บทท 3 สอการเรยนการสอน

ความหมายของสอการสอน นกวชาการในวงการเทคโนโลยทางการศกษา โสตทศนศกษา และวงการการศกษา ไดใหคำาจำากดความของ สอการสอน ไวอยางหลาก“ ”หลาย เชน ชอรส กลาววา เครองมอทชวยสอความหมายจดขนโดยครและนกเรยน เพอสงเสรมการเรยนร เครองมอการสอนทกชนดจดเปนสอการสอน เชน หนงสอในหองสมด โสตทศนวสดตาง ๆ เชน โทรทศน วทย สไลด ฟลมสตรป รปภาพ แผนท ของจรง และทรพยากรจากแหลงชมชน บราวน และคณะ กลาววา จำาพวกอปกรณทงหลายทสามารถชวยเสนอความรใหแกผเรยนจนเกดผลการเรยนทด ทงนรวมถง กจกรรมตาง ๆ ทไมเฉพาะแตสงทเปนวตถหรอเครองมอเทานน เชน การศกษานอกสถานท การแสดง บทบาทนาฏการ การสาธต การทดลอง ตลอดจนการสมภาษณและการสำารวจ เปนตน เปรอง กมท กลาววา สอการสอน หมายถงสงตาง ๆ ทใชเปนเครองมอหรอชองทางสำาหรบทำาใหการสอนของครถงผเรยนและทำาใหผเรยนเรยนรตามวตถประสงคหรอจดมงหมายทครวางไวไดเปนอยางด ชยยงค พรหมวงศ ใหความหมาย สอการสอนวา วสดอปกรณและวธการประกอบการสอนเพอใชเปนสอกลางในการสอความหมายทผสอนประสงคจะสง หรอถายทอดไปยงผเรยนไดอยางมประสทธภาพ

นอกจากน ยงมคำาอน ๆ ทมความหมายใกลเคยงกบสอการสอน เปนตนวา สอการเรยน หมายถง เครองมอ ตลอดจนเทคนคตาง ๆ ทจะมาสนบสนนการเรยนการสอน เราความสนใจผเรยนรใหเกดการเรยนร เกดความเขาใจดขน อยางรวดเรว

46นวตกรรมแหงการเรยนร

สอการศกษา คอ ระบบการนำาวสด และวธการมาเปนตวกลางในการใหการศกษาความรแกผเรยนโดยทวไป โสตทศนปกรณ หมายถง วสดทงหลายทนำามาใชในหองเรยน หรอนำามาประกอบการสอนใด ๆ กตาม เพอชวยใหการเขยน การพด การอภปรายนนเขาใจแจมแจงยงขน ความสำาคญของสอการสอน

ไชยยศ เรองสวรรณ กลาววา ปญหาอยางหนงในการสอนกคอ แนวทางการตดสนใจจดดำาเนนการใหผเรยนเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมขนตามจดมงหมาย ซงการสอนโดยทวไป ครมกมบทบาทในการจดประสบการณตาง ๆ ไมวาจะเปนดานเนอหาสาระ หรอทกษะและมบทบาทในการจดประสบการณเพอการเรยนการสอน ทงนขนอยกบตวผเรยนแตละคนดวยวา ผเรยนมความตองการอยางไร ดงนนการจดการเรยนการสอนในรปแบบน การจดสภาพแวดลอมทดเพอการเรยนการสอนจงมความสำาคญมาก ทงนเพอสรางบรรยากาศและแรงจงใจผเรยนใหเกดความอยากเรยนรและเพอเปนแหลงศกษาคนควาหาความรของผเรยนไดตามจดมงหมาย สภาพแวดลอมเพอการเรยนรทงมวลทจดขนมาเพอการเรยนการสอนนน กคอ การเรยนการสอนนนเอง

เอดการ เดล ไดกลาวสรปถงความสำาคญของสอการสอน ดงน1. สอการสอน ชวยสรางรากฐานทเปนรปธรรมขนในความคด

ของผเรยน การฟงเพยงอยางเดยวนน ผเรยนจะตองใชจนตนาการเขาชวยดวย เพอใหสงทเปนนามธรรมเกดเปนรปธรรมขนในความคด แตสำาหรบสงทยงยากซบซอน ผเรยนยอมไมมความสามารถจะทำาได การใชอปกรณเขาชวยจะทำาใหผเรยนมความเขาใจและสรางรปธรรมขนในใจได

2. สอการสอน ชวยเราความสนใจของผเรยน เพราะผเรยนสามารถใชประสาทสมผสไดดวยตา ห และการเคลอนไหวจบตองไดแทนการฟงหรอดเพยงอยางเดยว

47นวตกรรมแหงการเรยนร

3. เปนรากฐานในการพฒนาการเรยนรและชวยความทรงจำาอยางถาวร ผเรยนจะสามารถนำาประสบการณเดมไปสมพนธกบประสบการณใหม ๆ ได เมอมพนฐานประสบการณเดมทดอยแลว

4. ชวยใหผเรยนไดมพฒนาการทางความคด ซงตอเนองเปนอนหนงอนเดยวกนทำาใหเหนความสมพนธเกยวของกบสงตาง ๆ เชน เวลา สถานท วฏจกรของสงมชวต

5. ชวยเพมทกษะในการอานและเสรมสรางความเขาใจในความหมายของคำาใหม ๆ ใหมากขน ผเรยนทอานหนงสอชากจะสามารถอานไดทนพวกทอานเรวได เพราะไดยนเสยงและไดเหนภาพประกอบกน

เปรอง กมท ใหความสำาคญของสอการสอน ดงน1. ชวยใหคณภาพการเรยนรดขน เพราะมความจรงจงและม

ความหมายชดเจนตอผเรยน 2. ชวยใหนกเรยนรไดในปรมาณมากขนในเวลาทกำาหนดไว

จำานวนหนง 3. ชวยใหผเรยนสนใจและมสวนรวมอยางแขงขนใน

กระบวนการเรยนการสอน 4. ชวยใหผเรยนจำา ประทบความรสก และทำาอะไรเปนเรวขน

และดขน 5. ชวยสงเสรมการคดและการแกปญหาในขบวนการเรยนร

ของนกเรยน 6. ชวยใหสามารถเรยนรในสงทเรยนไดลำาบากโดยการชวยแก

ปญหา หรอขอจำากดตาง ๆ ไดดงน• ทำาสงทซบซอนใหงายขน • ทำานามธรรมใหมรปธรรมขน • ทำาสงทเคลอนไหวเรวใหดชาลง • ทำาสงทใหญมากใหยอยขนาดลง • ทำาสงทเลกมากใหขยายขนาดขน • นำาอดตมาศกษาได

48นวตกรรมแหงการเรยนร

• นำาสงทอยไกลหรอลลบมาศกษาได7. ชวยใหนกเรยนเรยนสำาเรจงายขนและสอบไดมากขน

เมอทราบความสำาคญของสอการสอนดงกลาวขางตนแลว สงทควรพจารณาอกประการกคอ ประเภท หรอชนดของสอการสอน ดงจะกลาวตอไปดงน ประเภทของสอการสอน เอดการ เดล จำาแนกประสบการณทางการศกษา เรยงลำาดบจากประสบการณทเปนรปธรรมไปสประสบการณทเปนนามธรรม โดยยดหลกวา คนเราสามารถเขาใจสงทเปนรปธรรมไดดและเรวกวาสงทเปนนามธรรมซงเรยกวา "กรวยแหงประสบการณ" (Cone of Experiences) ซงมทงหมด 10 ขน ดงแผนภาพตอไปน

โรเบรต อ. ด. ดฟเฟอร แบงประเภทของสอการสอน ดงน

49นวตกรรมแหงการเรยนร

1. วสดทไมตองฉาย ไดแก รปภาพ แผนภม กราฟ ของจรง ของตวอยาง หนจำาลอง แผนท กระดาษสาธต ลกโลก กระดานชอลค กระดานนเทศ กระดานแมเหลก การแสดงบทบาท นทรรศการ การสาธต และการทดลองเปนตน

2. วสดฉายและเครองฉาย ไดแก สไลด ฟลมสตรป ภาพโปรงใส ภาพทบ ภาพยนตร และเครองฉายตาง ๆ เชน เครองฉายภาพยนตร เครองฉายสไลด และฟลมสตรป เครองฉายกระจกภาพ เครองฉายภาพขามศรษะ เครองฉายภาพทบแสง เครองฉายภาพจลทศน เปนตน

3. โสตวสดและเครองมอ ไดแก แผนเสยง เครองเลนจานเสยง เทป เครองบนทกเสยง เครองขยายเสยง และวทย เปนตน

ศาสตราจารยสำาเภา วรางกร ไดแบงประเภทและชนดของสอการสอน ดงนก. ประเภทวสดโสตทศน (Audio-Visual Materials) 1. ประเภทภาพประกอบการสอน(Picture Instructional Materials)

I. ภาพทไมตองฉาย (Unprojected Pictures)i. ภาพเขยน (Drawing) ii.ภาพแขวนผนง (Wall Pictures) iii. ภาพตด (Cut-out Pictures) iv. สมดภาพ (Pictorial Books, Scrapt Books) v. ภาพถาย (Photographs)

II. ภาพทตองฉาย (Project Pictures)i. สไลด (Slides) ii.ฟลมสตรป (Filmstrips) iii. ภาพทบ (Opaque Projected Pictures) iv. ภาพโปรงแสง (Transparencies) v. ภาพยนตร 16 มม., 8 มม., (Motion Pictures) vi. ภาพยนตร (Video Tape)

50นวตกรรมแหงการเรยนร

2. ประเภทวสดอปกรณลายเสน (Graphic Instructional Materials)

I. แผนภม (Charts) II. กราฟ (Graphs) III. แผนภาพ (Diagrams) IV. โปสเตอร (Posters) V. การตน (Cartoons, Comic strips) VI. รปสเกช (Sketches) VII. แผนท (Maps) VIII. ลกโลก (Globe)

3. ประเภทกระดานและแผนปายแสดง (Instructional Boards and Displays)

I. กระดานดำาหรอกระดานชอลก (Blackboard,Chalk Board)

II. กระดานผาสำาล (Flannel Boards) III. กระดานนเทศ (Bulletin Boards) IV. กระดานแมเหลก (Magnetic Boards) V. กระดานไฟฟา (Electric Boards)

4. ประเภทวสดสามมต (Three-Dimensional Materials) ม

I. หนจำาลอง (Models) II. ของตวอยาง (Specimens) III. ของจรง (Objects) IV. ของลอแบบ (Mock-Ups) V. นทรรศการ (Exhibits) VI. ไดออรามา (Diorama) VII. กระบะทราย (Sand Tables)

5. ประเภทโสตวสด (Auditory Instructional Materials)

51นวตกรรมแหงการเรยนร

I. แผนเสยง (Disc Recorded Materials) II. เทปบนทกเสยง (Tape Recorded Materials) III. รายการวทย (Radio Program)

6. ประเภทกจกรรมและการละเลน (Instructional Activities and Plays)

I. การทศนาจรศกษา (Field Trip) II. การสาธต (Demonstrations) III. การทดลอง (Experiments) IV. การแสดงแบบละคร (Drama) V. การแสดงบทบาท (Role Playing) VI. การแสดงหน (Pupetry)

ข. ประเภทเครองมอโสตทศนปกรณ (Audio-Visual Equipments)

1. เครองฉายภาพยนตร 16 มม. , 8 มม. 2. เครองฉายสไลดและฟลมสตรป (Slide and Filmstrip

Projector) 3. เครองฉายภาพทบแสง (Opaque Projectors) 4. เครองฉายภาพขามศรษะ (Overhead Projector) 5. เครองฉายกระจกภาพ (3 1/4 "x 4" หรอ Lantern

Slide Projector) 6. เครองฉายภาพจลทศน (Micro-Projector) 7. เครองเลนจานเสยง (Record Plays) 8. เครองเทปบนทกภาพ (Video Recorder) 9. เครองรบโทรทศน (Television Receiver) 10. จอฉายภาพ (Screen) 11. เครองรบวทย(Radio Receive) 12. เครองขยายเสยง(Amplifier) 13. อปกรณเทคโนโลยแบบใหมตางๆ (Modern

Instructional Technology Devices) เชน

52นวตกรรมแหงการเรยนร

โทรทศนศกษา หองปฏบตการภาษา โปรแกรมเรยน (Programmed Learning) และอนๆ จากการศกษาถงความสำาคญ ตลอดจนการแบงประเภทและชนดของสอการสอนขางตน ชใหเหนถงความสมพนธของสอการสอนทมบทบาทในการทำาใหการเรยนการสอนเปนไปอยางมประสทธภาพ อยางไรกด แมสอการสอนจะมความสำาคญและมประโยชนมาก แตกตองอาศยเทคนคในการใชสอการสอนดวย ซงในเรองนไดมนกวชาการใหขอคดในการใชสอตาง ๆ กบการสรางแบบการเรยนร ดงจะกลาวตอไปน

ธรรมชาตในการเรยนรของมนษย ธรรมชาตในการเรยนรของมนษยนนมาจากการรบร (perception) ทตความจากความรสกทไดจากสงแวดลอมรอบ ๆ ตว ดวยอวยวะรบการสมผส (sensory organs) หรอเรยกอกอยางหนงวา เครองรบ (receptors) ไดแก

1. อวยวะรบการสมผสภายนอก ประกอบดวย• ตา (visual sense) สำาหรบการมองเหน • ห (auditory sense) สำาหรบการไดยน • จมก (olfactory sense) สำาหรบการดมกลน • ลน (gustatory sense) สำาหรบการชมรส • กาย (skin sense) สำาหรบการสมผสทางกาย

2. อวยวะสมผสภายใน ประกอบดวย• สมผสเกยวกบการเคลอนไหว (kinesthesis) ทำาใหทราบ

การเคลอนไหวของอวยวะตาง ๆ ภายในรางกาย มนษยสามารถรบรไดโดยอาศยประสาทสมผสในกลามเนอ เอนขอตอกระดก

• สมผสการทรงตว (vestibular sense) ทำาใหรบรเกยวกบการทรงตว โดยมนษยสามารถรบรการสมผสน ดวยอวยวะสมผสในชองหดานใน

53นวตกรรมแหงการเรยนร

เมออวยวะสมผสกระทบกบสงเรา (Stimulus) จากสงแวดลอม กจะสงความรสกไปยงสมอง ซงสมองจะทำาหนาทแปลสมผส(sensation)และสงตอไปยงระบบประสาท(nervous system) จากนนจะเกดการเปลยนแปลง เชน กระบวนการไฟฟาและเคม เพอใหสมองรบทงพฤตกรรม การรบร หรอเกดวญญาณ ตวอยางเชน เดกเลก ๆ มองเหนเปลวเทยนมแสงสวางไสว แสงเทยนทเดกเหนจะเปนสงเรา เดกจะคลานเขาไปหา และเออมมอจบเปลวเทยน มอ (กายสมผส) ทสมผสไฟ และตา (จกษสมผส) ทมองเหนเปลวเทยน จะสงความรสกไปยงสมองและระบบประสาท ซงจะทำาใหเดกนนสามารถรไดวา เปลวไฟนนมความรอนและแสงสวาง สรปไดวา กระบวนการรบรซงเกดขนในมนษยนน มขนตอนดงตอไปน

จากการวจยเกยวกบการใชอวยวะสมผสเพอการรบรทงหาของมนษย พบวา จะมปรมาณการรบรทแตกตางกน ดงน

ประสาทสมผส การรบร ปรมาณการรบร (รอยละ)

ตา การมองเหน 75

ห การไดยน 13

จมก การดมกลน 3

ลน การรบรส 3

กาย การสมผสทางกาย

6

54นวตกรรมแหงการเรยนร

หลงจากนน จงเกดการเรยนร (learning) ทเปนกระบวนการตอเนองจากการรบร เมอประสาทสมผสกระทบกบสงเรา และเกดการรบร ถาการรบรหรอความรสกนนผานไปโดยทมไดบนทกความจำา การรบร นนจะถอวายงไมกอใหเกดประสบการณ แตถาหากสมองไดบนทกการรบรนนไวเปนประสบการณ เมอประสาทสมผสกระทบตอสงเราเดมอก จะทำาใหเกดความระลกได ทำาใหเกดการเรยนรขน

อยางไรกตาม การทมนษยจะรบรและสามารถพฒนาจนเปนการเรยนรไดดหรอไมนน ยอมขนอยกบองคประกอบตาง ๆ ดงน

1. สตปญญา ผมสตปญญาสงกวา ยอมรบรไดดกวาผมสตปญญาตำากวา

2. การสงเกตและพจารณา ขนอยกบความชำานาญ และความสนใจตอสงเรา

3. คณภาพของจตในขณะนน ถามความเหนอยออน เครยด หรออารมณขนมว อาจทำาใหแปลความหมายของสงเราทสมผสไดไมด แตในทางตรงกนขาม หากสภาพจตใจผองใส ปลอดโปรง กจะทำาใหการรบรและการเรยนรเปนไปดวยด และเปนระบบ จากการศกษาเกยวกบธรรมชาตในการเรยนรของมนษยดงทไดกลาวมาขางตนนน เราจะสามารถนำาความรดงกลาวมาประยกตในการสรางแบบการสอน โดยอาศยหลก 4 ประการ ดงน

1. หลกสตรหรอคำาอธบายรายวชา ควรระบจดมงหมายวา ตองการใหผเรยนบรรลวตถประสงคในเรองใดบาง

55นวตกรรมแหงการเรยนร

2. กจกรรม ควรมกจกรรมการเรยนหรอกจกรรมเสรมอะไรบางทจะชวยใหผเรยนบรรลจดมงหมายและกจกรรมเหลานนควรจดในรปแบบใด

3. สภาพแวดลอมของการเรยน ควรจดสภาพแวดลอมเพอกจกรรมการเรยนอยางไร ตองใชสถานทเรยน บคลากร และวสดอปกรณอะไรบาง

4. การประเมนผล ตองสรางระบบการประเมนผลทมประสทธภาพ เพอใหทราบระดบของสมฤทธผลของผเรยน

ทงน อาจแสดงระบบการสรางแบบการสอนใหชดเจน ดงแผนภาพ

ไชยยศ เรองสวรรณ กลาววา กอนทจะวางแผนระบบการสอนขางตน สวนทควรพจารณาเปนพเศษ คอ เรองของการวเคราะหผเรยนวามอะไรบางทผเรยนตองการเรยนร มอะไรบางทผเรยนรอยแลว อะไรคอปญหาของผเรยนในการเรยน ผเรยนมความพรอมทจะเรยนหรอไม หลงจากนนจงควรเรมวเคราะหระบบการสอน ดงน

1. ความมงหมาย (Goals) เรามความมงหมายอะไรบางทมงจะกอใหเกดผลสำาเรจในการจดการเรยนสอน การวเคราะหในเรองนกคอ การวเคราะหภารกจของผสอน

2. สภาพการณ (Conditions) ผเรยนจะประสบผลสำาเรจในการเรยนไดด ควรเรยนรอยภายใตสภาพการณอะไรบาง อยางไร ควรใชยทธวธหรอวธการอยางไร

56นวตกรรมแหงการเรยนร

3. แหลงการเรยนหรอทรพยากรการเรยน (Resources) มแหลงการเรยนหรอทรพยากรอะไรบาง ทจดวาจำาเปนตอการจดประสบการณการเรยนรใหแกผเรยน

4. ผลทได (Outcomes) เราจะประสบผลสำาเรจตามจดมงหมายทตงไวเพยงใด มอะไรบางทจำาเปนจะตองปรบปรงแกไข เกอรลชแหงมหาวทยาลยแหงรฐอารโซนาและอลแหงมหาวทยาลยซราควสสหรฐอเมรกา ไดออกแบบระบบการสอนจนเปนทยอมรบกนอยางแพรหลาย ระบบการสอนทเขาทงสองออกแบบไวนน มทงหมด 10 ขนตอน คอ

1. กำาหนดจดมงหมาย ซงนบเปนจดเรมตนของระบบการสอน จดมงหมายควรเปนจดมงหมายเฉพาะ หรอจดมงหมายเชงพฤตกรรม ทผเรยนสามารถปฏบตได และครสามารถวดและสงเกตได

2. กำาหนดเนอหา เปนขนของการเลอกเนอหา เพอนำามาชวยใหผเรยนไดเรยนรและบรรลจดมงหมายเชงพฤตกรรมทตงไว

3. ประเมนผลพฤตกรรมกอนเรยน เปนการประเมนผลกอนเรยนเพอใหทราบพฤตกรรมเบองตนหรอพนฐานเดมของผเรยน

4. พจารณายทธศาสตรหรอวธการสอน คำาวา ยทธศาสตร“การสอน เปนคำาทใชเพอจำาเพาะเจาะจงยงกวาคำาวา วธสอน” “ ” ยทธศาสตร คอ วธการของครในการใชสอความ เรองราวขาวสาร “ ”การเลอกทรพยากร และการกำาหนดบทบาทของผเรยนในการเรยนการสอน ซงเปนแนวปฏบตโดยเฉพาะ เพอชวยใหบรรลจดมงหมายของการสอน สวนคำาวา วธสอน เปนการวางแผนกระบวนการสอนอยางมระบบ“ ” ยทธศาสตรการสอนทเกอรลชและอลชเสนอม 2 ระบบ คอ

4.1 แบบทครเตรยมเนอหาความรมาใหแกผเรยนเองทงหมด โดยครใชสอตาง ๆ เพอการสอนหรอถายทอดความร ยทธศาสตรการสอนแบบนไดแก การสอนแบบบรรยาย อภปราย ซงทงหมดนเรยกวายทธศาสตรแบบ Expository Approach

57นวตกรรมแหงการเรยนร

4.2 ยทธศาสตรแบบสบเสาะหาความร ซงครจะมบทบาทเปนเพยงผเตรยมสงอำานวยความสะดวกตาง ๆ เพอการเรยนและการจดสถานการณเพอใหการเรยนรบรรลจดมงหมาย ยทธศาสตรการสอนแบบนเรยกวา Inquiry หรอ Discovery Approach

5. การจดแบงกลมผเรยน เปนการจดกลมผเรยนเพอใหไดเรยนรรวมกน จดมงหมายของการสอนจะทำาใหเราสามารถจดกลมผเรยนไดอยางเหมาะสม ดงนนในการจดแบงกลมผเรยนตองพจารณาจากจดมงหมาย เนอหาและยทธศาสตรการสอน ซงสามารถยดหยนไดตามตวแปรทกลาวมาแลว

6. กำาหนดเวลาเรยน จากการกำาหนดยทธศาสตรและวธการสอนกบผเรยนกลมตาง ๆ แลวกจะตองกำาหนดเวลาเรยน การกำาหนดเวลาเรยนจะขนอยกบเนอหา จดมงหมาย สถานท การบรการและความสามารถตลอดจนความสนใจของผเรยน ดงนน การกำาหนดเวลาจงขนอยกบผลการวเคราะหสภาพการณดงกลาว

7. กำาหนดขนาดหรอสถานทบรรยาย หองเรยนปกตโดยทวไปจะมผเรยนประมาณ 30-40 คน ภายในหองเรยนมโตะนกศกษา โตะคร กระดานดำาและปายนเทศ ซงนบวาเหมาะสมกบการสอนแบบบรรยาย แตอาจจะไมเหมาะสมกบการสอนทใชยทธศาสตรแบบตาง ๆ ดงนน หองบรรยายจงควรมหลายขนาด

7.1 หองเรยนขนาดใหญ ทสามารถบรรจผเรยนไดระหวาง 60-300 คน

7.2 หองเรยนขนาดเลก สำาหรบการเรยนระบบกลมยอย7.3 หองเรยนแบบเอกตบคคลหรอเรยนแบบเสร ซง

หองเรยนแบบนอาจใชหองศนยสอการสอนทผเรยนสามารถเขาไปศกษาคนควาหรอศกษาคนควาหรอเรยนรดวยตนเอง ในหองเรยนแบบนอาจจะมคหารายบคคลไวใหผเรยนใชนงเรยน อยางไรกตาม ปจจบนหองบรรยายจำาเปนตองมระบบการตดตงอปกรณประกอบการใชสอการสอนมากขนกวาแตกอน กลาวคอ เมอ

58นวตกรรมแหงการเรยนร

กอนจะมเพยงกระดานดำา เครองฉายขามศรษะ โตะอาจารย เกาอ โตะผเรยน กสามารถทำาการสอนได แตในปจจบน ขอมลการเรยนการสอนเปนไปในลกษณะทไรพรมแดนมากขน ผสอนจงมความจำาเปนตองใชสอชนดตาง ๆ ทเหมาะสมมากขนเชนกน เชน คอมพวเตอร วดทศน เปนตน ดงนน หองบรรยายจงควรเปนหองบรรยายทสามารถดดแปลงหรอเปลยนแปลงได หมายถงการจดโตะ เกาอ ทสามารถเปลยนแปลงรปแบบตาง ๆ ไดตามความเหมาะสมกบบทเรยนและกจกรรมการเรยนการสอนนน ๆ สงทผสอนพงพจารณากคอ อปสรรคของสงแวดลอมทมตอการเรยนของผเรยน โดยมหลกดงน

1. หลกการวางแผนการใชหองบรรยาย• พจารณาจากจำานวนผเรยน • พจารณาจากจำานวนผสอน • จะใชสออะไรบางสำาหรบการเรยนการสอนในรายวชาทจะ

บรรยาย • พจารณาจากสภาพหองบรรยาย มวสดอปกรณอะไรบาง • หองเรยนสามารถทำาใหมด เพอใชกบเครองฉายประเภท

ตาง ๆ ไดทกเวลาหรอไม และหองเรยนมพนทกวางพอทจะใหผเรยนแบงกลมสำาหรบใชอปกรณตาง ๆ ไดหรอไม

• เนอหาและสอการสอนทจะใช สามารถดดแปลงไดหรอไม สอตาง ๆ หรออปกรณสำาหรบสอ สามารถเคลอนยายไดงายหรอไม เชน แผนทโลก ลกโลก แผนภม เทปบนทกเสยง เครองฉายวดทศน เครองฉายทบแสง ฯลฯ ผเรยนสามารถใชในหองเรยนไดเลย หรอตองไปใชทศนยโสตทศนปกรณของมหาวทยาลย

2. หลกการเตรยมหองเรยนสำาหรบการฉายการเตรยมสถานทและการเตรยมตวผเรยนกอนการฉายนนเปนสงจำาเปนมาก ทงนเพอใหการใชเครองฉายในการเรยนการสอนไดผลด และผเรยนไดรบความรสมความมงหมาย ไชยศ เรองสวรรณไดใหขอเสนอแนะสำาหรบการเตรยมหองเรยนทมผเรยนประมาณ 30-35 คน ดงน

59นวตกรรมแหงการเรยนร

• สำาหรบการฉายทวไป การเตรยมจอฉายขนาดไมเลกกวา 70 x 70 นว มการเลอกฟลมภาพยนตร ฟลมสไลด หรอฟลมสตรป ตรงตามเนอหาทผสอนจะสอน

• จดทนงผเรยนใหนงหางจากจอฉายอยางเหมาะสม คอ แถวนงหนาสดไมควรใกลจอเกนกวา 2 เทา ของความกวางของจอ และนงหลงสดไมควรไกลไปกวา 6 เทาของความกวางของจอ

• จดทนงผเรยนใหนงหางกนพอสมควร และใหทกคนในหองฉายสามารถมองเหนภาพบนจออยางชดเจนทกคน กลางหองควรเวนชองใหกวางพอทสงแสงจากเครองฉายพงไปยงจอไดโดยไมมผเรยนนงกดขวางอย

• ถาเปนไปไดควรใหแสงสลว ๆ เขาไปในหองไดบาง แตอยามากเกนไป เพราะจะทำาใหภาพบนจอไมคมชด

• ตองจำาไวเสมอวา จะตองตงเครองฉายโดยหนดานหลงของเครองฉายไปทางประตหรอหนาตางทมแสงสวางเขาได เพราะมบอยครงทประตหองถกเปดเพราะผเรยนเขาออก แสงสวางจากภายนอกจะไดไมรบกวนสายตาผเรยน หรอถาเปนไปได ควรใชผามานกนประตเขาออกไวอกชนหนง กจะเปนการด

• เมอทานตองการใชเครองฉายเพอการศกษาเปนกลมยอย หรอเปนรายบคคล ควรปฏบต ดงน

o แบงกลมผเรยน แลวกำาหนดเวลาเขาหองฉายตามเวลาทผสอนกำาหนดของแตละกลม หรอแตละบคคล

o ควรทดลองใชเครองฉายกอนทผเรยนจะเขาไปใช o ในกรณทผเรยนจะใชเครองฉายเอง ผสอนควรพจารณา

วา เครองฉายชนดนนมความยากในการใชสำาหรบการทผเรยนใชเองหรอไม

8. การเลอกทรพยากรหรอสอการเรยนการสอน ในขนนครจะเลอกสอตาง ๆ เพอนำามาใชในการเรยนการสอนทใชยทธศาสตรการสอน

60นวตกรรมแหงการเรยนร

ขนาดกลมและสถานทในการสอนตาง ๆ กนเพอใหการสอนบรรลจดมงหมาย เชน รปภาพ สไลด ภาพยนตร เครองเสยง หนงสอและอน ๆ

9. การประเมนผลการเรยน การเรยนเปนการปะทะสมพนธระหวางครกบผเรยน ผเรยนกบผเรยน หรอระหวางผเรยนกบสอการเรยนการสอน ดงนน ผลการเรยนจงเปนเรองสำาคญในการเรยน

10. การวเคราะหขอมลยอนกลบ เปนการตรวจสอบหาขอบกพรองเพอปรบปรงแกไข 

หลกการใชสอการสอน 1. เตรยมตวผสอน เปนการเตรยมตวในการอาน ฟงหรอดเนอหา

ทอยในสอทจะใชวา มเนอหาถกตอง ครบถวนและตรงกบทตองการหรอไม จะตองเพมเตมในสวนใด จะมวธการใชสออยางไร เชน การใชภาพนงเพอเปนการนำาเขาสบทเรยน แลวอธบายเนอหาเกยวกบบทเรยนนน จากนนจงใหชมวดทศนเพอเสรมสรางความร แลวสรปความรอกครงดวยแผนภาพโปรงใส ซงขนตอนเหลานผสอนตองเตรยมตวโดยเขยนลงในแผนการสอนเพอการใชสอไดอยางถกตอง 2. เตรยมจดสภาพแวดลอม โดยการจดเตรยมวสด เครองมอและอปกรณทจำาเปนตองใชใหพรอม ตลอดจนจดเตรยมสถานทหองเรยนใหอยในสภาพทเหมาะสม ซงสงเหลานจะเปนสงทชวยใหการเรยนการสอนเปนไปดวยความสะดวก ราบรน ไมเสยเวลา 3. เตรยมพรอมผเรยน เปนการตวผเรยน โดยมการแนะนำาหรอใหความคดรวบยอดเกยวกบเนอหา เพอใหผเรยนเตรยมพรอมในการฟง ดหรออานบทเรยนจากสอนนใหเขาใจและสามารถจบประเดนสำาคญของเนอหาได และผสอนควรบอกผเรยนลวงหนาวาหลงจากมการเรยนหรอใชสอแลวผเรยนจะตองมกจกรรมอะไรบาง เชน การทดสอบ การอภปราย การแสดงหรอการปฏบต เพอผเรยนจะไดเตรยมตวไดถกตอง 4. การใชสอ ผสอนตองใชสอใหเหมาะสมกบขนตอนทเตรยมไว เพอใหดำาเนนการสอนไปไดอยางราบรน และตองควบคมการนำาเสนอสอใหถกตอง เชน การปรบภาพบนจอรบภาพใหชดเจน การปรบเสยงใหพอ

61นวตกรรมแหงการเรยนร

เหมาะสำาหรบนกเรยนในหองและไมรบกวนหองเรยนอน เปนตน 5. การตดตามผล ควรมการตดตามผลโดยการใหผเรยนตอบคำาถาม อภปรายหรอเขยนรายงาน เพอเปนการทดสอบวาผเรยนเขาใจบทเรยนและเรยนรจากสอทเสนอไปนนถกตองหรอไม เพอผสอนจะไดสามารถทราบถงจดบกพรองและเพอการแกไขปรบปรงการสอนของตนตอไป

A nalyze Learner Characteristics การวเคราะหลกษณะผเรยน

S tate Objectives การกำาหนดวตถประสงค

S elect , Modify or Design Materials

การเลอก ดดแปลงหรอออกแบบสอใหม

U tilize Materials การใชสอ

R equire Learner Response

การกำาหนดการตอบสนองของผเรยน

E valuation การประเมนการใชสอ การวเคราะหลกษณะผเรยน ( Analyze Learner

Characteristics) เพอเลอกสอใหสมพนธกบลกษณะของผเรยน เชน ลกษณะทวไป เชน อาย ระดบความร สงคม

เศรษฐกจและวฒนธรรมของผเรยนแตละคน

ลกษณะเฉพาะ เชน o ทกษะทมมากอน ( prerequitsite skills) o ทกษะเปาหมาย ( targer skills) o ทกษะในการเรยน ( study skills) ทศนคต ( attitude)

การกำาหนดวตถประสงค ( State Objective) เพอ

62นวตกรรมแหงการเรยนร

o สะดวกในการเลอกสอและวธการทถกตองตลอดจนการจดลำาดบกจกรรมการเรยนและสรางสงแวดลอม หรอประสบการณการเรยนร

o การประเมนผเรยนไดอยางถกตอง ชวยใหผเรยนทราบถงผลแหงการเรยนรและผลแหงการกระทำาหลงจากเสรจสนบทเรยนแลว ซงการกำาหนดวตถประสงค ควรประกอบดวย 1. การกระทำา ( performance) เปนสงทคาดหวงวาผเรยนจะสามารถกระทำาไดภายหลงจบบทเรยนแลว 2. เงอนไข ( conditions) เปนขอจำากดหรอเงอนไขทตงขนโดยรวมอยภายใตการกระทำา 3. เกณฑ (criteria) เพอการตดสนการกระทำานนวาเปนไปตามทกำาหนดไวหรอไม การกำาหนดวตถประสงคเปน " วตถประสงคเชงพฤตกรรม" แบงออกเปน 1. พทธพสย เปนวตถประสงคทตงไวเพอวดการเรยนรของผเรยนเกยวกบความร ความเขาใจ สตปญญา และการพฒนา 2. จตตพสย เปนวตถประสงคทางดานความคด ทศนคต ความรสก คานยมและการเสรมสรางทางปญญา 3. ทกษะพสย เปนวตถประสงคทเกยวกบการกระทำา การแสดงออกหรอการปฏบต

การเลอก ดดแปลงหรอออกแบบสอ (Select , Modify or Design Materials)เลอกจากสอทมอยแลว ดดแปลงสอทมอยแลว การออกแบบสอใหม

63นวตกรรมแหงการเรยนร

การใชสอ (Ulilize Materials) ดหรอ

อานเนอหาในสอเหลานนกอนเปนการเตรยมตว

จดเตรยมสถานท

เตรยมตวผเรยน

ควบคมชนเรยน

การกำาหนดการตอบสนองของผเรยน (Require Learner Response)

o การตอบสนองโดยเปดเผย (overt response) โดยการพดหรอเขยน

o การตอบสนองภายในตวผเรยน (covert response) โดยการทองจำาหรอคดในใจ

เมอมการตอบสนองแลวผสอนควรใหการเสรมแรงทนท เพอใหผเรยนทราบวาตนมความเขาใจและเกดการเรยนรทถกตองหรอไม

การประเมน (Evaluation) o การประเมนกระบวนการสอน ซงสามารถ

64นวตกรรมแหงการเรยนร

กระทำาไดทงในระยะกอน ระหวางและหลงการสอน

o การประเมนความสำาเรจของผเรยน ซงขนอยกบวตถประสงคและเกณฑทตงไว

การประเมนสอและวธการสอน โดยใหผเรยนมการอภปราย และวจารณการใชสอและเทคนคการสอนวามความเหมาะสมมากนอยเพยงใด

ขนตอนการใชสอการสอน1. ขนนำาเขาสบทเรยน เพอกระตนใหนกเรยนเกดความสนใจใน

เนอหาทกำาลงจะเรยน สอทใชในขนนจงเปนสอทแสดงเนอหากวาง ๆ หรอเนอหาทเกยวของกบการเรยนในครงกอน ยงมใชสอทเนนเนอหาเจาะลกอยางแทจรง อาจเปนสอทเปนแนวปญหาหรอเพอผเรยนคด และควรเปนสอทงายตอการนำาเสนอในระยะเวลาอนสน 2. ขนดำาเนนการสอนหรอประกอบกจกรรมการเรยน เปนขนสำาคญในการเรยน เพราะเปนขนทจะใหความรเนอหาอยางละเอยดเพอสนองวตถประสงคทวางไว ผสอนตองเลอกสอใหตรงกบเนอหาและวธการสอนหรออาจจะใชสอหลายแบบกได ตองมการจดลำาดบขนตอนการใชสอใหเหมาะสมและสอดคลองกบกจกรรมการเรยน การใชสอในขนนจะตองเปนสอทเสนอความรอยางละเอยด ถกตองและชดเจนแกผเรยน 3. ขนวเคราะหและฝกปฏบต เปนการเพมพนประสบการณตรงแกผเรยนเพอใหผเรยนไดทดลองนำาความรดานทฤษฎ หรอหลกการทเรยนมาแลวไปใชแกปญหาในขนฝกหด โดยการลงมอฝกปฏบตเอง สอในขนนจงเปนสอทเปนประเดนปญหาใหผเรยนไดขบคด โดยผเรยนเปนผใชสอเองมากทสด

65นวตกรรมแหงการเรยนร

4. ขนสรปบทเรยน เปนขนของการเรยนการสอน เพอการยำาเนอหาบทเรยนใหผเรยนมความเขาใจทถกตองและตรงตามวตถประสงคทตงไวดวย ขนสรปนควรใชเพยงระยะสน ๆ เชนเดยวกบขนนำาเขาสบทเรยน สอใชสรปนจงควรครอบคลมเนอหาสำาคญทงหมดโดยยอและใชเวลานอย 5. ขนประเมนผเรยน เปนการทดสอบวาผเรยนสามารถเรยนรหรอเขาใจในสงทเรยนไปถกตองมากนอยเพยงได และบรรลตามวตถประสงคเชงพฤตกรรมทตงไวหรอไม สอในขนการประเมนนมกจะเปนคำาถามจากเนอหาบทเรยนโดยจะมภาพประกอบดวยกได หรออาจนำาสอทใชในขนกจกรรมการเรยนมาถามอกครง และอาจเปนการทดสอบโดยการปฏบตจากสอหรอการกระทำาของผเรยน เพอทดสอบดวาผเรยนสามารถมทกษะจากการฝกปฏบตอยางถกตองครบถวนหรอไม

การประเมนการใชสอการสอน 1.การประเมนการวางแผนการใชสอ เพอดวาสงตาง ๆ ทวางไวสามารถดำาเนนไปตามแผนหรอไม หรอเปนไปเพยงตามหลกทฤษฎแตไมสามารถปฏบตจรงได จงตองเกบรวบรวมขอมลไวเพอแกไขปรบปรงในการวางแผนในการวางแผนครงตอไป 2. ประเมนกระบวนการการใชสอ เพอดวาการใชสอในแตละขนตอนประสบปญหาหรออปสรรคอยางไรบาง มสาเหตมาจากอะไร และมการเตรยมการปองกนไวหรอไม 3. ประเมนผลทไดจากการใชสอ เปนผลทเกดขนกบผเรยนโดยตรงวา เมอเรยนแลวผเรยนสามารถบรรลตามวตถประสงคเชงพฤตกรรมทตงไวหรอไม และผลทไดนนเปนไปตามเกณฑหรอตำากวาเกณฑ ชนดของสอการสอน

สอทใชชวยในการสอนมหลายชนด ซงอาจกลาวไดวา สงใดกตามทเปนเครองชวยใหเดกวยนมพฒนาการดงกลาว นบวาเปนสอไดทงสน ไดแก

66นวตกรรมแหงการเรยนร

1. คร ครเปนสอนบไดวาความสำาคญ เพราะเปนผกอใหเกดความเคลอนไหวตาง ๆ ในการเรยนร และเปนสอทจะนำาสออนใหเกดประสทธภาพในการเรยนการสอน หากปราศจากคร การเรยนการสอนกจะไมมผลแกเดกในวยนอยางแนนอน

2. สงแวดลอมตามธรรมชาต สอชนดนครหรอผใชไมจำาเปนตองจดหาหรอทำาขน เพราะมอยแลวตามธรรมชาต เพยงแตผใชจะตองเลอกใหถกตามความมงหมาย เชน การสอนเรองวงจรชวตกบ กควรเลอกฤดกาลทเหมาะสม คอฤดฝน เพอจะไดนำาสงทเปนไปตามธรรมชาตมาศกษาได แทนทจะใชวธวาดภาพ ไขกบ ลกออด และลกกบ ประกอบคำาอธบาย เปนตน

3. สอทตองจดทำาขน สอชนดนมมากมายหลายชนด สดแตผทสนใจจะจดซอ จดหาหรอจดทำาขน ไดแก ของจรง ของจำาลอง ภาพถาย ภาพวาด บตรคำา เกม กจกรรม เครองฉายภาพนง เครองฉายภาพยนตร เปนตน

สอดงกลาวอาจแบงออกตามลกษณะของการใชได 3 ประเภท คอ1. สอการสอนประเภทวสด เชน ส กระดาน ชอลค ภาพ เปลอก

หอย หนงสอพมพ เปนตน2. สอการสอนประเภทอปกรณ คอสงทเปนเครองมอ วทย

เครองฉายภาพวดโอ กระดานดำา ปายนเทศ เปนตน3. สอการสอนประเภทวธการ กระบวนการจดกจกรรม ไดแก

การสาธต การทดลอง เลนเกม เลนบทบาทสมมต จดสถานการณจำาลอง เชน การจดมมตาง ๆ ในหองเรยน

ในชนเดกเลก ไมไดสอนเปนรายวชา เปนการเตรยมความพรอมโดยนำาเอาวชาตาง ๆ มาบรณาการเปนหนวย และสอดแทรกวธสอนแบบเรยนปนเลนดวยกจกรรมตาง ๆ ดงกลาวมาจากบทกอน ๆ แลว หากลองจดสอการสอนโดยยดตามชอหมวดวชา จะมรายละเอยดดงน

1. หมวดภาษา วสดและอปกรณสำาหรบภาษาไทยมจดมงหมายใหเดกคนเคยกบเสนประเภทตาง ๆ ทจะประกอบเปนตวอกษร ซงมผวจย

67นวตกรรมแหงการเรยนร

ไวแลววา เสนตาง ๆ ทจะประกอบเปนตวอกษรซงมผวจยไวแลววา เสนตาง ๆ ทประกอบเปนอกษรไทยม 13 ชนด จบคกบภาพตาง ๆ ไดถกตอง การฝกการสนทนา เลานทาน แสดงละคร และกจกรรมทางภาษาอน ๆ ทจะเสรมใหเดกสามารถใชภาษาใหถกตองตามวฒนธรรม

วสดในหมวดภาษา ไดแก แบบเรยน บตรคำา ภาพ แผนภม ตรายาง อกษรตรายาง ภาพคำานาม แทงอกษร ตวอกษรฉลไม ตวอกษรพลาสตก ภาพชดประกอบนทาน หนจำาลอง หนกระบอก สเทยน ชดสนทนา ฯลฯ

2. หมวดสงคมศกษา เปนวสดอปกรณทมงฝกฝนการอยรวมกนในชมชน ฝกใหเปนสมาชกทด รจกบทบาทของตน รวมเลน แบงปนสงของกบคนอน รจกหนาทตามวยของตน ฝกการเสยสละ ฯลฯ

วสดอปกรณสำาหรบหมวดสงคมศกษา ไดแก ภาพชด แผนภม ของจรง (เชน ธงชาต ภาพชดนทาน หนกระบอก เครองแตงกาย นทาน ชดครว มถวย ชาม หมอ เตา) ฯลฯ บานตกตา (บานหนคนและสตวขนาดเลก) กะบะทราย ฯลฯ

3. หมวดวทยาศาสตร (ธรรมชาตศกษา) เปนวสดอปกรณทชวยฝกใหเรยนรธรรมชาต สงแวดลอม ทงคน พช สตว และปรากฎการณตามธรรมชาตอยางงาย ๆ ประกอบดวยรปภาพ แผนภม ของจรง (สตว พช สงของ) ตสตว กรงเลยงสตว ตสะสมแมลง กะบะเพาะพช กะบะทราย อางนำา เครองเลนทราย เลนสแวนขยาย ชดแบตเตอรอยางงาย ๆ ชดแมเหลก ฯลฯ

4. คณตศาสตร เปนวสดอปกรณฝกมโนทศนทางการนบคำานวณประกอบดวยบตรตวเลขภาพชดเกยวกบตวเลขของจรง ลกคด ลกปด กระดานปกหมน บนไดเลข แทงไมคณตศาสตร แหงไมเรขาคณต เครองชงนำาหนก เครองตวง ฯลฯ

5. หมวดขบรองและดนตร เปนวสดอปกรณสำาหรบฝกการขบรอง และดนตรเพอสรางความชนชอบศลปดนตร และฝกโสตประสาทตอเสยงดนตรตาง ๆ ประกอบดวย เครองเลนแผนเสยง เครองบนทกเสยง

68นวตกรรมแหงการเรยนร

ออรแกน เปยโน กลอง ฉง ฉาบ ระฆง เหลกสามเหลยม กรบพวง กรบกรง กรง ลกซด เกราะ กำาไลลกพรวน ระนาด ใชอปกรณทครทำาขนเองจากวสดเหลอใชหรอผกพชตาง ๆ กได เชน ฝกราชพฤกษ ไมเคาะจงหวะ หรออปกรณจากกระปองแปง ฯลฯ

6. หมวดศลปศกษา เปนวสดอปกรณทฝกความชนชมทางศลปกรรม และทกษะทางการใชมอ ประกอบดวยกระดาษ ขาหยงเขยนภาพ ดนสอสตาง ๆ ดนนำามน ดนเหนยว เขยง ลกกลงคลงนำามน กระดาษส (งานพบ ตดปะ) กรรไกรปลายท เศษวสด ชดงานไม (คอน เลอย ไขควง ทำาจากพลาสตก) ฯลฯ

7. หมวดพลานามย สวนมากเปนเครองสนามทจะพฒนาการทางกาย แขน ขา กลามเนอ ฯลฯ ประกอบดวย รถจกรยาน รถเขน รถลากมาโยก เรอโยก ลกบอล หวงยาง ลกชวง ชงชา มาลอด มาหมน กระดานอน ฯลฯ

หากจะกลาวถงการเลอกสอเพอสงเสรมพฒนาการดานตาง ๆ แลว เราอาจเลอกสอเพอการสงเสรมพฒนาการแตละดานดงน

1. สอเพอพฒนาสตปญญาและความคดรเรมสรางสรรค อาจแบงไดดงน

1.1 สอเพอฝกการรบร 1.1.1 สอฝกการรบรเกยวกบขนาด ไดแก การจดหาวสด

สงของ กลอง บลอก วางใหเดกจบตอง วางซอนกน นำาของสองสง สามสงมาเปรยบเทยบขนาด เลกใหญ เลกทสด ใหญทสด

1.1.2 สอฝกการรบรเกยวกบรปราง ครใหเดกเลนภาพตดตอ ลองวางชนสวนใหพอดกบชอง เชน ชองวงกลม เดกตองหยบรปวงกลมวางลงในชองสเหลยม เดกตองหยบรปสเหลยมวางไดถกตอง นอกจากนใหเดกแยกรปราง สเหลยม สามเหลยม วงร ได

1.1.3 สอฝกการรบรเกยวกบเรองส แนะนำาใหเดกรจกส เลนสงของเครองใช บลอก แผนกระดาษรปทรงเรขาคณตทมสตาง ๆ

69นวตกรรมแหงการเรยนร

โดยเฉพาะเดกชอบสสดใส ใหเดกแยกสงของ วตถ รปภาพ ทมสเหมอนกน

1.1.4 สอฝกการรบรเกยวกบเนอผวของวตถ ใหเดกไดสำารวจสงของใกลตว ไดรบไดสมผสสงของทมความออน นม แขง หยาบ และบอกไดวาของแตละชน มลกษณะอยางไร เชน กระดาษทราบหยาบ สำาลนม กอนหนแขง ฯลฯ

1.2 สอเพอฝกความคดรวบยอด อาจใชวสด อปกรณ และวธการจดสงแวดลอม เชน เรยนรเกยวกบชวตของสตว ครควรจดสวนสตวจำาลอง เลานทาน เชดหนเกยวกบสตว สนทนาซกถามเกยวกบสตวทเดกรจก เปรยบเทยบลกษณะของสตวแตละชนด วาด ป น ฉก แปะ รปรางสตว

การจดกจกรรมความคดรวบยอดเกยวกบอาชพ เกยวกบสงของ เครองใชและบคคลในสงคม ครควรใชสอสถานการณจำาลอง เสรมใหเดกเขาใจไดถกตองรวดเรวขน

การรจกตวเลขมความคดรวบยอดทางคณตศาสตร ดวยการใชวธการใหเดกคนพบดวยตนเอง จดวสดอปกรณ เชน กระดมสตาง ๆ ฝาเบยร ดอกไม ใบไม ขวด บลอก ใหเดกจบตอง นบ สอนใหเขาใจเลขคเลขค

2. สอเพอพฒนาทางดานภาษาการใชสอพฒนาการทางภาษาจะตองคำานงถงพฒนาการท

สำาคญของเดกเลกและตองศกษาวาการรบฟงและการเขาใจภาษาของเดกวาอยระดบทสามารถฟงและแยกเสยงตาง ๆ ได เชน เสยงสตว เสยงดนตรบางชนด ฟงประโยคและขอความสนและยาวพอสมควร เขาใจคำาจำากดความ เขาใจหนาทของสงตาง ๆ แยกภาพตามหนาทได เชน สงทใชกนนอน หรอสงทอยในบาน ในครว เปรยบเทยบภาพเหมอนไมเหมอนได อานรปภาพ จำาชอตวเองและเพอนได เปนตน ดงนนครเดกเลกจะตองใชสอประเภทวธการ สอประเภทวสดอปกรณมาจดกจกรรมเสรมความพรอมทางดานภาษาใหเดกไดพฒนาตามเกณฑดงกลาวขางตน สอทคร

70นวตกรรมแหงการเรยนร

ควรจดเพอเสรมพฒนาการทางภาษา ไดแก หนงสอภาพ แผนภาพ ภาพประกอบคำาคลองจอง หนมอ หนนวมอ หนเชด หนถงกระดาษ เกมเลยนเสยงสตว เกมสมพนธภาพกบคำา เกมเรยนรดานการฟง เกมทายเรอง เกมจบคภาพเหมอนและแยกภาพตาง ๆ การเลนนวมอประกอบคำารองหรอเรองราว วธการเลนบทบาทสมมต มมบลอคตาง ๆ ใหเลนเปนกลมในมมบาน เทป วทย เครองเสยง

3. สอเพอพฒนาความพรอมกลามเนอเลกใหญ และประสาทสมพนธ ครจะตองศกษาพฒนาเกยวกบการทรงตว ความมนคงของการใชกลามเนอตามวย เพอจะเลอกใชสอไดเหมาะ สอประเภทวสดอปกรณและวธการทครสามารถเลอกใชไดมดงน

ลกบอล ดนตร กลอง ฉง ฉาบ กรบ ตขณะทใหเดกยนทรงตว เพอใหเกดความวองไวในการบงคบกลามเนอ

ลกบอล ตกตาผา ลกตมทำาดวยฟางขาว หรอผาสำาหรบแขงขวางไกล ๆ

รองเทา เชอกผกรองเทา กระดม ซป สำาหรบฝกการบงคบกลามเนอมอและฝกสายตา

แผนภาพ รปภาพ สงของ นำามาแขวนจดเรยงกนใหเดกมองกรอกสายตาตามภาพหรอของทวางไว

ขดเสนใตเตมตามเสนคดเคยว แผนภาพขดเปนชองสำาหรบใชนวลากตามเสนทางทครกำาหนด ดนเหนยวใหเดกใชป นเปนรปตาง ๆ อปกรณวาดภาพ สไม สเทยน สดนสอ สจากพช

ฉกกระดาษปะเปนรปตาง ๆ ขยำากระดาษหนงสอพมพ รอยดอกไม เลนตดเมลดพช เปาสดวยหลอดกาแฟ ตอภาพแบบโยนโบวลง ตวงทราย กรอกนำาใสขวด เรยงลกคดลงหลก วางแผนรปทรงลงในชองทกำาหนด เดนกระดานแผนเดยว เลนภาพตดตอ เลนเครองเลนสนาม ยงปนกานกลวย รอยเชอกรอบแผนภาพ ฝกประสาทสมพนธ เลนเกมจำาแนกหมวดหม

71นวตกรรมแหงการเรยนร

สอดงกลาวนมกจะถกเลอกมาใชตามความเหมาะสม ซงอาจมการใชครงละชนดหรอใชพรอมกนเกนกวาหนงชนด หรอใชตามลำาดบกอนหลงกได

การผลตสอการสอน1. สำารวจความตองการ การผลตสอเพอการใชประโยชนอยาง

แทจรง จะตองสำารวจความตองการของผใช ความตองการของผใชอาจจะไดมาจากการแสดงความตองการของผใชโดยตรง หรอจากการเกบรวบรวมขอมลจากแบบสำารวจ 2. กำาหนดเปาหมายการผลต เมอทราบความตองการของผใชแลว กจะนำาเอาความตองการมาประเมน จดลำาดบความสำาคญ แลวกำาหนดเปาหมายการผลต 3. วเคราะหกลมเปาหมาย กลมเปาหมายยอมมความแตกตางกนในดานคณลกษณะบางประการ ผผลตจะตองศกษาแนวโนมความแตกตางของกลมในดานตาง ๆ 4. กำาหนดจดมงหมายเชงพฤตกรรม การกำาหนดจดมงหมายการผลตสอ ควรกำาหนดเปนจดมงหมายเชงพฤตกรรมเพอใหสามารถตรวจสอบผลได 5. วเคราะหและจดทำาเนอหา โดยนำาเนอหาทจะผลตสอมาวเคราะหหาความเหมาะสมในการจดรปแบบการนำาเสนอและจดลำาดบเรองราว 6. เลอกประเภทสอทจะผลต เนอหาหนง ๆ อาจผลตสอไดหลายประเภท ในการตดสนใจวาจะผลตเปนสอประเภทใดนน จะตองนำามาพจารณาหาความเหมาะสมอยางรอบคอบ โดยพจารณาองคประกอบเกยวกบจดมงหมายของการผลต ลกษณะของเนอหา ขดความสามารถในการผลตของหนวยงานผลตหรอผผลต เปนตน 7. ผลตสอ กระบวนการผลตสอจะตองแตกตางกนไปตามประเภทของสอ เชน สอประเภทเรองราวตอเนอง กจะตองจดทำาบตรเรอง เขยนบท ถายทำา บนทกเสยง ถาเปนสอประเภทวสดสามต กตองเขยนโครงรางการออกแบบ ทำาพมพเขยวกอน เปนตน

72นวตกรรมแหงการเรยนร

8. ทดลองเบองตน เปนการทดลองเพอแกไขขอบกพรองเบองตน เชน ภาษา ขนาด สดสวน และคณภาพทางเทคนคอน ๆ เปนตน อาจทำาเปนขนตอนยอย ๆ เปนตนวา ทดลอง 1 คน 3 คน 6 คน 9. ทดลองภาคสนาม เปนการนำาสอไปทดลองกบกลมผเรยนจรง แลวเกบรวบรวมขอมล ประสทธภาพของสอนน ๆ เพอแกไขปรบปรงใหด กอนการนำาออกไปใชจรง10. การนำาไปใชและปรบปรง การนำาสอทผานการทดลองภาคสนามแลวไปใชอาจจะยงมขอบกพรองอยบาง เมอนำาไปใชในสถานการณทแตกตางกน จงควรแกไขปรบปรงเปนระยะ

ระบบการใชสอการสอน

การใชสอการสอนนน ผสอนควรจะไดมการวางแผนอยางเปนระบบในการใชเพอใหบรรลถงวตถประสงคการเรยนรตามจดประสงคทวางไว ขนตอนดงน

การวเคราะหผเรยน เปนการวเคราะหลกษณะผเรยนเพอทผสอนจะไดทราบวา ผเรยนมความพรอมในการเรยนมากนอยเพยงใดทงนเพราะการทจะใชสอใหไดผลด ยอมจะตองเลอกสอใหมความสมพนธกบลกษณะผเรยน ดงนนผสอนจะตองคำานงถงลกษณะทวไปและลกษณะเฉพาะของผเรยน เชน การกำาหนดลกษณะทวไป ซงไดแก อาย ระดบความร สงคม เศรษฐกจและวฒนธรรมของผเรยนแตละคน ถงแมวาลกษณะทวไปของผเรยนจะไมมความเกยวของกบเนอหาบทเรยนกตามแตกเปน สงทชวยใหผสอน

73นวตกรรมแหงการเรยนร

สามารถตดสนระดบของบทเรยนและเพอเลอกตวอยางของเนอหาใหเหมาะสมกบผเรยนได สวนลกษณะเฉพาะของผเรยนแตละคนนน นบวามสวนสำาคญโดยตรงกบเนอหาบทเรยนตลอดจนสอการสอนและวธการทจะนำามาใชในการสอน สงทตองนำามาใชในการวเคราะห ประกอบดวย 1. ทกษะทมมากอน (prerequisite skill) เพอใหทราบวาผเรยนมความรพนฐาน หรอทกษะทเกยวของกบบทเรยนนนวามอะไรบาง กอนทจะเรยน 2. ทกษะเปาหมาย (target skill) ผเรยนมความชำานาญในทกษะทจะสอนนนมากอนหรอไม เพอจะไดสอนใหตรงกบทวางจดมงหมายไว 3. ทกษะในการเรยน (study skill) ผเรยนมความสามารถขนตนทางดานภาษา การอานเขยน การคำานวณ ฯลฯ ซงเปนสงจำาเปนทจะชวยในการเรยนรนนในระดบมากนอยเพยงไร 4. เจตคต (attitudes) ผเรยนมเจตคตอยางไรตอวชาทจะเรยนนน การวเคราะหลกษณะผเรยนนนถงแมวาจะเปนการกระทำาเพยงผวเผนกตาม แตกสามารถนำาไปใชในการเลอก สอทเหมาะสมได เชน หากผเรยนมทกษะในการอานตำากวาเกณฑกสามารถชวยไดดวยการใชสอประเภททมใชสอสงพมพ หรอถาหากผเรยนในกลมนนมความแตกตางกนมาก กสามารถใหเรยนดวยชดการเรยนรายบคคลได การวเคราะหลกษณะผเรยนอาจจะทำาใดยากเปนบางครง ทงนเพราะผสอนอาจมเวลานอยทจะสงเกต หรอผเรยน อาจเปนผมาจากทอนทเขามาเรยนหรอรบการอบรม แตกสามารถกระทำาไดดวยการสนทนากบผเรยนหรอผรวมชนอนๆ หรออาจมการทดสอบกอนเรยนเพอดพนฐานของผเรยนกได

การกำาหนดจดประสงค วตถประสงคเปนสงทตงขนเพอคาดหวงวาผเรยนจะสามารถบรรลในสงตางๆ ทตงหรอกำาหนดไว การตงหรอ กำาหนดวตถประสงคใน

74นวตกรรมแหงการเรยนร

การเรยนการสอนนนกเพอ 1. ผสอนจะไดทราบวาการเรยนการสอนนนมวตถประสงคอะไร เพอสะดวกในการเลอกสอและวธการใหถกตอง วตถประสงคนจะชวยในการจดลำาดบกจกรรมการเรยนและสรางสงแวดลอม หรอประสบการณการเรยนรเพอใหบรรลตามวตถประสงคนน 2. ชวยในการประเมนผเรยนไดอยางถกตอง เพราะผสอนจะไมทราบเลยวาผเรยนไดบรรลตามวตถประสงคทตงไวหรอไมถาไมมการกำาหนดวตถประสงคไวกอนลวงหนา 3. ชวยใหผเรยนทราบวา เมอเรยนบทเรยนนนแลวจะสามารถเรยนรหรอกระทำาอะไรไดบาง

การกำาหนดวตถประสงค ควรประกอบดวย 1. การกระทำา (performance) เปนสงทคาดหวงวาผเรยนจะสามารถกระทำาอะไรไดบางภายหลงจากการเรยนแลว ซงการกระทำานนตองเปนสงทสงเกตเหนได 2. เงอนไข (Conditions) เปนขอจำากดหรอเงอนไขทตงขนโดยรวมอยภายใตการกระทำานน 3. เกณฑ (Criteria) เพอเปนการตดสนการกระทำานนวาเปนไปตามทกำาหนดไวหรอไม เมอกำาหนดวตถประสงคแลว ควรมการแบงประเภท หรอระดบของขอบเขตการเรยนร ทงนเพอเปนประโยชนหรอแนวทางในการตดสนวา การเรยนรนนจะครอบคลมแนวของทกษะหรอพฤตกรรมอะไรบาง จงตองมการกำาหนดเปน "วตถประสงคเชงพฤตกรรม" ซงควรจะประกอบดวยองคประกอบตางๆ ดงน - พทธพสย เปนวตถประสงคทตงไวเพอวดการเรยนรของผเรยนเกยวกบความร ความเขาใจ สตปญญาและการพฒนา เปนตน - จตตพสย เปนวตถประสงคทางดานความคด ทศนคต ความรสก คานยม และการเสรมสรางทางปญญา

75นวตกรรมแหงการเรยนร

- ทกษะพสย เปนวตถประสงคเกยวกบการกระทำา การแสดงออก หรอการปฏบต การเลอก ดดแปลง หรอออกแบบสอ การทจะมสอวสดทเหมาะสมในการเรยนการสอน สามารถทำาได 3 วธ คอ 1. เลอกจากสอทมอยแลว สวนใหญในสถาบนการศกษามกจะมทรพยากรทสามารถใชเปนสอไดอยแลวดงนน สงทผสอนตองกระทำาคอ ตรวจสอบดวามสงใดทจะใชเปนสอไดบาง โดยเลอกใหตรงกบลกษณะผเรยนและวตถประสงคของการเรยน เชน สอทมอยมเนอหาขอมลและกจกรรมทตรงกบวตถประสงคทตงไวหรอไม และการเลอกสอนนยอมขนอยกบวธการสอนในบทเรยนและขอจำากดของสถานการณการเรยนการสอนดวย 2. ดดแปลงสอทมอยแลว ใหใชไดดและเหมาะสมมากยงขน ทงนยอมขนกบเวลาและงบประมาณในการดดแปลงสอนนดวย เชน มภาพยนตรเสยงในฟลมเปนภาษาองกฤษ ถามการแปลเปนภาษาไทยแลวบนทกเสยงลงใหม เพอใหผเรยนชมและฟงเขาใจงายขน จะคมกบเวลาและการลงทนหรอไม เหลานเปนตน 3. การออกแบบสอใหม กรณทไมมสอเดมอย หรอสอทมอยแลวไมสามารถนำามาดดแปลงใหใชไดตามทตองการผสอนยอมตองมการออกแบบและจดทำาสอใหม ซงตองคำานงถงองคประกอบตาง ๆ หลายอยาง เชน ตองใหตรงกบวตถประสงคของการเรยนและลกษณะของผเรยน มงบประมาณในการจดทำาเพยงพอหรอไม มเครองมอและผชำานาญในการจดทำาสอหรอไม เหลานเปนตน การใชสอ เปนขนของการกระทำาจรง ซงผสอนจะตองดำาเนนการดงน 1. ดหรออานเนอหาในสอเหลานนกอนเปนการเตรยมตวลวงหนา เชน ดสไลดหรอวดทศนเพอศกษาเนอหาใหแมนยำากอนนำาไปสอน หรออานบทวจารณเกยวกบเรองนนรวมดวย 2. จดเตรยมสถานท ทนงเรยน อปกรณเครองมอ และสง

76นวตกรรมแหงการเรยนร

ตางๆ เพอความสะดวกเรยบรอยกอนการสอนและควรตองทดลองอปกรณทจะใชกอนวาใชไดดหรอไม 3. เตรยมตวผเรยน โดยการใชสอนำาเขาสบทเรยน ถามการฉายวดทศนหรอภาพยนตใหชม กควรจะตองสรปเนอหาเรองทจะชมนนใหผเรยนทราบเสยกอนวาเกยวของกบทบเรยนอยางไรบาง เปนการแนะนำากอนลวงหนาและเพอสรางแรงจงใจแกผเรยน 4. ควบคมชนเรยน เพอใหผเรยนมความสนใจในสอทนำาเสนอนน

การกำาหนดการตอบสนองของผเรยน การใหผเรยนมสวนรวมในการเรยน และเปดโอกาสใหมการตอบสนองนนเปนสงสำาคญยง ซงผเรยนจะมการตอบสนองหรอไมและมากนอยเพยงใดกขนอยกบสอทนำามาใช สอบางชนดเมอใชแลวจะเปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวมมากกวาสอชนดอนๆ เชน การใหอานขอความในหนงสอหรอดภาพ จะทำาใหผเรยนมการอภปรายจากสงทอานหรอเหน ผเรยนยอมมการตอบสนองเกดขนไดทนทและงายกวาการใหดภาพยนตร ทงนเพราะการดภาพยนตรถาจะใหดรเร องจรงๆ แลวควรจะตองดใหจบเรองเสยกอนแลวจงอภปรายกน ซงจะดกวาหยดดทละตอนแลวอภปราย เพราะจะทำาใหมการขดจงหวะเกดความไมตอเนองในการด อาจทำาใหไมเขาใจหรอจบความสำาคญของเรองไมได นอกจากนผเรยนสามารถมการ ตอบสนองโดยเปดเผย (overt respone) โดยการพดออกมา หรอเขยน และ การตอบสนองภายในตวผเรยน (convert response) โดยการทองจำาหรอคดในใจ เมอผเรยนมการตอบสนองแลวผสอนควรใหการเสรมแรงทนทเพอใหผเรยนทราบวาตนมความเขาใจและเกดการเรยนรทถกตองหรอไม การเรยนการสอนโดยการใหทำาแบบฝกหด การตอบคำาถาม การอภปราย หรอการใชบทเรยนแบบโปรแกรม จะเปนการเปดโอกาสใหผเรยนมการตอบสนองและไดรบการเสรมแรงระหวางการเรยน การประเมนผล การประเมนสามารกระทำาได 3 ลกษณะ

77นวตกรรมแหงการเรยนร

คอ 1. การประเมนกระบวนการสอน เพอเปนการประเมนวาสามารถบรรลไดตามวตถประสงคทตงไวหรอไมทงในดานผสอน สอการสอน และวธการสอน โดยในการประเมนสามารถทำาไดทงในระยะกอน ระหวาง และหลงการสอน 2. การประเมนความสำาเรจของผเรยน ขนอยกบวตถประสงคทตงไววามเกณฑเทาใด การวดผลอาจทำาไดดวยการทดสอบ การสอบปากเปลา หรอดจากผลงานของผเรยน สงสำาคญทสดทจะทราบวาผเรยนสมฤทธผลทางการเรยนมากนอยเทาใด คอ สงเกตจากการปฏบตและการแสดงออกของผเรยนนน ๆ 3. การประเมนสอและวธการสอน โดยการใหผเรยนมการอภปรายและวจารณการใชสอ และเทคนควธการสอนวาเหมาะสมมากนอยเพยงใด