยทกกลมทงทอยในและนอกราชอาณาจกรไทยถอเปนขนบประเพณเหมอนๆกน ปฏบตสบตอกนมาหลายชวอายคน ปรากฏวามประเพณหามหนมสาวพบปะกนสองตอสองแตเมอจะใชคำากลอนพดจากนแลวอนญาตใหเกยวพาราสกนไดโดยไมตองออมคอม ในภาคเหนอ ภาคอสาน มคำาพดใชโตตอบกนระหวางหนมสาวเปนคำาปรชญาของทองถนเรยกวา ผะหญา (ในศลาจารกสมยสโขทยจารกวา ประญา) ในภาคอสานสมยกอนทจะไดรบการพฒนาเหมอนสมยนมการรกษาขนบประเพณนเครงครดมาก หนมสาวทไมปะทะคารมเปนคำาปรชญาทเปนคำากลอนกจะไดรบการตำาหนจากสงคมวา ขขลาดตาขาว ไมกลาลงบวง หนมสาวทไมไดแตงงาน เพราะโตตอบกลอนสดไมเปนเรยกวา ตกบวง 2. การวาเพลงพนบานของไทยแสดงออกถงความสามคค รนเรงตามแบบแผนวฒนธรรมโบราณของไทยทสบทอดตดตอกนมาหลายชวอายคน เปนการแสดงออกของศลปนเพอศลปะโดยแท 3. การวาเพลงพนบานของไทยฝายชายมผนำาในการวาเพลงเรยกวา พอเพลง ในทำานองเดยวกน ผนำาในการวาเพลงของฝายหญงกเรยกวา แมเพลง พอเพลงและแมเพลงสวนมากกจะเปนญาตผใหญของหนมสาวทงสองฝายนนเอง เปนสงธรรมดาททงพอเพลงและแมเพลงยอมหาโอกาสเสรมทกษะความรเกยวกบชวตค และเรองเพศสมพนธ เรองตางๆเหลานมอยพรอมในคำารองอนฉลาดแหลมคมของบทกลอนของเพลงพนบาน จงกลาวไดวาคนไทยมกรรมวธการสอนใหหนมสาวรเรองเพศสมพนธในอดตอนยาวนาน 87

แลว จากประเพณการเลนเพลงพนบานของไทยนจะเหนวา คนไทยเรารจกการสอนเพศศกษาแกเยาวชนมากอนฝายตะวนตก โดยปราศจากขอสงสย 4. กอนทจะประคารมกนเชงบทเชงกลอน ผอาวโสนอยกวาจะแสดงความคารวะผอาวโสมากกวา จะวาเปนกลอนขออภยลวงหนาวาหากลวงเกนดวยกาย วาจา ใจ ประการใด กขอใหอภยดวย ฯลฯ เมอคารวะคแขงผอาวโสกวาแลว ผวาเพลงกไมลมหนหนาไปทางผรวมฟงออกตว ถอมตว ดวยความสภาพออนโยนวา หากการวากลอนสดจะขลกขลกไมสละสลวย หรอไมถงใจผฟงกขอไดโปรดใหอภยดวย จะเหนไดวาแกนแทของคนไทยสภาพออนโยนเปนชาตเผาพนธทถอมตวเสมอ 5. เมอผานพธการออกตว ถอมตว ตามประเพณแลวกจะประจนหนากน ทกทายกนดวยคำาขมขวญกน 6. เมอมโอกาสวาเพลงพนบานกนระหวางชายหญงโดยประเพณจะอนญาตใหฝายหญงโตตอบเปนคำากลอนสดกบฝายชายอยางเตมท เธอจะวากลอนสดแสดงความรกความเกลยดชงใครไดอยางเปดเผย โดยไมถอวาเปนการทำาตนเสอมเสยเลย โดยขนบประเพณเดมสบเนองมาแตดกดำาบรรพ อนญาตใหสตรเพศแสดงออกซงสทธเสรภาพทดเทยม หรอลำาหนาผชาย 7. เมอการเลนเพลงพนบานจบสนลงแลว มประเพณอนดงามของไทยโบราณทควรนำามา สดด ณ ทนอกคอ ผวาเพลงพนบานทรตววามอาวโสนอยกวา จะไปแสดงคารวะขอขมาลาโทษผทมอาวโสสงกวา ในกรณทอาจมการวากลอนสดลวงเกนไปบาง ผใดรตววายงวาเพลงพนบานกลอนสดยงไมไดมาตรฐาน กจะใฝหาความรความชำานาญจากผทชำานาญกวา การเตรยมการ การฝกซอม ใชเวลาวางจากการทำาไร ไถนา หนมกจะไปกราบขอเรยนจากพอเพลง ในทำานองเดยวกนสาวกจะไปหาความรความชำานาญจากแมเพลง เนองจากมการฝกซอมกนไวลวงหนาหลายเดอน เมอวนสำาคญไดมาถง แมฝายหญงจะมความกระดากอายอยบาง แตความพรอม ทำาใหเธอกลาประจนหนากบชายหนมทจะสงคำาถาม คำาเกยวพาราส และเธอกพรอมทจะตอบโตเปนกลอนสดทกรปแบบ

ใบความร สปดาหท 13เรองท 5 พฒนาการของเพลงพนบาน

1.ความเปนมาของเพลงพนบานไทย1.1 สมยอยธยา ในสมยอยธยาตอนตนมการกลาวถง การขบซอ ซงเปนประเพณ“ ”

ของชาวไทยภาคเหนอ ปรากฏในวรรณคด ทวาทศมาส และ ลลตพระลอ และกลาวถง เพลงรองเรอ ซงเปนเพลงทชายหญงชาวอยธยารองเลนในเรอ มเครองดนตร“ประกอบ ปรากฏใน กฎมณเทยรบาล ทตราขนสมยพระบรมไตรโลกนาถ ในสมยอยธยาตอนปลาย ในรชกาลพระเจาบรมโกศ

1.2 สมยรตนโกสนทร สมยรตนโกสนทรเปนสมยทมหลกฐานเกยวกบเพลงพนบานชนดตาง ๆ มากทสด ตงแตรชกาลท 1 ถงรชกาลท 5 เปน ยคทอง ของเพลงพน“ ”บานทเปนเพลงปฏพากยจะเหนจากการปรากฏเปนมหรสพในงานพระราชพธและมการสรางเพลงชนดใหม ๆ ขนมา เชน เพลงฉอย เพลงอแซว เพลงสงเครอง ซงเปนทนยมของชาวบานไมแพมหรสพอน

ในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทรงสงเสรมเพลงพนบานโดยทรงบรรจบทรองทใชทำานองเพลงปรบไกไวในพระราชนพนธเรองศกนตลา สำานวนทเปนบทละคร รวมทงไดทรงพระราชนพนธเรองพระหนอากาศและนางอปโกศา ไวเปนเคาโครงเรองสำาหรบแสดงลเก และโปรดเกลาฯ ใหมการแสดงลเกในการสมโภชพระตำาหนกชาลมงคลอาสน ในพ.ศ. 2460 ดวย ในสมยนเพลงพนบานยงคงเปนทนยมของชาวบาน ไดแก เพลงสงเครองหรอเพลงทรงเครอง และเพลงฉอย เปนตน โดยเฉพาะเพลงฉอยนยมเลนกนทวไป และในสมยนมการนำาเพลงพนบานมาตพมพเปนหนงสอเลม เชน เพลงระบำาชาวไรของนายบศย เพลงเรอชาวเหนอของ

เพลงพนบานตาง ๆ เรมกลบฟ นตวอกครงหนงและกลายเปนของแปลกใหมทตองอนรกษและฟ นฟ ในชวง ประมาณ พ.ศ. 2515 เปนตนมา หนวยงานทงของรฐและเอกชน รวมทงบคคลทสนใจไดพยายามสงเสรมใหมการศกษาคนควาอยางเปนระบบ รวมทงสนบสนนใหเผยแพร

2. พฒนาการรปแบบและหนาทของเพลงพนบาน เพลงพนบานของไทยมการพฒนาสรปไดดงน

2.1 เพลงพนบานทเปนพธกรรม เพลงพนบานของไทยกลมหนงเปนเพลงประกอบพธกรรมซงมบทบาทชดเจนวาเปนสวนหนงของพธกรรมนน ๆ ดงเชน เพลงในงานศพและเพลงประกอบพธรกษาโรค นอกจากเพลงกลมดงกลาวแลวยงมเพลงพนบานอกกลมหนงทแมการแสดงออกในปจจบนจะเนนเรองความสนกสนานรนเรง แตเมอพนจใหลกซงจะพบวามความสมพนธกบความเชอและพธกรรมในอดต และยงเปนสวนหนงของพธกรรมนน ๆ ดวย เพลงพนบานดงกลาวไดแก เพลงปฏพากยและเพลงประกอบการละเลนของผใหญ ทปรากฏในฤดกาลเกบเกยวและเทศกาลตรษสงกรานต

2.2 เพลงพนบานทเปนการละเลน จากบทบาทดงเดมซงเคยเปนสวนหนงของพธกรรม เพลงพนบานทรองในเทศกาลไดคลคลายเหลอเพยงบทบาทในดานการบนเทง เปนการละเลนทสงคมจดขนเพอรวมกลมสมาชกในสงคมและเพอยำาความสมพนธของกลม จงมลกษณะการรองเลนเปนกลมหรอเปนวง เพลงในลานนวดขาว เพลงทรองเลนในเทศกาลสงกรานต เทศกาลออกพรรษา เพลงเจรยงทรองในงานบญของชาวสรนทร ลวนเปนเพลงทเกดจากการรวมกลมชายหญง เพอประโยชนในการทำางานและแสวงหาความสนกเพลดเพลนรวมกน

2.3 เพลงพนบานทเปนการแสดง เพลงพนบานทเปนการแสดง หมายถงเพลงพนบานทมลกษณะการรองการเลนเปนการแสดง มการสมมตบทบาท ผกเรองเปนชด ทำาใหการรองยดยาวขนดงนนผรองจำาเปนจะตองเปนบคคลทมความสามารถเปนพเศษ เชน มความจำาด มปฏภาณ ฝปากด มความสามารถในการสรางสรรคเนอรอง เปนตน คณสมบตเชนนชาวบานไมสามารถมไดทกคน จงทำาใหเกดการแบงแยกระหวางกลมคนรองและคนฟงขน

ใบความร สปดาหท 14เรองท 6 คณคาและการอนรกษเพลงพนบาน

1. คณคาของเพลงพนบานเพลงพนบานเปนสมบตของสงคมทไดสะสมตอเนองกนมานาน จงเปนสวนหนง

ในวถชวตของคนไทยและมคณคาตอสงคมอยางยง เพลงพนบานมคณคาตอสงคม 5 ประการ ดงน1.1 ใหความบนเทง เพลงพนบานมคณคาใหความบนเทงใจแกคนในสงคมตงแตอดตจนถงปจจบน โดยเฉพาะในสมยทยงไมมเครองบนเทงใจมากมายเชนปจจบนน เพลงพนบานเปนสงบนเทงชนดหนงซงใหความสขและความรนรมยแกคนในสงคม ในฐานะทเปนการละเลนพนบานของหนมสาวและในฐานะเปนสวนสำาคญของพธกรรมตาง ๆ เพลงพนบานจงจดเปนสงบนเทงทเปนสวนหนงในวถชวตของชาวบาน

1.2 ใหการศกษา เพลงพนบานเปนงานสรางสรรคทถายทอดความรสกนกคดของ กลมชน จงเปนเสมอนสงทบนทกประสบการณของบรรพบรษทสงทอดตอมาใหแกลกหลาน เพลง พนบานจงทำาหนาทบนทกความรและภมปญญาของกลมชนในทองถนมใหสญหาย ขณะเดยวกนกมคณคาในการเสรมสรางปญญาใหแกชมชนดวยการใหการศกษาแกคนในสงคมทงโดยทางตรงและโดยทางออม

1.3 จรรโลงวฒนธรรมของชาต การจรรโลงวฒนธรรมหมายถงการพยงรกษาหรอ

ดำารงไวของแบบแผนในความคดและการกระทำา ทแสดงออกถงวถชวตของคนในสงคม ทมความเปนระเบยบ ความกลมเกลยวกาวหนาและความมศลธรรมอนดงาม

1.4 เปนทางระบายความคบของใจ เพลงพนบานเปนทางระบายความคบของใจอน เนองจากความเหนดเหนอยเมอยลาจากกจการงานและปญหาในการดำารงชพ รวมทงความเกบกดอนเนองมาจากจารตประเพณ หรอกฎเกณฑของสงคม เชน ความคบของใจในเรองการประกอบอาชพ การถกเอารดเอาเปรยบจากสงคม การประสบปญหาเศรษฐกจตกตำา เปนตน เพราะการเลนเพลงหรอการชมการแสดงเพลงพนบานจะทำาใหผชมไดหยดพกหรอวางมอจากภารกจตาง ๆ ลง เปนการหลกหนไปจากสภาพชวตจรงชวขณะ ทำาใหผอนคลายความเครงเครยดและชวยสรางกำาลงใจทจะกลบไปเผชญกบชวตจรงไดตอไป

1.5 เปนสอมวลชนชาวบาน ในอดตชาวบานสวนใหญมปญหาความยากจน ดอยการศกษาและอยหางไกลความเจรญ สอมวลชนบางประเภท เชน หนงสอพมพ วทยและโทรทศน ไมสามารถเขาถงไดงาย เพลงพนบานจงมบทบาทในการกระจายขาวสาร และเสนอความคดเหนตาง ๆ

2.การอนรกษเพลงพนบาน

การอนรกษเพลงพนบานใหคงอยอยางมชวตและมบทบาทเหมอนเดมคงเปนสงทเปนไปไมได แตสงทอาจทำาไดใน ขณะนกคอการอนรกษ เพอชวยใหวฒนธรรมของชาวบานซงถกละเลยมานานปรากฏอยใน ประวตศาสตรของสงคมไทยเชนเดยววฒนธรรมทเราถอเปนแบบฉบบ การอนรกษม 2 วธการ ไดแก การอนรกษตามสภาพดงเดมทเคยปรากฏ และการอนรกษโดยการประยกต

1. การอนรกษตามสภาพดงเดมทเคยปรากฏ หมายถงการสบทอดรปแบบเนอหา วธการรอง เลน เหมอนเดมทกประการ เพอประโยชนในการศกษา 2.การอนรกษโดยการประยกต หมายถงการเปลยนแปลงรปแบบและเนอหาใหสอดคลองกบสงคมปจจบนเพอใหคงอยและมบทบาทในสงคมตอไป 3.การถายทอดและการเผยแพรเปนสงสำาคญทควรกระทำาอยางจรงจง และตอเนองเพอไมใหขาดชวงการสบทอด ปกตศลปนพนบานสวนใหญมกจะเตมใจทจะถายทอดเพลงพนบานใหแกลกศษยและผสนใจทวไป แตปญหาทพบคอไมมผสบทอดหรอมกนอยมาก

4.การสงเสรมและการสนบสนนเพลงพนบาน เปนงานหนกทตองอาศยบคคลทเสยสละและทมเท รวมทงการประสานความรวมมอของทกฝาย ทผานมาปรากฏวามการสงเสรมสนบสนนเพลงพนบานคอนขางมากทงจากหนวยงานของรฐและเอกชน ไดแก สำานกงานวฒนธรรมแหงชาต ศนยวฒนธรรมประจำาจงหวด สถาบนการศกษาตาง ๆ ศนยสงคตศลป ธนาคารกรงเทพฯ สำานกงานการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย เปนตน

5.การสงเสรมเพลงพนบานใหเปนสวนหนงของกจกรรมในชวตประจำาวน โดยแทรกเพลงพนบานในกจกรรมรนเรงตาง ๆ ไดแก กจกรรมของชวตสวนตว เชน งานฉลองคลายวนเกด งานมงคลสมรส งานทำาบญขนบานใหม ฯลฯ กจกรรมในงานเทศกาลตาง ๆ เชน ปใหม ลอยกระทงหรอสงกรานต กจกรรมในสถาบนการศกษา เชน พธบายศรสขวญ งานกฬานองใหม งานฉลองบณฑต และกจกรรมในสถานททำางาน เชน งานเลยงสงสรรค งานประชมสมมนา เปนตน

6.การสงเสรมใหนำาเพลงพนบานไปเปนสอในการโฆษณาประชาสมพนธ ทงในระบบราชการและในวงการธรกจ เทาทผานมาปรากฏวามหนวยงานของรฐและเอกชนหลายแหงนำาเพลงพนบานไปเปนสอในการโฆษณาประชาสมพนธ เชน จงหวดสพรรณบรเชญ ขวญจต ศรประจนต ไปรองเพลงพนบานประชาสมพนธผลงานของจงหวด บรษททรบทำาโฆษณานำาปลายหอทพรส ใชเพลงแหลสรางบรรยากาศความเปนไทย อดม แตพานช รองเพลงแหลในโฆษณาโครงการหารสอง รณรงคใหประชาชนประหยดพลงงาน บญ

โทน คนหนม รองเพลงแหลโฆษณานำามนเครอง ทอปกน 2 T การใชเพลงกลอมเดกภาคอสานในโฆษณา

ใบความร สปดาหท 15 - 19นาฏศลปพนบานและภมปญญาทองถน

นาฏศลปพนบาน เปนการแสดงทเกดขนตามทองถนตางๆ มกเลนเพอความสนกสนาน บนเทง ผอนคลายความเหนดเหนอย หรอเปนการแสดงทเกยวกบการประกอบอาชพของประชาชนตามภาคนนๆ นาฏศลปพนบานเปนการแสดงทสะทอนความเปนเอกลกษณของภมภาคตางๆ ของประเทศไทย ตามลกษณะพนท วฒนธรรมทองถน ประเพณทมอยคกบสงคมชนบท ซงสอดแทรกความสนกสนาน ความบนเทงควบคไปกบการใชชวตประจำาวนนาฏศลปพนบานภาคเหนอ

การฟอนรำาของภาคเหนอ ม 2 แบบ คอ แบบอยางดงเดม กบแบบอยางทปรบปรงขนใหม การฟอนรำาแบบดงเดม ไดแก ฟองเมอง ฟอนมาน และฟอนเงยว

1. ฟอนเมอง หมายถง การฟอนรำาแบบพนเมอง เปนการฟอนรำาทมแบบแผน ถายทอดสบตอกนมาประกอบดวยการฟอนรำา การฟอนมแตดนตรกบฟอน ไมมการขบรอง เชน ฟอนเลบ ฟอนดาบ ฟอนเจง ฟอนผมด ฟอนแงน เปนตน

การแสดงฟอนดาบ 2. ฟอนมาน หมายถง การฟอนรำาแบบมอญ หรอแบบพมา เปนการสบทอดรปแบบทารำา และดนตร เมอครงทพมาเขามามอำานาจเหนอชนพนเมอง เชน ฟอนพมา ฟอนผเมง ฟอนจาดหรอแสดงจาดหรอลเกไทยใหญ

3. ฟอนเงยว เปนการแสดงของชาวไต หรอไทยใหญ รปแบบของการแสดงจะเปนการฟอนรำาประกอบกบกลองยาว ฉาบ และฆอง เชน ฟอนไต ฟอนเงยว ฟอนกงกะหลา ฟอนโต

นาฏศลปพนบานภาคกลางเปนศลปะการรายรำาและการละเลนของชนชาวพนบานภาคกลาง ซงสวนใหญม

อาชพเกยวกบเกษตรกรรม ศลปะการแสดงจงมความสอดคลองกบวถชวตและเพอความบนเทงสนกสนานเปนการผกผอนหยอนใจจากการทำางาน หรอเมอเสรจจากเทศกาลฤดเกบเกยว เชน การเลนเพลงเกยวขาว เตนดำารำาเคยว รำาเถดเทง รำาเหยอย เปนตน

1.รำาเหยอย คอ การรำาพนเมองทเกาแกชนดหนง มตนกำาเนดทจงหวดกาญจนบร แถบอำาเภอเมอง อำาเภอพนมทวนการรำา การรองเพลงเหยอย จะเรมดวยการตกลองยาวโหมโรงเรยกคนกอน วงกลองยาวกเปนกลองยาวแบบพนเมอง ประกอบดวย กลองยาว ฉง ฉาบ กรบ โหมง

ผเลนรำาเหยอยกจะแบงออกเปนฝายชาย กบฝายหญงจะมพอเพลง แมเพลง และลกค เมอมผเลนพอสมควรกลองยาวจะเปลยนเปนจงหวะชาใหพอเพลงกบแมเพลงไดรองเพลงโตตอบกน คนรองหรอคนรำากจะมผาคลองคอของตนเอง ขณะทมการรองเพลง กจะมการเคลอนทไปยงฝายตรงขาม นำาผาไปคลองคอ เพอใหออกมารำาดวยกนสลบกนระหวางฝายชายและฝายหญง คำารองกจะเปนบทเกยวพาราส จนกระทงไดเวลาสมควรจงรองบทลาจาก ทาร ำา ไมมแบบแผนทตายตว ขนอยกบผร ำาแตละค การเคลอนไหวเทาจะใชวธสบเทาไปขางหนา กรมศลปากรไดสบทอดการแสดงรำาเหยอยดวยการปรบปรงคำารอง

การแตงกาย ฝายชาย สวมเสอคอกลม นงโจงกระเบน มผาคาดเอว ฝายหญง สวมเสอแขนกระบอก นงโจงกระเบน มผาคลองคอ

นาฏศลปพนบานภาคอสานเปนการแสดงศลปะการรำาและการเลนพนบานภาคอสานหรอภาคตะวนออกเฉยง

เหนอของไทย แบงเปน 2 กลมวฒนธรรมใหญๆ คอ 1. กลมอสานเหนอ มวฒนธรรมไทยลาวเรยกการละเลนวา หมอลำา“ , เซง และ

ฟอน เชน ลำาเตย ลำาลอง” , ลำากลอนเกยว เซงบงไฟ เซงตงตวาย ฟอนภไท เปนตน

ดนตรพนบานทใชประกอบไดแก พณ แคน โปงลาง กลองยาว ซอ โหวด ฉง ฉาบ ฆอง และกรบ

2. กลมอสานใต ไดรบอทธพลไทยเขมร มการละเลนทเรยกวา เรอมหรอเรอม เชน เรอมอนเรหรอรำาสากหรอกระโดสาก สวนละเลนเพลงโตตอบกน เชน กนตรม เจรยง อาไย เปนตน วงดนตร ดนตรทใชประกอบไดแก วงมโหรพนบาน ประกอบดวย ซอดวง กลองกนตรม ป ออ ป สไล ฉง และกรบ

การแตงกายประกอบการแสดงนาฏศลปพนบานอสานเปนไปตามวฒนธรรมของพนบาน ลกษณะทารำาและทวงทำานองดนตรสวนใหญคอนขางกระซบ รวดเรว และสนกสนาน

เซงกระตบขาวเซงกระตบขาว เปนการละเลนพนเมองของชาวภไท ทตงถนฐานอยแถวจงหวด

สกลนคร และจงหวดใกลเคยง นยมเลนในโอกาสรนเรง ในวนนกขตฤกษ การแสดงจะเรมดวยฝายชายนำาเครองดนตร ไดแก แคน กลองยาว ฉง ฉาบ กรบ โหมง มาบรรเลงเปนวงใชทำานองและจงหวะ สวนฝายหญงกจะสะพายกระตบขาว (ภาชนะสำาหรบบรรจขาวเหนยวนง) ออกมารายรำาดวยทวงทาตางๆ ซงมความหมายวา การนำาอาหารไปใหสามและญาตพนองทออกไปทำานา การฟอนรำาเซงกระตบไมมคำารองประกอบ

โอกาสของการแสดง อาท งานบญประเพณ งานตอนรบแขกบานแขกเมอง งานวฒนธรรม หรองานเผยแพรวฒนธรรมไทยในตางประเทศ เปนตน

นาฏศลปพนบานภาคใต

เปนศลปะการแสดงและการละเลนของชาวพนบานภาคใตอาจแบงตามกลมวฒนธรรมได 2 กลมคอวฒนธรรมไทยพทธ ไดแก การแสดงโนรา หนงตะลง เพลงบอก และวฒนธรรมไทยมสลม ไดแก ชำาเปง ลเกซล ซละ รองเงง

การแสดงนาฏศลปพนบานภาคใตแบงออกเปนหลายแบบคอ แบบดงเดมและแบบทไดรบอทธพลจากตางประเทศ1. แบบดงเดมไดรบแบบแผนมาจากสมยอยธยา หรอครงทกรงศรอยธยาเสยแกขาศก บรรดาศลปนนกแสดงทงหลายกหนภยสงครามลงมาอยภาคใต ไดนำารปแบบของการแสดงละครทเรยกวา ชาตร เผยแพรสภาคใตและการแสดงดงเดมของทองถน เชน การสวดมาลย เพลงนา เพลงเรอ เปนตน 2. แบบทไดรบอทธพลจากตางประเทศ ภาคใตเปนพนทตดตอกบประกาศมาเลเซย ดงนนประชาชนทอาศยอยแถบชายแดน กจะรบเอาวฒนธรรมการแสดงของมาเลเซยมาเปนการแสดงทองถน เชน ลเกฮล สลาเปะ อาแวลตง คาระ กรอโตะ ซมเปง เปนตน

โนราโนรา หรอ มโนราห เปนการแสดงทยงใหญ และเปนวถชวตของชาวใตเกอบทก

จงหวด และนบวาเปนการแสดงทคกบหนงตะลงมาชานาน ความเปนมาของโนรานน มตำานานกลาวไวหลายกระแส มตำานานหนงกลาววา ตวครโนราคนหนงซงถอวาเปนคนแรกนน มาจากอยธยา ชอขนศรทธา ซงสมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยาดำารงราชานภาพ ทรงสนนษฐานวา คงเปนครละครทมชอเสยงของกรงศรอยธยา ชวงปลายๆ มคดจนตองถกลอยแพไปตดอยเกาะสชง ชาวเรอชวยพามายงนครศรธรรมราชไดใชความสามารถสงสอนการแสดงละครตามแบบแผนของกรงศรอยธยา

การแตงกายของโนรา แตเดมสวมเทรด(เครองสวมหวคลายชฏา) นงสนบเพลา คาดเจยรบาดมหอยหนา ประดบหางอยางมโนราห มสายคลองวาลประดบทบทรง กรองคอ และสวมเลบยาว

เครองดนตร คอ กลอง ทบค ฆองค โหมง ฉง และป โดยการเรมบรรเลงโหมโรง จากนนเชญครรองหนามาน หรอกลาวหนามาน เรองทแสดงเรยกเปนภาษาถนวา กำา“พรดหนามาน จากนนจงเรมทำาการแสดง ”โนราแตละคณะจะประกอบดวยผแสดงประมาณ 15 – 20 คน แตเดมผแสดงสวนใหญจะเปนผชายแตกมผหญงผสมอยดวย โอกาสของการแสดงโนรา กแสดงในงานทวไป