vwihgurU - Amrit Kirtan · AMimRq kIrqn 2018Page 1 Agsq ies AMk ivc sMpwdkI: krau bynqIAw: sMpwdk...

24
Agsq 2018 AwnryrI sMpwdk fw. jwgIr isMG

Transcript of vwihgurU - Amrit Kirtan · AMimRq kIrqn 2018Page 1 Agsq ies AMk ivc sMpwdkI: krau bynqIAw: sMpwdk...

  • Agsq 2018

    AwnryrI sMpwdk fw. jwgIr isMG

  • Avl Alh nUr aupwieAw dso ihMdUau, momno, is~K vIro, cOQy pu~Cdw mYN iesweIAW nUM[ kwhnUM vwd-ivvwd pey rcdy E, kwhnUM J~ldy E cotW lweIAW nUM[ rwh ieko hY sB dy jwx vwlw, ikauN iK~Jdy dyKky BweIAW nUM[ ieh koeI Xog nw kMm musw&rW dw, rwh pRdys AMdr lMGxw rwhIAW nUM[ ie~ko dys jwxw, ie~ko Sihr jwxw, ie~ko Swh sulqwn blbIr swfw[ cwry pujxgy rwhIN inSwn ie~ko, rUpW cOhW ivc idsdw pIr swfw[

    Avl Alh nUr apwXw dso ihñduAo, momno, isK vIro, cOQy puCdw mYN esweéAwN nNU[ kwhnUM vwd-ivvwd pE rcdy Ao, kwhnU Jldy Ao cotW lweéAwN nNU[ rwh eko hY sB dy jwx vwlw, #XoN iKJdy dyK ky BweéXW nNU[ eh koeé Xog nw km muswPrwN dw, rwh pRdys AMdr lMGxw rwihAwN nNU[ eko dys jwxw, eko Shr jwxw, eko Swh sulqwn blbIr swfw[ cwry pujxgy rwhIN inSwn eko, }pwN cOhwN ivc idsdw pIr swfw[

    pusqk gu~JIAW rmzW – kvI surgvwsI sMq sMqoK isMG

  • AMimRq kIrqn Page 1 Agsq 2018

    ies AMk ivc

    sMpwdk (AwnryrI) fw. jwgIr isMG

    AYm.ey. (sMgIq, pMjwbI, Dwrimk AiDAYn), pIAYc.fI.

    sihXogI

    s. hrBjn isMG Aqy nvqyj isMG

    lyKW ivc pRgtwey ivcwr lyKkW dy in~jI hn[ ienHW nwl sMpwdk jW AMimRq kIrqn tRst dw sihmq hoxw zrUrI nhIN hY[

    ‘AMimRq kIrqn’ fwierYktr is~iKAw ivBwg pMjwb, cMfIgVH dy p~qr nM: 4/8/90, imqI 20/2/91 Aunswr rwj dy sInIAr sYkMfrI skUlW dIAW lwiebyRrIAW leI pRvwinq hY[

    cMdy dw vyrvw iek kwpI: 15 rupey dyS swlwnw cMdw: 150 rupey jIvn mYNbr cMdw: 1500 rupey ivdyS: swlwnw cMdw INR 1500 ‘AMimRq kIrqn’ leI frw&t, mwiek shwieqw, ic~TI-

    p~qr Aqy rcnwvW Byjx leI pqw:-

    AMimRq kIrqn tRst (rij.) 422, sYktr 15-ey, cMfIgVH-160015

    &on: 0172-2772660, 098140 53630 e-mail: [email protected]

    Website: http://www.amritkirtan.com

    fw. jwgIr isMG, pRDwn ‘AMimRq kIrqn tRst’ ny isrjxw ipMRtrz Aqy stySnrz, SoArUm nM: 443, sYktr 70, muhwlI (&on: 0172-2216283, 98150-72197) qoN Cpvw ky 422, sYktr 15-ey, cMfIgVH qoN pRkwiSq kIqw[

    sMpwdkI: krau bynMqIAw: Ab Bau Bwin Brosau Awvw – fw. jwgIr isMG

    2

    gurmiq sMgIq ivc rwg dyvgMDwrI Aqy dyvgMDwr – fw. gurnwm isMG

    3

    SwsqrI sMgIq prMprw dy ivkws iv~c gurmiq sMgIq dy kIrqnkwrW dw Xogdwn – rmndIp kOr

    5

    गुरमति संगीि : राग परंपरा - ए पी तसंह 15 surilpI – rwg myG – srdwr gurb^S isMG

    tw-3

    surilpI vwly Sbd dy ArQ tw-4

    mwiek shwieqw Byjx dI ikrpw kro jI cY~k jW frw&t ‚AMimRq kIrqn tRst‛ dy nwm hI Byjy jwx jI[ jW State Bank of India, Sector 22-B, Chandigarh Branch ivc AMRIT KIRTAN TRUST dy A/C 65079603302, IFSC: SBIN0050240ivc is~Dw jmHW krw ky swnUM nwm Aqy AY~frY~s zrUr sUicq kro jI qW jo AsIN rsId k~t skIey[ Donations to AMRIT KIRTAN TRUST are eligible for relief u/s 80 G of Income-Tax Act, 1961 (43 of 1961) vide CIT/- I/ CHD/ Tech./ 80-G/ 2008-939 dated 19-05-2008 valid up to 31/03/2012 and now valid in perpetuity. Cheques should be sent in the name of

    AMRIT KIRTAN TRUST payable at

    Chandigarh. Donations also can be sent

    by money order at the address: AMRIT

    KIRTAN TRUST (Regd.), 422, Sector 15-

    A, Chandigarh-160015

    mailto:[email protected]://www.amritkirtan.com/

  • AMimRq kIrqn Page 2 Agsq 2018

    np GT[ GkfB Go';T[ nktk

    nkw s"o s/ tkQN;n?g s/ fwb/ eJh ;[B/j/ w?A fpBK gfVQnK jh fvbhN eo fdzdk jK. e[M fwZsoK d/ ;[B/j/ Io{o gVQdk jK. fgS/ fij/ w/o/ nfs fgnko/ ;fseko/ fwZso dk pj[s tXhnk ;[B/jk gqkgs j'fJnk . T[j s[jkv/ Bkb ;KMk eoB dh y[Ph b? fojk jK^

    okr rT[Vh g{oph ftZu epho ih dh pktB nyoh doi j?. T[; ftZu fJZe s[e j?^np GT[ GkfB Go';T[ nktk^ fJ; dk noE j? j[D w/ok vo GZi frnk j? s/ w?B{z ftPtk;^ Go';k gqkgs j' frnk j?.fJ; nt;Ek B{z fdqV eoB bJh fJZe nkX[fBe xNBk dk fIeo ehsk frnk j?^ nwohek dk fJZe tgkoh tZv/ eoI/ j/m nk frnk . fJ; w[Pfeb ftZu'A fBebD dk T[; B{z e'Jh jZb BjhA ;h fd; fojk.p?AeK tZb'A B'fN; nk oj/ ;B, eoIk wzrD tkb/ fdB oks T[; B{z szr eo oj/ ;B.fJ; fBokP ns/ fuzskiBe nt;Ek ftZu T[j nkgD/ ezw tZb th mhe soQK fXnkB BjhA d/ fojk ;h.

    fJZe fdB T[j gkoe ftZu p?mk nkgDk f;o j/mK ;[ZNh ;'u fojk ;h fe T[j fet/A fJ; t/b/ nkgD/ nkg B{z ns/ nkgDh ezgBh B{z puk ;edk j?. T[j gowkswk nZr/ nodk; th eo fojk ;h fe fe;/ soQK fdtkbhnk j'D s'A pu ikt//.

    nukBe jh fJZe pI[or ;kjwD/ nkfJnk s/ nk e/ g[SD bZrk fe T[j fJsBk wk:{; feT[A p?mk j?, sK T[; tgkoh B/ T[; B{z ;koh ftFfEnk ;[Dk fdZsh. pI[or efjD bZrk w/ok fynkb j?, w?A s/oh wdd eo ;edk jK.pI[or B/ tgkoh dk Bkw g[fSnk s/ fJZe u?e eZN e/ T[; B{z cVk e/ efjD bZrk fJj oew b? bU s/ mhe nZi s'A fJZe ;kb pknd fJZE/ jh nk e/ w?B{z tkg; eo d/Dk.tgkoh B/ u?e t/fynk T[j g{o/ gzi bZy vkbo dk u?e ;h s/ T[; s/ d;ys ;h i'jB vh okec?bo d/, fijVk fe T[; ;w/A nwohek dk ;G tvk XBkv pzdk ;h.

    tgkoh ;'uD bZrk fJ; g?;/ Bkb sK T[j nkgDhnK ;kohnK w[PebK jZb eo ;edk j?.go T[; B/ fJ; u?Ze B{z nkgD/ yks/ iwQK eoB pikfJ nkgDh ;/c ftZu oZy fbnk s/ j[D T[; B/ nkgD/ eoI/ dh gotkj Bk eofdnK tX/o/ i'P ftZu tgko P[o{ ehsk s/ S/sh jh T[j nkgD/ g?oK s/ w[V yVk j' frnk.

    g{o/ fJZe ;kb pknd T[j T[;/ gkoe ftZu T[jh u?Ze b? e/ gj[zfunk sK fe T[j okec?bo B{z tkg; eo ;e/.T[;/ t/b/ T[j pI[or th nk frnk. ni/ tkgkoh T[; B{z u?e d/ e/ nkgDh ejkDh ;[DkT[D jh tkbk ;h fe fJzB/ B{z T[E/ fJZe Bo; nk rJh s/ T[; B/ pI[or B{z nkgD/ tZb fyu fbnk s/ T[j tgkoh B{z efjD bZrh ^fJ; B/ s[jkB{z szr sK BjhA ehsk.fJj fJ;/ soQK Ubv j'w ftZu'A d"V nkT[Adk j? s/ b'eK B{z efjzdk fcodk j? fe w?A okec?bo jK.” fJj efjzfdnK Bo; T[; pI[or dh pKj cV e/ T[; B{z nkgD/ Bkb b? rJh.

    tgkoh j?okB s/ jZek pZek j'fJnk ;'uD bZrk fe T[j T[; Bebh u?e B{z n;bh ;wMfdnK fet/A tgko eoh frnk. T[; B/ nB/eK ikfJdkdK t/uhnK ns/ yohdhnK fJj ;'u e/ T[; e'b g?;/ jB.fco T[; B{z fXnkB nkfJnk fe fJj g?;/ d/ n;bh Bebh j'D dh rZb BjhA. fJj sK T[; nkswftPtk; dk uwseko j? fijVk T[; B{z T[; u?e okjhA gqkgs j'fJnk ;h.^^^^ id'A n;hA vo ftZu jz[d/ jK sK n;hA PZeh j' iKd/ jK. ;kB{z nkgD/ ;ko/ ezwK ftZu n;cbsk Bio nkT[Adh j?. go id'A ;kB{z fJj ftPtk; j[zdk j?.;kv/ e'b pj[s e[M j? sK n;hA nkgD/

  • AMimRq kIrqn Page 3 Agsq 2018

    ekoi i'P Bkb eod/ jK.f;nkD/ fJj th nkyd/ jB fe okJh fizBk ftPtk; th gjkV fjbk fdzdk. epho ih B/ ;jh fejk j?^ np GT[ GkfB Go';T[ nktk^PkfJd r[o{ noiB d/t ih d/ fJjBK puBK Bkb j'o Go';k pD ikt/^nkU gVQhJ/, ;[DhJ/ s/ rkthJ/^ ik s{ w/o? tfb j? sk fenk w[jSzdk.s[X[ ;G e[S w?B' ;T[fgnk ik s/ok pzdk. G[Zb u[Ze fywk^^^^^^

    __________________

    r[owfs ;zrhs ftu okr d/trzXkoh s/ d/trzXko r[oBkw f;zx (vkH)!

    ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ftu d/trzXkoh okr ƒ okrkswe eqw ftu S/t/A ;EkB s/ gzBk

    õò† ‟s/ nzfes j?. fJ; okr dh tos'A ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ftu ftP/P o{g ftu ehsh rJh j? fi; d/ nzsors e/tb r[o{ ;kfjpkB dh pkDh doi j?. d/trzXkoh okr ftu r[o{ okwdk;, r[o{ noiB d/t ns/ r[o{ s/r pjkdo ih d/ uT[gd/ pkDh o{g ftu nzfes jB. fJ; okr ftu GrsK d[nkok ofus pkDh T[gbpX BjhA fi; s'A fJ; okr d/ r[owfs ;zrhs Bkb nzsohth w"fbe ;pzX gqrN j[zd/ jB.

    ftdtkBK B/ d/trzXkoh okr ;zrhs irs dk gqkuhB s/ ngqufbs okr wzBd/ jB gozs{ d/trzXkoh okr dk gqubB r[owfs ;zrhs gZXsh s'A fJbktk Gkosh ;zrhs ftu xZN jh fwbdk. r[o{ ekb d/ ;wekbh Gkosh ;zrhs rqzEK ;tow/b ebkfBXh ns/ ;zrhs gkfoiks ftu fJ; okr dk T[b/y gqkgs j[zdk j?. g[;se okr ftnkeoD nB[;ko Gkosh ;zrhs ftu d/trzXkoh okr d/ fszB ;o{g gquko ftu jB L 1H nk;ktoh nzr, 2H nk;ktoh ns/ nk;k nzr, 3H s'Vh nzr. Gkosh ;zrhs ftu fJ; okr dk BK d/trzXkoh s'Vh th fwbdk j?. nkX[fBe EkN gZXsh nB[;ko d/trzXkoh fe;/ EkN d/ nzsors BjhA nkT[Adk feT[Afe fJj fJe ifNb okr j?. EkN^T[g^EkN gZXsh nB[;ko n;hA fJ; okr dk torheoB nk;ktoh ns/ fpbktb EkN ftu eo ;ed/ jK. r[owfs ;zrhs ftu fJ; okr d/ nk;ktoh, G?ot s/ fpbktb EkN ftu gqeko T[gbpX jB. nk;ktoh EkN d/ d/trzXkoh okr ftu d't/A X?ts d't/A fBPkd s/ pkeh ;[o P[ZX brd/ jB. fJ; dk tkdh ;[o wfXnw s/ ;ztkdh ;[o PVi j?. fJ; d/ nko'j ftu rzXko s/ fBPkd tofis jB. fJ; okr dk nto'j ;zg{oB j?. fJ; bJh fJ; dh iksh n"Vt^;zg{oB j?. fJ; okr dk rkfJB ;wK fdB dk gfjbk gfjo j?. G?ot EkN d/ d/trzXkoh okr ftu d't/A X?ts ns/ d't/A fBPkd gq:'r ehs/ iKd/ jB. fJ; okr dk tkdh ;[o wfXnw ns/ ;ztkdh ;[o PVi j?. fJ; okr dh iksh n"Vt^;zg{oB ns/ ;wK fdB dk gfjbk gfjo j?.

    r[o Ppd osBkeo wjkB e'P ftu d/trzXkoh ƒ fpbktb EkN dk ;zg{oB okr ;thekfonk j? ns/ fJ; dk tkdh ;[o PVi ns/ ;ztkdh gzuw ;thekfonk frnk j?. r[owfs ;zrhs ftu okr fBoDkfJe ew/Nh ns/ j'o eJh ftdtkBK B/ d/trzXkoh d/ ;o{g ƒ fJ; soQK gqtkB ehsk j? fe fJ; okr ftu d't/A X?ts, d't/A fBPkd ns/ pkeh ;[o P[ZX gq:'r ehs/ iKd/ jB. fJ; d/ nko'j ftu rzXko s/ fBPkd tofis jB. nto'j ;zg{oB j?

  • AMimRq kIrqn Page 4 Agsq 2018

    ns/ fJ; ftu rzXko d[opb brkfJnk iKdk j?. fJ; bJh fJ; dh iksh n"Vt^;zg{oB j?. fJ; dk tkdh ;[o wfXnw s/ ;ztkdh ;[o PVi j?. fJj okr fdB d/ d{i/ gfjo rkfJnk s/ tikfJnk iKdk j?. fJ; d/ nko'j ftu ;k, o/, w, g, X, ;k, ;[o bZrd/ jB ns/ nto'j ftu ;k, Bh, X, g, w, g, X (e'wb), Bh (e'wb), X (e'wb) g, w, r, o/, ;k.

    d;w rqzE ftZu th r[o{ rqzE ;kfjp ftZu doi Ppd ouBktK tKr{z d/trzXkoh ftu th e[M Ppd ouBktK nzfes jB. ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih d/ nzsors d/trzXkoh okr dh pkDh nXhB jh fJe d/trzXko okr dk gq:'r th fwbdk j?. fJ; okr d/ gq:'r ;pzXh ftdtkBK ftu tyo/tK j?. ;qh r[o{ rqzE ;kfjp dhnK e[M g[oksB phVK ftu gzBk õóñ ‟s/ okr d/trzXkoh d? nzsors d/trzXko wjbk õ f;ob/y nXhB fJe Ppd ng[B/ jfo gfj fpBsh ejhn? fwbdk j?. toswkB ;w/A ftu r[o{ rqzE ;kfjp dhnK phVK ftu okr d/trzXko dh EK d/trzXkoh jh nzfes j?. e[M ftdtkB fJ; okr ƒ d/trzXkoh jh wzBd/ jB gozs{ n;hA r[owfs ;zrhs ;zw/bB bJh rmfs okr fBoDkfJe ew/Nh B/ bzph ftuko T[gozs ;zs pkpk ;[Zuk f;zx, fgqz;hgb ;fspho f;zx, gq'|?;o eosko f;zx ns/ b/ye B/ fJ; okr d/ rkfJB bJh ;fjwsh fdzfdnK fJ; okr ƒ r[owfs ;zrhs gZXsh d/ fJe okr ti'A wkBsk fdZsh fi; dk rkfJB ftP/P o{g ftu eotkfJnk frnk.

    Gkosh ;zrhs ftu fJj okr ƒ ngqufbs okrK dh Pq/Dh nXhB ofynk frnk j?. gqkuhB rqzEK ftu th fJ; okr dk T[b/y fwbdk j?. d/trzXko okr d/ Bkdkswe ;o{g uko gqeko d/ fwbd/ jB, fiBQK dk t/otk fBwBfbys nB[;ko j?. d/trzXko okr d/ nk;ktoh EkN nXhB fszB ;o{g fwbd/ jB, fiBQK ftu'A gfjb/ gqeko ftu ftdtkBK B/ fJ; dh iksh ;zg{oB wzBh j?, fJ; ftu tkdh X?ts, ;ztkdh rzXko ;[o wzfBnk j?. fJ; ftu X?ts, fBPkd e'wb ns/ d't/A rzXko tos/ iKd/ jB. e[M ftdtkB fJ;/ gqeko ftu jh nko'j ftu rzXko tofis eoe/ fJ; dh iksh PkVt^;zg{oB wzBd/ jB. d/trzXko d/ nk;ktoh EkN nXhB jh e[M ftdtkB fJ; d/ nko'j ftu foPG X?ts tofis eoe/ fJ; dh iksh n"Vt^;zg{oB wzBd/ jB. tkdh^;ztkdh rzXko^X?ts ƒ jh wzfBnk frnk j?. fJ; ftu rzXko, fBPkd ns/ X?ts e'wb tos/ rJ/ jB ns/ rkfJB ;wK fdB dk d{;ok gfjo wzfBnk frnk j?. d/trzXko okr dk u"Ek ;o{g fpbktb EkN nXhB fwbdk j?. fJ; okr dh iksh n"Vt^;zg{oB wzBh rJh j?. fJ; okr dk tkdh ;[o gzuw ns/ ;ztkdh PVi wzfBnk frnk j?. fJ; dk rkfJB ;wK ;t/o dk wzfBnk iKdk j?. fJ; okr dk ft;Eko dk ;EkB wZX ns/ sko ;gse wzfBnk frnk j?. r[owfs ;zrhs dh okr fBoDkfJe ew/Nh ns/ j'o r[owfs ;zrhs ftdtkBK B/ okr d/trzXko ƒ ;qh r[o{ rqzE ;kfjp d/ okr gqpzX nXhB ;[szso okr ;thekfonk j?. fJ; okr ƒ nk;ktoh EkN nXhB fJ; d/ nko'j ftu rzXko tofis eoe/ PkVt^;zg{oB iksh dk okr wzfBnk j?. fJ; okr dk rkfJB ;wK fdB dk d{;ok gfjo ns/ tkdh^;ztkdh rzXko^X?ts ƒ jh gqtkB ehsk j?. fJ; ftu X?ts, fBPkd e'wb ns/ d't/A fBPkd tos/ rJ/ jB. fJ; okr nko'j ftu ;, o/ w g X (e'wb) w, g X (e'wb) Bh (e'wb) ;A s/

  • AMimRq kIrqn Page 5 Agsq 2018

    nto'j ftu ;A Bh (e'wb) X (e'wb) g, w wr (w ;[o d/ eD:[es r e'wb) o/ ;, o/ Bh (e'wb) ; o/ r r w g wr (w ;[o d/ eD:[es r e'wb) o/ ;. fuZsoeko ;qh p'Xoki tZb'A 1992 ftu okr d/trzXkoh dk fJe y{p;{os g/fNzr nkgDh ebgBk nB[;ko fsnko ehsh rJh j? fi; ftu T[BQK jfowzdo ;kfjp d/ gfog/y ftu d/rtzXkoh okr ƒ fusfonk j?.

    okr d/trzXkoh dk rkfJB r[owfs ;zrhs d/ ehosBkoK tb'A ftP/P o{g ftu ehsk iKdk j? fiBQK ftu'A GkJh pyPhP f;zx, GkJh fdbpkr f;zx r[bkp f;zx, GkJh pbpho f;zx, gq'|?;o eosko f;zx, vkH r[oBkw f;zx (b/ye), gq'|?;o ;[fozdo f;zx, GkJh r[od/t f;zx, GkJh r[owhs f;zx, gq'|?;o e[btzs f;zx uzdB, gq'|?;o gowi's f;zx nkfd gqw[Zy jB. fJBQK ehosBekoK dh nktkI ftu fJ; okr dk rkfJB www.gurmatsangeetpup.com, www.vismaadnaad.org., www.youtube.com, www.jawadditaksal.org t?~p;kJhN; s'A th ;[fDnk ik ;edk j?.

    !gq'|;o, r[owfs ;zrhs u/no ^ r[owfs ;zrhs ftGkr, gzikph :{Bhtof;Nh, gfNnkbk.

    _______________________

    Pk;soh ;zrhs gozgok d/ ftek; ftZu r[owfs ;zrhs d/

    ehosBekoK dk :'rdkB *owBdhg e"o

    r[owfs ;zrhs nfXnkswe rkfJB ftXk j? fi;dk w[ZY r[o{ BkBe d/t ih s'A pZMk

    ns/ r[o{ nzrd d/t ih, r[o{ nwodk; ih, r[o{ okwdk; ih, r[o{ noiB d/t ih, r[o{ s/r pjkdo ih, r[o{ r'fpzd f;zx ih ns/ j'o Grs ethnK nkfd B/ fJ; ftXk B{z gqukfonk ns/ gq;kfonk. r[o{ ;kfjpkB B/ b'ekJh B{z gqwkswk Bkb i'VQB bJh ;zrhs ebk B{z wkfXnw ti'A ngDkfJnk. r[o{nK ghoK B/ ;zrhs ebk B{z ftP/P wjZst fdzfdnK nkgDhnK ouBktK B{z okrpZX eoe/ fJe nfijh P?bh dk fBowkD ehsk fi;B{z n;hA r[owfs ;zrhs d/ Bkw Bkb ikDd/ jK. toswkB ;w/A r[o{nK d[nkok ofus pkDh B{z ehosBekoK d[nkok r[owfs ;zrhs okjhA gqukfos ehsk ik fojk j?.r[o{ ;kfjpkB B/ r[o{ rqzE ;kfjp ftZu „okr‟ Ppd dk ebkswe gq:'r eoB d/ Bkb^Bkb j'o ;zrhse PpdK dk pky{ph toBD ehsk j?. r[owfs ;zrhs dh gozgok nXhB ;wZ[uh pkDh ƒ wZ[y 31 okrK ns/ 31 T[g okrK nXhB torhfeqs ehsk frnk j? fJ; soK eoB Bkb fJjBK okrK dh e[Zb ;zfynk 62 j' iKdh j?. r[o{ ;kfjpkB d[nkok gq:[es okr nk;k, wkM, s[ykoh, rT[Vh ns/ rT[Vh d/ gqeko r[owfs ;zrhs dh Gkosh ;zrhs B{z wjZstg{oB d/D jB. r[owfs ;zrhs d/ ehosBekoK ns/ gzikp dh Pk;soh ;zrhs gozgok d/ nzso^;pzX B{z ;Ekfgs eoBk fJ; f;ob/y dk w{b wzst j?.

    gzikp ftZu Pk;soh ;zrhs d/ ftek; ns/ gk;ko ftZu r[owfs ;zrhs dk pj[s tZvk :'rdkB j?. okr^gqpzX gqsh gzikph iB^ihtB ftZu PoXk pBkT[D ftZu r[owfs

  • AMimRq kIrqn Page 6 Agsq 2018

    ;zrhs dh nfjw G{fwek j?. fJ;dk fJ; s'A tZvk j'o ;p{s eh j' ;edk j? fe r[owfs ;zrhs ftZu ehosB eoB tkb/ B{z okrh ;zp'fXs ehsk iKdk j? fi;dk noE okr dk frnksk j?. f;Zy Xow ftZu r[oPpd ehosB ƒ gqXkBsk fdZsh rJh j? ns/ fJ;/ ƒ okr^pZX rkT[D dh gozgok r[owfs ;zrhs d/ o{g ftZu ;Ekfgs j?. r[o{^pkDh B{z b'eK sZe gj[zukT[D bJh ehosB rkfJB gqDkbh d/ ;zdoG fjZs r[o{ rqzE ;kfjp ftZu nB/e gqwkD fwbd/ jB. Pqh r[o[{ noiB d/t ih d/ nB[;koL^ ebi[r wfj ehosB goXkBk, r[ow[fy ighn? bkfJ fXnkBk”] Gkosh ;zrhs dh soQK fJ; ftZu th okr dh gqXkBsk j?. ftdtkBK B/ Gkosh Pk;soh ;zrhs ftZu okr dh gfoGkPk “ozie' iB fuskBk ;k okr efEs' p[X?L” efj e/ ehsh j? fi; s'A Gkt j? Pk;soh fB:wK ftZu pZMh j'Jh fJe nfijh ;to ouBk fi; B{z ;[D e/ nkBzd gqkgs j't/ iK nfijh X[Bh fi; s'A ;o'fsnK d/ fuZs dk oziB j' ;e/, T[j X[Bh okr j?. r[o{ ;kfjpkB B/ th okr B{z nkswk dh y[oke wzB e/ fJ; dh T[gwk ehsh j? fit/A L XzB ;[ okr ;[ozxV/ nkbkgfs ;G fsfy ikfJ . okrK ftZu f;oh okr[ j? i' ;fu Xo/ fgnko. r[o{ rqzE ;kfjp ftZubh brGr ;w[Zuh pkDh okrkswe j?, ;' r[owfs ;zrhs ftZu okrK d/ ftP/P j'D dk wjZstg{oB gqwkD j?. r[o{ ;kfjpkB d[nkok ofus pkDh B{z okrkswe ;to bfjoK ftZu pzB e/ nB/e opkphnK B/ b'ekJh B{z f;ZX/ okj/ gkfJnk, fi;dk w[ZY r[o{ BkBe d/t ih d/ ;wekbh GkJh wodkBk s'A pZMk. fit/A^fit/A r[o{ ;kfjpkB pkDh dh ouBk eod/ rJ/ T[jBK d/ Bkb^Bkb nB/e opkphnK B/ T[;/ pkDh B{z b'eK sZe gj[zukT[D bJh ;zrhs B{z wkfXnw ti'A ngDkfJnk. Pk;soh ;zrhs ns/ r[owfs ;zrhs L nzso ;pzX

    Pk;soh ;zrhs ns/ r[owfs ;zzrhs dk go;go ;pzX pj[s fBZro j?. r[owfs ;zrhs ftZu okr dk gqw[Zy ;EkB j?. r[owfs ;zrhs ftZu okr e/tb Bkw eoe/ jh Pk;soh ;zrhs d/ sZs ti'A ftdwkB BjhA ;r'A i' sZs Pk;soh ;zrhs ftZu gq:[es j[zd/ jB T[jh fB:w r[owfs ;zrhs ftu th gq:[es j[zd/ jB. r[owfs ;zrhs ftZu okr d/ gq:'r B{z ;wMD bJh fJjBK sZsK dh fttjkoesk gfjukBDk bkIwh j?. okrK d/ tZy^tZy ;o{g, gqeko, okr^nzr nkfd fJj ;kok okr ;z;ko Pk;soh ;zrhs ftZu'A jh r[owfs ;zrhs ftZu gqt/P j' fojk j?. r[owfs ;zrhs ftZu okr d/ gqw[Zy ns/ e/Ado^fpzd{ dh ;gPN T[dkjoD nkfd rqzE ih dh okrkswe ;zgkdBk j?. nkfd rqzE ftubh pkDh d/ torheoD dk nXko okrkswe j?. fJ; BthB w"fbe gqpzX B{z ikBD bJh gfjbK Pqh r[o{ rqzE ;kfjp ftZu okr ;pzXh doi c[owkB B{z fXnkB d/Dk :'r gqshs j[zdk j?L fJfe rktfj okr gohnk okfr B GhiJh.

    okr d/ gqpzX ns/ gk;ko B{z tkuD s'A ;gPN j[zdk j? fe r[owfs ;zrhs ftZu okr^T[gokr, P[X, SkfJnkbr ns/ ;zehoD okrK d/ nB[;koh jB. fJ; sZE dh gq'Vsk eod/ j'J/ vkH joi; e"o fbyd/ jB fe “r[o{ ;kfjpkB B/ ;w[Zu/ okrK dk ;[X,

  • AMimRq kIrqn Page 7 Agsq 2018

    SkfJnkbr, ;zehoD okrK nB[;ko torheoD pj[s jh ;ob ns/ f;ZX/ o{g ftZu ehsk frnk j?”. r[owfs ;zrhs ftZu pkDh d/ gq;s[sheoB bJh tZy tZy ehosB P?bhnK dk gq:'r ehsk iKdk j? fJjBK rkfJB P?bhnK ftZu Pk;soh ;zrhs ns/ b'e ;zrhs d/ BeP T[ikro j[zd/ jB. r[owfs ;zrhs B/ okr ;zrhs B{z nwho pBkT[D ftZu pj[s tZvw[Zbk :'rdkB gkfJnk j?. ehosBeko ns/ r[owfs ;zrhs gozgok L

    ehosB Ppd ehosh s'A fbnk frnk j? fi;dk noE j? i; eoBk. gqwkswk dk i; eoB dh fJ; gozgok B{z okrhnK ns/ opkphnK B/ gq;kfos ehsk. opkp Bkwe ;kI Bkb ehosB eoB tkb/ okr ftfdnk d/ gfogZe rtZJhnK B{z opkph fejk iKdk j?. wZXekb ftZu r[o{ BkBe d/t ih d/ ;w/A Xo[gd dk p'bpkbk ;h. r[o{ BkBe d/t ih d/ nkrwB Bkb f;Zy wZs j'Ad ftZu nkfJnk. fJ;d/ Bkb jh ehosB gozgok dk w[ZY pZMk. ehosB d[nkok Grsh eoBk ns/ gow/Pto dh nokXBk eoBk nkgD/ ;w/A dh fJj Bt/ebh ns/ nB'yh gqEk ;h.r[o{ BkBe d/t ih B/ gow/Pto dh nokXBk dk ;op^T[Zsw ;kXB ;zrhs B{z wzfBnk. r[o{ BkBe d/t ih wjkB ;zrhseko ;B fijBK B/ 26 okrK ftZu 976 PpdK dh ouBk ehsh. nkg B/ pkDh ftZu nkgD/ nkg B{z PkfJo iK Ykvh Ppd Bkb ;zp'fXs ehsk j?. nkg B/ 26 okrK ftZu pkDh dh ouBk eod/ j'J/ fJjBK B{z fszB w[Zy P/qDhnK (w[y, fwPfos ns/ dZyDh okr) ftZu tzfvnk j?.r[o{ ;kfjp B{z okr ouBk dk g{oB frnkB ;h nkg B/ okrK d/ T[gokr pDk e/ Gkosh ;zrhs B{z pj[s tZvh d/D fdsh.

    fJjBK okrK d/ BktK s'A jh r[o{ BkBe d/t ih dh ;zrhse ;{M^p{M dk nzdkIk ;fji/ jh brkfJnk ik ;edk j?. T[go'es okrK ftZu'A pj[^frDsh gqufbs ns/ ngqufbs okr r[o{ ;kfjp dh Gkosh Pk;soh ;zrhs B{z nfjw d/D jB i' nkg dk ;zrhs frnksk j'D dk gqsZy T[dkjoD jB. nkg B/ r[owfs ;zrhs gozgok ftZu szsh ;kIK B{z wjZssk fdzd/ j'J/ opkp Bkwe ;kI dk gqubB ehsk.nkg fiZE/ th rJ/ T[ZE/ jh ehosB dk T[gd/P fdZsk. r[o{ BkBe d/t ih B/ eoskog[o Bro dh ;EkgBk eoe/ gfjbk ehosB e/Ado y'fbnk fi; d/ ;zdoG ftZu GkJh r[odk; ih fbyd/ jBL “;'do nkosh rkthn?, nzfwqs t/b/ ikg[ T[uko”

    r[o{ BkBe d/t ih B/ nkgD/ wjkB T[d/P ns/ ihtB d/ bzp/o/ ;co bJh v{zw iksh d/ rohp ftnesh, opkp d/ XBh ns/ rkfJeh d/ wkfjo GkJh wodkBk dh u'D ehsh ns/ wodkBk ih d/ ;[Zu/ ns/ ;Zu/ ihtB B{z d/yd/ j'J/ „GkJh‟ dh T[gkXh Bkb fBtkfink. GkJh wodkBk f;Zy irs dk gfjbk ftnesh ;h fi;B{z „GkJh‟ dh T[gkXh Bkb fBtkfink frnk.r[o{ BkBe d/t ih B/ GkJh wodkB/ B{z GkJh fcfozd/ gk;'A opkp dh f;fynk rqfjD eotk e/ ihtB Go nkgD/ Bkb oZyd/ j'J/ r[o{ pkDh B{z b'eK sZe gj[zukfJnk.GkJh wodkBk r[o{ BkBe d/t ih dh pkDh dk gqEw ;o'sk ns/ opkp tkde ;h. GkJh wodkBk dh opkp dh gqf;ZXh s'A fwok;h fpokdoh B{z opkph nkfynk iKdk j?.GkJh wodkBk d/ d/jKs s'A pknd T[; d/ g[Zso Pfjikd B/ ehosB dh gozgok B{z nrKj s'fonk. fJ;/ bVh ftZu r[o{ nzrd d/t ih d/ ;w/A GkJh ;kd{, pkd{, GkJh dhgk, ;Zsk ns/ pbtzv nkfd d/ Bkw ftP/P o{g ftZu toBD:'r jB.

  • AMimRq kIrqn Page 8 Agsq 2018

    r[o{ nwodk; ih B/ tkdB d/ y/so ftZu tZvw[bk :'rdkB gkT[Ad/ j'J/ „;kozdk‟ Bkwe ;kI dk nkftPeko eo e/ tkdB ;zrhs d/ ftek; ftZu th j'o th wjZstg{oB G{fwek ndk ehsh. r[o{ nwodk; ih d/ dopko ftZu GkJh gKXk ns/ GkJh p{bk, i' fbykoh th ;B, GkJh r[odk; ih fbyd/ jB feL “gKXk p{bk ikDhJ/ r[opkDh rkfJD fbykoh” fJ; s'A fJbktk GkJh T[ro;?B, GkJh okw{, GkJh Br"oh wZb Bkwh ehosBeko r[o{ ;kfjpkB d/ dopko ftZu ehosB eod/ oj/.

    r[o{ okwdk; ih ;zrhs ebk ns/ ekft ebk ftZu nk;kXoD gqfsGk d/ wkbe ;B.nkg dhnK ouBktK ftZu okrkswesk d/ nzP tX/o/ Mbed/ ;B. nkg d/ ;w/A GkJh npd[Zbk ns/ GkJh BZE wZb ih i' nkg; ftZu w;/o/ Gok ;B, j[oK B/ fJ; gozgok B{z ;ztkfonk ns/ fPzrkfonk. r[opkDh d/ fJe jtkb/ nB[;koL

    “BZEk YZv tikfJ, npd[Zbk jZE opkp b?” fJ; gqeko r[o{ noiB d/t ih d/ ;w/A d"okB yv{o ;kfjp d/ gqEw opkph GkJh

    ;Zsk pbtzv ns/ GkJh ijKrho j[oK B/ fPoes ehsh. f;Zy fJfsjk; nB[;ko fejk iKdk j? fe fJe tkoh GkJh ;Zsk^pbtzv B/ nkgDh Xh d/ ftnkj bJh r[o{ ;kfjp s'A G/Nk dh wzr ehsh sK r[o{ ;kfjp tZb'A fdsh rJh ;fsekos G/Nk s'A ;zs[PN Bk j[zd/ j'J/ jzeko ftZu nk e/ d'tK B/ r[o{ ;kfjp B{z fejk fe T[jBK d/ dopko dh tfvnkJh T[jBK d/ ehosB ;dek jh j[zdh j?, Bshi/ ti'A r[o{ ;kfjp B/ fJjBK d/ jzeko B{z d/yd/ j'J/ ;dk bJh ehosB dopko s'A ckor eo fdsk (i' pknd ftZu G[Zb pyPk e/ tkfg; dopko ftu nk rJ/) ns/ y[d ;zrs B{z f;XhnK^f;XhnK XkoBktK ftZu okrwJh ehosB eoB bJh gq/fonk. nkg d/ ;w/A GkJh Mki{, GkJh w[ezd, GkJh e/dkok, ;Zsk ns/ pbtzv gqw[Zy ehosBeko ;B.;Zsk ns/ pbtzv GkJh wodkB/ d/ g'so/ ;B. nkgD/ fgsk GkJh Pfjikd s'A pknd ;Zsk ns/ pbtzv r[o{ nzrd d/t ih d/ ;w/A s'A ehosB eod/ nk oj/ ;B. r[o{ jfor'fpzd ;kfjp fJe wjkB ;zrhseko ns/ ;zrhs d/ gkoy{ ;B.okiBhfse go;fEshnK nB[e{b Bk j'D ekoB nkg pkDh sK BjhA ou ;e/.go r[o{ rqzE ;kfjp ftu doi B"A tkoK T[Zs/ T[jBK d/ rkfJB ;pzXh X[BK pko/ ;{uBktK fbyhnK jB.r[o{ jfor'fpzd ;kfjp B/ ehosB gozgok B{z fiT[A dh fsT[A poeoko oZfynk.nkg d/ dopko ftZu GkJh pkpe, GkJh Sphbk, GkJh npd[Zbk, GkJh pBktbh nkfd ehosBeko ;B i' nk;k dh tko dk ehosB efonk eod/ ;B. Ykvh gqEk dk gqubB nkg d/ ;w/A s'A jh j'fJnk. nkg B/ gfjb/ r[o{ ;kfjpkB d[nkok ubkJh gqEk (ehosB) B{z ekfJw oZyd/ j'J/ f;ZyK B{z ehosB d/ Bkb Bkb Pk;so pZX eoB dk ezw th ehsk. nkg B/ whoh ns/ ghoh Bkwh d' sbtkoK XkoB ehshnK. r[o{ jfo okfJ ;kfjp ns/ r[o{ jfo feqPB ;kfjp r[opkDh dh ouBk BjhA eo ;e/ gozs{ r[opkDh dk ;zrhse gqtkj fgSb/ r[o{ ;kfjpkB dh soQK fBozso uZbdk fojk. r[o{ jfo okfJ ;kfjp d/ ;w/A GkJh pkpe, GkJh GbtkB, GkJh c/o{, GkJh Sphbk (who wPeh), ns/ r[o{ jfo feqPB ;kfjp d/ ;w/A GkJh r[opyP, GkJh r[bkp, GkJh G/b ns/ GkJh wjzs r[o{ ;kfjp d/ dopkoh ehosBeko oj/.

  • AMimRq kIrqn Page 9 Agsq 2018

    r[o{ s/r pjkdo ;kfjp B/ r[o{ ;kfjpkB d[nkok gkJhnK bhjK B{z j'o wip{sh gqdkB eofdnK ;zrhs dh okrdkoh Bz{z ekfJw oZfynk. r[o{ s/r pjkd[o ;kfjp d/ ;w/A GkJh oZy{ ns/ T[jBK dk iZEk ehosB dh ;/tk eodk nkfJnk.

    r[o{ r'fpzd f;zx ih fJe wjkB :'Xk j'D d/ Bkb^Bkb fJe T[Zu e'Nh d/ ;zrhseko th ;B. nkg B/ ;w[Zuh pkDh B{z d;w rqzE ftZu ;zefbs ehsk.nkg B/ f;Zy e"w ns/ f;Zy ;zrhs B{z Bth ;/X gqdkB ehsh. nkg d/ dopko ftZu 52 eth ftdwkB ;B i' r[owfs f;XKsK nB[;ko eftsktK dh ouBk eod/ ;B. nkg B/ fynkb rkfJB P?bh dh tos'A ehsh fi;dk gqsZy gqwkD nkg ih dh ouBk j? i' fynkb gksPkjh d;thA d/ f;ob/y j/m „fwsq fgnko/ B{z jkb w[ohdK dk efjDK‟ nXhB doi j?. nkg B/ r[owfs ;zrhs ftZu szsh ;kIK dh wjZssk B{z poeoko oZyd/ j'J/ skBg[ok ;kI dk gq:'r ehsk i' fe ;zrhs dk nXko ;kI j?. nkg d/ ;w/A GkJh Bzzd, GkJh uzd, GkJh w'b{ ns/ GkJh ;Zd{, GkJh wZd{ d't/A Gok ehosB dh ;/tk efonk eod/ ;B.

    wjkokik oDihs f;zx d/ ;w/A d/ GkJh nwhok pko/ pj[s ;zy/g ftZu frnks j[zdk j? fe T[j dopkoh opkph ;h i' nzro/iK dh XZe/Pkjh dk fPeko j' frnk ;h. fJ;/ ekb ftZu GkJh w[BPk f;zx, GkJh Pkw f;zx, GkJh okT[ opkph, GkJh Pkw f;zx, GkJh wBh f;zx, GkJh u/s f;zx, GkJh okw f;zx, GkJh iZ;k f;zx, GkJh jIkok f;zx, GkJh d/tk f;zx, GkJh ;[X f;zx, GkJh fwPok f;zx, opkph nkBzdhJ/, opkph nzfwqs;ohJ/, opkph uoB ewbhJ/, GkJh nsqo/ f;zx nkfd d/ Bkw r[owfs ;zrhs Bkb i[V/ fwbd/ jB. r[owfs ;zrhs dh opkph gozgok pko/ GkJh pbpho f;zx eztb nkgDh g[;se ftZu pj[s jh ft;skog{ote fbyd/ jB fe GkJh bkb i' fe nzfwqs;o Pfjo d/ t;Bhe ;B, dk ;pzX f;ZXk opkph ykBdkB Bkb ;h.GkJh r[ow[Zy f;zx^;ow[Zy f;zx dk ;pzX th opkph ykBdkB ;h gozs{ pknd ftZu nkg B/ okrh gozgok dk gZbk cVQ fbnk.GkJh x;hNk fJe T[Zu e'Nh dk opkph ;h fi;B{z fJe osB dk o[spk fdsk frnk ;h. GkJh nodwB f;zx pkrVhnk nB[;ko T[jBK osBK ftZu'A eJh opkph th j[zd/ ;B, fJe T[Zx/ opkph GkJh x;hNk j[zd/ ;B. GkJh ;KJh fdZsk dk Bkw th opkph ehosBekoK ftZu fbnk iKdk j? fi; gk;'A GkJh ;zsk f;zx B/ ;zrhs f;Zfynk rqfjD ehsh. GkJh ;KJh fdsk dk coizd GkJh d/;k th opkph ;h.opkph gozgok dk nkyoh Ezw GkJh uKd ;h. GkJh uKd d/ fgsk GkJh p[ZYk ih r[o{ r'fpzd f;zx ih d/ dopkoh opkph GkJh ;Zd{^GkJh wZd{ ih d/ tzP ftZu'A ;B, fijBK dh e[Zb fgZS'A GkJh wodkBk ih Bkb ik fwbdh ;h. fJjBK s'A fJbktk opkphnK ftZu GkJh okT[, GkJh nsok, GkJh nzphok nkfd opkphnK d/ Bkw ftP/P o{g ftZu toBD:'r jB. GkJh skpk nzfwqs;o dk t;Bhe ;h fJjBK dk iZEk r[o{ okwdk; ih dk iEk nytkT[Adk ;h, fJjBK d/ iE/ ftZu GkJh d/;k, GkJh w[b', GkJh rkw, GkJh Mzv{, GkJh ceho ns/ GkJh B;hok opkph ehosBeko ;B i' d/P tzv s'A gfjbK gfe;skB bkj"o ftZu ik e/ t; frnk ns/ u{Bk wzvh nkgDk o?D p;/ok eo fbnk. GkJh S?bk opkph soB skoB dk izwgb ;h gozs{ pj[sk ;wK gfNnkbk ftZu ofjD eoe/ GkJh S?bk gfNnkb/ tkbk d/ Bkw Bkb ikfDnk ikD bZrk fJj Gkos^gkfe;skB tzv ftZu gkfe;skB uZbk frnk fiZE/ fJj eJh ;kb o/vhT[ gkfe;skB (g/Pkto) ftZu opkp tikT[Ad/ oj/.

  • AMimRq kIrqn Page 10 Agsq 2018

    ehosBeko ns/ Pk;soh ;zrhs L GkJh p{Vk (brGr 1870) opkph pkpe dh tzP ftZu'A ;h i' r[o{ jfor'fpzd ;kfjp

    d/ ;w/A dk gqf;ZX Ykvh ;h. GkJh p{Vk B/ ;zrhs dh w[ZYbh f;fynk nkgD/ fgsk gk;'A rqfjD eoB s'A pknd ;/Bhnk xokD/ d/ phBeko T[;skd tIho yK ns/ skB egskB csfj nbh yK gk;'A ;zrhs dh skbhw bJh. nkg nzfwqs;o ;kfjp ftZy/ jI{oh okrh ti'A th ;/tk eod/ oj/. nkg B/ Xo[gd ns/ Xwko rkfJeh ftZu nkgDh nfwN Skg SZvh.GkJh o{Vk pj[^gZyh ;yPhns d/ wkbe ;B. nkg p[fBnkdh s"o s/ opkph ;B. nkg dopko ;kfjp d/ gqw[Zy okrhnK ftZu'A fJe ;B. nkg B/ th ;zrhs dh w[ZYbh f;fynk nkgD/ fgsk gk;'A rqfjD eoB s'A pknd ;/Bhnk xokD/ d/ phBeko T[;skd tIho yK s'A ;zrhs dhnK pkohehnK f;ZyhnK. r[owfs ;zrhs d/ y/so ftZu BkwDk yZND tkbk GkJh o{Vk eZtkbh ns/ rIb rkT[D ftZu th w[jkos oZydk ;h.GkJh itkbk f;zx dh w[ZYbh ;zrhs f;Zfynk pkpk PoXk f;zx e'b'A rqfjD ehsh. nkg gVskb rkfJB P?bh d/ Bkb^Bkb Xo[gd rkfJB P?bh d/ th gfogZe rZtJhJ/ ;B. nkg d/ PkfrodK ftZu GkJh ntsko f;zx r[ouoB f;zx okrh j[oK d/ Bkw ftP/P o{g ftu toBD:'r jB. GkJh psB f;zx w/jbh tkb/ Bkwto ehosBeko j'J/ jB i' fJe ehosBeko j'D d/ Bkb^Bkb fJe T[Zu e'Nh d/ pzdPeko th ;B ns/ nkg ih B{z spbk tikT[D ftZu w[jkos jk;b ;h. nkg d/ ;pzX ftZu pbpho f;zx eztb fbyd/ jB feL

    “tZy'^tZyo/ okr okrBhnK dhnK nkg B/ ;?AeV/ ouBktK ouhnK fijBK ftZu okr r"Av ;kozr ftZu ofus fJe m[woh d/ p'bL

    “d/y' s' ;yh oh, wB jo bhB' w/o'. pz;h tkb/ ;Kto/ B/, pKtoh pBkJh”. fJ;/ ;w/A GkJh db f;zx b;kVk tkb/ dk Bkw ;kjwD/ nkT[Adk j? i' fpqi GkPk ftZu

    okr okrBhnK dh PkfJoh eoB ftZu w[jkos oZyd/ ;B. nkg B/ d' ;" d/ eohp pzfdPK ouhnK.fJ; dh gq"Vsk eod/ j'J/ pbpho f;zx eztb okr fpbktb dh fJe ouBk “;[B oh ;[B ekw ezto e/, s[o' ;[s ugb ejkt/” dk fIeo eod/ jB. nkg d/ PkfrodK ftZu GkJh PoXk f;zx, GkJh Grs f;zx G[bkokJh ns/ j[;?Bh crtkV/ tkbh nkfd gqw[Zy jB.

    gzfvs, rkfJe, BkfJe, r[Dh ns/ rzXot Bkw Bkb ikD/ iKd/ GkJh bkb nzfwqs;o d/ opkph ykBdkB Bkb ;pzfXs ;B. nkg B/ 1919 ftZu eg{oEb/ d/ f;sko fBtkI GkJh wfjp{p nbh dh Pkfrodh eo bJh. T[gozs nkg B/ nB/e ftfdnkoEhnK B{z Pk;soh ;zrhs dh skbhw fdsh fijBK ftZu Xo[gd nzr dh rkfJeh tikT[D tkb/ nkbwrho yK, GkJh nkrk c?I, GkJh d/;k, GkJh nyso j[;?B nkfd gqw[Zy jB.

    GkJh ntsko f;zx r[ouoB f;zx okrh j[oK dk Bkw r[owfs ;zrhs gozgok ftZu fe;/ gfjukD dk w[jski BjhA. nkg B/ Gkosh Pk;soh ;zrhs „s/ nXkfos r[o{ ;kfjpkB dh pkDh ftZu'A 492 ohsK B{z fbghpZX ehsk fijBK B{z pknd ftZu gzikph :{Bhtof;Nh gfNnkbk tZb'A r[opkDh ;zrhs gqkuhB ohs osBktbh d/ o{g ftZu gqekfPs ehsk frnk fJj ekoi ;zrhs gkmeK bJh todkB ;kps j'fJnk.

    gq'H doPB f;zx e'wb dk Bkw ;zrhs ebk d/ y/so ftZu fJe wjkB ;zrhseko (wjkB rkfJe, skpbk tkde ns/ b/ye d/ o{g ftZu) ti'A pV/ wkD Bkb fbnk iKdk j?.

  • AMimRq kIrqn Page 11 Agsq 2018

    nkg B/ ;zrhs dh nkozfGe skbhw nzfwqs;o d/ T[;skd ;KJh fdZsk ih s'A rqfjD eoB T[gozs gkfe;skB d/ w[bskB ftZu gzfvs j[ew uzd ih gk;'A rqfjD ehsh. nkg B/ w[bskB s'A tkg; nk e/ fJe ;zrhs ftfdnkb/ dh ;EkgBk ehsh fiZE/ nB/eK ;zrhs f;yKdo{nK B{z ;zrhs ebk Bkb i'fVnk ikD brk. pbpho f;zx eztb nB[;ko “;zrhs ebk T[Zgo nkg ih dh geV ns/ gfogZesk B{z f;oc fjzd{ rtZJhJ/ jh BjhA ;r'A w[;bwkB rtZJhJ/ th wzBd/ ;B”. ;[gqf;ZX spbk tkde T[;skd wbzr yK B/ nkgD/ Gshi/ B{z ;zrhs f;Zfynk bJh nkg ih gk; G/fink. nkg dh fPP wzvbh (GkJh Xow f;zx, GkJh ;wP/o f;zx, GkJh Grs f;zx ;Krok, GkJh nihs f;zx w[sbkPh, GkJh uzBD f;zx wip{o, GkJh r[opuB f;zx jwdod, GkJh Phsb f;zx f;skok nkfd) B/ nkg dh fJ;/ ftok;s B{z ;KfGnk.

    GkJh Xow f;zx^GkJh ;wP/o f;zx Iywh dk ;pzX wodkB/ fenK Bkb Gkt wodkBk opkph gozgok Bkb i'fVnk iKdk j?. nkg dh skbhw gq'H doPB f;zx e'wb j[oK gk;'A j'Jh. nkg ;zrhs ebk dh uzrh ;{M^p{M oZyd/ ;B.fJjBK pko/ pbpho f;zx eztb fbyd/ jB fe fJe tko wkfJnk^BkI j;sh T[;skd ;bkws nbh yK B/ nkg ih dh fJe foekofvzr N/g ;[Dh s/ gqGkfts j' e/ fejk fe “GJh tkj` fenk pks j?`` fJjB{z efjzd/ jB ehosB. j[D fJ; Bkb'A uzrk Gbk e'Jh j'o eh rkJ/rk”. nkg B/ T[wo Go Pk;soh ;zrhs „s/ nXkfos ehosB ehsk. nZi nkg ih tZb'A ubkJ/ fJ;/ gqtkj B{z nkg d/ g[Zso GkJh nwohe f;zx Iywh, pqsgkb f;zx, nzfwqsgkb f;zx ns/ joi's f;zx gqtkj wkB eo oj/ jB.

    gzikp dh Xosh B/ nB/e nfij/ ;zrhs ebkekoK ƒ iBw fdZsk fiBQK B/ fJ; ;{yw ebk d/ y/so ftZu Gkos Go nzdo nkgDh ebk dh Xke iwkJh ns/ toswkB ;w/A ftZu fJBQK ;zrhsekoK dk Bkw pj[s jh wkB ;fseko ti'A fbnk ikdk j?. fJjBK ftdtkB ;zrhsekoK ftZu' gzfvs dbhg uzdo p/dh dk Bkw ftP/P o{g ftZu toBD:'r j?. nkg d/ ykBdkB dh gozgok dk w{b ;qh r[o{ BkBe d/t ih s'A wzfBnk ikdk j?. p/dh ih ƒ pugB s'A jh ;zrhs dh u/Ne ;h. pugB ftZu nkg jo soQK d/ ;zrhs s'A gqGkfts j' ikfJnk eod/ ;B. nZm ;kb dh TZ[wo ftZu fJBK B/ nzfwqs;o d/ GkJh TZ[sw f;zx gk;' ;zrhs dh f;Zfynk b?Dh nkozG ehsh. t/dh ;kfjp B/ ;Zs ;kb sZe T[BK gk;' ;zrhs d/ ftftX gZyK dh skbhw rqfjD ehsh. ;zB 1918 ftZu ibzXo Pfjo d/ jfotZbG ;zrhs ;zw/bB ftZu gzvs Gk;eo okT[ pyb/ B/ fJ; B"i[nkB ebkeko dh ebk ns/ brB ƒ d/yd/ j'J/ nkgDk Pkfrod pDkT[Dk ;theko eo fbnk ns/ uko ;kb sZe ;zrhs f;Zfynk fdsh. fJ; ;w/A sZe nkgdh ;wM^;{M ftZu th ftPkbsk nk rJh ns/ nkg nkgD/ r[o{ d/ rkD/ dh j{^p^j{ Beb eo b?Ad/ ;B. fJ;/ ;w/A d"okB pyb/ ;kfjp dk d/jKs j' frnk ns/ nkg B/ nkrok xokD/ d/ T[;skd c?:kI yK gk;' f;ybkJh gqkgs ehsh. fJBQK s'A fJbktk nkg B/ nbkdhnK yK ns/ j?do yK gk;'A th skbhw gqkgs ehsh. fJzB/ wjkB r[o{nK dh ofjB[wkJh ftZu ofjD eoe/ j[D sZe nkg ebk^gfogZe j' uZ[e/ ;B ns/ irQk^irQk nkg dh gqPzPk j'Dh P[o{ j' rJh ;h ns/ nkg fJZe ebk gkoyh ftdtkBK ftZu Pkfwb j' rJ/. nkg fJZe gq:'rtkdh Pk;soeko ;B. “pV"dk fty/ ofjzfdnk T[;skd s'A okr ftfdnk f;ZyD d/ Bkb Bkb T[jBK B/ ;zrhs ;pzXh ;z;feqs, fjzdh, T[od{, wokmh, r[ioksh,

  • AMimRq kIrqn Page 12 Agsq 2018

    gzikph ns/ nzro/ih d/ rqzEk dk nfXn?B ehsk”. Gkosh ;zrhs d/ r[M/ ojZ;K pko/ nkg d/ nB/e b/y gZso^gfsqektK ftZu gqekfPs j'J/. fJ; s'A fpBK nkg B/ rkfJB fPePk ns/ tkdB fPePk Bkwh g[;seK dh ouBk th ehsh. p/dh ;kfjp B/ pj[^frDsh pzdPk dh ouBk ehsh .

    ;zs ;otD f;zx „rzXot‟ v[w/bh tkfbnK (i' ;zrhs ftfdnk d/ XBh g[oP (r[od[nkok v[w/bh ;kfjp fibQk eg{oEbk ns/ ;zrhs ftfdnkbk Pqh nkBzdg[o ;kfjp, jB fijBK B/ bzp/ok ;wK ;zrhs irs d/ wjkB ebkekoK gk;'A ;zrhs ftfdnk jk;b ehsh) dh Pk;soh ;zrhs B{z nfjw d/D j?. nkg nkgD/ ihtB dk tX/ok ;wK rzXot ftfdnkbk ftZu jh oj/ fi; eoe/ nkg d/ Bkw Bkb rzXot Ppd i[V frnk. nkg ih dhnK feosK „;[o f;woB ;zrhs‟ ;Zs GkrK ftZu r[owfs ;zrhs d/ ftfdnkoEhnK bJh whb gZEo ;kps j'JhnK. vkH dftzdo f;zx ftfdnkoEh nB[;ko “nkg gzfvs oth Pzeo ih d/ Pkfrod oj/”. fJ; s'A fJbktk okr gqp'X g[;se d/ eosk r[ofdnkb f;zx B/ GkJh SKrk f;zx e'b'A okr ftfdnk rqfjD ehsh ns/ spb/ dh f;Zfynk ekdo pyP e'b'A ns/ szsh ;kIK dh f;Zfynk T[;skd nZb{ pyP gk;'A rqfjD ehsh.

    GkJh ;w[zd f;zx ih dk Bkw ;zrhs irs ftZu pV/ wkD^;fseko Bkb fbnk iKdk j?. nkg B{z ;zrhse tksktoD xo s'A jh gqkgs j'fJnk. nkg B/ ;zrhs dh skbhw jhok f;zx co{y tkfbnK s'A rqfjD ehsh.nkg pko/ pbpho f;zx eztb nkgDh g[;se gzikp d/ gqf;ZX okrh opkph ftZu fbyd/ jB fe „nkb fJzvhnk pzrkb fwT[fie ekBcoz; (fJ; ekBcoz; ftZu T[;skd pV/ r[bkw nbh yK ;kfjp th w"i{d ;B) ftZu nkg B/ okr P[X ;kozr rkT[AfdnK fszB ;gse ftZu nfijh skB bJh fe ;o's/ tkj^tkj eo T[Zm/”.

    GkJh pbpho f;zx dk gfotko ;Zs ghVQhnK s'A ehosB dh ;/tk eodk nk fojk j?. nkg rkfJB d/ Bkb^Bkb skT[;, fdbo[pk ns/ ibsozr tikT[D ftZu th w[jkos oZyd/ jB. nkg B/ r[o{ r'fpzd f;zx ih d[nkok ofus ;kfjs B{z tX/o/ rkfJnk. nkg B/ r[owfs ;zrhs Pk;soh nzr B{z fiT[Adk oZfynk fi;dk gqsZy T[dkjoD nkg tZb'A foekov ehshnK j'JhnK 50 e?;NK jB i' fBo'b okrdkoh ;zrhs „s/ nXkfos jB.

    ;zrhskukohnk ;torh gq'L skok f;zx ih d/ Bkw s'A e"D tkfe| Bjh . pj[^gZyh ;zrhfse gqfsGk ekoB T[jBk dh gzikph ;zrhs ftZu fJZe tZyoh jh gfjukD ;h i' ;w[Zu/ Gkosh ;zrhs ftZu wjZstg{oB ;EkB oZydh j?. gq'L skok f;zx r[owfs ;zrhs ns/ Gkosh ;zrhs dh T[j wjkB PyPhns ;B fiBK B/ nkgDk ;w[Zuk ihtB ;zrhs ebk d/ b/y/ bk e/ ;zrhs o{gh i's ƒ fBozso pbdk oZfynk. gq'H skok f;zx dk gzikp ftZu ;zrhs d/ nekfdwe y/so ftZu ehsk frnk ;w[Zuk ekoi ;okj[D :'r j?. gq'H ;kfjp B/ nekdfwe b'VK dh g{osh fjZs ;zrhs d/ y/so Bkb ;pzfXs jo tor bJh g[;seK d/ b/yB dk ekoi B/go/ ukfVnk ns/ nkgDh y'i o[uh ƒ fJ; T[go e/Adfos ehsk. nkg ih B/ ;zrhs dh fdPk ns/ dPk ƒ fXnkB ftZu oZyd/ j'J/ pj[^frDsh g[;seK dh ouBk ehsh fit/AL tkdBl tkdB ebkl f;sko fsozrDhl ;zrhs Pk;so (d' Gkr)nB[tkdl gzikp d/ gqf;ZX ;zrhsekol otkfJsh ns/ nkX[fBe ;zrhs ;kI. nkg B/ r[opkDh d/ e[Zb 65 okrK ƒ fbghpZX eoe/ g[;seK d/ o{g ftZu B/go/ ukVBk nkg ih dk Pbkxk:'r ekoi j?.T[soh Gkosh ;zrhs ftZu Gksyzv/ ih d/ ekoi ƒ pj[s jh nfjw wzfBnk iKdk j?

  • AMimRq kIrqn Page 13 Agsq 2018

    feTA[fe Gksyzv/ ofus eqfwe^g[;se wfbek (S/ GkrK ftZu) pzdPK dk ;zrqfj j? fi; ftZu 181 okrK nXhB 1865 pzdPK jB gqzs{ gq'H skok f;zx okjh ehs/ rJ/ y'i ekoiK T[go BIo wkohJ/ sK fJjBK dhnK w"fbe ouBktK dh ;zfynk bZrGr 5000 j? i' gq'H ;kfjp dh fjzd[;skBh ;zrhs ƒ ftbZyD d/D j?. nkg B/ nkgDhnK pzdPK dh ;[o ouBk ns/ ;[o fbgh jh fsnko Bjh ehsh ;r' T[sZw ekft dk gq:'r ehsk nkg B/ ;zrhs d/ ftftX gZyK ƒ wZd/Bio oZyd/ j'J/ pzdPK dh ouBk ehsh nkgih dhnK ouBktK ;dek ;zrhs irs ftZu nkg ƒ ;fseko ti'A r[owfs ;zrhskukohnk g[ekfonk iKdk j?. nkg d/ fP;K ftZu'A vkL r[oBkw f;zx, ;tL e/;o oki, vkL fBt/fdsk f;zx, ;qL ipoizr f;zx, ;tL pbihs f;zx, Pqh gowihs f;zx, vkH nbzeko f;zx, vkL i;pho e"o nkfd d/ Bkw ftP/P o{g ftZu toBD:'r jB.

    gdw ;qh T[;skd ;'jD f;zx dh rkfJeh dh ftbZyDsk ;dek T[BKQ dh fJZe tZyoh gfjukD ;h i' fjzd[;skBh ;zrhs ftZu wjZstg{oB ;EkB oZydh j?. nkg ih dh ;zrhs gqsh o[uh r[opkDh okjhA ikrfos j'Jh. pugB ftZu r[opkDh s'A gqGkfts j'e/ nkg ih B/ Ppd ehosB f;ZyDk P[o{ eo fdZsk ns/ r[od[nko/ ftZu ehosB eoB bZr/. nkg B/ ;zrhs dh f;Zfynk dh P[o{nks GkJh bkb ns/ dbhg uzdo p/dh gk;'A ehsh. nkg nkro/ xokD/ d/ wjkB ;zrhseko T[;skd c?:kI yK ;kfjp d/ uoBK ftZu ik fpoki/. T[;skd c?:kI yK ;kfjp s'A tfoQnK pZXh ;zrhs dh f;Zfynk rqfjD eoB T[gozs gzikp gos nkJ/. ;'jD f;zx fiZE/ ;zrhs d/ ftek; ƒ wZ[y oZyd/ j'J/ fJZe rkfJe ti'A wjZstg{oB G{fwek fBGkJh T[ZE/ fJe :'r nfXnkge ti'A tZy^tZy ;z;EktK ftZu ekoi ehsk. gq'c?;o ;kfjp ƒ 1968 ƒ nkekPtkDh e/Ado ibzXo s'A n;shck fdtk e/ gzikph :{Bhtof;Nh gfNnkbk ftZu ftfdnkoEhnK ƒ T/[u/oh ;zrhs f;Zfynk d/D bJh fB:[es ehsk frnk. 1981 sZe nkg r"ofwzN ekbi cko t{w?B ns/ nzs ftZu 1984 ƒ gzikph :{Bhtof;Nh ftZu ;zrhs ftGkr ftZu ps"o ;hBhno ;zrhseko ekoi ehsk. nkg B/ fJZe nfXnkge ti'A ekoi eofdnK ;zrhs gqsh g[;seK dh wjZssk ƒ ;wMfdnK rkfJB ebk Bkwh d' g[;sek dh ouBk th ehsh.nkg B/ ngD/ ihtB ftZu ;zrhs d/ ftek; ƒ wZ[y oZyd/ j'J/, ;zrhs d/ GftZy ƒ wZd/Bio oZyd/ j'J/ r[o{ fPP gozgok nXhB nB/e fPP fsnko ehs/ fiBKQ ftZu'A e[wkoh T[ofwbk, ;qh feqPBk, ;qh nP'e i?B, ;qh pbpho ;/m, pbtho f;zx eb;h, ;qh pbpho f;zx Gzr{, irihs f;zx, vkH i'frzdo f;zx pktok, GkJh dftzdo f;zx okrh ns/ fcbw ;zrhs fBod/Pe i?d/t nkfd d/ Bkw toBD:'r jB.

    vkr[o pzX{nK s'A pkd i[[rbpzdh dh ;cb i'Vh ;qH s/igkb f;zx ns/ ;qH ;[fozAdo f;zx (f;zx pzX{) B/ nkgDh fJe ftP/P gfjukD pDkJh j?. d'tK GoktK ƒ w{b gq/oDk ns/ wZ[Ybh ;zrhse f;Zfynk ;qh ihH n?;H ;odko gk;'A gqkgs j'Jh.(;qh ;odko B/ th xokD/dko rkfJeK gk;' ;zrhs f;Zfynk gqkgs ehsh ;h) fJ; s'A pkd ;[fozdo f;zx B/ e[M ;wK T[;skd nwhB[dhB vkr[o e'b' ;zrhs dhnK pohehnK dh f;ZfynK gqkgs ehsh. vkr[o ;kfjp dh Xo[gd rkfJeh dh f;Zfynk B/ ;[fozdo f;zx dh fynkb rkfJeh ƒ ftbZyD S'j gqdkB ehsh. fJ; T[gozs f;zx pzX{nk B/ T[;skd nwho yK ;kfjp s'A ;zrhs f;Zfynk b?Dh nkozAG ehsh. nkg B/ r[o{ feogk ;dek okr dh ftXhtZs pVQs,

  • AMimRq kIrqn Page 14 Agsq 2018

    nkbkgukoh, pzfdPk dh g/Pekoh, fonki dh ftXh ns/ wzu gqdoPB fij/ nB/e r[DK ƒ rqfjD ehsk. nkg Pk;soh ;zrhs d/ y/so ftZu go;ko Gkosh okjh Nkg ro/v ebkeko jB. f;zx pzX{nK B/ Ppd rkfJB gozgok ƒ nkgD/ rkfJB okjhA y{p goukfonk j?. r[opkDh ;zrhs ftZu f;zx pzX{nK dh ftbZyD d/D j?. N?bhftiB ;hohnb „sw;‟ ns/ rktj[ ;kuh pkDh ftZu rkJ/ :kdrkoh Ppd ns/ j'o wjZstg{oB Ppd rkfJB dhnK foekofvzrK Ppd rkfJB d/ y/so ftZu wjZstg{oB gqkgshnK jB.

    Pqh wfjzdo f;zx m[woh ;[ohb/ rkfJeK ftu' fJZe jB. m[woh ih B/ nkgDh w[ZYbh ;zrhs f;Zfynk nkgD/ fgsk ih gk;' nkozG eoB T[gozs ;zrhs dh ftXhts f;Zfynk r[o{ fPP gozgok nXhB gqkgs ehsh. nkg ih dk 1952^53 ftZu Grs f;zx ;krok ns/ gzvs dbhg uzdo p/dh Bkb rzYk^pzXB j'fJnk fijBK s'A nkg ih B/ ftXhts sohe/ Bkb ;zrhs dh f;Zfynk gqkgs ehsh. fJ; gqeko nkg ih B/ feokBk xokDk nXhB ;zrhs dh f;Zfynk gqkgs ehsh.nkg B/ gqdoPB s'A fJbktk r[owfs ;zrhs T[go nXkfos e?;N „fgo[ d/yfD eh nk;‟ r[opkDh ;o'fsnK dh M'bh gkJh.nkg ih d/ PkfrodK ftZu'A Bfozdo Powk, fJzdoihs, feqPB e[wko, okrh ot/b f;zx, pbihs f;zx, w'jB f;zx (BkwXkoh) nkfd d/ Bkw toDB:'r jB .

    gzikp dh Pk;soh ;zrhs gozgok dh fJj ftbZyDsk th j? ns/ T[gbpXh th fe r[owfs ;zrhs B/ Pk;soh ;zrhs B{z T[GkoB ftZu pj[s tZvk o'b ndk ehsk j? ns/ Pk;soh ;zrhs dh ;wM oZyD tkb/ r[opkDh ehosBekoK B/ okrpZX ehosB d[nkok r[owfs ;zrhs d/ ftek; ftZu wjZstg{oB o'b ndk ehsk j?. toswkB ;w/A ftZu th nfij/ fBg[zB ;zrhseko jB i' r[owfs ;zrhs ns/ Pk;soh ;zrhs d'tK d/ frnksk jB ns/ d'tK y/soK d/ ftZu T[jBK dk :'rdkB j?. fJjBK ftZu'A pj[s/ Pk;soh ;zrhs d/ wzu gqdoPe j'D d/ Bkb^Bkb r[opkDh ehosB ftP/P eo e/ okr^ pZX ehosB ftZu w[jkos oZyd/ jB ns/ pj[s ;ko/ Pk;soh ;zrhs d/ nfij/ ftdtkB jB i' r[owfs ;zrhs dh rjoh ;wM oZyd/ jB fijBK B/ okrpZX ouBktK d[nkok Pk;soh ;zrhs B{z wjZstg{oB :'rdkB fdsk. fijBK ftZu'A GkJh fdbpkr f;zx^r[bpkr f;zx, gq'H eosko f;zx, vkH ikrho f;zx uzrhrVQ (vkH ;kfjp B/ nkgD/ ihtB d/ ftfGzB ;/tk ekbK ftZu wjZstg{oB nj[fdnK T[¤go ofje/ th r[owfs ;zrhs d/ ftek; ftZu wjZstg{oB G{fwek ndk ehsh j?. nkg ih d[nkok fBo;tkoE GktBk Bkb gzikph GkPk dk fJeb"sk o;kbk „nzfwqs ehosB‟ d/ f;ob/y j/m fBoftxB gqekfPs j[zdk nk fojk j? fi; bJh ;w[Zuk nzfwqs ehosB NoZPN tXkJh dk gkso j?) GkJh Bfozdo f;zx pBko;h, gdw Pqh GkJh fBowb f;zx ykb;k, GkJh r[owhs f;zx PKs, vkH r[oBkw f;zx, vkH fBt/fdsk f;zx, vkH i;pho e"o, vkH nbzeko f;zx, vkH r[fozdo f;zx, GkJh pbtzs f;zx BkwXkoh, GkJh pbihs f;zx BkwXkoh, GkJh ;sftzdo f;zx^joftzdo f;zx nkfd d/ Bkw ftP/P o{g ftZu toBD:'r jB.

    *y'ikoED, ;zrhs ftGkr gzikph :{Bhtof;Nh gfNnkbk

  • AMimRq kIrqn Page 15 Agsq 2018

    गरुमति सगंीि : राग परंपरा *ए पी ससह

    ,

    , , ,

    ( ) औ आठ आ

    ‘ ’ इ ,

    , , / , ,

    आ आ ५००

    ,

    ( ) इ आ आ

    इ उ ,

    , आ इ

    , ,

    आ इ

    “ ” उ

    , उ इ उ उ

    ,

    - , - , - , - , आ आ

    ( ), (इ ), आ ( , ,

    ), ( ), ( , , ), इ

    इ औ

    इ आ , , ,

    , आ

    इ , ,

    ई उ

    उ , ई

    आ इ - औ

    , , ,

    आ इ इ उ

    - इ

  • AMimRq kIrqn Page 16 Agsq 2018

    इ उ

    , आ , ,

    , ५०० , आ

    , ( )

    इ इ

    उ , ,

    आ ,

    , , इ

    आ उ ई इ

    इ आ

    ई आ आ

    आ ई उ उ ( , ,

    , , , , ) ,

    उ , आ

    आ ई , ,

    आ ई, इ

    इ , इ ‘ ’

    इ ई , ,

    , इ :

    ( , , , , )

    इ इ ( , , , , ,

    , , , , , , , , )

    ( , , , , , , , , , , ) ( ई

    , , , ) इ इ

    १४३०

    आ आ

    इ आ औ इ ( )

    १४२९-३० ई : ,

    औ आठ

    इ आ इ

    ३१

    ३१

  • AMimRq kIrqn Page 17 Agsq 2018

    क्रमाकं मखु्य राग क्रमाकं राग प्रकार वाणीकार

    १. तसरी - - गुरु नानक दवे जी, गुरु अंगद दवे जी, गुरु अमर दास जी,

    गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी,

    कबीर जी, तिलोचन जी, बेणी जी, रतवदास जी

    २. माझ - - गुरु अंगद दवे जी, गुरु अमर दास जी, गुरु रामदास जी,

    गुरु अरजन दवे जी,

    कबीर जी, रतवदास जी

    ३. गउडी - -

    - - १. गउडी गआुरेरी गुरु नानक दवे जी, गुरु अमर दास जी, गुरु रामदास जी,

    गुरु अरजन दवे जी,

    कबीर जी, रतवदास जी

    - - २. गउडी दखणी

    - - ३. गउडी चिेी गुरु अरजन दवे जी,

    कबीर जी, रतवदास जी

    - - ४. गउडी बरैागतन गुरु नानक दवे जी, गुरु अमर दास जी, गुरु अरजन दवे जी,

    कबीर जी, रतवदास जी

    - - ५. गउडी परूबी दीपकी गुरु नानक दवे जी

    - - ६. गउडी परूबी गुरु नानक दवे जी, गुरु अमर दास जी, गुरु रामदास जी,

    गुरु अरजन दवे जी,

    कबीर जी, रतवदास जी

    - - ७. गउडी दीपकी गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी

    - - ८. गउडी माझ गुरु अरजन दवे जी,

    - - ९. गउडी मालवा गुरु अरजन दवे जी,

    - - १०. गउडी माला

    - - ११. गउडी सोरठि कबीर जी,

    ४. आसा - - गुरु नानक दवे जी, गुरु अंगद दवे जी, गुरु अमर दास जी,

    गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी,

    गुरु िेग बहादर जी,

  • AMimRq kIrqn Page 18 Agsq 2018

    कबीर जी, नामदवे जी, रतवदास जी, धन्ना जी, शेख फरीद

    जी

    - - १२. आसावरी गुरु राम दास जी

    - - १३. आसावरी सधुगं गुरु रामदास जी

    - - १४. आसा काफी गुरु रामदास जी

    ५. गजूरी - - गुरु नानक दवे जी, गुरु अमर दास जी, गुरु रामदास जी,

    गुरु अरजन दवे जी,

    कबीर जी, नामदवे जी, रतवदास जी, तिलोचन जी, जैदवे

    जी

    ६. दवेगधंारी - - गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी, गुरु िेग बहादर जी

    - - १५. दवेगधंार गुरु अरजन दवे जी

    ७. तबहागडा - - गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी, गुरु िेग बहादर जी

    ८. वडहसं - - गुरु नानक दवे जी, गुरु अमर दास जी, गुरु रामदास जी,

    गुरु अरजन दवे जी

    १६. वडहसं दखणी गुरु नानक दवे जी

    ९. सोरठि - - गुरु नानक दवे जी, गुरु अंगद दवे जी, गुरु अमर दास जी,

    गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी,

    कबीर जी, नामदवे जी, रतवदास जी, भीखण जी

    १०. धनासरी - - गुरु नानक दवे जी, गुरु अमर दास जी, गुरु रामदास जी,

    गुरु अरजन दवे जी, गुरु िेग बहादर जी

    कबीर जी, नामदवे जी, रतवदास जी, तिलोचन जी, सैण

    जी, पीपा जी, धन्ना जी

    ११. जिैसरी - - गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी, गुरु िेग बहादर जी,

    रतवदास जी

    १२. टोडी - - गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी, गुरु िेग बहादर जी,

    नामदवे जी

    १३. बरैाड़ी - - गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी

    १४. तिलगं - - गुरु नानक दवे जी, गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी,

    गुरु िेग बहादर जी,

    कबीर जी, रतवदास जी

    १५. सहूी - - गुरु नानक दवे जी, गुरु अंगद दवे जी, गुरु अमर दास जी,

    गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी, गुरु िेग बहादर जी,

  • AMimRq kIrqn Page 19 Agsq 2018

    कबीर जी, रतवदास, शेख फरीद जी

    - - १८. सहूी काफी गुरु नानक दवे जी

    - - १९. सहूी लतलि कबीर जी, नामदवे जी, रतवदास जी, सधना जी

    १६. तबलावल - - गुरु नानक दवे जी, गुरु अमर दास जी, गुरु रामदास जी,

    गुरु अरजन दवे जी,

    कबीर जी, नामदवे जी, रतवदास जी, सधना जी

    २०. तबलावल दखणी गुरु नानक दवे जी

    २१. तबलावल मगंल गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी

    १७. गौंड - - गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी,

    कबीर जी, नामदवे जी, रतवदास जी

    २२. तबलावल गोंड नामदवे जी

    १८. रामकली - - गुरु नानक दवे जी, गुरु अंगद दवे जी, गुरु अमर दास जी,

    गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी, गुरु िेग बहादर जी,

    कबीर जी, नामदवे जी, रतवदास जी, बेणी जी, रबाबी

    भाई सत्ता बलवंड जी

    २३. रामकली दखणी गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी

    १९. नट नाराइण गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी

    २४. नट गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी

    २०. माली गउडा - - गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी,

    नामदवे जी

    २१. मारू - - गुरु नानक दवे जी, गुरु अंगद दवे जी, गुरु अमर दास जी,

    गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी, गुरु िेग बहादर जी,

    कबीर जी, नामदवे जी, जै दवे जी, रतवदास जी

    २५. मारू काफी गुरु नानक दवे जी

    २६. मारू दखणी गुरु नानक दवे जी

    २२. िखुारी - - गुरु नानक दवे जी, गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी

    २३. केदारा - - गुरु नानक दवे जी, गुरु अमर दास जी, गुरु रामदास जी,

    गुरु अरजन दवे जी,

    कबीर जी, रतवदास जी

    २४. भरैउ - - गुरु नानक दवे जी, गुरु अमर दास जी, गुरु रामदास जी,

    गुरु अरजन दवे जी,

  • AMimRq kIrqn Page 20 Agsq 2018

    कबीर जी, नामदवे जी, रतवदास जी

    २५. बसिं - - गुरु नानक दवे जी, गुरु अमर दास जी, गुरु रामदास जी,

    गुरु अरजन दवे जी, गुरु िेग बहादर जी

    कबीर जी, रामानंद जी, नामदवे जी, रतवदास जी

    - - २७. बसिं सहडोल गुरु नानक दवे जी, गुरु अंगद दवे जी, गुरु अमर दास जी,

    गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी, गुरु िेग बहादर जी,

    कबीर जी

    २६. सारंग - - गुरु नानक दवे जी, गुरु अंगद दवे जी, गुरु रामदास जी,

    गुरु अरजन दवे जी, गुरु िेग बहादर जी,

    कबीर जी, नामदवे जी, परमानंद जी, सूरदास जी

    २७. मलार - - गुरु नानक दवे जी, गुरु अमर दास जी, गुरु रामदास जी,

    गुरु अरजन दवे जी,

    नामदवे जी, रतवदास जी

    २८. कान्हड़ा - - गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी,

    कबीर जी

    २९. कतलयान - - गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी

    ३०. प्रभािी - - गुरु नानक दवे जी, गुरु अमर दास जी, गुरु रामदास जी,

    गुरु अरजन दवे जी,

    कबीर जी, नामदवे जी, बेणी जी

    - - २८. प्रभािी तबभास गुरु नानक दवे जी, गुरु अंगद दवे जी, गुरु अमर दास जी,

    गुरु रामदास जी, गुरु अरजन दवे जी

    - - ३०. तबभास प्रभािी गुरु अरजन दवे जी,

    कबीर जी, नामदवे जी, बेणी जी

    ३१. प्रभािी दखणी गुरु नानक दवे जी

    ३१. जजैाविंी - - गुरु िेग बहादर जी

    उ आ

    इ औ

    *सगंीि तवभाग यतूनवर्ससटी कॉलजे घनौर (पठटयाला)

  • rwg myG – koml gMDwr sihq (iek qwl) surilpI srdwr gurb^S isMG jI duAwrw DMnvwd sihq

    Website:http://www.gurbaniraags.com

  • RNI Regd. No.46788/89 ISSN 0972-2335

    surilpI vwly Sbd dy ArQ

    mlwr mhlw 5 ] brsu srsu AwigAw ]

    hoih Awnµd sgl Bwg ]1] rhwau ] sMq sMgy mnu prPVY imil myG Dr suhwg ]1]

    GnGor pRIiq mor ] icqu cwiqRk bUMd Er ] AYso hir sMgy mn moh ] iqAwig mwieAw Doh ]

    imil sMq nwnk jwigAw ]2]5]27]

    ENGLISH TRANSLATION

    Malaar, Fifth Mehl:

    Rain down with happiness in God's Will.

    Bless me with total bliss and good fortune. ||1||Pause||

    My mind blossoms forth in the Society of the Saints; soaking up the rain, the earth is blessed and beautified. ||1||

    The peacock loves the thunder of the rain clouds.

    The rainbird's mind is drawn to the rain-drop

    - so is my mind enticed by the Lord.

    I have renounced Maya, the deceiver.

    Joining with the Saints, Nanak is awakened. ||2||5||27||

    *Translation by: Singh Sahib Sant Singh Khalsa, MD - USA