vOl.4 no.2 july-december 2017 - Siriraj Radiology
Transcript of vOl.4 no.2 july-december 2017 - Siriraj Radiology
[VOL.4 NO.2 JULY-DECEMBER 2017] วารสารรงสวทยาศรราช
อปกรณสาหรบการทดสอบเพอการตรวจรบและควบคมคณภาพ
เครองเอกซเรยวนจฉยทวไป
Instruments for Acceptance and Quality Control Tests in General Radiography
วศาล บญประสาร วท.บ. รงสเทคนค
สรณยาพงศ สวรรณโอภาส วท.บ.รงสเทคนค, วท.ม. ฉายาเวชศาสตร
ภาควชารงสวทยา คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล
มหาวทยาลยมหดล
บทความปรทรรศน
บทคดยอ
บทความนกลาวถงอปกรณสาหรบการทดสอบเพอการตรวจแรกรบและควบคมภาพเครองเอกซเรยวนจฉย
ทวไปเพอจาแนกความจาเปนใหครอบคลมตามหลกมาตรฐาน ชดอปกรณมทงแบบการทดสอบเชงกลและการทดสอบ
เชงปรมาณรงส การมอปกรณพรอมใชจะทาใหการดาเนนการดานการตรวจรบและควบคมคณภาพเครองเอกซเรย
เกดขนไดและเปนการรบรองประสทธภาพการทางานของเครองเอกซเรยวนจฉยทวไป
คาสาคญ การทดสอบเพอการตรวจรบ การทดสอบเพอควบคมคณภาพ ชดอปกรณทดสอบเพอการตรวจรบ
และควบคมภาพ
Abstract
This article describes a instrument set for acceptance and quality control tests in general x-ray machine in
which to identify the necessity to provide the standard. The instrument set is consisting of mechanical test and
radiation dose test. Well-equipped will provide the ongoing of the acceptance and schedule quality control, and
guarantee the effective of the proper function of the general x-ray machine.
Keywords: acceptance test, quality control test, QA/QC instrument Set
วศาล บญประสารและสรณยาพงศ สวรรณโอภาส 115
JOURNAL OF SIRIRAJ RADIOLOGY [VOL.4 NO.2 JULY-DECEMBER 2017]
บทนา
ววฒนาการดานอตสาหกรรมและเทคโนโลยท
มการพฒนาอยางตอเนองทาใหมการสรางนวตกรรม
และเครองมอตาง ๆ ทมงหวงใหเกดการเปลยนแปลงใน
การทางาน ทงนเพอเพมประสทธภาพในการทางาน ลด
ระยะเวลาในการทางาน รวมถงการอานวยความ
สะดวกสบายแกผใชงาน ในอตสาหกรรมการแพทย
เครองเอกซเรยวนจฉยทวไป (General Radiography)
เปนหนงในเครองมอทางการแพทยทนามาใชในการ
สรางภาพเพอชวยในการวนจฉยโรคใหแกแพทยอยาง
แพรหลาย เครองเอกซเรยทาการสรางภาพรงสจากรงส
เอกซซงเปนรงสประเภทมประจ (Ionizing Radiation)
และใหรงสผานตวผปวยมาตกกระทบบนตวรบภาพ
โดยทระบบรบภาพทางรงส (Image Receptor) ใน
ปจจบนไดพฒนาจากระบบใชแบบแผนฟลม (Screen
Film System) ซงเปนระบบรบภาพแบบอนาลอก
(Analog) มาเปนระบบรบภาพแบบดจทล (Digital)
เครองเอกซเรยทวไป จงแบงออกไดเปน 2 ประเภท
ไดแก 1) Computed Radiography: CR และ 2) Digital
Radiology: DR ทาใหเกดประโยชนทงตอผใชงานและ
ผ ป ว ย เ พ ม ข น เ ช น ก า ร ล ด ก า ร ใ ช ส า ร เ ค ม จ า ก
กระบวนการลางฟลม การพรนฟลม, การลดระยะเวลา
ในการรอเอกซเรย และระยะเวลาในการตรวจสอบ
คณภาพของภาพ, ความมนคงของภาพโดยการจดเกบ
ภาพลงในระบบฐานของขอมลภาพรงส (Picture
Archiving and Communication System: PACS)
ในขณะท ประเดนดานการปองกนอนตรายจาก
รงส เครองเอกซเรยทวไประบบดจทลนจะชวยลดความ
เสยงในการถายภาพรงสซ าอนเนองมาจากการให
ปรมาณรงสมากหรอนอยเกนไป ซงเกดไดมากในการ
เอกซเรยระบบอนาลอก และเปนสาเหตหลกททาให
ผปวยไดรบปรมาณรงสเกนความจาเปน ประกอบกบ
ผ ปวยทมาเขา รบการบรการถายภาพทางรงสดวย
เครองเอกซเรยระบบดจตอลมแนวโนมสงขนเนองจาก
การเขาถงบรการทางการแพทยของประชาชนทเพมขน
ทาใหเกดความตองการการไดรบบรการทางการแพทย
ในระดบมาตรฐานอนเปนขอเรยกรองสาคญทระบบการ
บรการทางการแพทยจะตองใหความใสใจและบรหาร
จดการใหเกดขนอยางเตมประสทธภาพ ทงน ผปวยยอม
กงวลตอการไดรบรงสเอกซอนอาจกอใหเกดอนตราย
เพราะรงสมผลกระทบตอเซลลของสงมชวต ดงนน เพอ
ปองกนผปวยไดรบปรมาณรงสมากเกนความจาเปนและ
ไดรบบรการจากเครองเอกซเรยทมความปลอดภย การ
ควบคมมาตรฐานตามเกณฑมาตรฐานสากลจงม
ความสาคญอยางยง แมจะมการตรวจสอบคณภาพ
เครองเอกซเรยโดยกรมวทยาศาสตรการแพทยแลว
หากแตการตรวจสอบน นเปนการดาเนนการรายป
หนวยงานผใหบรการทางรงสยงคงมความจาเปนตองทา
การตรวจสอบคณภาพในระยะเวลาอน ๆ ดวย เชน
รายวน รายสปดาห รายเดอน ดงน น การมอปกรณ
สาหรบการทดสอบเพอการตรวจแรกรบและควบคม
คณภาพเครองเอกซเรย จงเปนสงจาเปนทหนวยงานผ
ใหบรการควรจดหาและมไวอยางพรอมเพยงเพอใชงาน
ในกระบวนการตรวจสอบคณภาพภายใน ท งในการ
ตรวจแรกรบเครอง (Acceptance Test) และ การควบคม
คณภาพ (Quality Control) โดยมบคลากรทางการแพทย
ท เ กยวของไดแก นกฟสกสการแพทยและนกรงส
การแพทยทางรงสว นจฉยควรชวยกนรบผดชอบ
โดยทวไปการตรวจสอบคณภาพเครองเอกซเรยจะ
ทดสอบใน 2 มต ประกอบดวย 1) การตรวจสอบเชงกล
116 อปกรณสาหรบการทดสอบเพอการตรวจรบและควบคมคณภาพเครองเอกซเรยวนจฉยทวไป
[VOL.4 NO.2 JULY-DECEMBER 2017] วารสารรงสวทยาศรราช
(Mechanical Test) และ 2) การตรวจสอบเชงปรมาณ
รงส (Radiation Dose Test) โดยชดอปกรณจะตอง
ประกอบดวยอปกรณทจาเปน ดงตอไปน
1. การตรวจสอบเชงกล (Mechanical Test)
การตรวจสอบเชงกลอปกรณทจาเปนเพอใชใน
การตรวจสอบมดงตอไปน
1.1. ตลบเมตร (Tape Meter)
ตลบ เม ตรใ ชใ นก า ร ตรวจส อบ ระ ย ะ จา ก
ตาแหนงจดโฟกส (Focal Spot) ของหลอดเอกซเรยจาก
ตาแหนงอางองถงอปกรณรบภาพ (Source to Image
receptor Distance : SID) โดยเปรยบเทยบกบระยะทระบ
บนหนาหลอดเอกซเรยและทวดได ความแตกตางตอง
ไมเกน ± 2% จากตาแหนงอางองถงอปกรณรบภาพ และ
ตลบเมตรยงใชสาหรบวดขนาดของลาแสงไฟ (Light
Field) วามขนาดเทากนกบอปกรณจากดลารงส
(Collimator) ทระบไวหรอไม โดยคายอมรบไดตองไม
เกน ± 2% จากตาแหนงอางองถงอปกรณรบภาพ [9]
1.2. ทวดองศา (Inclinometer)
ทวดองศาใชตรวจสอบองศาของหลอดเอกซเรย
ทวดไดเปรยบเทยบกบองศาทระบไวบนหนาหลอด
เอกซเรย โดยคาทยอมรบไดตองแตกตางไมเกน ±5
องศา
1.3. Beam Alignment และ Collimator Test
Tool
Beam Alignment และ Collimator Test Tool
เปนอปกรณทใชในการทดสอบความตงฉากกนระหวาง
ลารงสกบอปกรณรบภาพ (Beam Alignment) ซงจะมผล
ตอการเบยงเบนของภาพ (Image Distortion) โดยคา
ความเบยงเบนทยอมรบไดตองไมเกน 3 องศา [1] และ
Collimator Test Tool ยงเปนอปกรณทใชวดความเลอม
ล าระหวางลาแสงไฟกบขนาดของลารงสจากอปกรณ
จากดลารงส โดยมคาไมเกน ± 1% [1] ของระยะจาก
ตาแหนงอางองจดโฟกสของหลอดเอกซเรยถงอปกรณ
รบภาพ
รป 1 ตลบเมตร (Tape Meter)
วศาล บญประสารและสรณยาพงศ สวรรณโอภาส 117
JOURNAL OF SIRIRAJ RADIOLOGY [VOL.4 NO.2 JULY-DECEMBER 2017]
รป 2 อปกรณวดองศา (Inclinometer)
(ทมา: http://vipersharp.com/wp-content/uploads/2016/09/johnson-level-tool-700-orange-magnetic-angle-finder.jpg)
รปท 3 (a) Beam alignment, (b) Collimator test tool, และ (c) ภาพถายทางรงส Beam alignment และ Collimator test
tool
(b) (a)
(c)
118 อปกรณสาหรบการทดสอบเพอการตรวจรบและควบคมคณภาพเครองเอกซเรยวนจฉยทวไป
[VOL.4 NO.2 JULY-DECEMBER 2017] วารสารรงสวทยาศรราช
1.4. Star Resolution Test Pattern
จ ด โ ฟ กส เ ป น บ ร เ ว ณ พ น ท บ น ข ว บ ว ก ท
อเลคตรอนความเรวสงจากไสหลอดบนขวลบ ในหลอด
เอกซเรยพงเขาชนเปนผลทาใหอเลคตรอนสญเสย
พลงงานจลนเกดรงสเอกซ คดเปนปรมาณนอยกวารอย
ละ 1 สวนอกมากกวารอยละ 99 เปลยนเปนความรอน
โดยทวไปเครองเอกซเรยจะมจดโฟกส 2 ขนาดคอ
ขนาดเลก และ ขนาดใหญ ขนาดของจดโฟกสจะมผล
ตอรายละเอยดของภาพรงส จดโฟกสขนาดใหญทาให
รายละเอยดของภาพลดลง และจดโฟกสขนาดเลกให
รายละเอยดภาพทดกวาแตจะทาใหความรอนในหลอด
เอกซเรยสงขน อยางไรกตามขนาดของจดโฟกสเพมขน
ไดตามระยะเวลาการใชงาน รวมกบการเลอกใชคา mA
ทสง การเกดปรากฏการณนเรยกวา “Focal Spot
Blooming” ซงจะสงผลตอคณภาพของภาพ จงตองมการ
วดการเปลยนแปลงของจดโฟกสของหลอดเอกซเรยใน
การตรวจสอบคณภาพประจาปดวย
Star Resolution Test Pattern (ทมา:
https://1stdirectory.co.uk/_assets/files_comp/a6b04115
-6064-47f3-8a47-a44ea185ecea.pdf) (รป 4) ใชในการ
ทดสอบขนาดของจดโฟกสโดยพจารณาจากการวด
ความยาวบรเวณทมความมวบนภาพทางรงสซงจะม
ขนาดไมเทากนตามขนาดของจดโฟกส ซงสามารถ
คานวณไดโดยสมการตอไปน
F = 𝑁57.3
× 𝐷
(𝑀−1) [9]
โดย: F คอ ขนาดของจดโฟกสในหนวยมลลเมตร (mm)
N คอ องศาของเสนบน Star Resolution Test
Pattern (ขนอยกบลกษณะของ Star Resolution Test
Pattern ทใช เชน 0.5°, 1.0°, หรอ 2.0° )
D คอ ความยาวของเสนทวดไดของบรเวณทม
ความมวบนภาพ
M คอ กาลงขยายภาพทใช คานวณจากสมการ
Di/D0 โดย Di คอขนาดเสนผานศนยกลางของ Star
Resolution Test Pattern ทวดไดบนภาพทางรงส และ
คอ D0 ขนาดเสนผานศนยกลางของ Star Resolution
Test Pattern ทใชจรง
โดยทาง National Electrical Manufacturers
Association (NEMA) ซงเปนสมาคมกลมผผลตอปกรณ
อเลคโทรนคและการสรางภาพทางแพทยของประเทศ
สหรฐอเมรกา ไดกาหนดมาตราฐานคาความแปรปรวน
ในการประเมนขนาดจดโฟกสตามขนาด ดงแสดงใน
ตาราง 1
ตาราง 1 NEMA Value for Nominal Focal Spot Size Variation [9]
Stated Focal Spot Size (mm) Focal Spot Blooming Variation Allowed (%)
≤ 0.8
0.8 -1.5
≥ 1.6
50
40
30
วศาล บญประสารและสรณยาพงศ สวรรณโอภาส 119
JOURNAL OF SIRIRAJ RADIOLOGY [VOL.4 NO.2 JULY-DECEMBER 2017]
รป 4 (a) Star Resolution Test Pattern (ทมา: http://www.xray-huettner.com/img-src/30.jpg) และ
(b) ภาพถายทางรงส ของ Star Resolution Test Pattern โดยทบรเวณตรงกลางของภาพจะมความมว
1.5. แผนอลมเรยม (Aluminum plates: Al)
การหาคาความหนาครงคา (Half-Value Layer:
HVL) คอการหาจานวนความหนาของวตถ (โดยทวไป
ใชแผนอลมเนยมดงรป 5) ทสามารถลดปรมาณรงสให
เหลอครงหนงของคาปรมาณรงสเรมตน เนองจากลา
รงสเอกซทปลอยออกมาจากหลอดเอกซเรยไมไดม
พลงงานเดยวแตประกอบดวยพลงงานทแตกตางกน
หลายคา (Heterogeneous Energies) เชน เมอตงคา
พลงงานท 80 kVp หลอดเอกซเรยจะผลตรงสเอกซทม
พลงงานตงแตชวง 0 ถง 80 kVp ออกมา การกรองลา
รงสเพอกาจดปรมาณรงสเอกซพลงงานตาทไมไดมผล
ตอการสรางภาพแตกลบเปนตวเพมปรมาณรงสใหกบ
ผ ป ว ย ฉ ะ น น แ ผน อ ล ม เ น ย ม จ ง เ ป น อ ป ก ร ณ ท ม
ความสาคญเพอใชประเมนคณภาพของลารงสจาก
เครองเอกซเรย โดยคาความหนาครงคา (HVL) ตองไม
นอยกวาคาทแสดงไวในตาราง 2
รป 5 แผนอลมเรยม (Aluminum plates, Al) ขนาด 0.5, 1.0 และ 2.0 มลลเมตร
(a) (b)
120 อปกรณสาหรบการทดสอบเพอการตรวจรบและควบคมคณภาพเครองเอกซเรยวนจฉยทวไป
[VOL.4 NO.2 JULY-DECEMBER 2017] วารสารรงสวทยาศรราช
ตาราง 2 คาความหนาครงคา (HVL) สาหรบเครองเอกซเรยในรงสวนจฉย [1]
คาความตางศกยหลอด
(kVp)
ความหนาครงคาทนอยทสด
(mmAl)*
ความหนาครงคาทนอยทสด
(mmAl)**
70 2.1 2.5
80 2.3 2.9
90 2.5 3.2
100 2.7 3.6
110 3.0 3.9
120 3.2 4.3
130 3.5 4.7
140 3.8 5.0
150 4.1 5.4
*ระบบเอกซเรยอน ๆ ทงหมดทผลตกอนขนกอนวนท 10 มถนายน พ.ศ. 2549
**ระบบเอกซเรยทงหมดทผลตหลงหรอวนท 10 มถนายน พ.ศ. 2549
1.6. แผนอะครลค (Acrylic Plate) สาหรบการ
ทดสอบโหมดควบคมการฉายรงสอตโนมต (Automatic
Exposure Control: AEC)
โหมดควบคมการฉายรงสอตโนมต (Automatic
Exposure Control: AEC) เปนระบบทใชในการควบคม
เวลาการใหปรมาณรงสทเหมาะกบขนาดและความ
หนาแนนของเนอเยอในผปวยทมความแตกตางกนโดย
อตโนมต ซงระบบจะทาหนาทหยดการใหปรมาณรงส
เมออปกรณไดรบปรมาณรงสเพยงพอตามทกาหนด
แผนพลาสตกอะครลค (Acrylic Plate) หรอ โพ
ล เมทลเมทาไครเลตหรอ PMMA (polymethyl
methacrylate) เปนอปกรณทใชในการทดสอบการ
ทางาน, การทาซ า (Repeatability) และ ความคงท
(Consistency) ของโหมดควบคมการฉายรงสอตโนมต
1.7. แผนทองแดง (Copper Plate)
เนองจากคณสมบตทางเคมของทองแดงทมเลข
มวลสง A=64 (Mass Number) ทาใหสามารถนาแผน
ทองแดงมาใชในการกระตนปรมาณรงส (Radiation
Output) เพมขนเพอใชในตรวจสอบโหมดควบคมการ
ฉายรงสอตโนมต (AEC) ไดดวยเชนเดยวกน
นอกจากน นแผนทองแดงยงสามารถนามาใชในการ
ตรวจสอบคณภาพเครองฟลออโรสโคป (Fluoroscopy)
เปรยบเสมอนการเพมขนาดของผปวยทมความแตกตาง
กนได
วศาล บญประสารและสรณยาพงศ สวรรณโอภาส 121
JOURNAL OF SIRIRAJ RADIOLOGY [VOL.4 NO.2 JULY-DECEMBER 2017]
รป 6 แผนอะครลค (Acrylic Plate) TO AEC
(ทมา: http://www.leedstestobjects.com/wp-content/uploads/TO-AEC.jpg )
รป 7 แผนทองแดง (Copper Plate)
(ทมา: https://www.rpdinc.com/12616-thickbox/copper-half-value-layer-attenuator-set.jpg)
122 อปกรณสาหรบการทดสอบเพอการตรวจรบและควบคมคณภาพเครองเอกซเรยวนจฉยทวไป
[VOL.4 NO.2 JULY-DECEMBER 2017] วารสารรงสวทยาศรราช
2. การตรวจสอบเชงปรมาณรงส (Radiation Dose
Test)
การตรวจสอบเชงปรมาณรงสทจาเปนเพอใชใน
การตรวจสอบคอ อปกรณวดปรมาณรงส เครองเอกซท
ปลอยรงสเอกซเรยในแตละเครองน น ความถกตอง
ความแมนยา และความเทยงตรงเปนสงทจาเปนเพราะ
หากเครองเอกซเรยทใชงานไมไดมาตรฐานแลวน น
ปรมาณรงสทผปวยจะไดรบอาจจะมากเกนความจาเปน
ถงแมวาเครองเอกซเรยทวไปจะเปนเครองมอทใชรงส
เอกซนอยเมอเปรยบเทยบกบเครองมอทางการแพทยอน
ๆ ทใชรงสเอกซ แตกยงมความเสยงตอตวผปวย การ
ทดสอบคาพารามเตอรตาง ๆ ทเกยวของกบการเกดรงส
เอกซจงจาเปนตองทาการทดสอบ ไดแก คากโลโวลท
สงสด (Kilovoltage peak: kVp), เวลาในการฉาย
(Exposure Time) และปรมาณรงส (Radiation Output)
ในปจจบนอปกรณวดปรมาณรงสมจาหนายใน
เชงพาณชยหลากหลายยหอ มทงแบบจาหนายอปกรณ
วดแบบแยกประเภทสงทตองการตรวจคาใดคาหนง เชน
อปกรณสามารถวดไดเฉพาะ คากโลโวลทสงสด
(Kilovoltage peak: kVp), เวลาในการฉาย (Exposure
Time) หรอ ปรมาณรงส (Radiation Output) เปนตน
และ ประเภทอปกรณว ดปรมาณรงสแบบชดท ม
ความสามารถในการตรวจสอบวดคาตาง ๆ ไดบนหววด
เดยวกน ตามลกษณะคณสมบตของหววด (Chamber) ท
สามารถวดได ซงในกรณอปกรณวดปรมาณรงสแบบชด
นนมขอดทสะดวกในใชงานและงายตอการพกพา เปนท
นยมใชกนมากแตมราคาทคอนสง
ในการตรวจสอบเครองเอกซเรยวนจฉยทวไปท
ใชอปกรณวดปรมาณรงสในการทดสอบ ไดแก
1) คากโลโวลทสงสด (Kilovoltage peak: kVp)
- ความทาซ า (Reproducibility) จากการวด
คาสมประสทธความแปรปรวน (Coefficient of
Variation: CV) ตองมคาไมเกน 5%
- ความแมนยา (Accuracy) จากการวดตองม
คาความผดพลาดไมเกน ± 10% ของคาทตง
2) เวลาในการฉายรงส (Exposure Time)
- ความทาซ า (Reproducibility) จากการวด
คาสมประสทธความแปรปรวน (Coefficient of
Variation: CV) ตองมคาไมเกน 5%
- คาความแมนยา (Accuracy) จากการวด
ตองมคาความผดพลาดไมเกน ± 10% ของคาทตง
3) ปรมาณรงส (Radiation Output)
- ความทาซ า (Reproducibility) จากการวด
คาสมประสทธความแปรปรวน (Coefficient of
Variation: CV) ตองมคาไมเกน 5%
- ความเปนเชงเสนแบงการตรวจสอบเปน 2
กรณคอ
1. กรณเครองเอกซเรยตงคาแบบมลล
แอมแปร (mA linearity) สมประสทธความเปนเชง เ สน
ตองมคาไมเกน 10%
2. กรณเครองเอกซเรยตงคาแบบผลคณ
ระหวางกระแสกบเวลา (mAs linearity) สมประสทธ
ความเปนเชงเสนตองมคาไมเกน 20%
4) วดปรมาณรงสเพอการหาคาความหนาครงคา
(Half-Value Layer: HVL)
อปกรณวดปรมาณรงสแบบชดมขอไดเปรยบ
อกประการหนงคอมหววดประเภทอน ๆ ทสามารถ
นาไปใชไดเพมขน เชน วดคาความเขมแสง (Luminance
& Illuminance) หรอ เปนเครองสารวจรงส (Survey
วศาล บญประสารและสรณยาพงศ สวรรณโอภาส 123
JOURNAL OF SIRIRAJ RADIOLOGY [VOL.4 NO.2 JULY-DECEMBER 2017]
Meter) เปนตน และหากในหนวยงานมเครองเอกซเรย
ประเภทอน ๆ เชน เครองเอกซเรยฟลโอโรสโคป
(Fluoroscopy), เครองเอกซเรยเตานม (Mammography)
ห ร อ เ ค ร อ ง เ อ ก ซ เ ร ย ค อ ม พ ว เ ต อ ร ( Computed
Tomography: CT) อปกรณวดปรมาณรงสแบบชดกยง
ส า ม า ร ถ น า ไ ป ป ร ะ ย ก ต ใ ช ต ร ว จ ส อ บ ค ณ ภ า พ
เครองเอกซเรยเหลาน นไดเชนกน ตวอยางยหอชด
อปกรณวดปรมาณรงสทมจาหนายเชงพาณชย ไดแก
Unfors RaySafe, RTI และ Radcal เปนตน ดงแสดงรปท
8, 9 และ 10 ตามลาดบ
รป 8อปกรณวดปรมาณรงสยหอ Unfors RaySafe รน RaySafe X2
(ท ม า : http://www.raysafe.com/Products/Equipment/~/media/Images/Diagnostic%20Xray/RaySafe%20X2/Slide%
20images%20700%20x%20385/RaySafe-X2-Prestige-image-3B.ashx?mh=385&mw=700)
รป 9 อปกรณวดปรมาณรงสยหอ Radcal รน Accu-DOSE+
(ทมา: http://radcal.com/rdclwp/wp-content/uploads/2017/04/Accu-Dose_Nugget_Sensors.jpg)
124 อปกรณสาหรบการทดสอบเพอการตรวจรบและควบคมคณภาพเครองเอกซเรยวนจฉยทวไป
[VOL.4 NO.2 JULY-DECEMBER 2017] วารสารรงสวทยาศรราช
รป 10 อปกรณวดปรมาณรงสยหอ RTI รน Black Piranha
(ทมา: http://rtigroup.com/content/products/BlackPiranha/BP_Black_tablet_Asus_wifi.jpg )
สรป
อปกรณสาหรบการทดสอบเพอการตรวจรบ
และควบคมภาพเครองเอกซเรยวนจฉยทวไปเปน
สงจาเปนทจะควรจดหามาใชตรวจสอบใหครอบคลม
ตามเกณฑมาตรฐาน ผลทไดเพอใหนกรงสการแพทยม
ความมนใจในประสทธภาพของเครองเอกซเรยทมใชอย
ภายในหนวยงาน วามคณภาพเพยงพอในการใหบรการ
แกผปวยอยางปลอดภยเพอคณภาพของภาพทางรงสทด
และไดรบปรมาณรงสทเหมาะสม โดยอปกรณทจาเปน
สาหรบการตรวจสอบเครองเอกซเรยวนจฉยทวไป ใน
เชงกล ประกอบดวย 1. ตลบเมตร 2. ทวดองศา 3.
Beam Alignment and Collimator Test Tool 4. Star
Resolution Test Pattern 5. แผนอลมเนยม 6. แผน
อะครลค และ 7. แผนทองแดง สวนในการทดสอบเชง
ปรมาณรงสนน ประกอบดวย อปกรณวดปรมาณรงส
โดยอาจจะเปนอปกรณเครองวดแบบแยกสงทตองวด
หรอแบบเปนชดอปกรณวดปรมาณรงสอยางใดอยาง
หนงกได หากแตตองสามารถวดคากโลโวลทสงสด,
เวลาในการฉาย และ ปรมาณรงส ได ทงนการมอปกรณ
ทพรอมและมการตรวจสอบคณภาพเครองเอกซเรย
วนจฉยทวไปครอบคลมตามมาตรฐานทกาหนดเปน
หนงสงทสาคญในการจดการงานคณภาพทางรงส
วนจฉย
ขอแนะนา
การตรวจสอบเครองเอกซเรยทวไปนนมหลาย
สวนทตองทดสอบ อปกรณทใชจงมหลายอยางและบาง
ชนกมราคาทคอนขางสงทาใหอาจเปนอปสรรคตอการ
จดหา เพอลดอปสรรคการจดหาอปกรณดงกลาวน น
อาจจะจดหาพรอมกบการจดซอเครองเอกซเรยทวไปใน
กรณทหนวยงานจะมการตดต งเครองเอกซเรยเครอง
ใหม
เอกสารอางอง
1. กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข.
มาตรฐานคณภาพเครองเอกซเรยวนจฉย ( Quality
Standard of Diagnostic X-ray Systems).
วศาล บญประสารและสรณยาพงศ สวรรณโอภาส 125
JOURNAL OF SIRIRAJ RADIOLOGY [VOL.4 NO.2 JULY-DECEMBER 2017]
กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหง
ประเทศไทยจากด; 2558.
2. คณะเทค นคการแพทย มหาวทยาลยมหดล .
ความหมายของการกรองรงส [อนเตอรเนต]. 2555
[ เ ข า ถ ง ส บ ค น เ ม อ 7 พ . ย . 2 5 6 0 ] . จ า ก :
http://www.mt.mahidol.ac.th/elearning/MTRD310
/web/filtration/7_2filtration%20described.htm
3. คณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยมหดล. เทคนค
ก า ร ใ ห ป ร ม า ณ ร ง ส เ พ อ ถ า ย ภ า พ เ อ ก ซ เ ร ย
[อนเตอรเนต]. 2555 [สบคนเมอ 9 พ.ย. 2560].
จ า ก : http://www.mt.mahidol.ac.th/elearning
/MTRD310/frameset/Frameset9.htm
4. คณะเทค นคการแพทย มหาวทยาลยมหดล .
สวนประกอบของหลอดเอกซเรย ( x-ray tube
component) [อนเตอรเนต]. 2555 [สบคนเมอ 7
พ.ย. 2560]. จาก: http://www.mt.mahidol.ac.th/e-
learning/MTRD310/web/xray%20production/1_2t
ube%20component.htm
5. ง า น บ ร ก า ร ผ ป ว ย ภ า ค ว ช า ร ง ส ว ท ย า ค ณ ะ
แพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. งานดาน
การถายเอกซเรยทวไป [อนเตอรเนต] . 2555
[ ส บ ค น เ ม อ 7 พ . ย . 2 5 6 0 ] . จ า ก :
http://radiology.md.chula.ac.th/diagnosticimaging/
?page_id=1052
6. ส ช า ต เ ก ย ร ต ว ฒ น า เ จ ร ญ . เ ค ร อ ง เ อ ก ซ เ ร ย
[อนเตอรเนต]. 2555 [สบคนเมอ 9 พ.ย. 2560].
จ า ก : http://www.med.cmu.ac.th/dept/radiology
/324321%5Cx_ray_vet321_55[1].pdf
7. American Association of Physicist in Medicine
Report No.74. Quality control in diagnostic
radiology. Madison: Medical Physics Publishing;
2002.
8. Bushberg JT, Seibert JA, Leidholdt EM, Boone
JM, Radiography. In: Bushberg JT, Seibert JA,
Leidholdt EM, Boone JM, editors. The essential
for physics for medical imaging. 3rd ed.
Philadelphia: Lippincott, Williams and Wilkins;
2012. p. 207-37.
9. Papp J. Quality control of x-ray generators and
ancillary radiographic equipment. In: Papp J,
editor. Quality management in the imaging
sciences. 5th ed. Missouri: Mosby; 2014. p. 90-
114
126 อปกรณสาหรบการทดสอบเพอการตรวจรบและควบคมคณภาพเครองเอกซเรยวนจฉยทวไป