Vështrim i përgjithshëm mbi institucionet bankare dhe...

Aktiviteti Bankar

Dr. Elvin MEKA 4(2)

Pasivet e bankës

Aktiviteti Bankar 4(2)

PASIVET BANKARE

Detyrime tëtjera

Depozitat eklientëve

Depozitatndërbankare

Borxhiafatgjatë

Kapitaliaksioner

2

Depozita bankare

Aktiviteti Bankar

Bankingu është një biznes që përdor gjerësishtlevën financiare (financohet me fonde të huajturanë shkallë të gjerë) dhe pak kapital aksioner.Dallimi midis bankingut dhe bizneseve të tjeraqëndron në faktin se, depozitat dhe fondet ehuajtura nuk konsiderohen si një burim i jashtëmfinancimi, por janë pjesë integrale e biznesitbankar.Depozita mund të shihet si:- Investim që përfiton një të ardhur,- Hua që i akordohet bankës.

3

4(2)

Depozita bankare

Aktiviteti Bankar

Depozitat mund të klasifikohen si:- Depozita të individëve (retail) dhe në shuma tëvogla,

- Depozita të bizneseve (wholesale) dhe nëshuma të mëdha.

4

4(2)

Depozita bankare

Aktiviteti Bankar

Depozitat RETAIL:- Çmimi u caktohet nga bankat (pricetakers),- Nuk kanë shumë qarkullim dhe karakterizohennga inertësia (kostot e zhvendosjes),

- Të pandjeshme nga diferencat në çmime(ndjeshmëria varet nga shuma dhe qëllimi ikrijimit të depozitës),

- Lidhen ngushtësisht me pozicionin fizik tëbankës (dhe degëve të saj) dhe lehtësive që ajoofron në përdorimin e infrastrkturës së saj.

- Kosto të larta administrative.5

4(2)

Depozita bankare

Aktiviteti Bankar

Depozitat WHOLESALE:- Çmimi vendoset nga kërkesë-oferta(negociohen),

- Shumë të qarkullueshme,- Tepër të ndjeshme ndaj diferencave në çmime,- Lidhen ngushtësisht me cilësinë dhebesueshmërinë e bankës,

- Kosto të ulta administrative për njësi fondesh.

6

4(2)

Depozita bankare

Aktiviteti Bankar

Natyra e kontratave të depozitave:Depozitat mund të kenë afat maturimi:- të fiksuar (si çertifikatat e depozitave) ose- të pacaktuar (të tërheqshme në çdo kohë).Depozita pa afat është një nga detyrimet kryesoretë bankave. Ajo përmban 4 elementë themelorë:1. Maturimi i saj nuk ka kufij kohorë, e mund tërivendoset pafundësisht,

2. Përfaqëson një kontratë detyrimi (borxhi),3. Nuk tregtohet në tregun sekondar,4. Përmban kufizimin e «shërbimit sekuencial».

7

4(2)

Depozita bankare

Aktiviteti Bankar

Natyra e kontratave të depozitave:Maturimi:I garanton depozituesit të drejtën për të tërhequrfondet e tij në çdo kohë, duke ia shitur mbrapshtbankës detyrimin e saj me vlerë nominale.

Depozita pa afat është pothuaj likuide sa paraja egatshme (cash), por dallon prej saj, pasi depozitambart rrezikun e dështimit të bankës.

8

4(2)

Depozita bankare

Aktiviteti Bankar

Natyra e kontratave të depozitave:Kontratë detyrimi (borxhi):Depozita e klientit është një borxh (detyrim) ibankës.

Depozituesi ndeshet me dëmin moral tëzëvendësimit të aktiveve nga ana e bankës kur idepozition fondet me të (banka mund t’i përdorëfondet e tij për blerje të aktiveve jofitimprurëseapo me rrezik të lartë, duke rritur përfitimet eaksionerëve në dëm të depozituesve).

9

4(2)

Depozita bankare

Aktiviteti Bankar

Natyra e kontratave të depozitave:Kontratë detyrimi (borxhi) e patregtueshme:Kthimi nga depozita e klientit të bankës nuk varetnga informacioni mbi bankën që përpunojnëpjesëmarrësit në treg; depozituesi nuk ndeshetme rrezikun e luhajtjeve të çmimit të tregut.

Depozitesi e ka të qartë sasinë e fondeve (nëvlerë nominale) që do të përfitojë në një datë tëcaktuar në të ardhmen (me kusht që banka të jetësolvente).

10

4(2)

Depozita bankare

Aktiviteti Bankar

Natyra e kontratave të depozitave:Kufizimi i «shërbimit sekuencial»:Bankat i paguajnë (shlyejnë) depozituesit e tyresipas parimit «i pari në rradhë paguhet i pari».

Banka shlyen detyrimin e depozituesit nëpërputhje me detyrimin kontraktual dhe sipasrradhës së paraqitjes së tyre në sportel.

11

4(2)

Depozita bankare

Aktiviteti Bankar

Natyra e kontratave të depozitave:

- Kushtëzon manaxhimin e bankës të jetë tepër ikujdesshëm me administrimin efektiv tëfondeve të depozituara,

- Shmang dhe kufizon dëmin e trefishtë moral:1. Investimin në aktive me shumë rrezik,2. Monitorimin e dobët të huamarrësve,3. Shpërdorimin e fondeve të depozituesve dhepërdorimin e tyre për qëllime e përfitmepersonale e nepotike.

12

4(2)

Depozita bankare

Aktiviteti Bankar

Depozitat pa afat mund të klasifikohen:

1. Depozita bazë ose kryesore (primaryor passively created),

2. Depozita të prejardhura (derivative oractively created)

13

4(2)

Depozita bankare

Aktiviteti Bankar

Depozita bazë ose kryesore (primary or passivelycreated):Përfaqësohet nga fondet që depozitojnë klientëtnë bankë.Banka nuk mund të përcaktojë madhësinë e tyrekështu që, këto depozita krijohen pasivisht dhejashtë vullnetit të bankës.

Këto depozita konvertojnë paranë e gatshme tëklientëve në depozita bankare.

14

4(2)

Depozita bankare

Aktiviteti Bankar

Depozita të prejardhura (actively created):

Janë depozita që krijohen nga bankat nëpërmjetprocesit të krijimit të pretendimeve financiarenga ata e tyre (në formën e huave bankare apoblerjeve të letrave me vlerë ose mjeteve dheaktiveve të tjera).Këto depozita:- quhen sekondare pasi krijimi i tyre mbështetetnë depozitat kryesore (primare),

- rrisin totalin e stokut të parave të publikut).

15

4(2)

Depozita bankare

Aktiviteti Bankar

16

4(2)

DEPOZITATSEKONDARE

DEPOZITATPRIMARE

Depozita bankare

Aktiviteti Bankar

Produktet konkurruese të depozitave bankare:1. Investimet në tregjet e aksioneve,2. Investimet në fondet e investimeve,3. Titujt qeveritarë (qendrorë dhe vendorë),4. Obligacionet e shoqërive aksionere,5. Produktet e investimit të shoqërive tësigurimit,

6. Investimet në fondet afatshkurtra të investimit(money market funds).

17

4(2)

Manaxhimi i Detyrimeve

Aktiviteti Bankar

Depozitat bankare dhe manaxhimi i tyre janëelementi kryesor në manaxhimin e detyrimeve.

Bankat i kushtojnë vëmendje të madhepërllogaritjes së MARZHIT I INTERESIT NETO(NIM – Net Interest Margin):

18

4(2)

= ( − )

Manaxhimi i Detyrimeve

Aktiviteti Bankar

Manaxhimi i detyrimeve fokusohet në 3 aspekte:

1. Diversifikimi (krijimi i burimeve të ndryshme tëfinancimit të aktivitetit bankar),

2. Kompozimi i depozitave (depozita dhe produktedepozitash me natyra dhe karakteristika tëndryshme),

3. Struktura e maturimit (përdorimi produktevederivate).

19

4(2)

Aktiviteti Bankar

Zërat jashtë bilancit janë detyrime potenciale, tëmarra përsipër nga banka, që mund të kthehen nëdetyrime aktuale, sipas disa kushteve tëcaktuara.Zërat jashtë bilancit përfshijnë ekspozime si:- Angazhimet për huatë,- Letërhuatë mbështetëse,- Swap-et për normat e interesit dhe valutat,- Kontratat derivate (opsione, futures).

20

4(2)Zërat jashtë bilancit (off-balance sheet items)

Aktiviteti Bankar

Zërat jashtë bilancit u rritën shumë gjatë viteve‘70 dhe ’80 gjatë së cilës bota përjetoi një situatëme norma shumë të luhatshme interesi.

Shoqëritë shumëkombëshe janë klientët më tëmëdhenj të bankave për instrumente e shërbimeqë lidhen me manaxhimin e rrezikut të normës sëinteresit.

21

4(2)Zërat jashtë bilancit (off-balance sheet items)

Aktiviteti Bankar

Klasifikimi i zërave jashtë bilancit:

22

4(2)

Klasifikimi i zërave ZëratPretendime kontigjencë të ngjashmeme opsionet

1) Angazhimet dhe Garancitë për huatë

2) Opsionet

3) Letërhuatë mbështetëse

Pretendime kontigjencë jo opsionale 1) Swap-s të normave të interesit

2) Transaksione me valutat me shlyerje tëmvonshme

3) Kontratat FUTURES dhe FORWARD

Zërat jashtë bilancit (off-balance sheet items)


Aktiviteti Bankar

Angazhimet për huatë:Shumica e huave (në SHBA) akordohen në formëne angazhimeve për huatë (loan commitments).Sipas përdorimit:- Ndërtim dhe zhvillim territori,- Financim shkrirjesh dhe bashkimesh (mergers& acquisitions, M&A)

- Blerje shoqërish nëpërmjet levës financiare(Leveraged buyouts, LBO),

- Linjat mbështetëse të huasë për letrat tregtare.

23

4(2)


Aktiviteti Bankar

Angazhimet për huatë:Sipas garancive për normën e interesit:

- Angazhime me normë fikse,

- Angazhime me normë të ndryshueshme (ose meformulë fikse):

- Shtuese,- Shumëfishuese

24

4(2)


Aktiviteti Bankar

Angazhimet për huatë:Bankat mund dhe të mos e respektojnëangazhimin e marrë për huatë, duke përdorurklauzolën: «Materal Adverse Change (MAC)».Kjo klauzolë është standarde në të gjithëkontratat e angazhimeve për huatë.Kjo klauzojë i jep të drejtë bankës të mosrespektojë angazhimin e marrë, nëse pozitafinanciare e huamarrësit përkeqësohetthelbësisht, që nga momenti i marrjes sëangazhimit nga banka deri në momentin ekërkesës nga ana e huamarrësit për ushtrimin eopsionit të angazhimit për huanë. 25

4(2)

Aktiviteti Bankar

26

4(2)

ANGAZHIMETPER HUATE

NORME FIKSE

Angazhimet për huatë:


Garancia pernormen e interesit

NORME ENDRYSHUESHME

• Ndërtim ezhvillim territori,

• LBO

• M&A,

• Kapitalqarkullues,

• Qëllime tëpërgjithshmebiznesi.

Përdorimet


Aktiviteti Bankar

Arsyet e përdorimit të angazhimeve për huatë:Bankat:(a)Shmangia e ngarkesave rregullatore (gjenerimii komisioneve pa nevojën e kapitalit shtesë dheshmangia e rezervës së detyrueshme),

(b)Reputacioni dhe Kompetenca Kontraktuale(kompromisi midis kapitalit financiar dhereputacionit)

(c)Parashikimi i kërkesës në të ardhmen.

27

4(2)


Aktiviteti Bankar

Arsyet e përdorimit të angazhimeve për huatë:Klientët:(a)Ndarja e rreziqeve me bankën (angazhime menorma fikse ose të ndryshueshme sipas profilittë rrezikut të klientit, ku në çdo rast bankës itransferohet një pjesë e rrezikut),

(b)Kufizimi i dëmit moral (ofrimi i angazhimevepër huatë me normë më të ulët interesi, por qëkompensohet nga komisionet për angazhimetrspektive)

(c)Garanci likuiditeti për kreditorët (furnitorët).28

4(2)


Aktiviteti Bankar

Arsyet e përdorimit të angazhimeve për huatë:Klientët:d) Mbrojtje kundrejt racionimit të kredisë në tëardhmen (nga rënia e besueshmërisë sëklientit, kufizimi i kreditimit në ekonomi, ulja eaftësisë kredituese të bankës),

e) Evitimi i mungesave në treg (mungesa einstrumenteve që evtojnë rrezikun mundësonpërdorimin e angazhmeve për huatë).

29

4(2)


Aktiviteti Bankar

30

4(2)Rreziqet qe shoqërojnë angazhimet për huatë:

a) Rreziku i ofrimit të huave me intersa të ulta,

b) Ofrimi i huave për huamarrësit me profil tëlartë rreziku,

c) Respektimi i angazhimeve gjatë periudhave melikuiditet të pakët


Aktiviteti Bankar

Letër kreditë:

Marrje përsipër e detyrimit për pagesë nga ana ebankës në favor të një klienti të saj të pagesavetë adhshme që rrjedhin nga tregtiandërkombëtare.

Letër kreditë mbështetëse:

Nuk nënkupton domosdoshmërisht financimin etransaksionit të tregtisë ndërkombëtare. Pagesabëhet e detyrueshme nëse klienti i bankës nukpaguan.

31

4(2)


Aktiviteti Bankar

Letër kreditë:

32

4(2)


Aktiviteti Bankar

33

4(2)SWAPS:Marëveshje midis dy palëve për shkëmbim midistyre të ekspozimeve ndaj rreziqeve të caktuara.


Aktiviteti Bankar

34

4(2)Produktet derivatë për besueshmërinë (creditderivatives):Një lloj opsioni për shitje (put option) qëhuadhënësi blen nga një palë e tretë dhe qëgaranton pagesat në rast të paaftësisë paguesetë huamarrësit për huanë që ky ka marrë ngahuadhënësi në fjalë.

Titullizimi (Securitization)

Aktiviteti Bankar

35

4(2)

Një teknikë financiare e filluar gjatë viteve ‘70nga Government National Mortgage Association,GNMA - GINNIE MAE - mbi bazën e hipotekaverezidenciale.Konsiston kryesisht në nxjerrjen e kredive ngabilancet e institucioneve huadhënëse dhegrumbullimin e tyre në një fond të përbashkët,blerja e të cilit realizohet duke emetuar letra mevlerë (obligacione).Pagesat e interesave dhe të principaleve për këtoletra me vlerë derivojnë nga pagesat respektive ëhuamarrësve.


Aktiviteti Bankar

36

4(2)

Procesi lidhet me transformimin e modelit tëmanaxhimit bankar nga origjinim-për-të-mbajturnë origjinim-për-të-shitur (transferuar).Procesi konsiston në transformimin e aktivevejolikuidie në aktive likuide (letra me vlerë).Në procesin e titullizimit mund të kalojë çdo klasëhuash:- Kredi hipotekore,- Kredi për biznes,- Kartat e kreditit,- Hua për makina,- Etj.


Aktiviteti Bankar

37

4(2)

Banka krijon huanë dhevijon mbarëvajtjen e saj

Pala e tretë:Siguruesi dhe mbështetësi i besueshmërisë

Njësia e veçantë e projektit (SPV)

HUATE LETRAT MEVLERE

Agjencia eklasifikimit Investuesit

Garantonpjesërisht oseplotësisht rrezikune besueshmërisë

Shet huanë

Klasifikon emetimin Emeton letrat me vlerë


Aktiviteti Bankar

38

4(2)

Aktiviteti Bankar

39

4(2)

Pjesa më e madhe përbëhet nga letrat me vlerë tëkolateralizuara nga hipotekat për strehim(Residential Mortgage Backed Securities).

Pjesa tjetër e huave johipotekore përdoren sikolateral për të tjera letra me vlerë (Asset -Backed Securities).


Aktiviteti Bankar

40

4(2)Titullizimi (Securitization)

Qarkullimi i fondeve nëpërmejt procesit tëtitullizimit:


Aktiviteti Bankar

41

4(2)

Llojet e titujve të kolateralizuar:

PASS THROUGHSTituj më të hershëm të krijuar. Nuk ofrojnëmbrojtje ndaj rrezikut të parapagimit të huavehipotekore.

PAY THROUGHS (CMO)Titj më të vonshëm e modernë. Ofrojnë mbrojtjendaj rrezikut të parapagimit, duke ndërtuar letrame vlerë në transhe të ndryshme në kohë meprofil besueshmërie të ndryshëm.


Aktiviteti Bankar

42

4(2)


Aktiviteti Bankar

43

4(2)

Avantazhet e titullizimit (bankat):- Sigurimi i një burimi të përhershëm likuiditeti,për vazhdimin e aktivitetit të kredidhënies,

- Manaxhim më i mirë i rrezikut të normës sëinteresit (ulje të afatit mesatar të maturimit tëaktiveve ose rritje të afatit mesatar tëdetyrimeve),

- Evitimi i rrezikut të parapragimit të huave,- Diversifikmi i burimeve të financimit,- Kthim i lartë mbi kapitalin aksioner,


Aktiviteti Bankar

44

4(2)

Avantazhet e titullizimit (bankat):- Fokusim të bankave në aktivitetitet dheshërbimet ku kanë specializim specifik(origjinim, monitorim dhe mbarëvjatje tëprocesit të kredisë),

- Shmangia e taksave të ndërmjetësimit:- Rezervat e detyryeshme,- Kapitali minimal,- Sigurimi i depozitave.


Aktiviteti Bankar

45

4(2)

Avantazhet e titullizimit (investuesit):- Zvogëlim të efekteve të tregut të kufizuar tëletrave me vlerë,

- Likuiditet dhe gjenerim të ardhurash më formëinteresi mbi baza mujore.


Aktiviteti Bankar

46

4(2)

Avantazhet e titullizimit (huamarrësit):

- Kosto më e ulët huaje dhe

- Disponibilitet i qëndrueshëm kredidhënie.

Vështrim i përgjithshëm mbi institucionet bankare dhe...

Documents

Transcript of Vështrim i përgjithshëm mbi institucionet bankare dhe...