1

UNIVERSITETI I TIRANËSFAKULTETI I DREJTËSISËDEPARTAMENTI I TË DREJTËS PENALE

DROGA, NJE SFIDE INTELIGJENCE, ASPEKTE PENALO-JURIDIKE DHE

KRAHASUESE TE SAJ

KANDITATI UDHËHOQI Alketa ELEZI Prof. Dr. Maksim R. Haxhia

Tirane 2012

1

2

© E drejta e autorit: Alketa ELEZIKy punim shkencor është formatuar sipas kërkesave të Rregullores së Rektoratit “Për Organizimin e Programeve të Studimit të Doktoratave”, miratur në në Mbledhjen e Senatit Akademik të Universitetit të Tiranës me vendimin nr.20, datë 13.11.2008.

2

3

PASQYRA E LENDES

HYRJE.....................................................................................................8

KREU I NJOHURI PER DROGAT 1.1 Pak histori mbi drogen..........................................................................................14 1.2 Klasifikimi i drogave.............................................................................................17 1.3 Si ti njohim drogat.................................................................................................19

KREU II RRUGET E DROGES PER NE SHQIPERI

2.1 Rruget e trafikimit te narkotikeve ne kohen e sotme..........................................22 2.2 Perhapja e droges ne Shqiperi......................................................................24 2.3 Rruget e heroines per ne Shqiperi....................................................................26 2.3.1 Turqi – Shqiperi...................................................................................26 2.3.2 Nepermjet detit....................................................................................27 2.4 Rruget e kokaines per ne Shqiperi..........................................................................27

2.4.1 Kolumbi-Shqiperi..........................................................................................27 2.4.2 SHBA–Shqiperi...................................................................................28 2. 5 Droga vendase....................................................................................................29

KREU IIITRAFIKIMI I DROGES NGA SHQIPERIA

3.1 Përhapja në rrugë të jashtëligjshme.........................................................................30 3.2 Drejtimet e trafikimit te droges...............................................................................34 3.2.1. Shqiperi- Itali...............................................................................................34 3.3 Mjetet e trafikimit te droges drejt Italise...........................................................38 3.3.1. Shqiperi – Greqi...........................................................................................39 3.3.2 Shqiperi – Maqedoni.....................................................................................39 3.3.3 Shqiperi – Kosove.........................................................................................40 3.4 Trafiku per konsum e brendshem te droges........................................41 3.5 Tregtia e palejuar dhe organizatat kriminale............................................................43 3.6 Kriminaliteti dhe veprimet kriminale te narkomaneve.............................................46

3

4

KREU IVZHVILLIMI HISTORIK DHE TEORIK I KODIT PENAL SHQIPTAR NE LIDHJE ME VEPRAT PENALE TE NARKOTlKEVE

4.1Zhvillimi historik dhe teorik...........................................................................................04.2 Kodi Penal i Zogut........................................................................................................524.3 Vepra penale te narkotikeve sipas Kodit Penal te vitit 1952........................................554.4 Vepra te narkotikeve sipas Kodit Penal te vitit 1977....................................................56

KREU VZHVILLIMI KRAHASUES I VEPRAVE PENALE TE NARKOTIKEVE SIPAS DISA LEGJISLACIONEVE

5.1 Zhvillimi krahasues i legjislacioneve...........................................................................585.2 Veprat Penale te narkotikeve sipas Kodit Penal Gjerman...........................................595.3 Veprat Penale te narkotikeve sipas Kosit Penal te Kosoves.........................................685.3.1 Rregullimi juridik i ketyre veprave penale sipas Kodit Penal te Kosoves................695.4 Veprat Penale te narkotikeve sipas Kodit Penal Italian...............................................795.5 Veprat Penale te Narkotikeve sipas Kodit Penal Grek.................................................855.6 Veprat Penale te Narkotikeve sipas Kodit Penal te Frances........................................87

KREU VITRAFIKANTET, GRUPET KRIMINALE TE DROGES DHE POZITA GJEOGRAFIKE SHKAQET DHE FAKTORET

6.1 Pershkrim i pergjithshem mbi trafikantet.....................................................................936.2 Grupet kriminale te droges...........................................................................................95

6.2.1 Grupet kriminale shqiptare............................................................................956.2.2 Grupet kriminale te perziera..........................................................................97

6.3 Kontigjenti i trafikanteve te droges..............................................................................996.4 Pozita gjeografike ne "vije ballkanike"......................................................................1006.5 Metodat dhe vendet e fshehjes se droges gjate trafkimit......................................1046.6 Krimet ne fushen e narkotikeve..................................................................................1076.7 Tregtia ilegale me narkotike - nje nder krimet me te perhapura.................................1096.8 Shkaqet dhe faktoret kryesore qe ndikojne ne tregtine e palejuar te narkotikeve......110

KREU VIIPARANDALIMI

7.1 Parandalimi i kriminalitetit me narkotike...............................................................113

4

5

KREU VIIIAKTET NDERKOMBETARE NE FUSHEN E DROGES 8.1 Veshtrim historik........................................................................................................1178.2 Dekreti i mbretit kinez - akti i pare normativ dhe ligjor.............................................1208.3 Marreveshja anglo-kineze e vitit 1908 dhe Ligji mbi kontrollin e opiumit "Harrison anti narkotic ACT"............................................................................................................1218.4 Konventa e vetme mbi drogat narkotike ndryshuar nga Protokolli i vitit 1972, per ndryshimin e konventes se vetme mbi drogat narkotike e vitit 1961...............................1238.5 Konventa e Vjenes e vitit 1971 per substancat psikotrope.........................................1288.6 Konventa e Kombeve te Bashkuara kunder trafikut te paligjshem te drogave narkotike dhe lendeve psikotrope......................................................................................................1298.7 Bashkepunimi Nderkombetar dhe Nderinstitucional..................................................134

KREU IXVEPRAT PENALE TE NARKOTIKEVE SIPAS KODIT TONE PENAL 9.1 Analize e pergjithshme...............................................................................................1369.2 Prodhimi dhe shitja e narkotikeve (drogave) dhe venia ne qarkullim ne menyre te paautorizuar - forme e rende e vepres penale...................................................................1399.3 Bashkepunimi sipas KP dhe te penduarit..........................................................1499.4 Trajtimi i Veprave penale te kultivimit te bimeve narkotike dhe prodhimit e fabrikimit te lendeve narkotike e psikotrope.........................................................1559.5 Trajtimi i Veprave penale te Importimit, eksportimit, tranzitimit dhe tregtimit te narkotikeve.......................................................................................................................1639.6 Trajtimi i Veprave penale te Shperndarjes, shitjes dhe mbajtjes se lendeve narkotike dhe psikotrope........................................................................................1659.7 Trajtimi i vepres penale te Pastrimit te parave te pista.............................................169

KREU XDENIMI 10.1 Qellimi i denimit te autoreve te veprave penale qe jane perdorues droge.............17910.2 Sektori i luftes kunder narkotikeve..........................................................................180

KREU XIKONKLUZIONE DHE REKOMANDIME

11.1 Menyrat e luftes kunder trafikut te droges......................................................18211.2 Rekomandime mbi permiresimin e kuadrit ligjor............................................184 ANEKS............................................................................................................................187

BIBLIOGRAFIA............................................................................................................193

5

6

Tabela e Shkurtimeve

ABA-CEELI Organizata e Juristeve Amerikane – Inisiativa Ligjore per Vendet e Europes Qendrore per Euroazine

AI Amnesty InternationalBE Bashkimi EuropianCARDS Ndihma Komunitare per Zhvillim, Rindertim dhe Stabilizim (Programi

CARDS i BE - se)CEDAW Konventa mbi Eleminimin e te Gjitha Formave te Diskriminimit ndaj

GraveDUDNj Deklarata Universale e te Drejtave te NjeriutGjAKR Gjykata e Apelit per Krimet e RendaGjKR Gjykata e Shkalles se Pare per Krimet e RendaGjRr Gjykata e RrethitIDRA Instituti per Kerkime dhe Alternativa ZhvillimiIKP Indeksi i Perceptimit te KorrupsionitKAShLE Keshilli i Avokateve dhe Shoqerive Ligjore te Europes (CCBE)KE Keshilli i EuropesKEDNj Konventa Europiane e te Drejtave te NjeriutKP Kodi Penal i Republikes se ShqiperiseKPrC Kodi i Procedures Civile te Republikes se ShqiperiseKPrP Kodi i Procedures Penale te Republikes se ShqiperiseKPT Komiteti Europian per Parandalimin e Tortures dhe te Trajtimit ose Denimit Cnjerezor dhe PoshteruesOJF Organizate JofitimprureseOJQ Organizate JoqeveritareOKB Organizata e Kombeve te BashkuaraOSBE Organizata per Sigurine dhe Bashkepunim ne EuropePNDCP Pakti Nderkombetar lidhur per te Drejtat Civile dhe PolitikePT Prokuroria e Rrethit TiranePZhGjD Programi per Zhvillimin e nje Gjykimi te DrejteShGPS Shoqata e Grave me Probleme SocialeUSAID Agjensia e Shteteve te Bashkuara per Zhvillim Nderkombetar (United States Agency for International Development)ZMQ Zyra per Mbrojtjen e Qytetareve

6

7

TITULLI: “Droga, nje sfide inteligjence, aspekte penalo-juridike dhe krahasuese te saj”

ABSTRAKT:

Duke pare dinamiken e perhapjes se nje dukurie kriminale mjaft te demshme e cila quhet “Droge” problematikat qe solli ky fenomen jo vetem ne aspektin mjekesor e social por edhe ne aspektin juridik kane bere qe te terhiqet vemendja edhe e juristeve dhe te opinionit per te luftuar dhe parandaluar ate, ne te gjitha format e mundshme, ne menyre te organizuar. Njerezit qe abuzonin me drogen perveçse demtonin rende shendetin e tyre shnderroheshin ne persona asociale, duke qënë kontigjenti shoqeror me i prirur për të kryer krime të ndryshme.

Perzgjedhja e kesaj teme ka marre spunto nga problematika juridiko-penale dhe problemet e shuma qe dolen si shkak i ketij fenomeni. Punimi trajton problematika te shumta te shktuara nga perhapja e veprave penale ne fushen e droges apo narkomanise midis të cilave një vend të rëndësishëm zë edhe trafikimi, importimi tregëtim, eksportimi i substancave narkotike dhe psikotrope trajtimi i tyre jo vetem sipas legjislacionit tone por edhe nje zhvillim krahasues ndermjet legjislacioneve te tjera si edhe roli rregullator i shtetit ne kuadrin e rregullimeve ligjore ne kete fushe.

Dukuria e trafikut të drogës në realitetin shqiptar është demostruar në mënyra të ndyshme edhe nga krimi i organizuar.

Ky punim synon te jete nje kontribut ne fushen e se drejtes penale nepermjet nje trajtimi gjitheperfshires te kuadrit ligjor, kushtetues te jurisprudences se gjykatave shqiptare dhe konventane e marrreveshjeve nderkombetare punim i cili nuk vjen me pretendime modeste por si nje studim i mirefillte juridik dhe hulumtues ne kete fushe te rendesishme te narkomanise.

FUSHA E STUDIMIT: E Drejta Penale, E drejta e Procedures Penale

7

8

HYRJE

Shoqerise i eshte dashur te luftoje ne menyre te panderprere ndaj dukurive te ndryshme natyrore, njerezore dhe shoqerore..Ne vendet e Evropes Perendimore dhe ne Ameriken e Veriut rreth shekullit XIX filluan te shfaqeshin shenjat e para të nje dukurie kriminale mjaft te demshme.

Problemet e mprehta sociale u bene shkak qe nga viti ne vit abuzimi me drogen po rritej me ritme te larta duke u shnderruar dalengadale ne nje fenomen mjaft shqetesues per njeriun dhe vete shoqerine. Filluan te zbuloheshin dhe prodhoheshin nga drogat klasike nenprodukte te tyre me efekt veprues shume te forte dhe rrjedhimisht mjaft te demshëm per shendetin e njeriut si: morfina, heroina, kokaina etj.

Ne kete situate e cila po degradonte nga dita ne dite shtete te ndryshme filluan të merrnin, masa ligjore duke parashikuar në ligj si vepra penale te gjitha veprimet qe kishin te benin me kultivimin, prodhimin, transportimin, shitjen, perdorimin e drogave te ndryshme. Por perseri kjo nuk coi ne parandalimin e ketij fenomeni megjithese parashikoheshin ne legjislacionet perkatese vepra te ndryshme penale1 ne fushen e droges. Si rezultat ne vitet 1960-1970 organizmat nderkombetare2 nenshkruan marreveshje nderkombetare ne fushen e kontrollit dhe luftes kunder drogave pasi problematikat ne kete sektor u bene mjaft shqetesuese.

Keshtu Organizata e Kombeve te Bashkuara qe nga data 26 qershor 1988 e ka cilesuar kete date si Diten Nderkombetare të luftes kundër perdorimit dhe shperndarjes se droges. Në një takim special te OKB ne shkurt te vitit 1990 dekada e fundit e ketij shekulli u shpall “Dekada e Luftes kunder Drogës”.

Rastet e pasojave te perdoruesve te droges dhe autoreve te veprave penale si rezultat i perdorimit te saj filluan te merrnin permasa te madha dhe rrezikuan vlerat me te larta njerezore shendetin fizik e psiqik3 te njeriut dhe jeten e tij.

Lufta kunder ketij fenomeni u perqendrua ne tre drejtime kryesore, ne aspektin juridik dhe ne ate social e mjekesor.

1 H. Bano “Ekzekutimi i Vendimeve Penale me Burgim” Tribune Juridike, vitit 2004, nr. 46, fq.58. 2S. Nushi “Mbrojtja me Avokat e Personit gjatë Kohës së Shoqërimit, Ndalimit ose Arrestimit në Flagrancë”, Tribunë Juridike, viti 2004, nr. 46, fq.51. 3 Nj. Shtino “Psikiatria Ligjore”, 2005, fq. 253.

8

9

Per shkak se ne ekonomine dhe shoqerine shqiptare çdo gje ishte e drejtuar dhe kontrolluar nga shteti para viteve 1990 nuk ekzistonte problemi i prodhimit, qarkullimit apo perdorimit te paligjshem te drogave te ndaluara,. Ne vitin 1991 Shqiperia ndryshoi sistemin politik4 dhe ekonomik te saj. Hapja e kufijve dhe nevoja e madhe para beri qe te rritej ne menyre te marramendese levizja e mallrave, njerezve dhe e kapitalit e cila u reflektua ne Shqiperi edhe ndaj nje fenomeni negativ i cila tashme ishte bere nje problem shqetusues edhe neper bote. DROGA

Do te flasim per nje nocion te ri ate te “sistemit kriminal”, specifikimet e tij kundrejt krimit te organizuar, duke analizuar faktin qe sistemi kriminal karakterizohet nga nje kompleks i strukturuar lidhjesh dhe sjelljesh ilegale, qe bashkojne anetare te nje ambienti kriminal me njerez te rendesishem te institucioneve dhe individeve te sistemit legal aq sa rezultojne pjese perberese te shoqerise politike, administrative e ekonomike te vendeve te shumta moderne.

Do te trajtojme zhvillimin e legjislacionit shqiptar ne lidhje me keto vepra. Se si ligji shqiptar eshte persosur qe nga perballja per here te pare me kete krim ne Kodin Penal te Zogut5 e deri me sot ne Kodin Penal te Ri.

Do te trajtojme analizen juridike te vepres penale te parashikuar nga Neni 284(a) i Kodit Penal, duke analizuar te gjithe elementet perberes te vepres penale si dhe duke analizuar edhe nene te tjera te Kodit Penal me te cilat ky nen konkuron. Ne vazhden e ketij mendimi eshte e domosdoshme analiza e veprave penale te parashikuar nga neni 333-334 i Kodit Penal si dispozita qe do te shoqerojne nenin 284/a kur subjekti kryen nje veper te tille penale.

Studimi krahasues i veprave penale te droges eshte nje pike e rendesishme i ketij punimi. Do te shohim qe megjithese flitet per nje unifikim te se drejtes, ne kete drejtim legjislacionet e brendshme te shteteve te ndryshme i trajtojne ne menyra te ndryshme keto vepra penale dhe sanksionet qe parashikohen per keto vepra penale ne shtete te ndryshme jane te ndryshme.

Ne kete punim do te gjeje pasqyrim edhe aspekti kriminologjik i vepres penale te parashikuar nga neni 284/a, qellimi i se ciles eshte njohja e shkaqeve dhe kushteve qe favorizojne dhe qe shtyjne personat te kryejne nje veper penale. Cila eshte mosha me e perhapur e subjekteve qe e kryejne kete veper penale? Nepermjet statistikave do te paraqesim gjendjen e krimit te organizuar gjate ketyre viteve ne Shqiperi dhe raportin femra- meshkuj si subjekte te vepres penale.

4 A. Alibali “Për “pavarësinë e pushteteve në Shqipëri”. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 54, fq. 12.5 I. Saliu, “Kodi Penal i Kosovës – Akt me Rëndësi Historike, Juridike, Politike dhe Shtetërore”, Tribunë Juridike, viti 2004, nr. 46, fq. 100

9

10

Lidhja politike-krim dhe faktore te tjere kriminogjen.

Parandalimi i krimit te organizuar dhe politikat penale qe ndiqen tashme per te luftuar kete krim, i cili rrezikon seriozisht Shqiperine6 si nga ana e shendetit te shtetasve ashtu edhe ekonomine e vendit. Duhet parë si një plagë mjaft shqetesuese që prek sidomos brezin e ri, duke e larguar ate nga nga shkolla e edukimi, dhe duke e shndërruar ne kontigjent te mundshëm për krimin. Cilat jane masat qe duhet te ndermarre shteti yne per te zvogeluar sa me shume te jete e mundur kete realitet shqetesues.

Në bazë të nenit 3 të ligjit nr. 8750, datë 26.03.2001, “Për parandalimin dhe luftën ndaj trafikut të substancave narkotike e psikotrope”, në vendin tonë është krijuar Komiteti Kombëtar i Bashkërendimit në Luftën kundër Drogës, nën drejtimin e Kryeministrit. Në përbërje të këtij Komiteti janë: Ministri i Brendshëm, Ministri i Drejtësisë, Ministri i Financave, Ministri i Punëve të Jashtëme, Ministri i Shëndetësisë, Ministri i Punës dhe Çështjeve Sociale, Ministri i Mbrojtjes, Ministri i Arsimit dhe Shkencës, Ministri i Kulturës Rinisë dhe Sporteve, Ministri i Bujqësisë dhe Ushqimit, Prokurori i Përgjithshëm dhe Kryetari i Shërbimit Informativ Shtetëror.

Ky Komitet, sipas përcaktimeve që bën ligji në fjalë, mblidhet të paktën dy herë në vit dhe ka për detyrë të përcaktojë drejtimet e politikës së përgjithshme në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar të parandalimit dhe luftës kundër prodhimit e përhapjes së paligjshme të substancave narkotike e psikotrope, të organizojë fushata për të bërë te njohura efektet negative te drogës, masat e parandalimit, asistencën shëndetesore dhe të dhënat epidemiologjike e statistikore, rehabilitimin dhe integrimin e përdoruesve të drogës.

Komiteti administron sistemin e mbledhjes së të dhënave kombëtare që lidhen me aspekte të luftës ndaj drogës, të dhëna këto që jepen çdo vit nga secila ministri. Në mbledhjet e këtij Komiteti, kur shihet e nevojshme, thirren edhe ministra te tjere, si dhe specialiste të fushave të ndryshme që kontribuojnë në luftën kundër drogës 7. Për realizimin e veprimtarisë së tij, Komiteti Kombëtar i Bashkërendimit ka një sekretari, drejtuesi i së cilës caktohet nga Kryeministri. Theksojmë se Kryeministri ka detyrim ligjor për të marrë8 pjesë në mbledhjet e këtij Komiteti.

Po sipas këti ligji, pranë Këshillit të Ministrave, është krijuar zyra e sistemit kombetar të të dhenave për drogën e cila është në varësi të drejtuesit të Sekretarise së Komitetit Ndërministror të Bashkerendimit.

Zyra ka për detyrë të kryejë përpunime dhe anliza për:

përbërjen e popullsisë që përdor drogën me referim tipologjinë e substancave të përdorura;

6 K. Traja “Karakteristikat e Sistemit të të Drejtave Themelore”, Tribunë Juridike viti 2004, nr. 47, fq 15.7 H. Islami “Alternativa të Dënimit me Burgim”, Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 55, fq. 65.8 A. Faskaj “Faza Vendimmarrëse në Procesin Administrativ”, Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 55 fq. 75.

10

11

zonat e kultivimit, burimet dhe rruget e trafikut të brendshëm e nderkombëtar të substancave narkotike ose psikoptrope dhe të prekursoreve;

veprimtaritë e kryera dhe rezultatet e arritura nga forcat e policisë në luftën kundër kultivimit, trafikimkit dhe parandalimit;

numrin dhe përfundimet e proceseve penale për krimet në fushën e drogës; numrin e personave të kallezuar për krime në fushën e drogës të kryera në Shqipëri

dhe jashtë saj nga shtetas shqiptarë; vendndodhjen dhe funksionimin e sherbimeve publike qe veprojne ne sektorin e

parandalimit te kurimit dhe reabilitimit te personave perdorues te droges, numrin e subjekteve te rehabilituara qe jane perfshire ne veprimtari pune;

nismat e ndermarra nga nivele te ndryshme institucionale ne fushen e te dhenave; numrin e subjekteve fizike dhe juridike te autorizuar per prodhimin, shitjen,

eksportimin dhe importimin narkotike ose psikotrope dhe te perkursoreve.

Marrja e këtyre masave, ka ndikuar në luftimin dhe parandalimin e fenomeneve negative me drogen, ne te gjitha planet juridike, ekonomike, mjekesore, sociale dhe shoqerore qe te mos rrezikohet jeta dhe e ardhmja e rinisë së sotme.

Punimi trajton problemet penale, juridike e krahasimore ndermjet legjislacioneve te huaja ne trajtimin e droges dhe veprave penele te parashikuara ne Kodin Penal Shqiptar .

Perzgjedhja e kesaj teme eshte kryer ne bashkepunim ne Fakultetin e Drejtesise, Departamenti i se Drejtes Penale, por pa dyshim ajo ka marre spunto nga problematika juridiko-penale dhe problemet e shumta qe dolen si shkak i ketij fenomeni. Ne thelb te ketij punimi ka qene trajtimi i problematikave te shumta te shkaktuara nga perhapja e veprave penale ne fushen e droges apo narkomanise trajtimi i tyre jo vetem sipas legjislacionit tone por edhe nje zhvillim krahasues ndermjet legjislacioneve te tjera si edhe roli rregullator i shtetit ne kuadrin e rregullimeve ligjore ne kete fushe.

Motivimi per te trajtuar kete teme te doktoratures vjen posacerisht nga pervoja disa vjecare e punes si Lektore e se Drejtes Penale dhe Avokate ku jane trajtuar shume probleme qe lidhen ngushte me trajtimin teorik te veprave penale ne fushen e droges dhe zbatimi i tyre ne praktike.

Dalja e vendit tonë nga regjimi i diktaturës dhe ballafaqimi me procesin e hapjes drejt integrimit shumëdimensional evropian, normalisht bëri prezent një sërë dukurish dhe fenomenesh negative të cilat u shoqëruan me zgjerimin e veprave penale, midis të cilave një vend të rëndësishëm zë edhe trafikimi, importim tregëtim, eksportim i substancave narkotike dhe psikotrope.

Dukuria e trafikut të drogës në realitetin shqiptar është demostruar në mënyra të ndyshme edhe nga krimi i organizuar.

Kuptohet që të marrësh përsipër trajtimin e një teme të tillë do të kërkonte një kohë më të madhe, pasi siç thamë droga është sot një problem i madh për shtetin dhe shoqërinë shqiptare dhe ka marrë një shtrirje të madhe, rajonale e më gjerë.

11

12

Duke ju referuar fillimisht srukturës së punimit, jane trajtuar 11 krere, duke ruajtur formën dhe përmbajtjen e përcaktuar të punimit sipas kritereve të vendosura për punimin shkencor.

Kreu i pare i cili vjen me titullin “Njohuri per drogat” dhe paraqitet si nje kapitull hyres duke trajtuar historikun mbi drogat klasifikimin e tyre dhe si ti njohim ato.

Kreu i dyte i titulluar “Rruget e droges per ne shqiperi” fillon me nje trajtim te rrugeve te trafikimit te narkotikeve ne kohet e sotme dhe perhapja e saj ne Shqiperi. Me tej jepet nje ekspoze e plote e rrugeve te trafikimit te heroines dhe te kokaines per ne Shqiperi dhe vend te rendesishem ze edhe trajtimi i droges vendase.

Kreu i trete “Trafikimi i droges nga Shqiperia” hapet me nje pershkrim te pergjithshem mbi trafikantet, grupet kriminale te droges, grupet kriminale shqiptare duke trajtuar edhe ndarjen respektive te tyre. Analizohet pozita gjeografike ne trajtimin e “vijes ballkanike” dhe metodat e vendet e fshehjes se droges gjate trafikimit ku vend te rendesishem zene edhe krimet ne kete fushe. Duke pare perhapjen e gjere te kesaj dukurie begatoi edhe tregtia ilegale me narkotike si nje nder krimet me te perhapura e ky kapitull mbyllet me shkaqet dhe faktoret kryesore te cilat ndikojne ne kete tregeti.

Kreu i katert vjen nen titullin “Zhvillimi historik dhe teorik i Kodit Pebnal shqiptar ne lidhje me veprat penale te narkotikeve” ku eshte trajtuar zhvillimi historik dhe teorik te kodeve tone penal në lidhje me veprat e narkotikeve. Keshtu duke dashur të na ofroje nje pasqyre te gjere te veprave penale te narkotikeve te cilat kane evoluar në vendin tone duke u pasqyruar edhe ne kodet penale respektive edhe ne denimet perkatese duke kaluar me tej ne Kreun e peste nen titullin “Zhvillimi krahasues i veprave penale te narkotikeve sipas disa legjislacioneve” ne nje zhvillim te krahasuar te veprave penale te narkotikeve sipas disa legjislacioneve te shteteve te tjera te cilat luftojne ne menyre te panderprere trafikun e droges si nje eshte nje fenomen i cili po luftohet me te gjitha mjetet jo vetem ne vendin tone por edhe tej kufijve tane.

Kreu i gjashte vjen nen titullin “Trafikantet, grupet kriminale te droges dhe pozita gjeografike shkaqet dhe faktoret” ne te cilin trajtohet organizimi nderkombetar per te luftuar kete fenomen nen kendeveshtrimin e pozites gjeografike, formave dhe metodave te perdorura nga keto grupe kriminale, rruget tranzicionale te kriminalitetit te organizuar te lendeve narkotike. Ky kapitull vazhdon me trajtimin e tregtise ilegale me narkotike, si nje nder krimet me te perhapura ne fushen e kriminalitetit te organizuar ne bote ashtu edhe, kontigjentit te trafikanteve te droges, si edhe metodat dhe vendet e fshehjes se droges gjate trafikimit, kriminalitetin e organizuar ne fushen e narkotikeve, ku nje vemendje e vecante i kushtohet krimeve ne fushen e narkotikeve.

Kreu i shtate vjen nen titullin “Parandalimi” dhe i kushton nje vemendje te vecante parandalimit te kriminalitetit me narkotike ku del ne pah trajtimi i normave ligjore sanksionet dhe organet penale kane rendesi te parandalimit te pergjithshem dhe special, per cka jane te domosdoshme edhe ne kushtet bashkekohore te parandalimit dhe luftimit te

12

13

kriminalitetit te organizuar me lende narkotike si forme e vecante e kriminalitetit duke kaluar me tej ne Kreun e tete nen titullin “Aktet nderkombetare ne fushen e droges” ku ndalet ne trajtimin e akteve nderkombetare ne fushen e kriminalitetit me narkotike, ne marreveshjet ndermjet tyre dhe duke miratuar Konventa kunder trafikimit te paligjshem te drogave narkotike dhe lendeve psikotrope. Duke dashur te na njohe akoma edhe me permbajtjen e ketyre konventave shohim nje trajtim te hollesishem te ketyre akteve nderkometare si nje ure lidhese ndermjet shteteve ne kuader te bashkepunimit kender ketij fenomeni.

Kreu i nente vjen nen titullin “Veprat penale te narkotikeve sipas kodit tone penal” eshte analizuar kodin penal aktual, trajtimin qe legjislatori yne i ben ketyre veprave penale. Ketu shohim ndyshimet qe jane bere kohë mbas kohe. Gjithashtu na tregohen edhe arsyetime shkencore ne nje trajtim te hollesishem te veprave penale te parashikuar nga kodi yne per narkotiket.

Kreu i dhjete vjen nen titullin “Denimi” ku trajtohen shkaqet si pasoje e te cilave vijne keto krime dhe qellimin e denimit te autoreve te veprave penale qe jane perdorues droge. Ven te vecante ze edhe trajtimi dhe rendesia qe i jepet edhe nga strukturat tone perkatese kesaj dukurie duke krijuar edhe sektoret te luftes kunder narkotikeve.

Kreu i njembedhjete vjen nen titullin “Konkluzione dhe rekomandime” ne te cilin trajtohet edhe menyrat e luftes kunder trafikut te droges. Vlen per tu permendur fakti se rekomandimet te shumta dhe te hollesishme te cilat kane dale pas nje pune intensive kerkimore shkencore dhe shoqerohen nga nje fryme realiste per permiresimin e kuadrit ligjor.

Ky punim shkencor ka ne permbajtje te saj edhe “Aneks” per te treguar ne menyre konkrete arritjet e realizuara si rezultat i luftes nderinstitucionale kunder ketij fenomeni fale dhe bashkepunimit me organizmat nderkombetare duke u bazuar ne te dhena juridiko-statatistikore.

Ne perfundim, pas nje studimi dhe analize paraqitet nje pershkrim i detajuar te ketij fenomeni qe sa vjen edhe behet me shqetesues per shoqerine tone dhe jo vetem ne planin kriminal por edhe ne ate social dhe shoqeror. Studimi jep konkluzione dhe rekomandime dhe mbi te gjitha sugjerime te bazuar per ndryshimin ne kuadrin e permiresimit te ligjit aktual te kesaj fushe.

Bibliografia eshte e pasuruar vecanerisht me ligjet te cilat mbulojne kete fushe te rendesishme por edhe me raporte dhe akte te ndyshme kombetare dhe nderkombetare, strategji dhe monitorime e revista shkencore ne te cilat eshte trajtuar gjeresisht ky fenomen shqetesues. Vend te rendesishem ze edhe praktika gjyqesore nder vite si te gjykatave vendase si gjykata e larte dhe kushtetuese ashtu edhe te huaja.

13

14

KREU I

NJOHURI PER DROGAT

1.1Pak histori mbi drogen

Drogat jane perdorur qe ne lashtesi. Duke filluar qe ne prehistori, njerezit kane perdorur disa ekstrakte bimore per shkak te efekteve eksituese apo qetesuese te tyre. Ne lindjen e Aferme konsumohej hashashi, ne Greqi opiumi, ne Kine mariuana dhe bima koka ne Ameriken Jugore. Konsumimi me i hershem i lendeve narkotike eshte i lidhur me ritet fetare, por me pas u perdor edhe per te perballuar mundimet e medha fizike si urine dhe veshtiresite e jeteses.

Droga eshte konsumuar gjate gjithe historise dhe anembane botes. Deri ne shekullin e XIX ne perendim drogat nuk kishin perhapje te gjere, ishin te rralle njerezit qe perdornin narkotikë. Në këtë kohë dominonte alkooli dhe duhani dhe me pak lendet narkotike, qe ishin destinuar sidomos per rrethet intelektuale. Deri ne fund te shekullit XIX nuk kishte asnje kufizim ligjor per tregetine e narkotikeve. Gjithçka bëhej legale. Ne kete shekull filloi edhe prodhimi sintetik i drogave. Kimistët u interesuan për përberjen e narkotikeve, duke arritur sintetizimin dhe me pas fabrikimin e substancave te tjera te ketij lloji. Keto u emertuan me fjalen "droge", term ky, që në mesjete nenkuptonte produkte me efekte demtuese.

Sot ne boten bashkekohore9 narkomanet, qe jane te varur me se shumti furnizohen me heroine, kokaine, marihuane, LSD dhe lloje te tjera narkotikesh.

Te gjitha drogat dehese ose pijet narkotike, per nga origjina mund te jene: natyrore dhe sintetike10. Natyrore jane ato droga dhe pije narkotike qe gjenden ne natyre, kultivohen

9 V. Hysi “Kriminologjia”, Tiranë, 2006, fq. 145.10 R. Halili, "Kriminologjia”, Kosovë, viti 2002, fq. 47.

14

15

dhe rriten ne natyre, ndersa drogat dehese apo pije narkotike sintetike jane ato narkotike te cilat nxirren nga lende te ndryshme e jo nga natyra (sintetike).

Te gjitha drogat dehese dhe pijet narkotike klasifikohen dhe ndahen ne: narkotike, substance psikotrope apo deprasante, pije stimuluese dhe pije narkohalucino-gjene. Ne radhen e drogave dehese dhe substancave narkotike me te njohura jane: opiumi, morfina, heroina, kodeina, kokaina, marihuana, fleta kanabis stiva, hashashi, lini Indian LSD, meskalina, amfetamina, etj.

Ne fillim te shekullit XX filloi nje perhapje me e madhe e droges. Ne SH.B.A nga nje testim i bere ne vitin 1913 rezultonte se kishte nje cerek milioni narkomane. Edhe vendet e tjera filluan te prekeshin nga kjo dukuri. Kjo i detyroi shtetet te nxirrnin ligje per ndalimin e tregetise se narkotikeve. Per kete arsye trafiku11 i droges u be i fshehte dhe grupet kriminale moren rrugen per te shkuar ne vendet furnizuese. Ne vazhdim te shekullit te XX, sidomos pas Luftes se Dyte Boterore trafiku dhe konsumimi i droges mori permasa te medha, vecanërisht ne vendet e zhvilluara perendimore. Sipas te dhenave te Kombeve te Bashkuara te dhjete-vjecarit te kaluar numri i atyre qe konsumonin droge ishte njeqind e tetedhjete milion persona.

Te interesuar per shendetin dhe mireqenien e njerezimit, te shqetesuara per problemin madhor e shoqeror qe lindi si pasoje e shperdorimit te pijeve narkotike apo drogave Fondi i Kombeve te Bashkuara per Kontrollin e Keqperdorimit te Drogave UNFDAC (United Nationas Fund for Drug Abuse Control UN) Organizata Boterore e Shendetesise, Komisioni i Keshillit per narkotiket si organ nderkombetar, nxori Konventen mbi substancat narkotike te Vjenes, me 21 shkurt 1971, Konventen mbi substancat psikotrope dhe caktoi listen e substancave psikotropike dhe listen e narkotikeve.

Per sa i perket listes se narkotikeve jane 107 emertime, por do te paraqesim nje liste te sistemuar per disa pije narkotike ose droga te cilat me se shumti jane mjete keqperdorimi, konsumimi dhe tregtie e palejuar me to.

Me xhiron vjetore per me shume se 900 miliarde dollare, trafiku i narkotikeve eshte biznesi me terheqes per organizatat kriminale te te gjitha llojeve.Ne SH.B.A, konsumojne sot rreth 60 % te drogave ilegale boterore. Ne Kanada, nga nje studim i kryer ne vitin 1985, rezultojne perdorues te droges 14 % e adoleshenteve dhe 21% e te rinjve.

Vitet e fundit ka nje renie ne prodhimin e droges. Zyra e Kombeve te Bashkuara per kontrollin e droges, me baze ne Vjene, ka deklaruar se gjate viteve 1992 - 1999 prodhimi i kokaines dhe i heroines kishte rene rreth 20%, ndersa per vitin 2000, renia ishte 17%. Krahas me prodhimin, ka ardhur duke u kufizuar edhe tregu i tyre. Kjo shpjegohet me luften qe po i behet trafikut te droges12 si nga shtetet veç e veç ashtu edhe ne bashkepunim midis tyre. Numri i vendeve13 qe njoftojne per sekuestrim droge eshte rritur nga 120 gjate 11 T. Selimi, “Padia Civile ne Procesin Penal”, Tribunë Juridike, viti 2004, nr. 47, fq. 60.12 I. Elezi “Për Reformën në Drejtësi”, Tribunë Juridike, viti 2005 nr. 56, fq.7.13 “Manual mbi parandalimin e konfliktit te interesave ne pushtetin vendor” Inspektoriati i Larte i Deklarimit te Pasurive Tirane, Shtator 2009, fq. 67.

15

16

viteve 1980-1981, ne 170 gjate viteve 1997-1998. Gjithashtu, në botë po bëhet një luftë më e organizuar propogandistike dhe sociale për zvogelimin e kërkesave të konsumatoreve për drogë.

Konsumimi i droges eshte shtrire si ne Perendim ashtu dhe ne Lindje, megjithese vendet me te zhvilluara industriale konsumojne 2/3 e sasise totale te droges, ndersa vendet ne zhvillim 1/5, ndonse perbejne 4/5 e popullsise se botes. Edhe në Europë, sipas një raporti mbi drogat, 40 milion persona kane pranuar se e kanë provuar të paktën një herë marihuanën. Mbi 3-5 milion persona kane provuar heroinen. Ne Britanin e Madhe dhe ne Irlande, 40% e 15-16-vjeçareve pranojne se kane tymosur marihuane.

Narkotiket nuk jane specifike vetem e shekullit tone. Ne shekullin XIII, ushtaret e kryqezatave, pasi u kthyen nga Lindja e Larget, sollen hashashin e opiumin ne Europe, por perdorimi i narkotikeve nisi ne fillim te shekullit te kaluar.

Pas Luftes se Pare Boterore, semundja e varesise, e perdorimit te narkotikeve, u perhap me te madhe. Ne France, ne vitin 1920, kishte 80-mije njerez te varur nga morfiumi e kokaina, qe do te thote se tregtia ilegale e ketyre narkotikeve u zgjerua dhe u perhap me te madhe14. Ne vitin 1949, ne Kine me dhjetera e miliona njerez vuanin nga semundja e varesise (narkomania) si pasoje e konsumimit te pijeve te ndryshme narkotike ne forma te ndryshme e te pa kontrolluar.

Ne ate kohe opiumi i paperpunuar arrinte ne Evrope kryesisht nga Lindja e Larget dhe kryesisht nga Turqia e pjeserisht edhe nga tregu ilegal i ish-Jugosllavise.Shume shkencetare, antropologe, psikologe, filozofe15, socio-patologe e juriste, qe merren me studimin e fenomenit te narkomanise e te pijeve te ndryshme narkotike, theksojne se per substancat narkotike, qofshin ato natyrore ose sintetike, kane ditur edhe njerezit parahistorike (para eres se re), ku nga shembujt e pikturave te lashta te zbuluara ne shpellat e Frances Jugore dhe te Spanjes Veriore behet e ditur se njerezimi qe ne ato kohera ka perdorur disa barishte gjate kohes se ritualeve dhe magjive te ndryshme, ndersa tregtia e palejuar me pije narkotike i ka fillesat e saj qe me ekzistencen e shoqerise njerezore.

Ne disa libra njohur si Pentsao ne Kine, Veda ne Indi, Papiruesi ne Egjipt, Bibla, si dhe Vendavesta e Persianeve te cilat flasin per vepra te ndryshme shkencore te koheve te lashta, ne pershkrimet e tyre nga shkencetare te atehershem, gjithashtu flasin se pijet e ndryshme narkotike kane qene te njohura ne nje rreth te caktuar njerezish qe i kane perdorur, me se shpeshti per nje kohe te caktuar e te shkurter te liroheshin nga ndonje brenge e te kalonin nga bota reale ne boten e imagjinates. Arsyet me te shpeshta per kete gje kane qene veshtiresite e ndryshme, semundjet, frika etj.

14 K.Luli “Mbrojtja e Dëshmitarëve dhe e Bashkëpunëtorit të Drejtësisë”,Tribunë Juridike,viti 2005, nr.55,fq. 42.15 A. Luarasi “Zbulime në shkencat filizofike, antropologjike dhe juridike” Tribunë Juridike, viti 2006, nr. 63, fq.131.

16

17

Per shkak te interesave ne tregtine me opium ndodhen edhe dy luftera te opiumit njera mes Anglise dhe Kines (1840-1842) dhe tjetra ndermjet Anglise dhe Frances. Pra, njera ne ane te Kines e tjetra kunder. Qeveria e Kines ne ate kohe e denoi rreptesisht importimin dhe perdorimin e opiumit te prodhuar, kryesisht ne Indi, pasi nga konsumimi i tij vdes femija i perandorit kinez, duke reaguar me lufte te cilen Kina e humbi, detyrohet te beje leshime dhe kompromise ne dem te vetes duke iu dhene kompanive te huaja mjaft privilegje16.

Perdorimi i drejte dhe per qellime mjekesore i pijeve narkotike (substancave) mund te jete dhe eshte ilac, nderkaq, perdorimi jo-mjekesor shkakton semundjen e varesise, narkornanine (varesisht nga perdorirni i drejte ose jo i drejte, pijet narkotike mund te jene ilac17 ose helm) ku disa persona jane te prire per te perdorur vazhdimisht narkotiket, me pasoja te renda per shendetin dhe per sjelljen e njeriut ne shoqerine normale.

1.2 Klasifikimi i drogave

Drogat janë substanca me origjine bimore ose të sintetizuara kimikisht që perdoren si narkotikë. Fjala “narkotik”, shpjegohet me rrënjen e saj "narko", që nënkupton gjumë ose relacion me të. Pra narkotik do to thotë pergjumje, ngathtesim, ilaç që perdoret si narkozë.Sipas Organizates Boterore te Shendetesise drogat i klasifikojme ne tre grupe:

Stimulantet; Halucinogjenet; Depresantet.

Stimulantet quhen ndryshe edhe drogat eksituese. Ne kete kategori perfshihet: kokaina, atropina, amfetamina, kafeina, teina, nikotina. Stimulantet kane efekte eksituese tek personat qe i perdorin ato.

Nga drogat e llojit stimulant më kryesorja është kokaina. Kokaina quhet edhe droga e Andeve, per shkak te origjines se saj latino-amerikane. Ajo prodhohet nga bima “koka”. Efektet e kokainës janë cilesisht të ndryshme nga depresantet si heroina, opiumi, morfina. Njeriu qe ka marre kokaine eshte euforik, impulsiv, energjik dhe orator.Një pjesë e kokainës shndërrohet ne "krak", substance qe mund te pihet si duhan. Kjo ka nje efekt me te shpejte se kokaina, ndonese efekti zgjat me pak si kohe. Ne kuadrin e një 10-vjeçari, degradimi i njeriut që perdor kete drogë është shumë i madh. Ai ka nje organizem të lodhur, një lekurë tejet të verdhë, ndihet i dobesuar dhe pa asnje shprese për jetën.

Haluçinogienet quhen keshtu, pasi shkaktojne halucinacione, qe shfaqen ne formen e iluzioneve. Me fjalë të tjera përdoruesi i këtyre lloj drogave “sheh”, përjeton dhe beson atë që nuk ekziston. Nga haluçinogjenet mund të përmendim: kanabis sativa, L.S.D, meskalinje, D.T.M, DET, DPT etj.

Nga kanabisi prodhohet hashashi, marihuana dhe ekstrakte kanabisi. Hashashi vjen nga

16 S. Vranica, "Narkomania", Kosovë, viti 2003, fq 67.17 V. Ikonomi “Biometria si Metodë Identifikimi”, Tribunë Juridike, viti 2005 nr.55, fq53.

17

18

frutet e kanabis sativës, ndërsa marihuana edhe nga perzierje gjethesh, lulesh dhe farera te saj. Ekstrat kanabisi është lëng ngjitës i murrmë dhe i errët. Kanabis sativa ka nivelin më të lartë të konsumit në botë. Ajo është e vetmja bimë që rritet ne Shqiperi. Sot ajo kultivohet ne te gjitha kontinentet. Territoret ku kultivohet më teper janë: India, Afrika e Veriut dhe Amerika Qendrore.

Nga përdoruesit marihuana, hashashi dhe ekstraktet e kanabisit merren me pipë, cigare, nargjile. Ato mund të merren prej tyre edhe pas përzierjes me pije ose me ushqimin. Përdorimi i tyre shkakton dremitje, shtrëmbërim të koncepteve “hapesirë” dhe “kohë”, halucinacione, ndjenjë lumturie e shoqëruar me ëndërra dhe shpërthime gazi. Kjo lloj droge vepron ne korteksin e trurit18. Shpeshherë përdoruesi paraqet sjellje impulsive dhe agresive.

L.S.D eshte shkurtimi i emrit Lusergic Dietylomid Saure. Eshte zbuluar nga kimistët gjermanë Stoll dhe Hofman si preparat tek acidi liserxhik. Fillimisht kjo lloj droge pati përhapje tek konsumuesit, por aktualisht është kufizuar ndjeshëm sepse jep deformime tek fëmijët kur nëna është konsumatore e saj.

Depresantet--ne kete grup bejne pjese droga me veprim ne sistemin nervor qendror, qe kane efekte qetesuese ose gjumedhenese. Tek depresantet perfshihen drogat me permbajtje opiumi si: opiumi, morfina dhe heroina.

Opiumi nxirret nga përpunimi i lulekuqes. Vendet kryesore prodhuese te tij jane: India, Kina, Afganistani, Turqia, Egjypti, Meksika, etj. Vetia kryesore psiko-fiziologjike e opiumit eshte se vepron si ligeshtues i sistemit te larte nervor, shkakton nje gjendje euforie e shoqeruar me dremitje dhe ëndërra. Pihet me pipa të posaçme si duhan ose mund te gëlltitet si pije apo në formë pilulash.

Morfina eshte alkaloid natyral në forme pluhuri me shije te hidhur. Tretet ne uje, ne alkol, eter etj. Eshte qetesues i fuqishem. Heq efektet e dhembjes dhe shoqerohet me eufori, shkakton nje gjendje gjumi dhe apatie, jep ndjenjen e mireqenies dhe qetesise. Efekti i veprimit te një marrjeje zgjat deri ne 5-orë.

Heroina quhet ndryshe maja e drogave. Eshte droge e rende dhe perfaqeson stadin e fundit te tyre. U prodhua ne rruge eksperimentale nga shkencetari gjerman Dreser, si derivat i morfines per efekte mjeksore. Kishte nje veprim shume te fuqishem ne qetesimin e dhembjeve te semundjeve deri atehere te pakurueshme. Per kete arsye substanca e re u quajt heroine, pasi efekshmeria e saj mund te krahasohej me nje hero.

Per shkak te ketyre vetive, shpejt u fut ne trafikun ilegal te narkotikeve. Ne fillim u prodhua fshehtas ne Marseje te Frances dhe me pas ne Itali. E lehte per trafikim, sepse eshte e reduktuar ne peshe dhe ka çmim shume te larte.Vendet kryesore prodhuese te heroines jane treshkendeshi i arte: Tajlande-Laos-Birmani; Azia e Vogel-Pakistani dhe Afganistani-Irani-Turqia. Kohët e fundit

18 Nj. Shtino “Psikiatria Ligjore”, 2005, fq. 193.

18

19

heroina prodhohet dhe ne vendet e Amerikës Latine.

Heroina është në formë pluhuri në ngjyrë të bardhe në të zeshkët. Ajo nuk ka erë, ka shije të hidhur, tretet në ujë, në alkool dhe në eter. Ka efekte të ngjashme me ato te morfines, por 2-3 herë me të forta. Perdoret me injeksion ose ne pije. Shkrihet me pak ujë në një lugë dhe para se te futet ne shiringë për injektim ngrohet në flakën e një shkrepseje.

1.3 Si ti njohim drogat

Me lart shpjeguam disa veçori te drogave. Por është e nevojshme një njohje më e detajuar e tyre, për të ndihmuar në luftën kunder trafikimit të tyre.

Caanabis Sativa

Në fillim po trajtojmë cilësitë e kanabisit, i cili kultivohet ne vendin tone. Kanabisi nxirret prej bimes caanabis sativa. Bima është në formen e shkurres me lartesi 1,5 - 2 metra. Shpesh kanabisi mund te ndeshet ne formem e rezinës, që përgatitet në trajten e kallëpeve. Produkti sigurohet prej perpunimit te gjetheve te kanabisit, te cilat me pas presohen ne forme blloqesh. Ngjyra mund te luhatet nga e verdha e hapur, ose gri në kafe, deri në kafe shumë të errët dhe nuancat e të zezës. Kur eshte e thate bima është shumë e lehtë dhe e thërmueshme, ndërsa ne formen e vet vajore, tepër e rendë.

Perveç formës se rezines, kanabisin mund ta ndeshim edhe në formën e barit, që janë gjethet e kanabisit të thara dhe gati per t'u prere ne formen e cigareve. Ngjyra dhe struktura e gjetheve ndryshon ne varësi të tipit të bimes dhe të vendit ku është kultivuar ajo. Pamja ndryshon aq shume sa qe edhe perdoruesit me mjaft eksperience jane gjendur perpara te papriturave, duke blere barishte, apo bime te perditshme ne vend te kanabisit.

Se fundi, mund ta ndeshim ne formen e vajit te kanabisit. Ky ekstrat i rezines eshte forma me e fuqishme dhe me e koncentruar e kanabisit. Ka pamje te erret dhe duket si shurup i trashe.

Ne kete grup ben pjese edhe marihuana qe perbehet nga perzierja e gjetheve dhe e luleve te bimes Canabis Sativa, droge e cila eshte me e perhapura nder narkotiket te cilet keqperdoren ne forma te ndryshme te te rinjte. Ata te rinj qe e konsumojne kete droge ne doza te medha19 e cojne veten ne gjendje konfuzioni e halucinacione dhe ne ndjenja te frikes se madhe te papermbajtshme.

Po ne te njejtin liber me titull: "Droga" e Leke Sokolit, per pijen narkotike heroinen thuhet, “eshte nje droge e rende", ajo ne shkallezimin e drogave perfaqeson stadin fundor. Me saktesisht, heroina perfaqeson fundin e nje udhetimi pa kthim. Zakonisht kur merret 19Klasifikimin e mesiperm e kane njohur ne veprat e tyre si: Jean-Marie Pelt, 1984, ne librin e tij Le Droghe, Milano, Garzanti; Pettijohn, 1996, Psikologjia nje Hyrje Koncize, Tirane, Lilo, Silvestrini Bruno, Giddens

1997, Sociologjia, Tirane, Cabej, etj... ,

19

20

per te paren here heroina, shkakton ankth, dridhje, te perziera e te vjella. Suksesi i saj lidhet me faktin se ajo te qeteson, te zhyt ne nje bote te qete, te rrit besimin e perdoruesit ndaj vetes, madje krijon nje gjendje euforie totale, pra jep humor.

Por ajo provokon edhe pagjumesi, perzierje e te vjella. Shkalla e intoksikimit tek heroina eshte shume me e madhe nga ajo e drogave te tjera te te njejtit grup.Heroina konsiderohet nje nder drogat apo pijet narkotike nga e cila krijohet varesi dhe nevoja per konsumimin e saj. Kjo gje te con deri te semundja e varesise e quajtur narkomani, prandaj ajo konsiderohet mbreteresha e pijeve narkotike.

Sipas referencave ne Silvetrini20, thuhet: "Kushdo qe perdor droge apo pije te ndryshme narkotike eshte perpara nje te papriture, perpara nje faktori te panjohur dhe nuk dihet se cfare e ka nxitur te konsumoje droge duke shkuar nga ajo se, a ka prekur droge apo nje mine duke filluar qe nga duhani ku shpesh quhet droga e fukarait e deri te droga heroine, me ballorja nder narkotiket qe njeh njerezimi." Maja e drogave eshte heroina qe prodhohet ne Tailande, Birmani dhe Laos i ashtuquajturi trekendesh i arte. Kjo droge konsiderohet dhe eshte nje nder drogat me te rrezikshme ne bote dhe ne historine e droges.

Droga ne forme pluhuri

Siç e permendem edhe me lart, te tilla jane amfetaminat, kokaina dhe heroina. Ato mund te variojne me ngjyre, ne varesi se ku dhe ne çfare menyre jane perpunuar dhe prodhuar. Çdo seri e prodhimit mund te jete komplet e ndryshme nga ajo e meparshmja. Shpesh lende te ndryshme mase-formuese perzihen me vete drogen, per te shtuar vellimin e saj. Heroina p.sh mund te jete e bardhe, gri, me ngjyre kremi ose me ngjyre kafe. Kokaina eshte zakonisht pluhur kristalin i bardhe. Amfetamina mund te jete e bardhe, gri dhe deri ne ngjyre te zeze. Ndodh shpesh qe edhe perdoruesit e rregullt ndonjehere mashtrohen duke blere qumesht pluhuri, per narkotike te ketij lloji.

Tabletat dhe kapsulat

Identifikimi i drogave eshte akoma me i veshtire kur ato ne origjine kane formen e tabletave apo kapsulave. Ka disa mijera forma te medikamenteve te ndryshme në trajten e tabletave apo kapsulave. Keshtu që, është e vështirë të përcaktohet nëse ato jane ilaçe apo drogë. Sidoqofte çdo dyshim duhet te behet objekt i analizave kimike.

Karakteristikat e ketyre narkotikeve apo drogave jane:

20 Bruno, S., 1991, "I malati di droga", Milano, Sperling&Kupfer Editori.

20

21

- deshira e madhe per te vazhduar keqperdorimin dhe konsumimin e drogave apo te pijeve te ndryshme narkotike dhe kerkesa me cdo kusht per konsumimin e tyre;- tendenca qe te shtohet doza ditore, dhe varesia psiko-fizike dhe arritja me cdo kusht e "kenaqesise" se pare e atij personi kur te paren here ka marre narkotike.

21

22

KREU II

RRUGET E DROGES PER NE SHQIPERI

2.1. Rruget e trafikimit te narkotikeve ne kohen e sotme

Deri para disa vjetesh, rruga e narkotikeve (prej vendeve prodhuese deri tek ato konsumuese) ka qene ne dy drejtime:

a) Njeri drejtim ka qene nga Azia Juglindore, ku eshte baza e prodhimit te morfines. Neper Bangkok narkotiket jane bartur deri ne Hong Kong, ku perpunohej ne heroine. Nga Hong Kongu heroina bartej per ne shtetet euro perendimore neper Los Anxhelos dhe San Francisko dhe shitej ne tere territorin e SHBA-se.

b) Drejtimi tjeter ka qene nga Turqia, ku nje pjese eshte bartur neper rrugen ballkanike dhe Evropen e Mesme per ne Zvicer e France e nje pjese neper Lindjen e Afert nepermjet detit, pastaj neper Itali dhe per ne France.

Gjate viteve te fundit verehet nje rruge e re e tregtise se palejuar me narkotike neper ish-Republikat e Bashkimit Sovjetik dhe te shteteve ish-komuniste, keshtu qe u nderpre rruga e narkotikeve nga Lindja e Larget, nga Lindja e Mesme dhe ajo e Afert.21

Pra, tregtia ilegale me narkotike22 nuk njeh kufinj shteterore dhe as kufinj rajonale te

21 K. Bicaj “Njezet e gjashte Qershori Dita e luftes kunder narkomanise” gazeta “Koha Ditore” Prishtine dt.26.06.1998, fq.1022 Vendimi i Gjykates Kushtetuese Gjermane BVerfGE 23, 191 (Dientstflucht) sipas ketij vendimi te

22

23

kontinenteve dhe eshte njeri nga deliktet me tipike Internacionale apo te ashtuquajtura nderkombetare, sepse rrethanat objektive e caktojne natyren e tij23.

Fitimet jashtezakonisht te medha te tregtise me narkotike nxisin shtimin e numrit te organizatave profesionale kriminale qe merren me lende narkotike. Ne mbeshtetje te pervojave te institucioneve per parandalirnin e kriminalitetit te organizuar24 me lende narkotike (droga), konsiderohet se organizatave nuk u intereson te merren me tregtine unike te monopolizuar, por ekziston numer i madh grupesh te organizuara dhe te orientuara ne rajonet ku prodhohen narkotiket.

Ne kete perberje kryesisht perfshihen persona me shtetesi te njejte, me perjashtim te atyre qe bartin narkotike dhe anetaret e organizates, te cilet bejne shitjen me pakice. Arsye per ruajtjen e nje veprimtarie te tille eshte se organizatat qe kane dhe mbrojne sekretin e veprimtarise se tyre, kohezionin e tyre, kryerjen dhe funksionimin e disiplinuar me rastin e kryerjes se detyrave te parashtruara ne njeren ane dhe fitimet e medha ne anen tjeter jane kercenimet, frika, madje edhe vrasjet. Ndermjet ketyre organizatave kriminale ekziston nje konkurrence e forte, madje dhe masash te rrepta, gje qe provokon kriminalitet te organizuar.25

Ne tregun ilegal te ish-Jugosllavise narkotiket me te njohur jane heroina dhe marihuana (si pije narkotike me te rrezikshme) qe per nga keqperdorimi dhe konsumimi i tyre zene vendin e pare26. Ka mjaft edhe opium, ndersa kokaina kohe pas kohe lajmerohet ne tregun ilegal (sidomos ne Zagreb).27

Sipas referencave te Organizates Boterore te Shendetesise, prej qershorit 1987 e deri ne qershor te vitit 1997, jane regjistruar 47-milione persona qe perdorin lloje te ndryshme te pijeve narkotike apo droga, ndersa eshte e sigurt se numri i tyre i vertete eshte edhe me i madh per gjashte here.28

Per nga pozita e vete gjeografike, vendet Ballkanike paraqesin nje rajon permes te cilit kalojne kanalet ilegale te kriminalitetit te organizuar ne fushen29 narkotike prej Lindjes drejt Perendimit. Gjate viteve te fundit, ne pikat kufitare te ketyre vendeve, jane zbuluar dhe konfiskuar30 mijera kilograme te llojeve te ndryshme te lendeve narkotike.

Ne baze te shenimeve statistikore te Organizates se Kombeve te Bashkuara, prodhimtaria legale vjetore eshte 2000-tone narkotike ose droga, prej te cilave 900-tone ose 45%, perdoret ne sektorin e shendetesise dhe per nevoja shkencore-kerkimore me te cilat permbushen nevoja te tera boterore.

gjykates Kushtutes “Ne bis in idem”.23 E. Thomai “Krimet në Kibernetikë” Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 56 fq.6024 Sh. Kokona “Teoritë mbi Krimin dhe Kriminelët” Tribunë Juridike, vitit 2005, nr. 56, fq. 64.25 B. Bissio fq3026 S. Bushati “Enterpreneurship and management challenges in transition”botuar ne Konferencen Nderkombetare te organizuar nga Universiteti “Luigj Gurakuqi”, Dhjetor 2009.27 Siaps Gazetes “Telegraf” te dates 23.08.199828 K.Bicaj, “Koha Ditare”, Prishtina, 26.06.1998, fq.1029 N. Jaho, I. Hoxha “Prokuroria Jashtë Tutelës”, Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 57, fq.19 30 D. Gomien “Liria nga legjislacioni penal prapaveprues” Tirane, 2009 fq. 117.

23

24

Sasi te mbetura prej afro 1100-tonesh (55%), te prodhimtarise vjetore boterore, jane te teperta per mjekesine, farmakologjine, per kerkimet shkencore dhe per shoqerine si teresi. Keto sasi paraqesin hiperproduksion, keshtu qe ato jane lende qarkullimi ilegal qe cojne nga kriminaliteti i organizuar ne fushen e narkotikeve31. Nderkaq prodhimtaria ilegale ose e jashteligjshme e opiumit te paperpunuar me sasi eshte shume me e madhe, ku sipas disa autoreve supozohet se keto sasi jane 12000 deri ne 15000 tone ne vit.32

Kriminaliteti i organizuar33 me lende narkotike nuk njeh kufinj shteterore, rajonale, madje edhe kontinentale. Per kete arsye, kriminaliteti i organizuar34 me lende narkotike ose droga (duke nenkuptuar ketu edhe prodhimin, perpunimin e kultivimin e paautorizuar ne forma te jashteligjshme) eshte nje nder format me tipike te kriminalitetit ne pergjithesi dhe i ashtuquajturi kriminalitet me permasa nderkombetare, sepse rrethanat objektive e caktojne natyren dhe formen e tij.35 Ndermjet ketyre organizatave kriminale ekziston konkurrenca e forte, madje edhe masa te rrepta, gje qe provokon kriminalitetin e organizuar me lende narkotike e te vazhdueshem.36

2.2. Perhapja e droges ne Shqiperi

Ne fillim te viteve 1990, ne vendin tone filloi te futet dhe te perhapet droga. Permbysja e sistemit totalitar ne Shqiperi u dominua nga anarkia dhe kaosi. Vendi u orientua drejt shkaterrimit te industrise dhe ekonomise ne pergjithesi dhe jo drejt ecjes perpara nga stadi ne te cilin ndodhej. Shkaterrimi i fabrikave dhe i uzinave, urbanizimi i pakontrolluar i qyteteve, mungesa e investimeve te huaja, i detyroi shqiptaret te zgjidhnin alternativen e emigracionit masiv. Dalja nga izolimi i hekurt dhe emigracioni masiv, i vuri shqiptaret ne kontakt me plaget e qytetrimit te sotem. Krahas trafikanteve37 te huaj te droges, nisen te lindin dhe trafikante shqiptare38. Gjendja e veshtire ekonomike dhe veprimtaria a organizatave kriminale39 i dha hov trafikut te droges ne Shqiperi.

Kete dukuri e favorizoi edhe pozita gjeografike e Shqiperise. Ajo ndodhej ne kryqezimin e rrugeve te rendesishme, qe lidhnin lindjen me perendimin, jugun me veriun, Azine dhe Afriken me Europen40, vendet e zhvilluara industriale me ato ne zhvillim. Vendi yne ishte ne kryqezim te rrugeve te trafikut nderkombetar te droges, prandaj ai shpejt a be pre e manise nderkombetare. Pozicioni gjeografik si pika me e afert e Ballkanit ne Europen perendimore dhe lidhjet tradicionale te biznesit me Turqine dhe Greqine, si dy 31 S. Nushi “Shoqërimi i Personave ne zyrat e Policisë së Shtetit”, Tribune Juridike, nr. 76, 2009 32 Cvetan Vasev, Hyrje ne ceshtje kriminale dhe toksimanise dhe te varshmerise, “Punime te zgjedhura”, Beograd 1976, fq.2733 I. Salihu “E Drejta Penale Pjesa e Pergjithshme” Prishtine, 2008, fq 553. 34 G. Brahimllari “Kallzimi Penal Deklarimi në Fazën e Hetimeve Paraprake dhe Kundërshtimi i Dëshmisë”, Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 57, fq.32. 35 V.Popadic, Prirucnik o pojnim drogama, 36 B. Bissio “Psiha i droga” Zagreb, 1977, fq 3037 S. Nushi “Si Shkelen të Drejtat e Kushtetuese të Shtetasve Nëpërmjet një Vendimi” Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 57, fq.53. 38 B. Ujkaj “Dënimet në të drejtën penale të Shqipërisë” Prishtinë, 200639 S. Mëneri, “Mbi Kriteret Bazë të Korrupsionit”, Tribunë Juridike, viti 2004, nr. 46, fq. 33.40 Broshura nr. 5 “Europianizimi i se Drejtes Penale” Tirane 2007.

24

25

vende kryesore qe presin fluksin e droges ne Ballkan, kane krijuar ne Shqiperi kushte per krijimin e grupeve te fuqishme kriminale, te cilat marrin persiper sigurimin e trasportimin e droges deri ne destinacion.

Nje faktor tjeter, qe influencoi ne trafikun e droges ne Shqiperi, ishte dhe gjendja e shtetit dhe e institucioneve shqiptare. Mungonin strukturat efikase te policise. Ndryshimet e kryera ne strukturat e luftes kunder krimit, paralizuan veprimtarine e tyre. Por edhe me pas, kur u plotesuan organikat, keto organe ishin te pafuqishme per te perballuar trafikun41 e droges. U mungonte kualifikimi profesional dhe pervoja e punes. Mungesa kishte ne bazen logjistike ku mungonin fondet per te organizuar doganat ne pikat e kalimit tokesor e ne aeroporte. Veprimtaria gjurmuese operative e strukturave antidroge ishte jorezultative.

Ne gjendje apatike ishin edhe organet e prokurorise dhe gjykates.Krahas paaftesise profesionale, pasoje e ndryshimeve ne administrate, keto organe duke qene teper te korruptuara, nuk ishin te gatshme per ndeshkimin e krimit dhe krimineleve. Boshlleqe kishte edhe ne legjislacion. Mungonin dispozitat perkatese kunder droges ne Kodin Penal. Nuk kishte nje dispozite per rregullimin e administrimin e barnave narkotike. Vendi yne, ende nuk kishte aderuar ne shumicen e konventave nderkombetare te luftes kunder droges.

Shqiperia nuk ishte vetem platforme per kalimin tranzit te droges, por shpejt u be edhe vend prodhues i saj. Mori hov kultivimi42 i bimeve narkotike. Gjendja e veshtire ekonomike, etja e shfrenuar per para e fitim e kthyen Shqiperine ne nje prodhues te madh te bimeve narkotike43. Trafikut tranzit te droges iu shtua dhe trafiku i droges vendase. Perhapje pati dhe konsumimi i droges ne vend. Ne skalionin e pare te konsumatoreve ishin te rinjte dhe vecanerisht rinia shkollore dhe studentore.

Nuk ka shtet ne bote qe nuk eshte i perfshire nga problemi i tregtise se palejuar me narkotike, madje faktet deshmojne se perhapja e ketij kriminaliteti ka filluar t'i kaploje edhe vendet me demokraci te reja. Tregtia e palejuar me narkotike, shperndarja, keqperdorimi dhe furnizimi me lende narkotike (droga) dehese dhe substanca te ndryshme helmuese, jane ne rritje e siper edhe ne Shqiperi dhe krime me pasoja te demshme e te rrezikshme ndaj popullates44, e ne vecanti ndaj te rinjve.

Mediat shqiptare kane njoftuar pareshtur rreth ketij fenomeni

"Ne vitin 1991-92, emigrantet e pare shqiptare, pertej kufirit grek zbuluan faren e arte te Canabis sativa, qe do te t'i falte Shqiperise, Epoken e droges. Per histori, dokumentet ne Ministrine e Brendshme, tregojne se ne periudhen midis dy viteve, ne disa zona te pjeses

41 S. Kacupi “Te Drejtat e te Dyshuarve dhe te Pandehurve ne Procesin Penal ne Europen Juglindore” Romania, 42 R.Balla “Reagimi Ligjor ndaj Terrorizmit Nderkombetar” Revista E drejte Parlamentare dhe Politika Ligjore”, viti 2006, fq. 59.43 I. Elezi “Vepër me vlera teorike, pedagogjike dhe praktike”, Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 57, fq.1144 “Manual mbi parandalimin e

25

26

jugore te vendit u evidentuan rreth 15 vatra te mbjella me bime narkotike45.

Kartemonedhat qe dilnin nga ky treg i sapolindur moren rrjedhen e fitimit nderkombetar dhe Shqiperia hyri ne rrjetin e tregtise se palejuar me lende narkotike ne vendet e Evropes Perendimore, me nje situate te avancuar te kriminalitetit te organizuar46 me narkotike. Ne te njejten kohe te disa te rinj filloi te linde nje dukuri e re e konsumimit te pijeve narkotike, qe per Shqiperine nuk ka qene dukuri me permasa te medha. Kishte mbi dhjetera te vdekur nga keqperdorimi dhe konsumimi i narkotikeve.

Sipas te dhenave te vitit 2005 te deklaruara nga perfaqesuesit e qendres "Emanuel", ne Shqiperi47 qe merret me trajtimin dhe integrimin e perdoruesve te droges, vetem ne Tirane numerohen 10-mije perdorues droge. Ne tere Shqiperine numerohen 30-mije perdorues te drogave, sipas mjekut te njohur te Spitalit Ushtarak ne Tirane, Zihni Sula. Por nuk mund te flasim me shifra konkrete as per Tiranen dhe Shqiperine si teresi, sepse gjerat ne kete drejtim jane perkeqesuar. Eshte rritur numri48, eshte ulur mosha e perdoruesve dhe jane shtuar problemet per perdoruesit e hershem49

Raporti mashkull - femra mes perdoruesve, e dominojne meshkujt.Sipas statistikave, rreth 100 perdorues jane nen moshen 15-vjec, ndersa 75 per qind e perdoruesve i takojne moshes 18-25 vjecare.

2.3. Rruget e heroines per ne Shqiperi

2.3.1.Turqi - Shqiperi

Heroina ne Shqiperi vjen kryesisht nga Turqia. Rruga kryesore e ardhjes se heroines ne Shqiperi eshte ajo, qe kalon ne vijen Turqi - Bullgari -Maqedoni50-Shqiperi. Nepermjet rruges Qafe-Thane-Elbasan, mberrin ne Tirane ose ne Durres me destinacion per ne vendet perendimore. Ekzistenca e kesaj rruge konfirmohet edhe nga raportet e Interpolit Nderkombetar. Krahas rrugeve te tjera qe kalojne ne Ballkan, theksohet ne nje raport te Interpolit, te hartuar ne SHBA: "...nje rruge vazhdon te mbetet, ajo qe buron nga Turqia dhe permes Bullgarise dhe Maqedonise perfundon ne Shqiperi e me pas ne Itali".

Dihet, qe Bullgaria eshte stacioni i pare, ku mberrin droga e ardhur nga Turqia, prej andej merr rrugen drejt veriut te Europes, apo jugut te Ballkanit. Ne piken doganore "Kapitan Andrejevo", ne kufirin Turqi-Bullgarine ne shume raste jane kapur lende narkotike te destinuara per ne vendet perendimore, nepermjet rruges se veriut me Rumanine, por edhe

45 A. Arifi, “Shqiperia toke pjellore e droges”. Gazata Shqiptare, dt.13.01.199846 S. Kaçupi “Tentativa”, Tiranë, 2007,fq.109.47 S. Mëneri “Shënime për politikën ligjore”, Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 52, fq.1348 Sh. Kokona “Krimi Urban – politikat e parandalimit” Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 53, fq. 11949 Leke Sokoli studim50VKM Nr.12 Date 5.1.1998 ”Per miratimin ne parim te propozimit per lidhjen e marreveshjes se ekstradimit ndermjet Qeverise se Shqiperise dhe Qeverise Maqedonase”.

26

27

nepermjet rrugeve te jugut51, apo te tjera te Ballkanit.Ne vitin 2001, Bullgaria konfiskoi 480-kg heroine ne kufi me Turqine, ndersa ne vitin 2002 sekuestroi 1520-kg heroine. Pra sic shihet rruga kryesore e futjes se droges ne Shqiperi eshte linja Turqi-Bullgari-Maqedoni-Shqiperi.

2.3.2.Nepermjet detit

Trafikantet e sjellin heroinen nga Azia jugperendimore edhe nepermjet detit. Nepermjet kesaj rruge sillet edhe nga vendet me te largeta te Azise, te lidhura me "Trekendeshin e Arte". Heroina sillet ne Shqiperi nepermjet anijeve tregetare te huaja apo vendase. Keto anije, qe mberrijne ne portet Shqiptare, sidomos ne ate te Durresit, krahas tregtise, sjellin edhe droge, me te cilen mund te jete implikuar i gjithe ekuipazhi, apo pjestare te caktuar te tij. Keshtu policia shqiptare sekustroi ne anijen "Stiven" 20-kg heroine. Droga ishte sjelle me anije tregetare nga vendet e largeta te Azise ne portin e Durresit per tu trafikuar ne Itali.Raste te shkeputura te futjes se heroines ne vendin tone jane verejtur edhe nga Greqia e Kosova, por kane qene teper te kufizuara, per tu klasifikuar si rruge te vecanta te trafikimit te droges ne Shqiperi.

2.4. Rruget e kokaines per ne Shqiperi

2.4.1Kolumbi-Shqiperi

Sic u tha edhe me lart, vendet e prodhimit te kokaines jane ato te Amerikes Latine, te cilat ndodhen larg Ballkanit dhe Shqiperise. Destinacioni kryesor i kokaines eshte SHBA-ja dhe pas saj Europa Perendimore. Portat e trafikimit te kokaines ne Europe jane kryesisht Portugalia dhe Spanja. Kartelet nderkombetare te droges, here pas here kane synuar edhe Italine, si nje korridor tjeter te trafikut te droges. Kjo rruge, jo vetem ploteson me mire nevojat e konsumatoreve te Europes Perendimore, por edhe nje mundesi me shume per te depertuar ne tregjet e Europes Lindore deri ne Rusi.

Trafikimi 52 eshte here drejtperdrejte ne brigjet Italiane, ne bashkepunim me mafien e ketij vendi, por here pas here jane bere perpjekje per te krijuar platforma grumbullimi te kokaines ne shtetet fqinje me Italine.Ne kete synim eshte perfshire edhe Shqiperia. Kete e verteton me se miri rasti i grupit nderkombetar "te kokaines53", me pjesetare edhe me trafikante shqiptar te kryesuar nga A.P., dhe F.D. Karteli nderkombetar i droges "Medelin", me qender ne Kolumbi,

51 U. Manja “Fillimi i çështjes penale—veprim procedurial me rëndësi për hetimin” Tribunë Juridike, viti 2007, nr. 68, fq.33.52 D. Mecani “Vepra Penale e Trafikimit te Femrave” “Maluka” Tirane 2006. Fq. 140.53Vendimi i Gjykates Kushtetuese te Repblikes se Shqiperise Nr. 41, datë 29.12.2005 i cili vendosi shfuqizimin si të papajtueshëm me Kushtetutën të vendimit nr.327, datë 28.05.2004 të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë. Vendimi i Gjykates Kushtetuese te Repblikes se Shqiperise Nr. 14, datë 17.04.2007 i cili vendosi shfuqizimin pjesërisht si antikushtetues të vendimit nr.295, datë 12.5.2006 të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë, në pikën 4 të tij, që lidhet me kërkuesin Din Gjonaj.

27

28

bashkepunonte me kete organizate per trafikimin e kokaines me destinacion Italine. Organizata kriminale54 u zbulua dhe u godit nga antimafia italiane ne bashkepunim me sherbimet sekrete te 10 shteteve. Te 20 arrestimet e operacionit "Jorneo-Italia", midis te cileve edhe 6 shtetas shqiptare, te akuzuar me pas ne dosjen "Kokaina", jane ideuar nga agjentet e sherbimeve sekrete italiane. Burimet zyrtare italiane te asaj kohe, kane pohuar se operacioni ka filluar qe ne vitin 1999. Ne perfundim te hetimeve me 2 Shkurt 2001, A.P., dhe F.D me nje urdher te Prokurorise se Leces ne Itali, u arrestuan nga policia shqiptare55.

Ky operation solli arrestimin e 20 personave ne te gjithe boten. Droga prodhohej ne Kolumbi, paketohej ne Venezuele dhe mberrinte ne Shqiperi nga ku shperndahej ne te gjithe Europen. Tralikantet italiane, gjate gjithe kohes kishin mbajtur nen kontroll trafikun duke ndihmuar me mjete logjistike, transport dhe riciklim te parave te fituara. Sipas llogaritjeve te "ROS" kjo organizate shperndante rreth 40-t kokaine ne vit.

2.4.2 SHBA - Shqiperi

Nje burim tjeter i kokaines ne Shqiperi, eshte linja ajrore SHBA -Shqiperi. Ky trafik eshte realizuar nga shtetas shqiptare, me banim ne Amerike, ne bashkepunim edhe me shtetas te huaj. Destinacioni i kesaj droge ka qene Italia dhe Greqia, por eshte perdorur edhe per konsumatoret vendas.

Po te bejme nje krahasim midis trafikut te heroines dhe asaj te kokaines, qe behet ne Shqiperi, vendin e pare e ze heroina. Kjo shpjegohet me afersine gjeografike te Shqiperise me burimet e heroines, vecanerisht Turqine. Me marredheniet e gjitheanshme me te ne fushen e turizmit, tregetise dhe investimeve levizjet e njerezve dhe te mjeteve midis dy vendeve lehtesojne trafikun e heroines, dhe jo vetem nga shtetas shqiptare por edhe nga shtetas turq dhe shqiptare te Kosoves dhe Maqedonise.

Trafikun e heroines e lehteson edhe trafiku i klandestineve, i bere midis Turqise dhe Shqiperise me destinacion Italine. Me vendet e kokaines, Shqiperia eshte larg e per rrjedhim ka levizje te kufizuar njerezish e mjetesh. Ne menyre individuale, apo ne grupe te vogla eshte e veshtire sjellja ilegale e droges ne Shqiperi. Kete trafik e realizojene kartelet nderkombetare te droges dhe grupet kriminale shume te organizuara. Ndonese eshte i kufizuar, trafiku i kokaines ka vecori se behet ne sasira te medha, me anije tregetare.

2.5. Droga vendase

Trafikantet shqiptare 56 dhe te huaj nuk u mjaftuan vetem me kalimin tranzit te droges se 54 I. Stefa “Përsëri mbi dëshminë e rreme” Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 52, fq.2855 G. Ternova “Interpretime Gjyqësore për gjykimin e shkurtuar” Tribunë Juridike, viti 2007, nr. 68, fq.18.56 E. Deraj “Të drejtat dhe detyrat e ekspertit dhe kryerja e ekspertimit”, Tribunë Juridike, viti 2007, nr. 68, fq. 68.

28

29

rende, heroines dhe kokaines ne territorin shqiptar, por inkurajuan dhe organizuan kultivimin e bimes me shtrirje boterore "Cannabis sativa". Parcelat e kultivimit te saj ne vendin tone u shfaqen ne vitin 1993, kohe kur eshte bere nderhyrja e pare e policise ne komunen e Bishanit ne rrethin e Fierit.

Siperfaqet e kultivimit shkonin nga disa meter katrore ne parcela te tere me Canabis. Gjendja e veshtire ekonomike, e beri Shqiperine nje prodhues te madh te bimeve narkotike. Kultivimi i Canabisit realizohej ne menyre te organizuar, por edhe spontane nga vete fshataret.

Trafikantet e huaj dhe ata vendas, faren e kesaj bime ua shperndanin fshatareve57, duke iu premtuar grumbullimin kundrejt shperblimit. Kultivimet e para, marrja e shperblimeve te kenaqshme, pasiviteti i shtetit i hapi rruge zgjerimit te siperfaqeve te mbjella me Canabis. Nga nje rrenje Canabis nxirret 1-kg Canabis. Ne nje siperfaqe prej 30-metra katror te mbjelle me kete bime, nje fshatar siguronte 1000 $, shume e mjaftueshme per jetesen e nje viti te nje familjeje. Gradualisht kultivimi i bimes u shtri pothuajse ne te gjithe vendin, nga jugu ne veri, nga lindja ne perendim. Rrethet me tipike te kultivimit te Canabisit jane Vlora dhe Fieri.

Masat e marra nga shteti, asgjesimet dhe goditjet e bera nga strukturat e policise sollen zvogelimin e kultivimit te bimeve narkotike nga viti ne vit. Fshataret per ti shpetuar goditjes se policise, filluan te maskonin mbjelljen e kesaj bime. Forma me tipike per te mos u identifikuar kultivuesi, ishte mbjellja e bimes ne tokat djerre, pa pronesi ose ne siperfaqe toke ne vende te largeta. Kultivuesit, pas vjeljes se Canabisit, bejne pastrimin dhe tharjen e tij. Me pas, vjen faza e grumbullimit, presimit dhe trafikimit te tij, e cila kontrollohet nga grupe kriminale me te organizuara. Grumbullimi behet ne pika te caktuara nga pjestare te rrjeteve te trafikanteve. Dorezimin e bejne vete fshataret, kundrejt shperblimit perkates. Sasia me e madhe e bimeve narkotike e presuar, eshte kapur ne rrethin e Vlores, me 12 gusht 2002, kur ne nje automjet IVECO u sekuestrua nga policia 250-kg mariuane.

57 E, Thomai “Përdhunimi në optikën e jurisprudencës feministe” Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 53, fq. 35.

29

30

KREU III

TRAFIKIMI I DROGES NGA SHQIPERIA

3.1 Përhapja në rrugë të jashtëligjshme

Ne shoqerine bashkekohore, ku ekziston keqperdorimi dhe konsumimi i pijeve narkotike, nje pjese e tyre perhapen nepermjet grupeve kriminale. Perhapja e pijeve narkotike dhe keqperdorimi i tyre arrin prej vendeve arabe deri ne Kine (shekulli 18-te) kur merr permasa brengosese.

Problemi i konsumimit te pijeve narkotike, keqperdorimi dhe tregtia ilegale behet ceshtje e rrezikshme per marredheniet politike e nderkombetare ndermjet shteteve, madje shkakton edhe luftera me permasa te medha.

Nga konsumimi i pijeve narkotike ne menyre te pakontrolluar me te madhe u perhap dukuria e narkomanise ne shtetet e Lindjes se Larget, te Mesme dhe te Lindjes se Aferme. Pijet e ndryshme narkotike dehese, ne disa vende te botes prodhohen, kurse ne shume vende te tjera keqperdoren, behet tregti ilegale me to, shiten dhe konsumohen. Te dhenat deshmojne se tregun me te madh boteror me substanca narkotike e furnizojne: kinezet, tajlandezet, pakistanezet, hindusit, iranianet, afganet, nigerianet, ganasit, izraelitet etj. Sipas te dhenave statistikore te Kombeve te Bashkuara, perkatesisht Komisionit te Organizates Boterore te Shendetesise, per nderprerjen e tregtise ilegale me pije narkotike dhe parandalimin e narkomanise, kanabisi konsumohet ne Londer, kurse prodhohet ne Nigeri, Xhamajke dhe Burrne, heroina konsumohet ne Amerike, prodhohet ne France prej derivateve te gjysme fabrikuara te morfiumit dhe opiumit turk, i cili prodhohet ne Siri dhe ne Liban.

Pijet narkotike, si ato natyrore dhe sintetike, jane te ndryshme, opiumi dhe derivatet e tij, alkooliket e ndryshme (rafiumi, heroina, kodeini), kokaina, marihuane, kanabisi, hashashi etj.

30

31

Sot ne bote behet keqperdorim, konsumim dhe tregti ilegale58 me lloje te ndryshme dhe kultivohet ne vende te ndryshme, keshtu p.sh. Canabis Cativava Indica eshte bime qe kultivohet ne rajonet me klime te bute dhe perdoret per punimin e litareve, thaseve etj. Kultivohet ne Lindjen e Aferrne dhe te Mesme, ne Afrike, ne Indi dhe Meksike, por rritet edhe vete ne natyre, Konsiderohet se kanabisi eshte pije narkotike e njohur prej njerezimit qysh prej koherave te vjetra, kurse ne shekullin XVI eshte sjelle ne Evrope Perendimore. Sot kete narkotik e konsumojne mbi 300 milione njerez.59

Konsumimi i pijeve narkotike, ne vecanti perhapet me te madhe edhe gjate luftes qytetare ne Shtetet e Bashkuara te Amerikes. Sipas te dhenave nga Pentagoni, gjate luftes ne Vietnam, lendet narkotike i kane konsumuar afro 200.000 ushtare amerikane. Shumica derrmuese nga ata, edhe pas luftes, kane konsumuar pije te ndryshme narkotike60.

Sipas te dhenave nga sherbimet speciale qe e luftojne narkomanine BNDD (Burean of Narcotic) dhe DEA (Droge Enforcement) Administrata per parandalimin e drogave ilegale, ne 20 vende evropiane, per shembull, ne vitin 1986 u konfiskuan 1.500 kg. substanca narkotike, ndersa tre vjet me vone konfiskohen 12.900 kg., kokaine.61

Situata ne France, sipas statistikes zyrtare franceze dhe sipas disa analizave te disa institucioneve dhe organizatave per shendetesi dhe lufte ne parandalimin e narkomanise dhe te keqperdorimit dhe te tregtise se palejuar me narkotike, 1 milion persona gjithmone ose kohe pas kohe konsumojne substanca te ndryshme narkotike.

Policise franceze me se shumti i intereson keqperdorimi i heroines, ku ate narkotike e luftojne me te gjitha forcat qe kane. Keqperdorimi, konsumimi e rrugetimi i narkotikeve eshte bere problem numer nje ne boten e sotme bashkekohore, keshtu qe kilogrami i substances narkotike, i cili niset nga Afganistani per ne Gjermani, ne stacionin e pare ku nisen lendet narkotike kushton vetem nje Eu.

Pas arritjes ne Turqi dhe perpunimit te tij ne cfaredo lende narkotike neper laboratore te ndryshme, cmimi rritet ne 2 mije Eu. Duke u afruar per ne Stamboll, cmimi shtohet ne 16 mije Eu.

Nga shkrimet e shtypit, revistave speciale e programeve televizive, sipas disa analizave thuhet se 70 deri ne 80 per qind e sasise se narkotikeve qe barten prej Lindjes ne Evrope kalon neper Turqi, sepse ky vend lidh kontinentin lindor me ate perendimor, qe eshte shnderruar ne problem evropian. Sipas disa te dhenave te marre, ne kufijte e Gjermanise, gjate nje viti konfiskohen mbi pese tone lende narkotike, qe paraqet vetem dhjete perqindeshin e sasise qe dyshohet se i kalon keta kufij.

Organizatat kriminale kryejne lloje te ndryshme veprash penale ne fushen e narkotikeve. Ky krim eshte nje paralele, bashke me narkomanine, dhe dukuri shume e rrezikshme qe nuk po verehet sa duhet. Eshte mese e vertete se shume te rinj, ne tere rruzullin tokesor po 58 S. Ibi “Për provat në procesin penal” Tribunë Juridike, viti 2007, nr.64, fq. 49.59 Dr.Ljubisa Grlic, Halucinogena sredstva, Farmacceutin glasnik, nr.27, fq.11560 Prof.Dr.sci S.S. Vranica, narkomania, prishtine 1998, fq.661 V. Kusecic “Keqperdorimi i drogave” 1990, fq.390-391

31

32

bien viktime e kriminalitetit te organizuar me pije te ndryshme narkotike. Ndryshe nga kohet e meparshme, kur narkotiket i perdorte nje numer i vogel njerezish, sot konsumimi i pijeve te ndryshme eshte dukuri masive kryesisht e rinise. Perhapja e tregtise se palejuar me narkotike e te rinjve bie ne sy sidomos prej mesit te viteve te 60-te.

Sot flitet per qindra e miliona njerez, te cilet ne menyra te ndryshme jane te lidhur me prodhimin, shitblerjen, organizimin e rrjetit tregtar per shperndarjen dhe keqperdorimin e pijeve narkotike si forma te rrezikshme te kriminalitetit të organizuar62. Sipas te dhenave statistikore nderkombetare dhe atyre nacionale, sot fIitet per shifra prej miliona njerezish te cilet perdorin dhe konsumojne pije te ndryshme dehese narkotike dhe qe jane bere viktima te saj.63

Duke humbur jeten ose duke mbetur invalide64 te perhershern per shkak te perdorimit dhe varesise nga pijet narkotike, shtimi i kerkesave per lende narkotike ka rritur tregtine e tyre. Tregun boteror te ashtuquajtur "rruga e kokaines II” e kontrollon kryesisht mafia e Kolumbise, per te cilen ekspertet pohojne se me veprimet e paskrupullta ia kalojne "Cosa nostres" se Sicilise. Disa prijes te kesaj mafie kane perandori te tera me kokaine, me qarkullim financiar vjetor edhe deri nje miliard dollar.

Sipas perllogaritjeve mendohet se mafia e Kolumbise kontrollon 70-80 per qind te kokaines dhe permes tregtise se palejuar me narkotike bartet ne SHBA, me qarkullim prej 70 miliarde dollar ne vit, ndersa "Cosa nostra65" merret me tregtimin e heroines, qe me vellimin e vet eshte "pune" dukshem me e vogel66.Pikesynimi e qellimi i fundit qe duan te arrijne grupet dhe organizatat kriminale67 eshte nxjerrja e fitimeve te medha.

Per arritjen e ketij qellimi bandat kriminele perdorin dy rruge: Kriminalitetin e organizuar ne fushen e tregtise, Trafikimin e organizuar te sendeve (mallrave te ndaluara)68

Ne rastin e pare, veprojne haptazi duke u paraqitur si ndermarrje te ligjshme ne degezimin tregtar, me administrim kapitalesh e investimesh. Keto fitime burimin e kane nga larja e parave te pista, te cilat me vone perdoren per tregtine e palejuar (kontrabanden) te narkotikeve.69

Qarkullimi i kokaines, ne vecanti nga Amerika Jugore, po rritet si rezultat i tregtise se palejuar (ilegale) dhe kembenguljes se madhe te tregtareve ilegale qe te zgjerojne tregun e kokaines ne Evropen Perendimore.

62 R.Halili, aspektet Kuridike dhe kriminologjike te alkolizimit dhe narkomanise, fq.182-18363 Arnaudovsi Ljupce, Predavanja po socijalnu patollogiju, Shkup, 1983, fq 21264 J. Dhrami “Rreth revokimit dhe shuarjes së masave të sigurimit personal”, Tribunë Juridike, viti 2007, nr.64, fq. 42.65 Gomorra Italiani libri R. Saviano.66 F. Wiviano “The empire of Crime” Bruksel 1995, fq 3.67 H. Bano “Lirim i parakohshëm” Tribunë Juridike, viti 2007, nr.64, fq. 56.68 Prof.Dr. S.Begeja, “Politika penale ne nje Evrope ne transformin” Drejtesia nr 3 Tirane 1995, fq.5369 Po aty.

32

33

100 vende anetare te OKB-se, ne vitin 1984 njoftuan sekretarin e pergjithshem te kesaj organizate per prodhimin ilegal dhe qarkullimin e narkotikeve, qe deshmon se perhapja e keqperdorimi i tyre mori karakterin e nje epidemie te gjitheperfshirese te njerezimit, e sidomos te te rinjte.

Sipas raportit te Keshillit Nderkombetar per kontrollin e narkotikeve, ne vitin 1984 u konfiskua me se nje tone kokaine, ndersa ne gjysmen e pare te vitit 1985 afro 500 kilograme, me se shumti ne Spanje, ish RF Gjermane, Britanine e Madhe, France, Zvicer e Holande.70

Tregtia ilegale me narkotike eshte pune e rrezikshme qe kryhet me futjen apo nxjerrjen fshehtazi e substancave narkotike te ndaluar e te kunderligjshme, veprim ky qe ne te gjitha shtetet paraqet veper te rende penale. Konsiderohet se 65 per qind e pijeve narkotike barten me anije, 25 përqind me automobila dhe 10 per qind me aeroplane dhe me tren.71

Per te arritur "sukses" ne tregtine me narkotike, eshte i domosdoshem organizimi i mire dhe rrjeti i lidhur ilegal tregtar.

Duke pasur ndalimin e shitjes dhe te qarkullimit te narkotikëve ne tere boten, tregtia duhet te jete sa me konspirative dhe ilegale. Prandaj, rruget e transportit ilegal, grupet kriminale si dhe organizatat e ndryshme kriminale i studiojne mire, i zgjedhin me vemendje, keshtu qe as imtesite me te vogla nuk i lihen rastit. Ne menyre te persosur behet edhe fshehja me rastin e transportimit me mjete te trafikut rrugor dhe me automjete te tjera neper zbrazetite e tyre (neper bunkere).

Zgjidhet dhe planifikohet koha e kalimit te kufirit, kur frekuenca e udhetareve eshte me e madhe, e ne vecanti ne kohen e sezoneve turistike. Per sa i perket moshes dhe gjinise se tregtareve ilegale te pijeve narkotike, ne te shumten e rasteve kemi te bejme me persona te gjinise mashkullore, te moshes mesatare 30-vjecare. Sipas profesionit te tyre, ata jane shofere profesioniste, tregtare dhe nje numer i vogel edhe studente.72

Sot ndeshemi ne grupe e organizata te ndryshme, shites te lendeve narkotikeve neper metropolet e medha evropiane, ku puna dhe qendrimi i tyre po keqperdoret ne menyre naive nga organizatat profesionale dhe grupet e ndryshme kriminale qe merren me tregtine ilegale73 te pijeve narkotike.

Ne baze te shenimeve statistikore, po ashtu te Organizates Boterore te Shendetesise te Kombeve te Bashkuara, prodhimtaria legale vjetore e substancave narkotike eshte 2 mije tone, narkotike prej te cilave 900 tone ose 45 per qind perdoret për medicine farmakologji dhe per nevojat kërkimore-shkencore dhe i permbush teresisht nevojat boterore.

3.2. Drejtimet e trafikimit te droges70 D. Savic e cituar fq. 20-3071 D. Savic e cituar fq. 20-3072 Po aty.73 N. Sakolar “Vija Ndarëse midis torturës dhe mizorisë”, Tribunë Juridike, viti 2007, nr.64, fq. 124.

33

34

Droga e futur ne vendin tone, nga burimet dhe rruget e permendura74 ne fakt, eshte e destinuar per tregun e jashtem. Sasia per konsumatoret vendas eshte e vogel. Trafiku jashte vendit, ne pjesen me te madhe, realizohet nga pjestaret e organizatave kriminale, te shtrira edhe ne vendet fqinje. Keta, pasi sjellin drogen nga Turqia ne Shqiperi, vazhdojne trafikimin drejt vendeve fqinje, ku i presin pjesetaret e tjere te organizates. Ne raste te tjera, droga e sjelle nga Turqia, iu shitet trafikanteve te tjere ne Shqiperi, te cilet per llogari te tyre e trafikojne jashte vendit.

Nga analiza e arrestimeve te policise, trafiku i droges nga Shqiperia, behet ne keto drejtime kryesore:

3.2.1. Shqiperi- Itali

Eshte drejtimi kryesor i trafikimit te droges nga Shqiperia, me destinacion jo vetem konsumatoret e shumte te Italise, por edhe te vendeve te tjera si: Gjermania, Franca etj. Drejt Italise trafikohen, ne rradhe te pare, drogat e renda, heroina dhe kokaina. Sipas nje raporti te Interpolit, mafia shqiptare realizon 40% te trafikut te heroines ne vendet perendimore. Kjo perqindje, ndonese duhet pare me rezerve perfshin edhe trafikun e bere nga shqiptaret e Kosoves dhe te Maqedonise, si dhe trafikun e droges te bere nga shqiptaret ne Zvicer, drejtperdrejt me avion nga Turqia. Shqiptaret kontrollojne edhe 80% te trafikut ne vendet nordike, trafik qe behet jashte territorit te Shqiperise. Drejt Italise trafikohet edhe droga vendase, canabis sativa, ne formen e marihuanes, hashashit apo vaijt te kanabisit.

Sipas nje raporti, shperndare nga keshilli i OKB-se per kontrollin e narkotikeve, 90% e canabis satives shkon ne Itali nga Shqiperia, ku bima mbillet dhe kultivohet gjeresisht. Ne nje raport te UNPD (Organizata e Zhvillimit Njerezor per Shqiperine), vleresohet se bimet narkotike te kultivuara nga fshataret shqiptare, jane nje burim i konsiderueshem te ardhurash per tregun e huaj. Organizata nderkombetare e droges, ka vleresuar se Shqiperia dhe Maroku jane dy furnizuesit kryesore te Europes Perendimore me canabis sativa. Nga 60 tone hashash te kapura gjate vitit 2001 ne Europen Perendimore, 6.5 tone ishin nga Shqiperia, duke kaluar tranzit per ne Itali. Gjate viti 2001, ne Itali jane kapur organizata kriminale ose individe shqiptare, 16 raste duke trafikuar heroine dhe kokaine dhe 10 raste caanabis sativa.

Gjate viteve 2004-2009, ne pergjithesi jane ruajtur treguesit pozitive te viteve te kaluara ne lidhje me luften kunder trafikut dhe shperndarjes se lendeve narkotike. Ne lidhje me trafikun e marijuanes, destinacioni kryesor i trafikimit eshte Greqia dhe Italia, por duhet thene se eshte minimizuar se tepermi kalimi i marijuanes ne drejtim te Italise. Kokaina, ne vitet e shkuara kryesisht ka ardhur ne Shqiperi nga SHBA apo vendet e Amerikes se Jugut qe tradicionalisht njihen per prodhimin e kokaines, nepermjet korriereve apo pakove postare. Kete vit, pjesa me e madhe e kokaines se sekuestruar eshte nje rast, ne te cilin kokaina ka hyre ne vendin tone nga Mali i Zi. Kokaina ne disa raste,

74 J. Tierney “Trafikim apo Shërim?” Tribunë Juridike, viti 2007, nr.64, fq. 127.

34

35

sipas informacioneve qe disponohen, tranzitohet per ne vende te tjera si Greqi dhe Itali por duke u nisur nga sekuestrimet ne keto vende rezulton se sasia e kokaines qe tranzitohet nga Shqiperia eshte e paperfillshme.

Gjate kesaj periudhe jane arritur rezultate te mira ne drejtim te goditjes se rrjeteve kriminale qe merren me trafikimin e shperndarjen e heroines, duke arritur nje rritje te sasise se sekuestruar me rreth 40% krahasuar me vitin 2008. Gjithashtu kete vit eshte bere sekuestrimi i sasise me te madhe te bere ne vite ne nje ceshtje, mbi 40 kg ne nje rast. Vendet kryesore te destinacionit per trafikun e heroines jane Greqia dhe Italia. Sipas analizave tona, mendojme se ne krahasim me vitet e mepareshme, ka rene ndjeshem sasia e droges heroine qe tranzitohet nepermjet Shqiperise per ne drejtim te Italise dhe Greqise. Kjo konfirmohet edhe nga statistikat e derguara zyrtarisht nga pala Italiane.

Statistika sipas autoriteteve italiane75:

LLoji 2004 2005 2006 2007 2008 2009 (10m)

Heroin 1085 kg 330 gr 392 kg 604 gr 379 kg 162 gr 173 kg 568 gr 62 kg 479 gr

39kg 560gr

Cocaine 3 kg 289 gr 2 kg 130 gr 0 13 kg 844 gr 3 kg 880 gr 0

Hashash 0 0 30 kg 800 gr 0 0 0

Marijuana 801 kg 300 gr 808 kg 322 gr 3043 kg 25 gr 456 kg 517 gr 4 kg 1420kg 233gr

Grafiku i heroinës së sekuestruar në Itali, që është tranzituar nëpërmjet Shqipërisë

75 Te dhenat jane siguruar nga faqja zyrtare e Ministrise se Brendshme ku eshte publikuar Raporti Vjetor i Sektorit te Luftes Kunder Droges. Sipas raportit jepen te dhena te siguruara nga autoritetet respektive Italiane te Luftes Kunder Droges.

35

36

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009(10m)

700.727999999999

1100.0011085.33

392.604 379.162173.568

62.479 39.56

Heroine

Grafiku i kokainës së sekuestruar në Itali, që është tranzituar nëpërmjet Shqipërisë

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 09(10m)

11.549

4.5

14.381

3.2892.13

0

13.844

3.88

0

Cocaine

Grafiku i hashashit të sekuestruar në Itali, me origjinë nga Shqipëria

36

37

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 09(10m)

356.400999999999

47

172.236

0 030.8

0 0 0

Hashish

Grafiku i marijuanës së sekuestruar në Itali, me origjinë nga Shqipëria:

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 09(10m)

13302.304

5847.94

9258.781999999

98

801.3808.3219999999

98

3043.025

456.517 41420.23

3

Marijuana

Persa i perket drogave sintetike76, nuk ka tregues apo te dhena as ne vendin tone dhe as nga vendet e tjera, qe te vertetojne ekzistencen e trafikut te ketyre drogave tranzit apo me destinacion vendin tone. Gjithashtu, mund te shtojme se per vendin tone konsumi i ketyre lendeve eshte minimal.

76 Po sipas Raportit Vjetor te sipercituar.

37

38

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

LENDET NARKOTIKE TE SEKUESTRUARA NE ITALI ME PREJARDHJE NGA SHQIPERIA VITI 2000-2010

3.3. Mjetet e trafikimit te droges drejt Italise

Ne trafikimin e lendeve narkotike nga Shqiperia drejt Italise, perdoren rruge e mjete te ndryshme. Rastet e kapura provojne keto lloj mjetesh:

Me skafe e gomone: Arrestimet nga policia italiane dhe shqiptare, provojne se skafet dhe gomonet, perdoren gjeresisht per trafikimin e droges drejt Italise. Ne pergjithesi, me keto mjete behet ne te njejten kohe trafikimi i klandestineve dhe i lendeve narkotike. Me skafe dhe gomone tratikohen te gjitha llojet e drogave: heroine, kokaine dhe marihuane. Epersi ka trafiku i marihuanes. Volumi i caanabis satives, qofte dhe e presuar eshte me i madh se i heroines dhe i kokaines, prandaj preferohen me shume gomonet, si rrjete ilegale te pakontrollueshme. Trafiku klandestin77 me gomone eshte perqendruar me shume ne zonen e Vlores. Duke qene se Vlora dhe Fieri jane prodhuesit kryesore te droges vendase, ka nje bashkeveprim te trafikut te klandestineve me ate te droges vendase.

Me anije tregetare dhe peshkimi: Trafikimi i lendeve narkotike, nga Shqiperia drejt Italise behet edhe nepermjet anijeve tregetare dhe te peshkimit, me pronare shqiptare. Keto anije krahas tregtise me Italine, trafikojne edhe lende narkotike. Ka edhe raste qe nisen posacerisht drejte Italise, per te bere trafik njerezish dhe droge. Rastet e kapura tregojne se kjo eshte perqendruar me shume ne zonen e Durresit, ku ka dhe me shume anije private.

Me tragete te linjave nderkombetare: Trafikimi i droges nga Shqiperia ne Itali, me traget eshte mjaft i perhapur. Kjo spjegohet me kushtet me komode te udhetimit te trafikanteve, jashte rrezikut te kalimit klandestin me gomone apo anije peshkimi. Nga ana tjeter trafiku

77 G. Brahimllari “Kallzimi penal dhe deklarimi në fazën e hetimeve paraprake” Tribunë Juridike, viti 2007, nr.72, fq. 19

38

39

i droges me gomone ka rrezik te dyfishte zbulimi, sepse shoqerohet edhe me trafik klandestinesh. Trafikimi me traget ndryshon edhe nga subjektet, qe e realizojne ate. Me keto mjete trafikantet jane me te “fisshem". Ata maskohen si tregetare, turiste, vizitore, emigrante legate etj. Trafikun e droges, me gomone, e bejne klandestinet nevojtare, shpesh here per te paguar udhetimin. Trafikimi realizohet nepermjet automjeteve te trafikanteve, te cilet mbarten ne tragete. Porti kryesor i trafikimit te droges me tragete eshte ai i Durresit.

3.3.1. Shqiperi - Greqi

Nje drejtim tjeter i trafikimit te droges eshte edhe ai drejt Greqise. Shfrytezohet afersia kuftare me kete vend si dhe niveli i zhvillimit ekonomik te tij. Trafiku i droges me Greqine eshte me i kufizuar ne krahasim me Italine. Greqia ka popullsine me te vogel dhe droga e nisur drejt saj destinohet kryesisht per konsum te brendshem. Nga Shqiperia drejt Greqise trafikohen drogat e renda heroina dhe kokaina, por edhe drogat e lehta si caanabis sativa.

Ky trafik realizohet fshehtas nepermjet pikave te kalimit doganor, por edhe jashte tyre, si rezultat i kalimit te paligjshem te kufirit. Trafikun ne pikat e kalimit doganor e bejne persona tregtare, turiste apo emigrantet legale78. Droga fshihet ne vende te ndryshme te automjeteve, ne ngarkesen e tyre ose ne trupin e personit. Format e fshehjes neper automjete jane ato te zakonshmet: futen poshte ngarkeses, shfrytezohen fundet e dyfishta te karrocerise se automjeteve, te serbatoreve, fshihen ne trupat e personave qe udhetojne ne to.

Trafikun ilegal te droges jashte pikave te kalimit doganor e bejne kryesisht refugjatet qe kalojne fshehtas kufirin. Ne kete forme trafikohet sidomos caanabis sativa.Kalimi i droges nga Shqiperia ne Greqi nepermjet detit eshte i kufizuar. Jane kapur vetem disa trafikante me gomone per ne Korfuz. Me Greqine trafiku i droges realizohet kryesisht nepermjet tokes, sepse nepermjet saj behet edhe qarkullimi i mjeteve dhe i njerezve.

3.3.2 Shqiperi - Maqedoni

Eshte nje drejtim i parendesishem i trafikimit te droges. Nga rastet e kapura nuk mund te flitet per nje trafik te rregullt. Maqedonia ndodhet ne rrugen e trafikimit te heroines per ne Shqiperi, keshtu qe drogat e renda nuk kane pse te rikthehen perseri aty. Megjithate verehen raste te trafikimit te droges se lehte vendase, caanabis sativa.

Per kete shfrytezohet afersia kufitare nga kultivuesit shqiptare. Konstatohet se marihuana e trafikuar nga Shqiperia ne Maqedoni eshte destinuar kryesisht per konsumatoret vendas. Keshtu, ne prill te vitit 2003, u kapen 4.65 kg marijuane ne Qafe Thane nga policia maqedonase. Marihuana ishte fshehur poshte kabines se shoferit me qese dhe shoferi M.R u arrestua. Rezultoi se droga destinohej per ne tregun vendas. Ka patur edhe raste te

78 J. Erik Sandlie “Një përvojë norvegjeze për riedukimin” Tribunë Juridike, viti 2008, nr.72, fq. 34.

39

40

trafikimit tranzit nga Shqiperia ne Greqi, nepermjet Maqedonise. Keshtu doganieret maqedonas kapen ne kufirin me Greqine ne nje automjet me me shume se 1 t mariuane, qe ishte sjelle nga Shqiperia, me destinacion Greqine.

3.3.3.Shqiperi - Kosove

Vitet e fundit po verehen raste te trafikimit te droges nga Shqiperia per ne Kosove, me destinacion konsumatoret vendas, por edhe si vend tranzitimi ne drejtim te Serbise dhe Malit te Zi. Lufta e zhvilluar ne Maqedoni, kufizimi i shkembimeve te Kosoves me Serbine dhe hapja e kufijve me Shqiperine, kane favorizuar kalimin e droges nga Shqiperia ne Kosove.

Ne gjysmen e dyte te vitit 1999, prej qershorit e deri ne dhjetor 2000, ne Kosove jane regjistruar 500 vrasje dhe shume persona te zhdukur. Statistika e kesaj policie lidhur me numrin e vrasjeve nuk eshte numer i sakte, ndersa gjate vitit 2000 jane regjistruar 245 vrasje, ndersa ne vitin 2001 jane regjistruar 136 vrasje, duke shenuar nje renie te dukshme e numrit te vrasjeve ne krahasim me vitet paraprake 1999 dhe 2000.

Ndersa ne gjysmen e pare te vitit 2002 jane regjistruar 41 vrasje. Ky numer eshte shume i vogel ne krahasim me numrin e vrasjeve gjate vitit te kaluar thote Fletcher, ndersa prej janarit 2002 policia e UNMIK-ut deri me tani ka regjistruar 47.360 veprime kriminale. Pas luftes ne Kosove, lidhur me kete lloj kriminaliteti, per Kosoven ka shume pak material pasi Sherbimi Doganor i Kosoves i administruar nga UNMIK-u, nuk ka sherbime per evidentimin e veprave penale ne fushen e narkotikeve. Kjo vjen per faktin se kjo ceshtje eshte nen kompetencen e policise nderkombetare dhe te gjykatave kompetente qe gjykojne per veprat penale dhe krimin e organizuar me narkotike.

Megjithate nga takimet dhe konsultat me keto subjekte79, u arrit te sigurohet nje informacion rreth kriminalitetit te organizuar ne pergjithesi dhe ne rastet qe kane te bejne me narkotiket, ne vecanti.

Per policine e UNMIK-ut ceshtja e narkotikeve ne Kosove nuk eshte alarmante dhe ne pergjithesi kriminaliteti i organizuar me narkotike ne Kosove nuk renditet ne listen e atyre krimeve qe nuk jane me prioritet per tu luftuar dhe parandaluar nga ana e policise nderkombetare. Policia e UNMIK-ut, sipas zyrtareve te saj, eshte e fokusuar me teper ne krimet e tjera, si: vrasjet, rrembimet dhe trafikimi me njerez.

Gjer me tani policia nuk ka pasur rastin te merret me kete lloj krimialiteti. Tani, kur edhe numri i vrasjeve e rrembimeve ka rene, policia mundet te fokusoje njesitet e saj edhe ne kete lloj kriminaliteti80".

Lenda e Kanabisit eshte nje lloj bime me emertim botanik i bimes se kerpit qe rritet ne Kosove dhe e cila ndahet ne tri lloje, por ende nuk dihet se cili prej llojeve te meposhtme

79 A. Nepravishta “Bazat e së drejtës së fëmijëve në legjislacionin ndërkombëtar” Tribunë Juridike, viti 2008, nr.72, fq. 9980 Sh. Kokona “Parime të Përgjegjësisë Kriminale”, Tribunë Juridike, viti 2008, nr.72, fq..

40

41

eshte:

Kanabis sativa L (lloj i cili dominon ne shtetet evropiane), Kanabis indica L (lloj i cili dominon ne Indi dhe shtetet e ndryshme aziatike), Kanabis ruderalis J (lloj i cili gjendet ne Rusi - ish BRSS).

Sipas te dhenave te policise nderkombetare gjate veres 2002-2004 u asgjesuan me mijera fije te kesaj bime. Nga te gjitha ngastrat e tokes ku eshte gjetur kjo bime narkotike ushtaret e KFOR-it francez, italian dhe atyre amerikan i kane asgjesuer keto substanca narkotike.

3.4 Trafiku per konsum e brendshem te droges

Nje pjese e droges, e ardhur nga jashte ose e prodhuar ne vend, destinohet per konsumatoret shqiptare. Sipas UNDCP (Programit te kontrollit te trafikimit te droges per Shqiperine), mendohet se ne Shqiperi ka mbi 30.000 perdorues droge, prej te cileve 10.000 jane adoleshente dhe 80% i perkasin Tiranes. Numri i perdoruesve te droges ne Shqiperi eshte dyfishuar gati cdo dy vjet. Drogat me te perdorura ne vendin tone jane marihuana, kokaina dhe heroina. Konsumatoret shqiptare ne shumicen e rasteve perdorin droge jo te paster. Kokaines dhe heroines i shtohen 8-9 elements si aspirine, kimikate, flare te tjera e deri ne rere plazhi to bluar. Kjo lloj droge paguhet me cmim me te lire ne krahasim me drogen e paster.

Cmimi i droges se paster paraqitet si me poshte:- 1 racion kokaine e bardhe kushton 6.000 Leke- 1 racion heroine kushton 3.000 Leke- 1 cigare marihuane kushton 200-300 Leke

Ne praktike ndodh rendom edhe perdorimi i ilaceve psikotrope, te cilat shiten nen banak nga farmacistet, por edhe vidhen ose rrembehen. Te analizuar sipas gjinise, perdoruesit e droges jane ne raport 4-5 meshkuj dhe 1 femer. Ky raport jo propocional i ka shkaqet tek llojet e miqesise tek djemte, mjedisi shoqeror, raportet e te rinjve me familjen 81, vecorite e rritjes apo vecorite e tjera specifike, qe karakterizojne moshen e adoleshences.

Djemte rendin me shume pas sensacioneve te forta dhe agresive. Ata rrine me shume ne grupe shokesh, ne klube, diskoteka, ku zhvillohen me shume ndjenjat per te dukur, imituar apo edhe imponuar. Rreth 70% e perdoruesve te droges vijne nga familje me jete normale, pjesa tjeter nga familjet me nje prind apo prinder te divorcuar, te shthurur dhe te alkoolizuar.

Nga analiza e nivelit intelektual te prinderve te perdoruesve te droges, rezulton se 1/3 e tyre, i kane prinderit me arsim te larte, 52% me arsim te mesem dhe 13% me arsim tetevjerar apo pa arsim. 67% e perdoruesve vijne nga familjet me nivel ekonomik mesatar, 81 I. Elezi “Pasurimi i shkencës sonë juridike me një disiplinë të re”, Tribunë Juridike, viti 2008, nr.72, fq. 122.

41

42

25% te pasur dhe 8% nga shtrese e varfer.

Nga nje testim i bere, per shkaqet e perdorimit te droges, rezulton si me poshte:

Nr Shkaku Perdoruesit

1 Pas nje fatkeqesie familjare ose konfliktuale 9.2 %2 Pas nje drame personate, nga mungesa e parave dhe e shpreses,

pas nje dhune fizike, nga vctmia, deprasioni26.8 %

3 Per kuriozitet ose per to imituar dike 46.2 %4 Per shkage te tjera 17.8 %

Lidhur me castin e fillimit te droges, konsumatoret kane dhene keto arsye:

Nr Casti i fillimit Perdoruesit

1 Kontakti individual me perdoruesit e droges 52.7 %2 Diskotekat 32.8 %3 Festa, ditelindje, ekskursione. shetitje ne grup 8.1 %4 Te tjera 6.4 %

Nga sa u pasqyrua me lart, ne lidhje me rruget e trafikimit te droges per ne Shqiperi dhe ne shtetet fqinje, mund te nxjerrim keto konkluzione:

1 . Forma kryesore e tralimit te droges ne Shqiperi, eshte ajo e tranzitimit te paligjshem, pra e kalimit tranzit te droges nga vendet prodhuese tek vendet fqinje, duke kaluar neper vendin tone.

2 . Forme tjeter me pak e rendesishme, e trafikimit te droges ne Shqiperi, eshte ajo e eksportimit te paligjshem te droges vendase, drejt shteteve fqinje, kryesisht Italise dhe Greqise.

3. Tregetimi i paligjshem i droges brenda vendit, per konsumatoret shqiptare, eshte forme tjeter e trafikimit, me pak e rendesishme se dy te parat.

4. Trafikimi i droges ne formen e tranzitimit, te eksportimit apo tregtimit te paligjshem, realizohet nga trafikantet shqiptare, por edhe te huaj. Vendin kryesor e zene trafikantet shqiptare, pasi keta njohin me mire terrenin dhe mjedisin shqiptar.

3.5. Tregetia e palejuar dhe organizatat kriminale

Kriminaliteti i organizuar dhe tregtia e palejuar e lendeve narkotike dhe jane dy paralele te rrezikshme ne shoqerite bashkekohese. Raportet e tregtise se palejuar te substancave

42

43

narkotike dhe te kriminalitetit te organizuar mund te shohim nga dy aspekte: si prodhimtaria e palejueshme per sigurimin e pijeve narkotike dhe si "kenaqje" duke i konsumuar narkotiket, qe nuk kane perdorim mjekesor. E para eshte tregtia e palejueshme me narkotike, ndersa e dyta eshte perdorimi (konsumimi) dhe pasojat e narkotikeve ne sjelljet e njeriut.82

Njeri aspekt eshte prodhimtaria e palejuar dhe qarkullimi i narkotikeve si forme e rrezikshme e kriminalitetit te organizuar, ndersa aspekti tjeter ose aspekti i dyte eshte kriminaliteti i narkomaneve. Per formen e pare, eshte me e rrezikshme per shoqerine, sepse eshte e organizuar dhe e menduar mire, ndersa kemi te bejme me persona te cilet kane nevoje per t'u mjekuar dhe sheruar, pa marre parasysh llojin e vepres penale te kryer.83

Kriminaliteti i organizuar me lende narkotike dhe tregtia e palejuar, per te gjitha shtetet perben veper penale. Per tregtine ilegale me narkotike dhe te shitjes se tyre jane parapare denime me te rrepta per keto vepra penale.

Pervoja e deritanishme ka treguar se kriminaliteti ne forma te ndryshme tenton qe para se gjithash te depertoje ne shtete me demokraci nismetare, por edhe ne shtetet me ekonomi te zhvilluar. Ne keto shtete gjendet hapesire e pershtatshme per zhvillimin dhe perhapjen e veprimeve te ndryshme kriminale84.

Tregtia e palejuar me narkotike nuk konsiderohet si aktivitet spontan i individeve qe kryhet ne menyre te natyrshme e vetvetiu e ne menyre te paorganizuar, por eshte nje veprimtari e organizuar kriminale.85

Tregtia e palejuar me narkotike, si nje nder format me te rrezikshme te kriminalitetit te organizuar ne pjesen me te madhe gjendet ne organizatat dhe grupet kriminale te organizuara ne planin nderkombetar".86

Nuk ka shtet ne bote qe nuk eshte i perfshire me problemin e tregtise se palejuar me narkotike, ku kjo dukuri ka filluar t'i kaploje edhe vendet e reja, qe nuk ka shenja te ndalimit. Kete e deshmojne jo vetem statistikat e policeve por edhe ato te organeve te shendetesise.

Sipas references se Organizates Boterore te Shendetesise, ne pjesen me te madhe te popullates se pergjithshme boterore mbi gjashte miliard, ku, 3.5 per qind deri 4.2 per qind konsumojne pije te ndryshme narkotike87.

82 Dr. M. Milutinivic, “Kriminologjia” Beograd, 1973, fq.23683 O.Peric, Parandalimi i keqperdorimit te pijeve narkotike ne planin nderkombetar, Zbornik IKSI, Beograd 1974, fq.26184 Pavisic Berisav, Doracak, nr. 3/91 Zagreb fq.17185 Zivijin Aleksic, “Kriminalistika” Beograd 1987, fq.31686 W.Pietrzik, “der International, Rauchgifthandel” Wiesbaden, 1980, fq.32087 P. Naks “Rëndësia e zbatimit të masave alternative në perspektivën europiane” Tribunë Juridike, viti 2008, nr.73, fq.36.

43

44

Te dhenat e reja statistikore tregojne se diku mbi 30 milione njerez, ose 0.6 per qind e popullates globale te botes perdorin stimulante te ndryshme narkotike dhe amfetamin, 13 milion perdorin kokaine, kurse mbi 8 milione heroine, ku prej tyre dy te tretat e konsumuesve te heroines ne bote jane ne Azi e jo ne Perendim, sic mendohet shpesh. Kolumbia prodhon rreth 80 per qind te kokaines boterore dhe furnizon rreth 60 per qind te heroines te shkalles se larte qe shitet neper rruget e SHBA-ve.88

E tera kjo kushtezon semundjen e varesise, te emertuar si narkomani dhe kriminalitet te organizuar me narkotike sidomos ne tregtine ilegale me pije te ndryshme narkotike ne raport me kriminalitetin e organizuar89 me narkotike.

Ne tregtine e palejuar ilegale te lendeve narkotike, sipas te dhenave te nxjerra nga hulumtimet dhe punimet e disa autoreve te huaj, metropolet me te medha boterore jane: Bangkoku, Hong Kongu, Osaka, Tokio dhe Karaci ne Azi, Bejruti, Ankaraja ne Lindjen e Aferme, Moska dhe Palermo ne Evrope, Lagosi ne Afrike dhe dy metropolet e medha ne Ameriken Jugore, Medelini dhe Cali.90 Ne keto qendra metropolesh, tregtine ilegale me narkotike e udheheqin grupet dhe organizatat e organizuara kriminale.

Sipas referencave te Organizates se Kombeve te Bashkuara per kontrollin e narkotikeve dhe parandalimin e kriminalitetit te organizuar91 me narkotike (UNDCP), harten e narkotikeve ne bote e perbejne vendet e Azise, si India, Birmania, Afganistani, Pakistani, Tajlanda, Laosi e Vietnami, ndersa ne Lindjen e afert, Libani e Turqia, ne Ameriken Jugore, Kolumbia, Peru, Bolivia, Guatemala.

Sa u perket konsumuesve, me se shumti narkotike ose droge konsumohet ne SHBA, ndersa ne Evrope jane Britania e Madhe dhe Spanja.

Tregu me i madh ilegal i heroines afgane eshte Evropa, mbi 80 per qind92. Ne nje raport te botuar ne muajin mars 2005, Departamenti Amerikan i Shtetit parashikonte se Afganistani ishte buze shnderrimit ne "shtet narkotik”.

Shpresohet shume qe prodhimi i bimeve narkotike gjate ketij viti dhe ne vitet e ardhshme93 do te reduktohet nga 20 deri 30 per qind duke iu mundesuar fermereve afgane kultivimin e te lashtave te tjera alternative dobi fituese.Ne Ameriken Latine, Pablo Emilo Escobar Caviria (1949 - 1993) njihet si shefi me i madh kartelit te droges ne Kolumbi dhe me kriminalitet te organizuar te kokaines94 nga Kolumbia ne SHBA i cili kishte krijuar nje pasuri prej disa miliarde dollar.

88 K. Bicaj Narkomania problem bashkekohor i mbare bnjerezimit, “Rilindja+Bujku”, 30.03.199889"Drug-Related Crime - Factsheet - Drug Facts" . Whitehousedrugpolicy.gov. http://www.whitehousedrugpolicy.gov/publications/factsht/crime/index.html. Retrieved 2008-10-19.90 F. Wiviano, The Empire of crime, Bruksel, 1995 fq.391 "UN report puts world's illicit drug trade at estimated $321b". Boston.com. June 30, 2005.92 Sipas Revistes “The economist” dt.12.09.199793 James Michael, “Privacy and Human Rights”, UNESCO 1994 fq.1.94 Traci Carl (November 3, 2009). "Progess in Mexico drug war is drenched in blood". Associated Press. http://www.newssafety.org/index.php?option=com_content&view=article&id=12194:progress-in-mexico-drug-war-is-drenched-in-blood&catid=345:mexico-security&Itemid=100298. Retrieved May 4, 2010.

44

45

Shqyrtimet teorike dhe shkencore te kriminalitetit te organizuar te lendeve narkotike, dhe sipas asaj qe u tha ne Konferencen Nderkombetare te mbajtur ne Napoli te Italise, me 1984, mbeshtetur ne shkrimet e revistave speciale, shtypit dhe te agjensive informative elektronike, thuhet se keto organizata kriminale per nga kriminaliteti i organizuar95 me narkotike kontrollojne dhe realizojne me qindra miliarda dollar.

Ata realizojne te ardhura qe vetem mund te imagjinohen dhe per kete, shume kriminele merren me kete kriminalitet. Disa organizata te tilla kriminale96 jane me te forta se vete shteti ku jetojne, e qe arrijne ate cka nuk mund te arrihet me ane te ryshfetit, kercenimeve, shantazheve dhe formave te tjera te presionit, duke arritur qe ta bejne per vete policine dhe te gjitha sferat e juridiksionit shteteror.

Ky lloj kriminaliteti i organizuar kriminal ne formen e tregtise ilegale me narkotike, mundeson fitim te madh te mjeteve materiale (parave) qe posedojne te cilat ua lehtesojne punen. Madje, organizata te tilla kane ne dispozicion flota detare, ekskuadrile aeroplanesh, disponojne grupe te armatosura me armatim gjithefaresh me nje teknike te persosur per cdo aksion dhe veprime kur eshte ne pyetje tregtia ilegale apo ndonje forme tjeter e kriminalitetit te organizuar.

Ne grupet dhe organizatat e tyre radhisin persona me aftesi dhe pergatitje te larta ushtarake dhe njerez inteligjente97 qe kane zgjidhje te perhershme ne aksionet e tyre, ne menyre qe te mos shkeputet ne asnje cast transporti ilegal i narkotikeve.

Nga fundi i vitit 1970 policia franceze ne periferi te Parisit zbuloi shtabin e levizjes guerrile qe kishte nje program politik ekstrem me emrin "Shtegu i drites", ku si aktivitet kryesor kishin tregtine ilegale me narkotike dhe pastrimin e parave te fituara nga shitja e narkotikeve, mjete te fituara te cilat shkonin per nevojat e "Revolucionareve" peruane.

Pas vitit 1970, heroina98 dhe hashashi kane qene monedha kryesore ne afarizmin e grupeve kryesore nga Parisi qe punonin per hozbullahun libanez e iranian, organizata99 te cilat bashke me kurdet ishin organizata qe i perkasinin kriminalitetit te organizuar, me parime etnike dhe fetare.100

Eshte nje e dhene e pamohueshme se transaksionet financiare qe kryhen nga tregtia ilegale me narkotike, organizatat dhe grupet e ndryshme kriminale101 i kryejne permes bankave qe qendrojne mire financiarisht102 dhe qe kane nje sistem te forte monetar dhe reputacion pune ne fondin monetar nderkombetar, ku disa prej tyre, e me se shumti ato banka qe e 95 R. Balla “Mbrojtja e dëshmitarit në procesin penal”, Tribunë Juridike, viti 2008, nr.70, fq. 11.96 S. Begeja “Kontribut i vyer në lëmin e jurisprudencës” Tribunë Juridike, viti 2008, nr.73, fq.123. 97 A. Ramlak “Fenomenet transcendentale te deliktet e gjakut” Tribunë Juridike, viti 2008, nr.70, fq. 63.98 World Drug Report - Global Illicit Drug Trends.99 Syal, Rajeev (2009-12-13). "Drug money saved banks in global crisis, claims UN advisor". The Guardian (London). http://www.guardian.co.uk/global/2009/dec/13/drug-money-banks-saved-un-cfief-claims.100 Kllaudija del Pillar Mohika, Corruption in the political system of Culumbia, B. Aeries, 1996101 M. Çano “Marrja e procesverbaleve të procedimeve të tjera në proceset penale” Tribunë Juridike, viti 2008, nr.71, fq. 65.102 "Results from the 2005 National Survey on Drug Use and Health: National Findings". http://oas.samhsa.gov/nsduh/2k5nsduh/2k5Results.htm. Retrieved 29 October 2010.

45

46

kryejne misionin e tyre monetar bankier ne Azi, jane ne pronesi te udheheqesve te tregtise se palejuar me narkotike.

Nje banke zviceriane para disa vitesh u mbyll pasi u konstatua se kishte financuar disa operacione tregtare ne mes Frances, Italise dhe Turqise, sepse ishte vertetuar se klientet e tyre me te forte, ishin tregtare me narkotike te palejuar. Po ashtu edhe disa banka te tjera si B-C-C-I (Banke of Kredit Comerce Internacional) e zbuluar me pare, ku nje pjese te madhe te kapitalit te saj kishte prejardhje nga narko dollaret.

Ne tregtine ilegale me narkotike jane bashkuar shume grupe dhe organizata. Kjo rritje ka cuar ngopjen e disa tregjeve te furnizuara me narkotike dhe po punojne ne gjetjen e tregjeve te reja. Edhe perkunder invazionit te tregtise se palejuar me mjete narkotike neper metropolet e medha boterore, si ne Amerike, Azi dhe Evrope dhe udheheqjes se ketij krimi nga mafiet me te njohura, organizimi i zbulimit dhe parandalimi i ketij kriminaliteti te ketyre narkomafive nga ana e policeve dhe organizatave antidroge, deri diku ka ndikuar ne zvogelimin103 e kesaj veprimtrie.

Duke pasur parasysh organizimin e persosur te kesaj veprimtarie kriminale, per konspirativitetin ne te cilin ajo zhvillohet, rrethanat, veshtiresite dhe problemet qe parashtrohen para organeve qe kryejne parandalimin e kesaj veprimtarie shume te rrezikshme kriminale, arrijme ne perfundimin se “numri i erret” i krimeve te organizuara ne fushen e narkotikeve eshte shume i madh. Perkunder numrit te madh te erret, brenda vitit u burgosen mbi dhjetera mijera persona te perzier me tregtine me lende narkotike. Fitohet pershtypja per seriozitetin e kesaj veprimtarie kriminale dhe rrezikun qe ajo sjell, si per nga vecorite, ashtu edhe per nga vellimi dhe shkaqet e saj ne bote.

3.6. Kriminaliteti dhe veprimet kriminale te narkomaneve

Konsumimi, keqperdorimi dhe tregtia e lendeve narkotike, u hap dyert e sjelljeve kriminale narkomaneve te cilet u nenshtrohen zakoneve te shoqerise se keqe. Ata kane sjellje divijante dhe te huliganizmit. Keto sjellje manifestohen me largimin nga shtepia, nga shkolla dhe mos vazhdimi i mesimit ne to. Ata jepen pas veseve te keqija, nuk e duan punen dhe bredhin poshte e lart. Ata nuk zgjedhin mjete qe te sigurojne substanca te ndryshme narkotike, leshohen ne sjellje kriminale, ku ne strukturen e sjelljeve te tilla jo rralle kryhen edhe vepra penale prej atyre me te lehtave deri te veprat e renda penale, nder te cilat te shpeshta jane vrasjet, dhuna, mashtrimi104, plackitja, terrorizmi e tjera. Arsyeja themelore e aktivitetit kriminal te narkomaneve dhe nje nder format me te rrezikshme te kriminalitetit te organizuar me narkotike, tregtia ilegale e ketyre lendeve eshte se ata jane te varur per lende narkotike nga semundja e varesise - narkomania dhe si pasoje e konsumimit te narkotikeve. Nje nga arsyet themelore e aktivitetit te tyre kriminal eshte sigurimi i pijeve te ndryshme narkotike105, perkatesisht i mjeteve per ta blere ate.

103 G. Brahimllari “Vendimi penal i huaj dhe parimi “ne bis in idem” Tribunë Juridike, viti 2008, nr.71, fq. 8104 I. Elezi “E Drejta Penale- Pjesa e Posacme”, 2006, fq. 187.105 I., Elezi, S., Kacupi, M., Haxhia “Komentar i Kodit Penal te Republikes se Shqiperise”, Tirane, 2009, fq 153.

46

47

Rruga e vetme qe te arrihet te lendet narkotike eshte ne te shumten e rasteve kryerja e veprave penale kunder pasurise, ne rend te pare vjedhja. Se pari fillohet me vjedhje te vogla, e pastaj me vjedhje te renda, grabitje, mashtrime deri te plackitjet e medha, thyerja e bankave, e argjendarive, shantazhet, dhuna fizike, madje edhe vrasjet106.

Shpeshhere, kur mbesin pa pije narkotike, thyejne farmacite, pasi per konsumimin e perditshem te substancave narkotike atyre u nevojiten para te konsiderueshme dhe te mira materiale. Secili narkoman eshte delikuent potencial107.

Shumica e narkomaneve nuk punojne, jo pse nuk jane te afte per pune, por ngaqe nuk mund te fitojne mjete per ekzistence108 dhe, ne anen tjeter, per te blere substanca narkotike, disa nga ata kryejne edhe aktivitete kriminale109. Menyra e vetme qe te fitojne mjete (lek-para) eshte veprimtaria kriminale110, sidomos vjedhjet, duke filluar nga me te voglat deri te vjedhjet me te renda.

Mbi dhjetera milion narkomane ne bote, qe marrin pije te ndryshme narkotike, cdo dite kane probleme se si te arrijne deri te furnizimin me narkotike. Narkomanet, si perfaqesues te nje sub-kulture te re ne boten e sotme bashkekohese111, perhere kane frike se si te furnizohen me pije narkotike, qe te mos mbesin pa to. Tek ata, frika e panderprere nga kriza abstinenciale i shpien qe pasurine e fundit ta shesin per pije narkotike. Te sjelljet e ndryshme te narkomaneve asnjehere nuk vlejne normat etike.

Ne fillim te shekullit te kaluar, prej 76 milione banoreve qe kishte SHBA-ja, 100.000 prej tyre ishin narkomane dhe ne vit keqperdoreshin 10 tone pije te ndryshme narkotike prej nga filloi me te madhe te linde kriminaliteti i organizuar me narkotike si shkaktar i narkornanise ne shoqerite e sotme bashkekohese.112

Tregtia e substancave narkotike konsiderohej pune normale113 ndersa konsumimi i tyre neper disa vende konsiderohej si tradite e tyre per ritualet e mbajtura neper ato vende. Me vone filloi nje lloj tregtie jo e rendomte me lende narkotike, ku kesaj dukurie i kushtohet me shume rendesi dhe dimensione te reja - meqe, tregtia ilegale me narkotike u be burim ekzistence per shume kultivues te bimes narkotike dhe shqetesim per bashkesine shoqerore ne bote114.

Kriminaliteti i narkomaneve konsiderohet nje nder kriminalitetet e kryera nga persona “inteligjente" dhe mashtrues te medhenj e te gjindshem ne cdo moment dhe situate. Ata

106 Dr. Jovan Bukelic, Narkomania dhe te rinjte, Beograd, 1970, fq.215-216107 Dr. Damjan Savic, Droga i mladi, Novi Sad 1975, fq.14108"Youth Risk Behavior Surveillance - United States, 2005" . Cdc.gov. http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/ss5505a1.htm. Retrieved 2008-10-17.109 Sh. Muca “E Drejta Penale- Pjesa e Pwrgjithshme” Tirane, 2007, fq. 58.110 I. Elezi “Viktimologjia” Tribunë Juridike, viti 2008, nr.71, fq. 126111"Trends in Availability of Drugs as Perceived by Twelfth Graders" . http://www.monitoringthefuture.org/data/05data/pr05t13.pdf. Retrieved 29 October 2010.112 Dr. J.Bukelic, Narkomania e te rinjve, Kriminogenu znacaj narkomanije, Beograd, 1970, fq.221113 H. Ligori “Për të vertetën në proçesin penal” Tribunë Juridike, viti 2006, nr. 63, fq.42114 Vendim Unifikues i Gjykatës së Lartë nr. 154 datë 15.04.2000 “Për shuarjen e dënimit për veprën penale të prodhimit dhe shitjes së lëndëve narkotike dhe kalimit të paligjshëm të kufirit”.

47

48

perdorin metoda te shumellojshme ne zhvillimin e rrjetit per bartjen e narkotikeve pavaresisht nga rrethanat se ne cfare mase eshte sasia e lendeve narkotike dhe e llojeve te narkotikeve.

Keshtu, ne Afrike dhe Azi perdoren kafshe ngarkese e sidomos deve neper shkretira e stepe te thata, ndersa ne Ameriken Jugore shfrytezohen majmunet e adresuar dhe papagajte qe bartin kokaine ne sasi te vogla narkotike.115 Metode tjeter e bartjes se narkotikeve me sasi te medha jane canta traste te punuara me dy shtresa, valixhe, torba, mbajtese te foto aparateve, cader shiu e shume e shume sende te tjera.

Narkomanet perdorin e dhe veshje te cilat kane qepje speciale, po ashtu edhe kapelat, kravatat, kapeset e ndryshme, kepucet me dy shtresa llastiku e madje edhe bartje e fshehje te narkotikeve nen stomak te femrave shtatzena. Shpeshhere narkornanet116 substancat narkotike i ngjisin me ngjites special neper kembe me paketime te ndryshme, sidomos ne mes te kembeve te pjeset e tulta, nen sqetulla, ne sup apo ne skajin e siperm te shpatullave, nen gji, ne pjeset e gjirit te femrave, por ka edhe raste te fshehjes se narkotikeve me sasi te vogla edhe ne organet gjenitale e ne vecanti ato pije narkotike te cilesise se larte.117

Narkomanet me se shumti e fshehin drogen apo pijet narkotike neper plackat qe marrin me vete ne udhetim, bagazh dore, termose, frigorifer dore, ne ushqime dhe gjesende per higjene. Nese udhetojne me automjet, narkotiket i fshehin ne auto gome rezerve, neper autobuse ne zbrazetira ku me se paku dyshohet, neper stilograf e disa edhe neper dergesa postare. Arsyeja themelore e aktivitetit kriminal te narkornaneve118 eshte sigurimi i pijeve narkotike, perkatesisht parave (lekeve) per ta blere ate. Rruga e vetme qe te arrihet te substancat narkotike (materiet narkotike) eshte, ne te shumten e rasteve kryerja e veprave penale kunder pasurise, ne rend te pare vjedhja. Po ashtu, gjate ketyre aktiviteteve tek ata vijne ne mendje rrembimet, shantazhet, mashtrimet me genjeshtra, dhunimet seksuale119, madje edhe vrasjet. Ajo qe duhet te theksojme eshte se nje shtet qe ka me shume narkornane, do te kete me shume kriminalitet.

115 Vendim Unifikues i Gjykatës së Lartë nr.1 datë 27.3.2008 “Kryerja e veprës penale të prodhimit dhe shitjes së lëndëve narkotike”.116 Vendim Unifikues i Gjykatës së Lartë nr.5 datë 10.10.2002 “Njohja e vendimit penale të Gjykatës së Apelit Selanik”. 117 Mr. Marko Nicevic, “Opojne droga-medjunarodna komoanija kriminale” Zagreb 1989, fq.99, 125, 146118 "Active State Medical Marijuana Programs - Alaska". http://norml.org/index.cfm?Group_ID=3391. Retrieved 29 October 2010.119 Vendim Unifikues i Gjykatës së Lartë nr.1 datë 16.4.2004 “Kryerja e veprës penale të trafikimit të femrave për prostitucion”.

48

49

KREU IV

ZHVILLIMI HISTORIK DHE TEORIK I KODIT PENAL SHQIPTAR NE

49

50

LIDHJE ME VEPRAT PENALE TE NARKOTlKEVE

4.1. Zhvillimi historik dhe teorik

Zhvillimin i legjislacionit shqiptar ne lidhje me Veprat Penale te narkotikeve qe nga parashikimi i tyre per here te pare120 deri tek parashikimi i organizatave kriminale do ta shohin te trajtuar ne kete kre.Deri ne fund te shekullit te XIX, aty nga vitet 1800 perdorimi i opiumit, kokaines apo hashashit si substance narkotike ishte ende i panjohur. Qellimi i vetem per te cilen ato substanca perdoreshin ishin per qellime mjekesore. Por zhvillimi i tregtise me lindjen e sidomos me vendet indiane beri qe opiumi dhe hashashi te futeshin ne Evrope dhe Amerike dhe te konsumoheshin ne mase, pasi filluan te ndjenin efektet e para psikologjike qe ajo shkaktonte pas nje konsumimi te vazhdueshem. Secili nga produktet ka efekte specifike qe kerkohen nga konsumatori, per shembull: hashashi ka efekte halucinogjene, amfitamina dhe kokaina ka efekte stimuluese ndersa heroina121 ka efekt euforik.

Perdorimi gjithnje e me teper i ketyre substancave, beri qe kerkesa te rritej gjithnje e me teper per to dhe subjektet qe i perdornin keto substanca nen efektin e tyre fillonin te realizonin krime te ndryshme. I transformuar ne nje fenomen te te rinjve droga qe deri atehere perbente nje produkt mjekesor me vlera pozitive shnderrohet ne nje instrument te agresioni mes te rinjve te cilet vihen perballe familjes dhe shoqerise.

Legjislatoret e vendeve te Evropes u vune ne levizje per te marre masa te karakterit ligjor, administrativ e mjekesor ne menyre qe te parandalohej zhvillimi i metejshem i perdorimit122 te ketyre substancave dhe te trajtoheshin personat qe tashme ndodheshin nen efektet e saj, megjithate pati nje problem.

Si do te konsiderohej gjendja e varesise nga droga?-Si nje veprim qe duhet ndeshkuar apo-Si nje semundje qe duhet sheruar.

I njejti subjekt tashme ka dy ane:

-Viktime per t'u ndihmuar-Apo kriminel per t'u ndeshkuar.

Legjislacionet sigurisht nuk ndihmuan te qartesonin nje gje te tille sepse po te shohim zhvillimin historik te te gjithe legjislacioneve evropiane, e kane konsideruar perdorimin e droges si krim e megjithate kjo nuk ka ndikuar ne uljen e numrit te subjekteve qe

120 Shtjefan Kostadin Gjecovi. Kanuni i Leke Dukagjinit, Tirane 1993.121 Vendimi i Gjykatës së Vlorës nr. 43 datë 27.03.2004.122 Në Azinë Jugore, për shembull, është vlerësuar se ndodhen miliona viktima të trafikimit që punojnë për të paguar ose shlyer borxhe të të parëve të tyre.

50

51

realizojne kete veper penale por vetem ne rritjen e tyre. Rrezikshmeria e veprimeve te tilla ne Shqiperi123 si duket doli ne pah nga vitet '25 dhe per te parandaluar nje gje te tille legjislacioni shqiptar e penalizoi nje veprimtari te tille duke futur ne Kodin Penal nje sere dispozitash ne lidhje me drogen. Kodi Penal i Zogut i frymezuar nga Kodet Penale perendimore, sigurisht qe ka bere nje rregullim mjaft te mire per kohen dhe kushtet ne te cilat doli nje Kod i tille. Gjithashtu per t'i ardhur ne ndihme drejtesise dhe per te mos lejuar shmangien nga denimi penal i personave qe kryenin veprimtari te tilla e qe kishin lidhje me drogen ne ate kohe u nenshkrua edhe Traktati i Ekstradimit midis Shteteve te Bashkuara te Amerikes124 dhe Mbreterise Shqiptare125.

Kodet Penale te mevonshme si ai i vitit 1952 dhe 1977 bene perseri nje rregullim ligjor te veprave penale te droges ne nje dispozite, rregullim ky qe ishte mjaft i cunguar ne krahasim me ate te Zogut por qe ndoshta eshte i tille pasi dhe vete situata politike ishte e tille ku kontrolli ishte mjaft i fuqishem126 dhe sic shihet nga praktika gjyqesore shume pak ose asnje person nuk eshte denuar per nje veper penale te tille. Pas vitit '90 fenomeni "droge" problem tashme nderkombetar gjeti rrugen e tij ne Shqiperi, e cila tashme jo vetem qe eshte nje rruge kalimi e droges ne Ballkan por po prodhon dhe perpunon vete drogen ne territorin e saj. Prandaj, qe nga viti 1995 kur u miratua Kodi i Ri Penal e deri me sot gjithnje e me teper duke patur parasysh edhe gjendjen kritike ne te cilen ndodhet vendi jane bere ndyshime ne Kodin Penal te veprave penale te droges duke i persosur ato dhe duke shtuar edhe e elemente e dispozita qe nuk ekzistonin me pare, kjo ne frymen e konventave ne te cilat Shqiperia eshte anetare dhe qe do te jete pjese perberese e kesaj teme.

Pervec 2 Konventave Shqiperia ka nenshkruar edhe marreveshje bilaterale me Hungarine "Per bashkepunim ne luften kunder terrorizmit, trafikut te droges dhe krimit te organizuar", gjithashtu kemi nenshkruar marreveshje bilaterale me Republiken e Sllovenise "Per bashkepunimin ne luften kunder terrorizmit trafikut te paligjshem te droges dhe krimit te organizuar".Per te permbushur kuadrin ligjor me, 26. 07. 1995, doli ligji me Nr.7975 "Per barnat narkotike dhe lendet psikotrope" i cili bashke me ndyshimet e K.Penal perbejne rregullin ligjor te menyres se prodhimit, qarkullimit dhe perdorimit te lendeve narkotike dhe te lendeve psikotrope.

4.2 Kodi Penal i Zogut

Veprat penale ne fushen e narkotikeve sipas Kodit Penal te Zogut. Kodi Penal i Zogut ashtu si gjithe kodet e tjera te kesaj periudhe u frymezuan nga legjislacionet perendimore dhe per kete ai perben vertet nje arritje te madhe, pasi deri ne ate kohe legjislacioni shqiptar anonte nga afersia me legjislacionet lindore e sidomos ai turk.123 E. Lala, “Kanuni i Leke Dukagjinit” (ne zonen e Pukes) doreshkrim 1980. 124 H. Islami, A. Hoxha, I. Panda “Procedura Penale”, Botimet Morava, Tirane, 2010 fq. 659. Me Traktatin per Ekstradimin te 1 marsit 1933 Repubklia e Shqiperise ka pranuar ekstradimin me SHBA. 125 Ligj Nr.10193, datë 3.12.2009 “Per marredheniet juridiksionale me autoritetet e huaja ne ceshtjet penale” i cili percakton rregullat proceduriale ne fushen e marredhenieve juridiksionale me shtetet e huaja per ceshtjet penale, si leter porosite ekstradimet etj. 126 Elezi, I., “E drejta Penale Pjesa e Posaçme”, Tiranë 2005, fq. 145.

51

52

Veprat penale ne fushen e narkotikeve bejne pjese ne pjesen e dyte te Kodit Penal te Zogut pra tek "Deliktet", titulli VII "Deliktet kunder teresise publike" kaptina III, "Delikte kunder shendetesise dhe ushqimeve publike", neni 358 parashikon; "Kushdo qe fut kontrabandisht brenda ne Republike, opium ose ekstrakte te tij, morfine ose kriperat saj ose bi-klorarut te opiumit dhe kriperat dhe permbajtjet se saj, kokaine ose kriperat dhe permbajtjet e saj , hashash ose permbajtje te tij, si dhe kushdo qe i transporton keto nga nje vend i Republikes ne tjetrin ose i ve ne shitje, ose i merr pa leje te Qeverise, i mban prane tij ose ndermjeteson me cdo menyre per shit-blerjen, ose lehteson perdorimin e tyre ndeshkohet me burgim nga nje muaj deri ne nje vit dhe me gjobe te rende nga 100-deri 1000 franga ari.”

Objekt i kesaj figure krimi jane marredheniet juridike te vendosura nga shteti per te garantuar prodhimin dhe administrimin konform dispozitave ligjore te lendeve narkotike qe paraqesin nje rrezikshmeri te madhe per shendetin e publikut. Objekti grupor i veprave penale ne te cilin eshte vendosur dispozita, eshte ruajtja e shendetit publik nga perdorimi i paligjshem i drogave narkotike apo lendeve te tjera helmuese. Objekti material i kesaj figure krimi jane llojet e ndryshme te drogave te parashikuara nga dispozita si: opiumi dhe ekstraktet e tij, morfine dhe kriperat e saj, morfine e distiluar dhe kriperat saj, bi-klorarut te opiumit dhe kriperat apo permbajtjet e saj, kokaine ose kriperat dhe permbajtjet e saj, hashashi ose permbajtje te tij si dhe barna te tjera helmuese me efekt me te lehte te cilat i parashikon paragrafi (3) i dispozites.

Nga ana objektive kjo figure krimi realizohet ne format e meposhteme:- Futja ne menyre kontrabande.- Transportimi nga nje vend ne nje tjeter.- Mbajtja prane vetes se tyre.- Ndermjetesimi i shitblerjes- Venia ne shitje pa lejen e qeverise.- Marrja e tyre pa leje te qeverise.- Lehteson perdorimin e tyre.

Sic del nga dispozita e Kodit Penal te Zogut mbajtja e droges e inkriminon subjektin edhe kur ajo eshte ne doza te vogla apo eshte thjesht per perdorim personal. Kjo pasi po te shohim te gjitha legjislacionet perendimore te asaj kohe mbajtjen per perdorim personal e konsideronin veper penale. Kryerja e vetem prej njerit nga veprimet e mesiperme nga subjekti i vepres penale perben konsumim te plote te figures se vepres penale.

Ana subjektive. Kjo figure krimi realizohet me dashje pasi subjekti ka parashikuar kundraligjshmerine e veprimeve te tij dhe me ndergjegje ka kryer veprimet e mesiperme. Subjekti i kesaj figure krimi eshte i pergjithshem pra cdo person qe ka mbushur moshen per pergjegjesi penale dhe eshte i pergjegjshem.Paragrafi i (II) i nenit 358 eshte nje norme juridike proceduriale pasi parashikon se si do te procedohet me drogat e kapura, qe sipas ketij neni do t'i nenshtrohen konfiskimit. Gjithashtu pika 2 e nenit 358 parashikon qe n.q.s. nje kallezues kallezon ne lidhje me keto vepra penale atij i jepet gjysma e barnave te konfiskuara. Kjo eshte bere per te ndihmuar

52

53

ne kapjen e zbulimit te autoreve te krimit nepermjet nxitjes se personave per te treguar autoret qe merren me veprime te tilla kriminale. Neni 359 i Kodit Penal te Zogut ka kete permbajtje. "Kushdo qe jep ose merr me recete te rreme barnat e lartpermendura, ndeshkohet me burgim deri ne nje muaj ose me gjobe te rende nga 15 deri ne 200 franga ari." Objekt i kesaj vepre penale jane marredheniet juridike te vendosura nga shteti per te siguruar administrimin e barnave ne baze dhe konform rregullave qe percakton ligji.

Nga ana objektive kjo figure e vepres penale realizohet ne dy forma:

1)Nepermjet dhenies se barnave.2)Nepermjet marrjes se barnave.

Dhenia dhe marrja e ketyre barnave realizohet nepermjet recetes se rreme qe mund ta perpiloje dhenesi apo marresi i barnave. Nga ana subjektive kjo veper penale realizohet me dashje me qellimin e posacem te dhenies apo marrjes se barnave qe realizohet nepermjet recetes fallco. Subjekti mund te jete i pergjithshem apo i posacem, nga njera ane jane personat e ngarkuar me leje per dhenien e barnave me receta te rregullta por si subjekt dalin edhe te gjithe personat e tjere qe me qellim marrjen e barnave narkotike perpilojne receta fallco. Ne nenet 360, 362, 363, parashikohet kryerja e vepres penale te parashikuar ne nenet 358, 359 ne rrethana te cilesuara dhe si rrjedhim lloji i denimit si dhe masa e denimit do te jene me te larta. Le ti analizojme ato me rradhe.

Kodi Penal i Zogut127 parashikon: "N.q.s. prej fajeve te parashikuara ne nenet 358 e 359 shkaktohet vdekja ose lendimi trupor i ndonje personi, burgimi i rende nuk mund te jete me pak se 5-vjet ne rastin e pare dhe jo me pak se 3-muaj ne rastin e dyte". Sic shprehet nga vete dispozita, si rrethane e cilesuar ketu del pasoja e vepres penale. Dhe kur nga personi del qe eshte fajtor per kryerjen e njeres prej veprave penale te parashikuara nga nenet 358, 359 dhe si pasoje ka ardhur vdekja e personit si minimum denimi per te legjislatori ka parashikuar jo me pak se 5-vjet burgim ndersa kur pasoja eshte me e lehte pra eshte lendimi trupor i nje personi denimi e jo me pak se 3-muaj.

Ne vazhdimesi neni 360/2 parashikon128: "N.q.s. nga fajet e mesiperme shkaktohet vdekja e dy ose me shume personave ose vdekja e njerit vetem dhe lezioni trupor i nje ose me shume te tjereve burgimi nuk mund te jete me pak se 1-vjet. Ky nen parashikon perseri pasojen si rrethane te cilesuar per pasoje tek paragrafi i dyte i nenit 360/2 eshte me e rende pasi tashme kemi si pasoje se pari vdekjen e dy ose me shume personave, se dyti vdekjen e nje personi dhe demtimin trupor te nje ose me shume te tjereve. Pra, rrezikshmeria shoqerore e veprave penale eshte me e madhe, si rrjedhim denimi qe parashikohet per kete veper penale eshte jo me pak se 10-vjet.

Ndersa paragrafi i trete parashikon si pasoje vetem lendimin trupor te dy ose me shume personave duke parashikuar nje denim jo me pak se 6 muaj129. Neni 362 i Kodit Penal te Zogut parashikon se: "Kur ndonjeri nga deliktet e parashikuara ne kete titull behet nga nje

127 Neni 360 po aty.128 Po aty129 Kodi Penal i Zogut neni 360/3

53

54

person qe eshte ngarkuar me sherbimet, punimin ose ruajtjen e materialeve te cilat tregohen po ne ate titull, denimit per fajin i shtohen edhe 1/6 deri 1/3 e tij. N.q.s. tek Neni 360 i Kodit Penal te Zogut si rrethana cilesuese ka dalur pasoja e ardhur ne vepren penale, neni 362 parashikon si rrethane cilesuese subjektin qe kryen vepren penale.

Pra, si rrethane cilesuese eshte subjekti i cili eshte nje subjekt i posacem i ngarkuar me ligj per te sherbyer, per te bere punime apo per te ruajtur barnat e parashikuara ne ate titull i cili duke shperdoruar detyren kryen nje veper penale te tille. Nisur edhe nga rrezikshmeria e veprimeve te tij legjislacioni ka vendosur qe te shtoje si denim 1/6 deri 1/3 e denimit per vepren e tyre. Nenet 360, 362 parashikonin rrethana cilesuese renduese ndersa neni 363 parashikon rrathana cilesuese lehtesuese dhe permbajtja e ketij neni eshte: "N.q.s. ne deliktet e parashikuara ne kaptinat e para te ketij titulli, rreziku qe shkaktohet nga faji eshte mjaft i vogel ose fajtori eshte kujdesur dhe ka vepruar efektivisht per ndalimin ose kufizimin e pasojave te atij rreziku, ndeshkimi mund te zbritet 1/3 deri ne 2/3.

Pra rrethanat cilesuese qe ve ne dukje ky nen jane:I. Rreziku qe shkaktohet nga faji eshte mjaft i vogel dhe per te percaktuar shkallen e rrezikut duhet te shihet marredhenia juridike e prekur dhe pasojat e ardhura nga veprimet, sa me te vogla qe te jene keto pasoja aq me i madh eshte rreziku qe shkakton faji.II. Fajtori eshte kujdesur dhe ka vepruar efektivisht per ndalimin ose kufizimin e pasojave te atij rreziku, pra fajtori ka vepruar efektivisht ne ndalimin e mosardhjes se rrezikut dhe nqs rreziku ka filluar te vije me pasojat e tij, autori ndermerr veprime efektive per te kufizuar pasojat. Ne te dy rastet, per shkak te rrezikshmerise jo te madhe te autorit dhe vepres penale pasi pasojat ndikojne ne rrezikshmerine shoqerore te vepres penale, denimi zbritet nga 1/3 deri ne 2/3.

4.3. Vepra penale te narkotikeve sipas Kodit Penal te vitit 1952

Kodi Penal i 1952 i parashikonte keto vepra penale ne pjesen e posacme te tij, kapitulli XI krime kunder rendit administrativ, kreu VII kunder shendetit te popullit ne nenin 284 paragrafi 2,3,4 qe shprehet si vijon:"Mbjellja e hashashit, pa lejen e duhur, denohet me pune korrektonjese ose me heqje te lirise deri ne 2-vjet dhe kurdohere me konfiskim te te mbjellave". Pergatitja dhe mbajtja me qellim shitje, si dhe shitja e kokaines, opiumit, morfines dhe lendeve te tjera narkotike pa lejen e duhur denohen me pune korrektonjese ose heqje te lirise deri ne 1-vit dhe kurdohere me konfiskimin e lendeve te permendura. Veprat e kryera nga paragrafet e mesiperm te kryer me mjeshteri denohen me heqje te lirise deri ne 3-vjet dhe me konfiskimin e lendeve te permendura. Objekt i kesaj figure krimi jane marredheniet juridike te vendosura ne Republiken Socialiste te Shqiperise per te siguruar ligjshmerine e prodhimit, qarkullimit dhe perdorimit te lendeve narkotike. Objekt grupor jane marredheniet juridike te vendosura per te garantuar te pacenuar shendetin e individeve.

54

55

Objekt material jane te gjitha llojet e drogave te permendura ne kete dispozite si: hashashi, kokaina, morfina, opiumi dhe lendet e tjera te percaktuara me ligj si droga. Per here te pare Kodi Penal i vitit 1952 parashikon si veper penale mbjelljen e hashashit. Kjo sic duket, pasi Shqiperia gezonte nje klime mjaft te mire per kultivimin e hashashit dhe qe mbjellja e hashashit jashte normave dhe ne kundershtim me ligjin kishte filluar te behej nje problem nderkombetar. I rendesishem eshte fakti se kjo mbjellje behej pa lejen e organeve kompetente, pra, ne menyre te kundraligjshme. Gjithashtu per kete veper penale subjekti jo vetem do te denohej penalisht, por hashashi i mbjellur do te konfiskohej. Paragrafi i 3-te i nenit 284 percakton veprimet e kundraligjshme qe perbejne veper penale te cilat jane:

l)Pergatitja e lendeve narkotike pa leje.2)Mbajtja me qellim shitje pa leje te lendeve narkotike.3)Shitja pa leje e lendeve narkotike.

Kryerja e njerit prej ketyre veprimeve te kundraligjshme nga subjekti e konsumon plotesisht vepren penale. Sic shihet veprat penale te narkotikeve jane me te cunguara ne Kodin Penal te '52 sesa ne Kodin Penal te Zogut, pasi Kodi Penal i '52 nuk parashikon si veper penale ne importimin, transportimin, mbajtje, ndermjetesimin per shitblerje dhe as lehtesimin e perdorimit te tyre. Kjo erdhi si pasoje e kushteve ne te cilat ndodhej Shqiperia, ku partia ne pushtet monopolizoi gjithshka. Por i habitshem te duket fakti qe nuk u parashikua si veper penale mbajtja e droges per perdorim personal. Subjekti i kesaj vepre mund te jete cdo person qe ka mbushur moshen per pergjegjesi penale dhe i pergjegjshem. Sipas paragrafit te 3-te te nenit 284 krimi kryhet ne rrethana te cilesuara pasi ajo kryhet si mjeshteri. Pra, duhet te sqarohet fakti se cfare quajme mjeshteri. Besoj qe Kodi Penal me kete paragraf ka dashur administrimin e drogave te tilla neper farmaciste, mjeke etj. Ne kete kohe as qe mund te flitej per organizata kriminale qe merren me trafikimin e droges.

4.4. Vepra te narkotikeve sipas Kodit Penal te vitit 1977

Kodi Penal i vitit 1977 gjithashtu parashikonte vepren penale te narkotikeve. Megjithese fenomeni i abuzimit me drogen thuajse nuk ekzistonte me, ndoshta per shkak te tradites juridike dhe rrezikshmerise shoqerore te vepres penale legjislatori e parashikoi kete veper penale ne nje dispozite te vetme. Vepra penale te narkotikeve legjislatori i ka futur ne kreun VIII Krime kunder rendit administrativ, seksioni IV Krime kunder sigurimit shoqeror ne nenin 134/2. Neni 134/2 parashikon: "Pergatitja, mbajtja dhe shitja e lendeve narkotike denohet me riedukim nepermjet punes ose me denim me heqje lirie cieri ne 10-vjet. Jurisprudenca shpjegon se c'kuptojme me lende narkotike ne kuptim te Kodit Penal. Lende narkotike jane ato lende qe mund t'i sjellin deme te medha shendetit, semundje te renda (narkomania) ose dhe vdekje (morfina) opium, kokaina, hashashi.

Objekt i kesaj figure krimi jane marredheniet juridike te vendosura ne shtet per te siguruar kontrollin e administrimin e lendeve narkotike ne perputhje me dispozitat ligjore ne fuqi.

55

56

Rregullat ne lidhje me ruajtjen, perdorimin, dhenien e lendeve narkotike nga farmacite, spitalet etj, jane caktuar nga Ministria e Shendetesise.

Nga ana objektive kjo figure krimi realizohet nepermjet:1) Pergatitjes se lendeve narkotike prej bimeve apo rrenjeve te tyre, pavaresisht nga menyra e nxjerrjes apo vendi i nxjerrjes.2) Mbajtja e lendeve narkotike pa leje. Kuptohet se per te pasur pergjegjesi personale mjafton ruajtja e ketyre lendeve pa leje pavaresisht se kush i ka pergatitur.3)Shitja e lendeve narkotike eshte shfaqje tjeter konkrete e veprimtarise kriminale e te denueshme penalisht. Per te konsumuar kete figure te vepres penale duhet qe shitja e lendeve narkotike te behet pa leje. Duke qene se pergatitja, mbajtja, shitja e lendeve narkotike ve ne rrezik shendetin e njerezve, formojne krim pa qene nevoja e ardhjes se pasojave kriminale.

Subjekt i ketij krimi mund te jene personal qe kane mbushur moshen per pergjegjesi penale te pergjegjshem qe pergatitin, mbajne apo shesin lende narkotike. Keto krime realizohen vetem me dashje. Edhe ne kete periudhe nuk parashikohet krijimi i organizatave kriminale qe merren ne nje veprimtari te tille kriminale. Madje edhe per kete figure krimi te parashikuar rastet kane qene shume te rralla per te mos thene fare. Vihet re mase shume e larte denimi qe shkon deri ne 10-vjet burgim.

Pas vitit '90 era e ndyshimeve ne Shqiperi kerkoi si nevoje te domosdoshme ndryshimin e gjithe legjislacionit shqiptar, pasi Shqiperia tashme filloi te perballej me veprime te rrezikshme qe shoqerisht qe nuk ishin te parashikuara si veper penale. Prandaj si domosdoshmeri e kohes dhe e rrethanave qe po kalonte Shqiperia, ne 1 Qershor 1995 hyri ne fuqi Kodi Penal i Ri. Ky kod ne kreun VIII Krime kunder autoritetit te shtetit, seksionit te III Vepra penale kunder rendit dhe sigurise publike ka parashikuar edhe vepra penale te narkotikeve qe jane te renditura ne 4 nenet 283, 284, 285, 286.

Prodhimi dhe shitja e narkotikeve. Kultivimi i bimeve narkotike. Mbajtja e pajisjeve per prodhimin e narkotikeve. Nxitja per perdorimin droges

Por me 23.12.1996, Kuvendi Popullor i motivuar me forcimin e luftes kunder kriminalitetit sidomos krimit te organizuar qe kishte futur rrenjet e tij ne Shqiperi miratoi Ligjin 8175 "Per disa ndryshime ne Ligjin 78554, 27.01.95”, u shtuan shume dispozita qe nuk ekzistonin me pare dhe u bene rregullime te boshlleqeve qe kishin dispozitat e meparshme ligjore. Dhe nje nder te rejat me te domosdoshme qe kerkonte kohe dhe qe solli ky ligj i ri ishte shtesa qe iu be Nenit 284/a130. Analiza e kesaj figure krimi131 do te behet ne nje kapitull te vecante. Ishte ky parashikim me ligj i kesaj vepre si dhe puna e

130 "Organizimi, drejtimi dhe financimi i organizatave kriminale me qellim kultivimin, prodhimin, fabrikimin ose trafikun e paligjshem te narkotikeve denohet jo me pak se 20 vjet.”131 “Përmbledhje e Akteve Ndërkombëtare për Drejtësinë”, botim i Qendrës së Publikimeve Zyrtare, Tiranë, 2006.

56

57

institucioneve shteterore per te luftuar ne maksimum organizatat kriminale132 qe veprimtari kryesore kane drogen, qe sot te vihen para drejtesise organizatat e para kriminale133 dhe qe do te sherbejne ne te ardhmen si baze per te prere fijet e rrjeteve nderkombetare te organizatave te droges.

KREU V

132 Elezi, I., dhe Hysi, V., “Politika Penale”, PEGI, Tiranë, 2006, fq. 11.133 “Strategjia Kombëtare e Luftës kundër Trafikimit të Qenieve Njerëzore 2008-2010” botim i Zyrës së Koordinimit Kombëtar, për luftën kundër trafikimit të qenieve njerëzore, Tiranë, 2008. Lidhur me hartimin e kësaj Strategjie janë dhënë donacione nga shumë organizata ndërkombëtare por është mundësuar edhe asistencë teknike kryesisht nga komisioni europian.

57

58

ZHVILLIMI KRAHASUES I VEPRAVE PENALE TE NARKOTIKEVE SIPAS DISA LEGJISLACIONEVE

5.1 Zhvillimi krahasues i legjislacioneve

Pas traktatit te Amsterdamit procesi i integrimit politik Evropian eshte drejtuar ne menyre me te detajuar drejt krijimit te nje hapesire juridike Evropiane sipas nje ideje qe kane gjetur mbeshtetesit e pare qe ne fillim te viteve '70.

Ne menyre origjinale ne kete formule eshte mundur te kuptohet mundesia e ndertimit te nje fushe te perbashket te juridiksionit korrespondues. Ne territoret e shteteve anetare ne te cilat parashikimet juridike te autoriteteve shteterore mund te kene nje drejtim te vlefshem qe te ndiqet menjehere mhi te gjitha territoret e komunitetit.

Ne menyren me realiste kjo formule eshte me e perdorshme per te ndikuar nderhyrjen e mekanizmave te rinj te bashkepunimit juridik te destinuar per te rivene ne levizje skemat tradicionale te raporteve bashkepunuese mes shteteve.

Duket qartazi qe cdo proces drejt krijimit te nje bashkimi me te ngushte mes shteteve, nuk mund te rrjedhe nga nje aksion kompleks i bashkimit te te drejtave kombetare apo nepermjet afrimit te legjislacioneve. Eshte tashme nje boshllek i perbashket qe trafiku i paligjshem i droges nuk njeh kufij kombetar por kerkon vazhdimisht tregje te reja sipas strategjive kriminale te drejtuara drejt perthithjes se perfitimeve gjithnje e me te medha. Problemi "droge" ne kompleksitetin e vet, sigurisht qe nuk mund te konsiderohet ekskluzivisht nje problem kombetar, pasi ka pushtuar nje reliev me te gjere nderkombetar ne luften ndaj se cites nje rol themelor luajne instrumentat e bashkepunimit juridik dhe policia. Pa dyshim qe instrumentet tilla do te jene me efikase sa me afer njeri tjetrit do te jene sistemet penale dhe administrative kombetare.

Jane vene re veshtiresi qe ndesh procesi i harmonizimit te legjislacioneve mbi te gjitha penale, por jane vene re shenja inkurajuese ne fushen e bashkimit evropian per te cilen mbi rekomandimet, veprimet e perbashketa dhe konventat po tentohet te realizohet nje e drejte penale evropiane duke individualizuar sektoret qe ofrojne nje mbeshtetje te perbashket. Rruga drejt harmonizimit ne fakt mund te ece me lehte duke pasur nje mbeshtetje sektoriale, metodologji kjo qe mund te aplikohet ne disiplinen e lendeve narkotike.

Megjithese gjithnje e me shume po mendohet per krijimin e nje te drejte penale te perbashket apo rregullimi ligjor per ceshtjet (sektoret) qe jane bere problem nderkombetar, vihen re tkurrjet nga ana e autoriteteve shteterore per te mbajtur sa me te pacenuar legjislacionet si shprehje e sovranitetit te tyre. Keshtu edhe fryma e bashkepunimit134 s'ka

134 Per kete shteti yne ka lidhur marreveshje shumepaleshe dhe dy paleshe si ligj nr.9214, date 1.4.2004 “Per retifikimin e “Marreveshjes se ekstradimit ndermjet Republikes se Shqiperise dhe Republikes Arabe te

58

59

qene ne nivele te larta. Shpesh hetimi gjyqsor, vecanerisht ato komplekse, vonohen ose lihen te kapercehen per qendrime te nje mbyllje te autoriteteve gjyqesore te vendit ku kerkohet. Por jane bere hapa perpara drejt bashkepunimit nderkombetar.

Organizma te tilla si: Interpoli, permbushen detyra konkrete per nje bashkepunim efikas, ndermjet policive te vendeve te ndryshme duke nenshkruar konventa multibilateriale per ekstradimet, si dhe ndihma gjyqesore ne fushen penale. Po ashtu dhe 0KB135 zhvillon prej kohesh nje pune efikase ne drejtim te sensibilizimit te shteteve anetare, per nje bashkepunimin nderkombetar ne luften dhe goditjen e trafikut te lendeve narkotike.

Nuk duhet harruar qe organizmat kriminale nuk kane probleme kufijsh dhe veprojne me siguri te plote ne te gjithe boten Keshtu qe cdo vonese ne bashkepunim nderkombetar per te goditur fenomenin, kthehen ne avantazhe te dukshme per organizime te tilla, te cilat dita dites shnderrohen gjithnje e me shume me efikase dhe te rrezikshme. Ne vazhdimesi te mendimit do te shohim legjislacionet penale te disa vendeve te Europes, menyren e rregullimit ligjor qe ata i kane bere veprave penale te narkotikeve, represionet qe ata ushtrojne mbi organizatat kriminale qe merren me trafikimin e droges se sa afrojne ata me njeri tjetrin dhe divergjencat qe ato kane, te cilat merren dhe nga kushtet dhe menyrat e gjithsecilit vend per te marre masa qe ato i konsiderojne te domosdoshme per te luftuar ne menyre sa me efikase kete krim nderkombetar.

5.2.Veprat penale te narkotikeve sipas Kodit Penal Gjerman Veprat penale ne fushen e narkotikeve sipas Kodit Penal Gjerman136. Ne kapitullin VI parashikohet veprat penale dhe kundervajtjet.

Neni 29 i Kodit Penal Gjerman parashikon:a- Denohet me heqje lirie me 5- vjet ose me gjobe kush:1- Mbjell, prodhon lende narkotike pa leje perkatese, ben tregti me to pa leje tregtimi, importon, eksporton, shet lende narkotike pa lejen perkatese, dorezon ose sjell ne qarkullim, blen ose siguron ne menyre te tjera lende narkotike pa leje perkatese.2-Prodhon nje substance, lende te pergaditur pa leje perkatese.3-Zoteron lende narkotike pa patur nje leje me shkrim per blerjen e tyre.4- Anulluar:5- Ne kundershtim me Nenin 11, paragrafi i i ligjit 2, trajton (perdor) lende narkotike.6- Ne kundershtim me Nenin 13 paragrafi 1:a- Jep me recete, keshillon lende narkotike.b- Jep si medikamente ose ne menyre te drejtperdrejte lende narkotike.7- Ne kundershtim me Nenin 13, paragrafi 2, dorezon ne nje farmaci ose ne nje klinike lende narkotike.8-Ne kundershtim me Nenin 14, paragrafi 5, ben propogande, ose rekomandon lende narkotike.

Egjiptit”.135 Kombet e Bashkuara vlerësojnë se afërsisht 2.5 milion njerëz nga 127 shtete të ndryshme janë trafikuar nëpër botë.136 Legjislacioni ne fushen penale ne Federaten e Gjermanise eshte siguruar nga faqja zyrtare e ministrise se drejtesise ne Gjermani. http://www.bundesjustizamt.de.

59

60

9-Jep te dhena te pa verteta ose jo te plota me qellim zgjatjen e afatit te perdorimit si medikamente te lendeve per vete, per dike tjeter ose per nje kafshe.10-I jep ose i siguron dikujt tjeter nje mundesi blerje ose shitjeje te pautorizuar te lendeve narkotike ose njofton, informon nje mundesi te tille personalisht ose ne menyre publike, shtyn, e nxit dike drejt konsumimit te paautorizuar te lendeve narkotike.11-I jep ose i siguron sipas Nenit 10/a, dikujt tjeter mundesine e konsumimit pa leje te lendeve narkotike, informon, njofton personalisht ose publikishi rreth nje mundesie te konsumimit te lendeve narkotike jashte nje veprimtarie te rregullt te parashikuar nga Neni 10/a.12-Venia ne dispozicion te dikujt tjeter e mjeteve financiare ose epjeseve te pasurise per te kryer nje veper te kundraligjshme sipas pikave 1,5,6,7, 10, 12.13-Venia ne dispozicion te dikujt mjetet financiare ose e pjeseve te pasurise per nje veper te kundraligjshme sipas pikave 15,6,7, 10,11, ose 12.14-Veprimi ne kundravajtje me urdheresen Nr .11, paragrafi 2, Nr. 1, ose pika 13 paragrafi 3, i ligjit 2, Nr. 1 ose 5 per aq kohe sa kjo urdherese ne nje rrethane te caktuar bie ne kundershtim me kete mase denimi.

Dhenia, shitja e shiringave me perdorim te njehershem per konsum droge dhe informacion publik rreth tyre, nuk perbejne nje sigurim mundesie te nje konsumi te lendeve narkotike sipas ligjit 1. Nr. 11.Ne caste te vecanta jepet denim me heqje lirie jo me pak se nje vit.

Nje cast i tille parashtrohet si me poshte:1-N.q.s. autori ne rastin e paragrafit I te Ligjit Nr. 1,5,6,10,11 ose 13 eshte profesionalisht.2-Nepermjet nje vepre penale parashikuar ne paragrafin 1 te Ligjit Nr 1 ne pikat 1,6,7, rrezikon shendetin e me shume se nje personi.(4)-Nese vepra penale e autorit ne rastin e parashikuar nga paragrafi 1 ligjit Nr 1,5,6. shkronja “s” Nr. 10 ose 11, eshte e pa paramenduar denimi parashikon heqje lirie deri ne nje vit ose gjobe .(5)-Trupi gjykues mund te lere jashte vemendjes nje denim te parashikuar nga paragrafet 1,2 ,3 nqs autori prodhon, importon, eksporton, zhvillon, bleu, siguron ose zoteron lende narkotike vetem per vete dhe mbjell, ne sasi te vogel.(6)-Urdheresat137 e paragrafit 1 nr. 1 vihen ne zbatim ne rast tregtie, shperndarje, shitjeje e lendeve narkotike gjithashtu nese vepra penale i referohet lendeve ose pergatitjeve te cilat nuk jane lende narkotike por jepen si te tilla.

Objekte te vepres penale jane: Marredheniet juridike te vendeve nga shteti Gjerman per te garantuar qarkullimin dhe administrimin e lendeve narkotike konform ligjeve ne fuqi. Si objekt material jane te gjitha llojet e drogave por edhe lendet qe megjithese nuk jane lende narkotike jepen si te tilla.

Nga ana objektive veprimet qe formojne veper penale jane te renditura ne nenin 29 ne te gjithe paragrafet e tij qe konsisotjne ne:-Mbjellje, prodhimi i lendeve narkotike, veprime keto qe kryhen pa lejen perkatese, pra mungesa e lejes i ben keto veprime te kundraligjshme dhe subjektet pergjegjes para ligjit.

137 Referuar po sipas legjislacionit gjerman me siper.

60

61

-Berja tregti pa leje tregtimi.-Importimi, eksportimi, shitja e lendeve narkotike pa leje perkatese.-Dorezimi, sjellja ne qarkullim, blerja ose sigurimi ne cdo menyre i lendeve narkotike pa leje perkatese.-Prodhon nje substance lende te pergaditur pa leje perkatese.-Mban lende narkotike pa patur nje leje me shkrim per blerjen e tyre.

Pra sic shihet ligji Gjerman kerkon qe per veprimet e mesiperme personat qe kryejne keto veprime duhet te pajisen me lejen perkatese te organit kompetent konform ligjit. Mospajisja me lejen perkatese dhe kryerja e vetem e njerit prej veprimeve te mesiperme e ben autorin e kryerjes se ketyre veprimeve pergjegjes para ligjit. Megjithese ligji Gjerman ka parashikuar veprimet qe e bejne personin pergjegjes nqs kryhen keto veprime ai s'ka ndaluar vetem aty por ka avancuar me tej duke parashikuar sigurimin ne cdo menyre te lendeve narkotike, pra edhe veprime te tjera qe ne fund te fundit te cojne ne arritjen nga subjekti te rezultati kriminal qe eshte sigurimi i lendeve narkotike. Subjekti eshte i pergjithshem per cdo person qe ka mbushur moshen per pergjegjesi penale dhe eshte i pergjegjshem. Ana subjektive realizohet vetem me dashje.

Paragrafi 6, i nenit 29 ka parashikuar nje subjekt te posacem qe eshte subjekti qe ne ligj eshte autorizuar te jap lende narkotike me recete dhe ai ne kundershtim me ligjin. Jep me recete apo keshillon lende narkotike apo i jep ato simedikamente ose i jep ato ne menyre te drejtperdrejte. Duhet theksuar fakti qe keto veprime ai i ben ne kundershtim me kompetencat qe i jepen apo duke shperdoruar kompetencat e tij.

Pika 7. Parashikon si subjekt personin qe ne kundershtim me Nenin 13 dorezon ne farmaci apo klinike lende narkotike per kafshe.

Pika 8. Ndalon ne menyre te shprehur berjen propogande apo reklamimin e lendeve narkotike ne kundershtim me Nr. 14, paragrafi 5.

Sipas pikes 9 perbejne veprime te kundraligjshme kush jep te dhena te paverteta ose jo te plota, me qellim zgjatjen e afatit te perdorimit si medikamente te lendeve narkotike per vete, per dike tjeter apo per nje kafshe. Qellimi i ketyre veprimeve eshte zgjatja e afatit te perdorimit si medikamente te lendeve narkotike nepermjet dhenies se te dhenave te pa verteta. Pra subjekti tashme per vete, per dike tjeter ape per nje kafshe per te cilat nuk ka nevoje me, te perdor lende narkotike si medikamente, jep te dhena te paverteta per te perfituar lende narkotike. Edhe ne kete rast subjekti eshte i pergjithshem dhe qellimi eshte sigurimi i lendeve narkotike. Nga ana subjektive kemi vetem dashje.

Pika 10 parashikon si veprime te kundraligjshme dhenien apo sigurimin dikujt tjeter te mundesise se blerjes apo shitjes se paautorizuar te lendeve narkotike.Kur njofton apo informon nje mundesi te tille ne mmenyre publike. Shtyn, e nxit dike drejt nje konsumi te paautorizuar te lendeve narkotike.

Pra, jo vetem dhenia apo sigurimi i lendeve narkotike por thjesht dhe dhenia e mundesise

61

62

per te blere lende narkotike e ben subjektin pergjegjes para ligjit, gjithashtu kur informon per nje mundesi te tille ne menyre publike apo nxit nje subjekt drejt konsumit te paautorizuar te lendeve narkotike. Subjekti i kesaj vepre eshte personi qe jep mundesine per te blere lende narkotike ne menyre te paautorizuar, qe njofton nje mundesi te tille ne menyre publike apo nxit nje subjekt per te konsumuar lende narkotike. Qellimi dhe motivet s'kane rendesi. Ana subjektive vetem dashja.

Pika 11: Parashikon si veprime te kundraligjshme kush:1-Jep apo siguron dikujt mundesine e konsumimit pa leje te lendeve narkotike.2-Informon personalisht apo publikisht per nje mundesi te tille. Kjo ndryshon nga pika 10 pasi ne kete pike dhenia e mundesise eshte per te konsumuar dhe jo per te blere apo per te shitur sic parashikon pika 10.

Pika 11 (2). Konsideron si veper penale edhe perpjekjet per te kryer njerin nga veprimet e parashikuara nga pika 1,2,5,6. Pra, penalizohet tentativa.

Pika 12-13. Parashikon si veper penale venien ne dispozicion te dikujt tjeter te mjeteve financiare apo pjeseve te pasurise per te kryer nje veper te kundraligjshme sipas Nr. 1, 5,6,7,10,12,11, 15. Pra, jane keto dy nene qe parashikojne si vepra penale financimin nga ana e nje apo disa personave te veprimeve te kunderligjshme te parashikuara nga pikat 1,5,6,7,10,11,12,15. Kjo eshte shume e drejte pasi financimi i veprimtarive te tilla nxit subjektin qe kryen keto vepra penale me qellim perfitimi. Subjekti ketu eshte i pergjithshem, eshte subjekti qe financon veprimtarine kriminale. Ana subjektive eshte dashja.

Kjo ndryshon nga objekti i temes pasi financimi ketu nuk eshte i organizates kriminale por i nje personi tjeter per te kryer nje nga veprimet e kundraligjshme te parashikuara me siper.

Pika 14: Parashikon qe dhenia apo shitja e shiringave sterile me perdorim te njehershem per perdorim droge dhe information publik rreth tyre nuk perbejne nje siguri publike rreth nje mundesie konsumimi te lendeve narkotike sipas ligjit 1, Nr 11.Pra kush i jep shiringe sterile per konsumim droge nuk konsiderohet se po i jep mundesi dikujt per te perdorur droge. Kjo ndoshta eshte parashikuar ne kete menyre qe konsumatoret e droges te kene mundesi te konsumojne droge me mjete sterile per te mos rrezikuar shendetin nga perdorimi i disahershem i shiringave dhe ne kete menyre te mos penalizohen as personat qe i shesin apo japin keto shiringa.

Por gjithe veprimet e mesiperme per subjektin eshte parashikuar nje mase denimi maksimum 5-vjet ose gjobe.Nje pike mjaft interesante eshte Neni 14 (3) qe parashikon ose rrethanat cilesuese te kryerjes se veprimeve te kundraligshme.Pika 3 e Nenit 14 parashikon: Ne raste te vecanta jepet denimi me heqje lirie jo me pak se 1 vit.

Raste te tilla parashikohen si me poshte:

62

63

1-N.q.s. autori ne rastin e paragrafit 1, ligjit 1 Nr 1, 5,6,10, 11, ose l3 eshte profesionist.2-Nepermjet nje vepre penale te parashikuar ne praragrafin 1, ligji 1 nr.1, 6,7, rrezikon shendetin e me shume se nje personi.

Pra, ne rastin e pare si rrethane e cilesuar del subjekti i cili sipas kuptimit te ligjit e profesionit. Besoj se kuptimi i profesionistit eshte i tille qe ai i ka konsumuar shpesh kete veprime saqe ka fituar aftesi per te konsideruar si profesionist ne menyren se si i realizon veprimet kriminale. Pra rrezikshmeria e subjektit eshte me e madhe dhe per rrjedhoje legjislatori tashme ka parashikuar nje denim minimumi 1-vit, dhe ne maksimum te papercaktuar, pra qe mund te shkoje deri ne masen me te madhe te denimit penal qe parashikon legjislacioni gjerman.

Ne rastin e dyte si rrethane e cilesuar dalin pasojat e kryerjes se vepres penale qe ne rastin konkret jane rrezikimi i shendetit i me shume se nje personi qe tregon nje rrezikshmeri te theksuar si te autorit ashtu dhe te vepres penale dhe masa e denimit eshte me e madhe.N.q.s pika 1,2, e Nenit 14 (3) parashikojne rrethana cilesuese renduese pika 4 parashikon nje rrethane cilesuese lehtesuese.

Ne te parashikohet: Nese vepra e autorit ne rastin e parashikuar nga paragrafi 1, ligji 1, Nr. 1,5,6, shkronjat h Nr. 10 ose 11 eshte i paparamenduar denimi parashikohet me heqje lirie deri ne nje vit ose gjobe.

Pra si rrethane lehtesuese del kryerja e veprimeve te kundraligjshme nga ana e autorit te vepres penale ne menyre te paparamenduar. Paramendimi i vepres penale kerkon kohe si dhe pergatitje ne kohe te nje plani per menyren e ralizimit te vepres penale. Paramendimi per kryerjen e nje krimi e ben vepren penale me te rrezikshme prandaj paparamendimin legjislatori e ka konsideruar si rrethane lehtesuese dhe denimi per kryerjen e vepres penale te paparamenduar eshte i vogel me gjobe ose maksimumi nje vit burgim.

Ne paragrafin 5 te Nenit 14 ( 3 ) parashikohet qe:

Trupi gjykues mund te lere jashte vemendjes nje denim te parashikuar nga paragrafi 1,2 dhe 4 n.q.s. autori prodhon, importon, eksporton, zhvillon, blen, siguron, ose zoteron lende narkotike, vetem per vete dhe ne sasi te vogel mbjell.

Pra, ne baze te ketij paragrafi gjykata mund te mos denoje nje person ku veprimi eshte parashikuar nga Neni 1, i ligjit 1, i kryen per te siguruar lende narkotike per perdorim personal.

Neni 29 (a), parashikon perseri rrethana cilesuese te kryerjes se vepres penale.

I. Me heqje lirie jo me pak se 5- vjet denohet:1-Personi mbi moshen 21-vjec qe jep, rekomandon me recete, ose jep ne menyre te drejtperdrejte si medikamente lende narkotike pa leje perkatese nje personi nen moshen

63

64

18-vjec ne kundershtim me Nenin 13, paragrafi 1.2-Kush ushtron tregti, prodhon, shperndan ose zoteron sasi jo te pakta lendesh narkotike pa patur leje te vlefshme sipas pikes 3, paragrafi 1.

II. Ne rastet me pak te renda jepet denim me heqje lirie nga 3- muaj deri ne 5- vjet.Ne keto raste konsiderohet si rrethana te cilesuara:1-Dhenia si medikamente e lendeve narkotike personave nen 18-vjec pa lejen perkatese, e cila rrit rrezikshmerine shoqerore te vepres penale pasi shkakton pasoja shume negative per shendetin e tij deri ne vdekjen e tij.2-Ushtrimi i tregtise, prodhimi, shperndarja ose zoterimi ne sasi jo te pakta lendesh pa leje. Pra, prodhimi, shperndarja ose zoterimi i sasive te medha te lendeve narkotike rrit rrezikshmerine shoqerore te vepres penale si rrjedhim dhe denimi eshte i rende me maksimum jo me pak se 5-vjet.Kur gjykata anon se rastet qe ka ne shqyrtim nuk jane aq te renda se keto te parashikuara me siper ajo mund te caktoje nje denim me burg nga 3-muaj deri ne 5-vjet.

Neni 30 parashikon:

I.Me heqje lirie jo me pak se 2 vjet denohet kush:1- Mbjell, prodhon ose tregton lende narkotike dhe eshte anetar i nje bande e cila eshte inkriminuar me kryerje ne vazhdimesi te veprave te tilla penale.2-Ne rastin e nenit 29/a, paragrafi 1, vepron si profesionist.3-Jep, rekomandon ose jep si medikamente ne menyre te drejtperdrejte lende narkotike duke shkaktuar ne menyre te papergjegjshme (mendjelehtesisht) vdekjen e personit, importon lende narkotike ne sasi jo te vogla.

II. Ne raste me pak te renda jepet denimi me hegje lirie nga 3- muaj deri 5- vjet.Neni 30/1, parashikon si rrethane te cilesuar anetaresimin e autorit te vepres te parashikuar kur nga 29/1 ne nje bande e cila eshte inkriminuar me kryerjen ne vazhdimesi te veprave penale te tilla.

Pra, autori pervec se kryen nje veper penale konkrete eshte anetar i nje organizate kriminale dhe ky fakt shton rrezikshmerine shoqerore te vepres penale si dhe te autorit te saj. Prandaj edhe denimi qe eshte dhene eshte me minimumin 2-vjet.Tek paragrafi II si rrethane e cilesuar eshte qenia e autorit profesionist e trajtuar edhe me siper.Tek paragrafi III rrethana e cilesuar eshte pasoja qe eshte vdekja por qe vjen nga mendjelehtesia pra pakujdesia e personit te autorizuar me per dhenien e lendeve narkotike si medikamente.Tek paragrafi IV rrethane e cilesuar eshte sasia e lender narkotike qe importohet e cila eshte ne sasi jo te vogel sic shprehet ligji.

Neni 30/a, parashikon:

1-Me heqje lirie jo me pak se 5-vjet denohet kush mbjell, prodhon, tregton, importon, eksporton lende narkotike ne sasi jo te pakta dhe eshte autor i nje bande e cila eshte e

64

65

inkriminuar me kryerjen ne vazhdimesi te veprave te tilla penale .

2-Po aq denohet:a. Personat mbi moshen 18 vjec qe cakton nje tjeter person nen moshen 18-vjec qe te tregtoje pa leje perkatese importoje, eksportoje, shese, shperndaje ose te sjelle ne qarkullim lende narkotike ose te nxise, perkrahe nje nga veprat e mesiperme.b- Kush ben tregti ne sasi je te pakta lendesh narkotike pa leje, importon, eksporton ose siguron lende te tilla dhe mban me vete arme zjarri ose objekte te tilla te pershtatshme per plagosje personi.

3-Ne raste me pak te renda jepet denim me heqje lirie nga 6-muaj deri ne 5-vjet.Edhe ne kete nen sic shihet kemi te parashikuar rrethana cilesuese por ne ndryshim nga Neni 30, eshte nxjerre ne pah edhe sasia e lendes narkotike qe eshte objekt i qarkullimit e cila ne kete cast eshte me e madhe sesa ne Nenin 30, dhe masa e denimit eshte me minimum 5-vjet.

Ne piken 2/1 te Nenit 30/a, si rrethane e cilesuar del shtytja e personit mbi 18-vjec qe te kryeje krime nga nje person nen 18-vjec.Ne piken 2/2 te nenit 30/a si rrethane e cilesuar del berja tregti importim, eksportim lendeve jo ne sasi te vogla dhe subjekti mban me vete arme zjarri apo mjete te tilla te pershtatshme per plagosje personi.Ne te gjtha rastet veprimet e parshikuara sa me siper kryhen me dashje.

Neni 30 ( b ) parashikon:

“Denimi i Nenit 30/a i Kodit Penal vlen gjithashtu kur nje organizate qellimi ose veprimtaria e se ciles eshte shperndarja e paautorizuar e lendeve narkotike e gjykuar sipas kreut 6. Nr. 5 te Kodit Penal, nuk vepron brenda vendit ose vepron jo vetem brenda vendit”.

Ky nen flet per organizata kriminale qe veprojne jo vetem brenda territorit te shtetit Gjerman dhe qellimi i te cilave eshte shperndarja e lendeve narkotike.Objekti i kesaj figure krimi jane marredheniet juridike te vendosura per te siguruar qarkullimin shperndarjen e lendeve narkotike, konform ligjit ne baze te lejeve perkatese.Nga ana objektive kjo figure realizohet me veprime qe konsistojne ne krijimin e organizates kriminale me qellim shperndarjen e droges. Momenti i dyte eshte hyrja e saj ne veprim qe konsiston ne ate qe anetaret e saj fillojne te bejne shperndarjen e lendes narkotike.

Subjekt te kesaj figure krimi jane anetaret e organizates kriminale pa perjashtim me gjithe rolet qe ata kane ne organizate qe jane te pergjegjshem para ligjit dhe qe kane mbushur moshen per pergjegjesi penale. Nga ana subjektive kjo figure krimi realizohet me dashje me qellim shperndarjen e lendeve narkotike qe behet ne menyre te paautorizuar.

Neni 31 parashikon: “Gjykata mund te zbuse denimin sipas gjykimit te saj ose mund te heqe dore nga denimi

65

66

ne rast se:-Autori ne menyre te vullnetshme ndihmon me ane te deshmive qe zoteron ne zbulimin dhe sqarimin e vepres penale.-Autori ne menyre te vullnetshme afron deshmi ne kohen e duhur me qellim qe vepra penale planin e se ciles Ai e di te parandalohet ne kohe”.Pra, kushtet qe duhet te permbushe autori me qellim qe gjykata sipas gjykimit te saj te zbuse denimin apo te heqe dore nga denimi jane:

Ekzistenca e vullnetit apo e deshires se autorit per te ndihmuar ne zbulimin dhe sqarimin e vepres penale. Kete vullnet ai e ekspozon me ane te deshmive qe ai zoteron. N.q.s. vepra penale akoma nuk ka ndodhur autori me ane te deshmive te tij qe duhet ti jape patjeter ne kohen e duhur ndihmon ne parandalimin e vepres penale. Duke patur parasysh keto veprime te autorit te vepres penale ato tregojne qartazi deshiren e tij per te bashkepunuar me drejtesine dhe pendesen e tij per veprimet e kryera me pare. Prandaj gjykata duke i pare keto veprime te autorit ne kompleks dhe rrezikshmerine e veprimeve te kryera prej tij mund te zbuse denimin ose te perjashtoje autorin e vepres penale nga denimi

Neni 31/a i Kodit Penal Gjerman parashikon:

Nese procesi veren nje shkelje ne permbajtje atehere prokurori138 mund te heqe dore nga nje ndjekje penale ne rast se faji i autorit eshte aq i vogel sa qe ne denimin e tij nuk ekziston as nje interes publik dhe se autori mbjell, prodhon, importon, eksporton, trajton, blen ose ne menyra te ndryshme siguron lende narkotike vetem per perdorim personal dhe ne sasi te paskta.

Ne rast se eshte ngritur akuza, atehere gjykata mund te pezulloje procesin me kusht qe sipas paragrafit 1 te marre dhe miratimin e prokurorit dhe te akuzuarit. Miratimi i te akuzuarit nuk eshte i nevojshem ne rast se procesi nuk mund te zhvillohet per arsye te permendura ne nenin 205 qe parashikon rregullin e procesit penal ose neni 232 -233 kur procesi mund te zhvillohet ne mungese te te akuzuarit. Sentenca jepet nepermjet nje vendimi qe eshte i pakuntestueshem.

Duhet te hiqet dote nga nje ndjekje penale ne se autori i vepres eshte brenda hapesires se konsumit te droges per perdorim personal qe sipas pikes 10/a mund te mos merret parasysh apo zoteron nje sasi te paket lende narkotike per perdorimine tyre.

Neni 31/a parashikon te drejten e prokurorit per te hequr dore nga ndjekja penale ne rast se faji i autorit eshte aq i vogel dhe se per denimin e tij nuk ka asnje lloj interesi publik si dhe kur autori siguron droge nje njeren nga menyrat e parashikuara ne nenin 30/a vetem per qellim perdorimi personal dhe ne sasi te pakta. Por ne rast se eshte ngritur akuza gjykata mund te pezulloje procesin vetem pasi merr miratimin e prokurorit dhe te te akuzuarit. Miratimi i te akuzuarit nuk kerkohet kur gjykimi zhvillohet ne mungese, n.q.s. nje person kapet me nje sasi droge qe eshte brenda hapesires se konsumit te droges per perdorim personal ndaj tij duhet te hiqet dore nga ndjekja penale.

138 Po sipas Kodit Gjerman.

66

67

Deri tani parashtruam krimet ne lidhje me narkotiket ne vazhdimesi te temes do te trajtojme kundravajtjet dhe autoret e tyre.

Neni 32 i Kodit Penal Gjerman parashikon:I. Trajtohen si kundravajtes kush me qellim apo paramendim:1-Nuk denoncon pjesmarrjen ne qarkullimin e lendeve narkotike.2-I bashkangjiten te dhena te pa verteta nje kerkese.3-Ne kundershtim me Nenin 11/1 i Ligjit, Importon, eksporton lende narkotike pa u miratuar leja.4-Ne kundershtim me Nenin 12/1 shperndan lende narkotike ose nuk informon ne menyre te sakte, te plote dhe menjehere ose nuk konfirmon marrjen e tyre.5-Ne kundershtim me Nenin 14/1 nuk percakton apo karakterizon lende narkotike sipas rregullave.6-Ne kundershtim me Nenin 16/1 nuk asgjeson sipas rregullave lendet narkotike nuk ruan sipas rregullave nje protokoll per to ose ne kundershtim me Nenin 1 /2 nuk dergon lendet narkotike per asgjesim.7-Ne kundershtim me Nenin 17/3 nuk mban shenime apo llogari financiare mbi lendet narkotike ne kundershtim me nenin 24 nuk informon sakte menjehere dhe plotesisht mbjelljen e narkotikeve.8-Fut nje nje dergese postare lende narkotike megjithese kjo lloj dergese eshte e ndaluar nepermjet nje kontrate te postave mbare boterore dhe nje marreveshje te kompanive postare.II. Kundravajtjet mund te denohen me gjobe deri ne 50 (pesedhjete) mije DM139.III. Autoriteti administrativ ne baze te nenit 36/1 te Ligjit "Mbi kundravajtjet eshte: "Instituti Federativ per Mjetet Sheruese dhe Medikamentet" per aq kohe sa ky zbatohet nga ky institut. Pra sic shihet per kundravajtjet e mesiperme vendoset gjobe dhe autoriteti administrativ qe merret me to eshte Instituti Federativ per Mjetet Sheruese dhe Medikamentet.

Kjo eshte nje ekspoze e shkurter e legjislacionit Gjerman ne lidhje me krimet dhe kundravajtjet ne fushen e narkotikeve dhe denimet per to qe sic pame ishin te percaktuar ne maksimum dhe minimum.

5.3.Veprat penale te narkotikeve sipas Kodit Penal te Kosoves140

Brenda ne Kosove trafiku i droges nuk eshte me permasa me te medha se ne pjesen tjeter te Jugosllavise. Epersi ka trafiku i heroines dhe droga vjen nga Turqia nga Shqiperia ose nga Maqedonia. Ne tetor 1997 ne Prishtine shkaterrohet nje rrjet trafikantesh te cilet furnizoheshin ne Shqiperi kalonin nepermjet Prishtines duke e shitur nje pjese te droges ne Serbi dhe pjesen tjeter e nisnin drejt Evropes Perendimore.

139Sipas legjislacionit gjerman te gjitha dispozitat qe sanksiononin vendosjen e gjobave ne shuma te caktuara monetare kane ndryshuar ne monedhen europiane me pranimin e shtetit federal gjerman te monedhes euro.140 Kodi Penal i Kosovës dhe Kodi i Procedurës Penale i Kosovës, Marjan Dodaj, Prizren, Kosove, publikuar ne http://www.scribd.com.

67

68

Ndersa jashte teritorit te Kosoves141 kosovaret kane krijuar grupe te fuqishme kriminale qe merren me trafikun e droges.Sipas policise Zviceriane 90% e heroines qe qarkullon ne teritorin Zvicerian futet nga kosovaret. Nga arrestimet e kosovareve te kryera ne Zvicer u vu re se nje numer rrjetesh punonin familjarisht, nje anetar i familjes ne Kosove nje tjeter ne Zvicer nje i trete ne Gjermani ose ne Sllovaki.

Sot ne Kosove po merren te gjitha masat ne luften kunder krimit te organizuar i cili eshte bere nje problem shqetesues edhe per to. Kryeadministratoti i Kosoves Mihail Shtajner ka nenshkruar nje dekret ne te cilin jepen nje varg autorizimesh te reja policise se UNMIK-ut ne kuadrin e luftes kunder krimit te organizuar. Ne kete rregullore e cila parasheh marrjen e masave teknike per pergjim dhe hetime do ti mundesohet policise te marre te gjitha masat sikunder jane: Nderhyrja ne telekomunikacion, kontrolli i dergesave postare, fotografimi ose xhirimi i fshehte dhe se fundi pergjimi i rrjetit kompjuterik. Edhe qeveria e Kosoves eshte shprehur se duhet te beje lufte te pakompromis ndaj krimit te organizuar por dhe formave te tjera te krimit duke e konsideruar ato si rrezikun me te madh per te ardhmen e Kosoves.

Deri ne vitin 2004, Kosova nuk ka pasur nje ligj te ri penal i cili mund te rregulloje veprat penale ne fushen e drogave. Veprat penale ne fushen e narkotikeve rregullohen nga ligji penal i ish Jugosllavise i vitit 1977. Ne nenin 245 te ketij ligji behet fjale per trafikimin, prodhimin, shitjen e narkotikeve, kultivimin e bimeve narkotike, venien ne qarkullim dhe perpunimi i paautorizuar te substancave narkotike, nxitjen dhe shtytjen ne perdorimin e pijeve narkotike dhe psikotrope, dhe nxitja e personave te mitur per konsumimin e pijeve narkotike.

Kosova nuk ka nje ligj te vetin per prodhimin e narkotikeve, ndersa me hyrjen ne fuqi te Kodit te Perkohshem Penal te Kosoves me 6 prill 2004, rregullohet ceshtja e krimit te organizuar me narkotike. Tani Kosova e ka edhe Kodin Penal. Per pjesen me te madhe te gjykatesve dhe prokuroreve te Kosoves per sa i perket ceshtjeve te drogave ne fushen e narkotikeve dhe denimit ata jane te mendimit se denimet duhet te jene me te rrepta. Nese krahasojme denimet qe parashikinte ligji penal i vjeter i ish- Federates te Jugosllavise i cili u aplikua me Rregulloren e Administratorit te Perkohshem te Kls-se, 1999/24, deri me hyrjen ne fuqi te Kodit te Penal te Kosoves me 6 prill 2004, Kod i cili eshte edhe me i rrepte me denime, trajton ne menyre me te detajuar ceshtjen e narkotikeve dhe parashikon denime qe ne varesi te rasteve, mund te shkojne tre gjer kater vjet denime me shume se denimet e parashikuara nga ligji qe zbatohej aktualisht ne Kosove deri me 6 prill 2004.

Per sa i perket abuzimit, konsumimit dhe keqperdorimit te narkotikeve, Kosova i afrohet Evropes. Bazuar ne nje raport te hershem te Organizates Boterore te Shendetesise, dhe qe nje raport me te ri ende nuk ka, rritja e perdoruesve te drogave ne Kosove ka arritur shifrat 141 V. Latifi “Kriminalistika Prishtine“ viti 2001, fq.67.

 

68

69

e pjeseve te tjera te Evropes ne nje periudhe shume te shkurter pas luftes te vitit 1999. Pas mbarimit te luftes ne Kosove, shqyrtimi i pare per kete lloj krimi eshte mbajtur prane Gjykates se Qarkut ne Prishtine dhe ajo kishte te bente me keqperdorimin e paligjshem te narkotikeve dehes. Kjo ka qene edhe ceshtja e pare e kesaj gjykate ku trupi gjykues vendosi per tre persona te akuzuar per veprat penale ne fushen e narkotikeve, denimin me kohe zgjatje prej gjashte muajve.

Ne fushen e tregtimit te narkotikeve, mendojme se per zbulimin e tyre nevojiten investime ne kuader te sherbimit policor142. Po ashtu sipas rregulloreve te reja te UNMIK-ut, te standardizuara me ato te vendeve te Evropes perendimore shume kriminele jane maksimalisht te mbrojtur, gje qe kjo nuk i perket realitetit ne fushen e drejtesise se Kosoves. Sipas mendimit tone ne nje mase jo te vogel kjo gjendje eshte pasoje e pozites qe ka aktualisht Kosova.

Kosova nen administrimin e perkohshem te Kombeve te Bashkuara UNMIK-ut nuk e ka Kushtetuten e vet, por Kornizen kushtetuese e cila eshte e pastandardizuar, pa pjesen parimore dhe shume pak normative, pasi qe te gjitha kushtetutat e shteteve te ndryshme ne bote, ne kushtetutat e veta e kane pjesen parimore dhe ate normative, ku ne pjesen parimore jane te standardizuara te drejtat dhe lirite e njeriut dhe te drejtat e individit qe te disponoje me vetveten. Prandaj edhe ne rastin e vet konsumimit te pijeve narkotike nuk do te duhet te ndeshkoheshin me sanksione juridiko-penale, por do te duhej te behet mjekimi dhe sherimi i tyre dhe kthimi i tyre ne kushte jetesore normale, sepse ne te kunderten do te

veshtiresohet mjekimi dhe sherimi i tyre.

5.3.1 Rregullimi juridik i ketyre veprave penale sipas Kodit Penal te Kosoves

Edhe ne Kosove ne kohen e fundit verehet nje invazion dhe perhapja me permasa te medha i prodhimit dhe shitjes te narkotikeve ne menyra te jashteligjshme. Republika e Kosoves se fundi ka miratuar Kodin e Ri Penal143 ne te cilin ka parashikuar nje Kre te vecante per trajtimin e veprave penale te narkotikeve. Kjo dukuri qe ka pasoja me permasa te renda me karakter shendetesor, shoqeror, ekonomik, familjar e personal per ata persona qe abuzojne me narkotike te ndryshem. Keto pasoja kushtezuan Administraten e UNMIK-ut qe te ndermarre masa qe kjo ceshtje te rregullohej edhe ne Kosove me norma ligjore. Keshtu qe ka nxjerre Kodin Penal te Kosoves i cili hyre ne fuqi me 6 prill 2004 dhe percakton disa dispozita lidhur me veprat penale ne fushen e narkotikeve qe kane te bejne me blerjen, posedimin, shperndarjen dhe shitjen e paautorizuar te narkotikeve te rrezikshem dhe te substancave narkotike psikotrope, prodhimin dhe perpunimin e paautorizuar te ketyre substancave narkotike te rrezikshme.

Me miratimin e Kodit te Ri Penal te konstatojme se eshte zgjeruar gama e veprimtarise dhe e substancave per te cilat denohet cdo lloj veprimi i kryer me to. Keshtu sipas nenin

142 Personeli i policise vendase te Kosoves sepse te ardhurat qe ata realizojne ne krahasim me Policine nderkombetare jane me te vogla se te atyre nderkombetare.143 Kodi Penal i Kosoves botuar ne Gazeten Zyrtare te Republikes se Kosoves, Nr. 19 date 13 Korrik 2012.

69

70

273144 paragrafi i I konstatojme se jane shtuar edhe “substancat analoge” duke zgjeruar listen e substancave te rrezikshme. Njekohesisht, sipas pikes 4 te ketij neni eshte dhene edhe perkufizimi i termit “substanca analoge”. Sipas paragrafit te dyte te ketij neni konstatojme se jane shtuar llojet e veprimeve me te cilat realizohet ose mundesohet kryerja e vepres penale duke synuar inkriminimin e te gjitha veprimeve dhe dhenien e drejtesise ne luften kunder trafikimit te lendeve norkotike. Gjithashtu, po sipas kesaj pike konstatojme se ligjvenesi kosovar ka vendosur nje denim me te ashper per kete veper penale me pikesynimin e luftes efektive kunder kesaj vepre penale.

Ne planin nderkombetar ne luften kunder droges, prodhimit, trafikimit, shitjes dhe formave te tjera te perdorimit te lendeve narkotike psikotrope te cilat paraqesin rrezik te theksuar shoqeror per jeten e shendetin e njeriut, doli ne pah nevoja per disa ndryshime dhe plotesime qe u bene me ratifikimin e konventave e gjithe kjo duke u mbeshtetur ne Ligjin per prodhimin dhe per qarkullimin e narkotikeve. Ky ligj parashikon dispozitat themelore, kushtet e prodhimit, importit dhe eksportit te narkotikeve kushtet e qarkullimit te narkotikeve, evidenca edhe mbikeqyrja e prodhimit dhe e qarkullimit te narkotikeve dhe dispozitat ndeshkimore me gjobe dhe per kundervajtje.

Neni 273 i Kodit Penal te Kosoves parashikon:

Blerja, posedimi, shpërndarja dhe shitja e paautorizuar e narkotikëve, substancave psikotrope dhe analoge.1.Kushdo që pa autorizim blen ose posedon me qëllim të shitjes apo shpërndarjes, ose ofron për shitje substanca apo preparate të cilat janë shpallur me ligj si narkotikë, substanca psikotrope apo substanca analoge, dënohet me gjobë dhe me burgim prej dy (2) deri në tetë (8) vjet . 2. Kushdo që pa autorizim shpërndan, shet, transporton, dorëzon, ndërmjetëson, dërgon ose dërgon në transit substanca apo preparate të cilat janë shpallur me ligj si narkotikë, substanca psikotrope ose substanca analoge, me qëllim të shpërndarjes, shitjes ose ofrimit

144 Neni 273 Blerja, posedimi, shpërndarja dhe shitja e paautorizuar e narkotikëve, substancave psikotrope dhe analoge.1. Kushdo që pa autorizim blen ose posedon me qëllim të shitjes apo shpërndarjes, ose ofron për shitje substanca apo preparate të cilat janë shpallur me ligj si narkotikë, substanca psikotrope apo substanca analoge, dënohet me gjobë dhe me burgim prej dy (2) deri në tetë (8) vjet . 2. Kushdo që pa autorizim shpërndan, shet, transporton, dorëzon, ndërmjetëson, dërgon ose dërgon në transit substanca apo preparate të cilat janë shpallur me ligj si narkotikë, substanca psikotrope ose substanca analoge, me qëllim të shpërndarjes, shitjes ose ofrimit për shitje, dënohet me gjobë dhe me burgim prej dy (2) deri në dymbëdhjetë (12) vjet.3. Kushdo që pa autorizim eksporton ose importon substanca apo preparate të cilat janë shpallur me ligj si narkotikë, substanca psikotrope ose substanca analoge, dënohet me gjobë dhe me burgim prej tre (3) deri në dhjetë (10) vjet.4. Për qëllime të këtij kapitulli, shprehja “analog” nënkupton çfarëdo substance e cila nuk është e autorizuar dhe struktura kimike e së cilës është esencialisht e ngjashme me atë të substancave apo preparateve që janë shpallur si narkotikë ose substanca psikotrope dhe efektet e të cilave i riprodhon.5. Substancat narkotike, substancat psikotrope ose substancat analoge dhe mjetet për prodhimin, shpërndarjen apo transportimin e tyre konfiskohen.

70

71

për shitje, dënohet me gjobë dhe me burgim prej dy (2) deri në dymbëdhjetë (12) vjet.3. Kushdo që pa autorizim eksporton ose importon substanca apo preparate të cilat janë shpallur me ligj si narkotikë, substanca psikotrope ose substanca analoge, dënohet me gjobë dhe me burgim prej tre (3) deri në dhjetë (10) vjet.4. Për qëllime të këtij kapitulli, shprehja “analog” nënkupton çfarëdo substance e cila nuk është e autorizuar dhe struktura kimike e së cilës është esencialisht e ngjashme me atë të substancave apo preparateve që janë shpallur si narkotikë ose substanca psikotrope dhe efektet e të cilave i riprodhon.5. Substancat narkotike, substancat psikotrope ose substancat analoge dhe mjetet për prodhimin, shpërndarjen apo transportimin e tyre konfiskohen.

Objekti i kesaj vepre penale jane marredheniet juridike te vendosura ne territorin e Kosoves145 per te garantuar qarkullimin dhe administrimin, shitjen, blerjen konform ligjeve ne fuqi, gjithashtu perderisa thame qe legjislatoret i kane futur keto figura krimi ne kreun e XXIII veprat penale kunder te narkotikeve kunder shendetit si objekt grupor do te jete dhe shendeti i personit qe cenohet nga konsumimi i droges.

Nga ana objektive kjo veper penale realizohet me veprime aktive kriminale qe konsistojne ne:1-Shitje, blerje ose posedim me qellim shitje, shperndarje apo ofrim per shitje droge te paligjshme.2- Shperndarje, shitje, transportim ose dorezim me qellim shperndarje, shitjeje ose oferte per shitje te droges se paligjshme.3- Importim apo eksportim i droges se paligjshme.Sic shihet per piken 1 te nenit 273 te Kodit Penal parashikohet nje denim me i vogel pasi ketu shitja apo blerja behet me qellim shitje, ndersa tek e dyta me qellim shperndarje dhe ndoshta per shperndarjen e droges se paligjshme nga konsumatori, legjislatori e ka konsideruar me te rrezikshme. Subjekti i vepres penale eshte i pergjithshem, pra personi qe ka mbushur moshen per pergjegjesi penale dhe i pergjegjshem, Ana subjektive. Veprimet e kundraligjshme kryhen me dashje me qellim perfitimi material megjithse nje gje e tille nuk del ne menyre te shprehur nga dispozita por ajo parashikon si qellime ate te shitjes apo shperndarjes qe ne fund te fundit realizohen per nje qellim te vetem ate te sigurimit te nje fitimi material sa me te madh.

Neni 279 i Kodit Penal146 eshte nje dispozite e re qe parashikohet per here te pare ne ndryshim nga nenet e meparshme te Kodeve Penale qe kane vepruar ne Kosove. Keshtu legjislatori ka menduar te hartoje nje dispozite te vecante ne menyre qe te parashikoje nje lufte sa me eficente kunder krimit te organizuar ne fushen e trafikimit te lendeve narkotike

145 I. Saliu, “Kodi Penal i Kosovës – Akt me Rëndësi Historike, Juridike, Politike dhe Shtetërore”, Tribunë Juridike, viti 2004, nr. 46, fq. 100.

146 “Neni 279 Organizimi, drejtimi apo financimi i trafikimit të narkotikëve apo substancave psikotrope1. Kushdo që organizon, drejton apo financon ndonjë prej veprave penale nga ky Kapitull, dënohet me burgim prej dy (2) deri në dhjetë (10) vjet.2. Kur vepra penale nga paragrafi 1. i këtij neni përfshin sasi të madhe të narkotikëve apo substancave psikotrope, kryesi dënohet me burgim prej tre (3) deri në pesëmbëdhjetë (15) vjet.”

71

72

e cila eshte klasifikuar si industria me fitimprurese mbareboterore e kryer nga organizatat kriminale. Dihet dhe eshte provuar shkencerisht se krimet e kryera nga organizatat kriminale jane me te sofistikuara dhe me kryerjen e ketyre lloje krimeve realizohen me shume perfitime nga organizatat kriminale dhe njekohesisht keto lloje krimesh jane me te veshtira per tu zbuluar nga agjencite e luftes kunder krimit. Per keto arsye ligjvenesi ka hartuar nje dispozite te vecante ne menyre te ashpersoje denimin per subjektet e posacme te kesaj vepre penale qe jane pjesemarresit e organizatave kriminale dhe meritojne nje denim me te ashper se subjektet e pergjithshem te kesaj vepre penale. Ne kete dispozite parashikon kryerjen e veprimeve te mesiperme ne rrethana te cilesuara sic jane: a-Personi vepron si pjestar i grupit apo i organizates kriminale eshte konsideruar si rrethane cilesuese ne kete rast pjesmarrja e autorit ne nje organizate kriminale pra, nje grup kompakt te organizuar mire me plane te parapergaditura per ushtrimin e ketij trafiku gje qe perben nje shkalle rrezikshmerie te larte te vepres penale dhe te autorit te vepres penale.b-Personi eshte sipas nenit 281 te Kodit Penal147 anetar i sherbimit te policise apo pergjegjes per zbatimin e ligjeve. Pra, ne rastin konkret autori vepres penale eshte anetar i sherbimit te policise apo pergjegjes per zbatimin e ligjeve, keshtu qe mundesia e tij per te realizuar nje veper penale te tille eshte me e lehte pasi detyra e ngarkuar i jep lehtesi veprimi subjektit dhe ai duke shperdoruar apo duke e perdorur ate ne funksion te vepres penale realizon veprat penale te parashikuara ne nenet e mesiperme. Me ane te ketij paragrafi legjislatori eshte munduar te godase te gjithe funksionaret e policise qe vene detyrat e tyre ne funksion te kryerjes se veprave penale te tilla.c-Personi ushtron funksion publik dhe vepra kryhet gjate ushtrimit te atij funksioni. Kjo eshte e njejte me paragrafin e mesiperm pra, personi duke shperdoruar detyren realizon vepren penale te parashikuar por ne kete rast funksioni i personit eshte funksion publik.d-Personi perdor ose kercenon te perdore dhunen ose armen gjate kryerjes se vepres. Si rrethane e cilesuar na del realizimi i vepres penale me arme ose dhune qe do te thote nje rrezikshmeri shoqerore e larte pasi subjekti kriminal ne cdo moment per te arritur rezultatin kriminal qe ai deshiron mund tu shkaktoje personave te tjere dhune apo tu vere

147 “Neni 281 Nëse vepra penale nga nenet 273, 274, 275, 276 ose 278 të këtij Kodi kryhet në një ose më shumë nga rrethanat në vijim, kryesi dënohet me gjobë dhe me burgim prej tre (3) deri në pesëmbëdhjetë (15) vjet, nëse:1.1. kryesi vepron si anëtar i grupit; 1.2. kryesi është person zyrtar në keqpërdorim të pozitës apo autorizimeve të tij;1.3. kryesi përdor ose kanos se do ta përdorë dhunën ose armën;1.4. vepra kryhet në dëm ose duke e shfrytëzuar viktimën e ndjeshme;1.5. dërgesa, ngarkesa, kontejneri ose mjeti i planifikuar për një operacion humanitar është përdorur për transportimin e paligjshëm të narkotikëve, substancave psikotrope ose substancave analoge;1.6. personi ka përzier substancat narkotike, substancat psikotrope ose substancat analoge me substanca të tjera të cilat e shtojnë rrezikun për shëndetin; 1.7. vepra është kryer brenda perimetrit prej treqind e pesëdhjetë (350) metrash nga shkolla apo mjedisi tjetër që përdoret nga fëmijët ose brenda perimetrit prej treqind e pesëdhjetë (350) metrash nga cilido institucion i edukimit;1.8. vepra penale kryhet brenda institucionit korrektues;1.9. vepra penale përfshin sasi të mëdha të narkotikëve, substancave psikotrope ose substancave analoge.2. Substancat narkotike, substancat psikotrope ose substancat analoge dhe mjetet për prodhimin, shpërndarjen apo transportimin e tyre konfiskohen.”

72

73

atyre ne rrezik edhe jeten nepermjet perdorimit te armes.e-Vepra kryhet duke perdore te miturin ose ne dem te te miturit. Ne te dy rastet eshte vene ne mbrojtje i mituri i cili nga shkalla e zhvillimit intelektual nuk ka aftesi te kuptoje si nje i rritur rrezikshmerine e veprimeve qe kryen dhe kjo situate perdoret nga te tjeret per te futur ate ne rrugen e krimit, ndersa kur si viktime eshte i mituri perseri shkalla e rrezikshmerise se vepres eshte e madhe pasi vihet ne rrezik shendeti i te miturit.f-Vepra eshte kryer ndaj nje personi me dobesi personale i shkaktuar prej moshes, semundjes, pamundesise fizike apo mendore ose crregullimit apo shtatzanise, gje qe ka qene nje fakt i njohur ose i dukshem148 per kryeresin. Pra, nepermjet kesaj pike jane vene ne mbrojtje personat qe per shkak te gjendjes se tyre personale sic eshte: mosha, semundja aftesia fizike apo mendore, shtatzania bien me lehte viktime te konsumit te droges ndoshta per te lehtesuar gjendjen ne te cilen ata ndodhen. Subjekti i vepres penale do te denohet sipas kesaj pike vetem n.q.s ai e di gjendjen e ketyre personave pasi ai eshte nje fakt i njohur ose i dukshem per kryeresin dhe perseri ai kryen veprime te tilla kriminale ndaj ketyre personave.g -Dergesa, ngarkesa, kontenieri ose mjeti i planifikuar per nje operacion humanitar eshte perdorur per transportimin e paligjshem te droges. Ketu legjislatori per shkak te rendesise dhe humanizmit te operacioneve humanitare dhe per shkak se ato kontrollohen me pak se operacionet tregtare ka parashikuar si rrethane cilesuese perdorimin e tyre per transportin e paligjshem te droges.h-Personi ka hedhur ne droge substanca qe kane shtuar rrezikun ndaj shendetit. Shpesh here eshte vene re se shperndaresit e droges per arsye fitimi e perziejne drogen me substanca te tjera te rrezikshme per shendetin dhe prandaj duke pare si marredhenien juridike me te rendesishme per tu mbrojtur jeten dhe shendetin e personit ai ka parashikuar kete rrethane per te mbrojtur konsumatorin e droges nga rreziku qe mund ti vije atij ne nje perzierje te tille te droges. i-Personi e intoksikon personin tjeter pa dijenine e tij. Per shkak se perdorimi i droges per here te pare dhe ne doza te forta tek nje person qe s'ka konsumuar droge me pare mund te sjelle pasoja per jeten dhe shendetin e tij si dhe pe te mbrojtur vullnetin e personave per te mos konsumuar droge eshte vendosur si rrethane cilesuese intoksikimi pa dijeni e personit qe mund te behet ne rrethana te ndryshme por qe nuk kane rendesi per kualifikim juridik te vepres. Shkalla e denimit kur vepra kryhet ne rrethana te cilesuara eshte shume e larte qe shkon nga 3 deri ne 13 vjet.Subjekti eshte i posacem ne rastin e pare eshte nje anetar i organizates kriminale ose sherbimit te policise ndersa ne te dytin nje person i ngarkuar me funksion publik.

Sipas nenit 274 i Kodit Penal te Kosove149 percaktohet se prodhimi dhe përpunimi i

148 A. Vokshi “Nuk ka veper penale nuk ka denim pa ligj. Jeta Juridike nr. 2 Tirane Dhjetor 2005 Fq. 79.149 Prodhimi dhe përpunimi i paautorizuar i narkotikëve, substancave psikotrope, analoge apo veglave, pajisjeve apo materialeve narkotike1. Kushdo që pa autorizim prodhon, kultivon, përpunon, nxjerr ose përgatit substanca apo preparate që janë shpallur si narkotikë ose substanca psikotrope, dënohet me gjobë dhe me burgim prej një (1) deri në dhjetë (10) vjet. 2. Kushdo që pa autorizim prodhon, kultivon, përpunon, shet ose ofron për shitje substancën analoge, dënohet me gjobë dhe me burgim prej gjashtë (6) muaj deri në tre (3) vjet.3. Kushdo qe prodhon, transporton ose shpërndan preparate duke e ditur se ato do të përdoren për prodhim

73

74

paautorizuar i narkotikëve, substancave psikotrope, analoge apo veglave, pajisjeve apo materialeve narkotike objekti i te cilave jane marredheniet juridike te vendosura per te garantuar ligjshmerine e prodhimit dhe perpunimit te droges. Objekt material i vepres penale jane te gjitha llojet e droges se paligjshme si dhe analogu qe ne kuptimin e kodit do te kuptojme cfaredo substance qe nuk eshte lejuar pasi struktura kimike e se ciles eshte thelbesisht e ngjshme me drogen e ndaluar e cila prodhon efekte psikoaktive.

Ana objektive. Kjo veper penale realizohet me veprime aktive kriminale qe konsistojne ne:1-Kultivimin prodhimin, apo pergatitje per shitje, shperndarje ose oferte per shitjen e droges se paligjshme;2-Perpunimi ose shitja e paautorizuar e nje anologu me qellim shitjen ose oferte per shitje veprim per te cilin parashikohet nje denim me gjobe ose me burgim nga 6 muaj deri ne 3 vjet.Kryerja e vetem njerit prej veprimeve te mesiperme e konsumon plotesisht vepren penale, nuk kerkohet ardhja e ndonje pasoje konkrete mjafton kryerja e njerit prej veprimeve te mesiperme.3-Gjithashtu kjo figure krimi realizohet edhe nepermjet shitjes apo furnizimit me pajisje per prodhim, kultivim, perpunimi apo trafikim te lendeve narkotike, mjafton pajisja me kete pajisje qe te konsumohet kjo figure krimi dhe n.q.s. subjekti, kultivon, prodhon, trafikon, vepra e re do te konkuroje me kete veper.

Subjekti i vepres penale eshte i pergjithshem per cdo person qe ka mbushur moshen per pergjegjesi penale dhe eshte i pergjegjshem.

Ana subjektive realizohet me dashje, me qellim shperndarjen e droges narkotike apo te nje analogu tjeter me qellim final realizimin e sa me shume fitimeve.

Me poshte po paraqesin rregullimin e ri te kesaj lloj vepre penale: (1) Kushdo qe pa autorizim sjell ose posedon me qellim shitje, shperndarje ose ofron per shitje substance a preparate te cilat jane shpallur te rrezikshme, narkotike dhe substance psikotropike, denohet me gjobe dhe me burgim prej nje deri ne tre vjet. (2) Kushdo qe pa autorizim shperndan, shet transporton ose dergon substance apo preparate te cilat jane shpallur te rrezikshme, narkotike ose substance psikotrope me qellim shperndarje, shitjeje ose oferte per shitje, denohet me gjobe dhe burgim deri ne tete vjet.(3) Kushdo qe pa autorizim eksporton ose importon substance a preparate te cilat jane shpallur te rrezikshme, narkotike ose substance psikotrope denohet me gjobe dhe me burgim prej tre deri ne dhjete vjet.

ose përpunim të paautorizuar të narkotikëve apo substancave psikotrope, dënohet me burgim prej dy (2) deri në dhjetë (10) vjet. 4. Kushdo që pa autorizim prodhon, transporton, shpërndan, shet ose furnizon me vegla, pajisje apo materiale narkotike, duke ditur se këto janë përdorë ose do të përdoren për kultivim, prodhim, përpunim, trafikim apo përdorim të paautorizuar të çfarëdo substance ose preparati të cilat janë shpallur si narkotikë, substanca psikotrope apo analoge, dënohet me gjobë dhe me burgim prej një (1) deri në dhjetë (10) vjet.5. Substancat narkotike, substancat psikotrope ose substancat analoge dhe mjetet për prodhimin, shpërndarjen apo transportimin e tyre konfiskohen.

74

75

(4) Nese vepra penale nga paragrafi 1, 2 ose 3 i ketij neni kryhet ne nje ose me shume rrethana te meposhtme, kryeresi denohet me gjobe dhe me burgim prej tre deri ne pesembedhjete vjet kur: 1. Kryeresi vepron si anetar nje grupi; 2. Kryeresi eshte anetar i forcave policore ose pergjegjes per zbatimin e ligjit; 3. Kryesi eshte person zyrtar i cili vepron gjate ushtrimit te detyrave te tij; 4. Kryeresi perdor ose kercenon se do te perdore dhunen ose armen gjate kryerjes se vepres; 5. Vepra kryhet duke e shfrytezuar femijen ose ne dem te personit te tille; 6. Vepra eshte kryer kunder personit posacerisht te ndjeshem si rezultat i moshes, sernundjes, paaftesise fizike apo mendore ose crregullimit apo shtatzenise, gje qe ka qene nje fakt i njohur ose i dukshem per kryeresin;7. Dergesa, ngarkesa, kontejneri ose mjeti i planifikuar per nje operacion humanitar eshte perdorur per transportimin e paligjshem te narkotikeve ose te substancave psikotrope; 8. Personi ka perzier substanca narkotike dhe psikotrope me substanca te tjera, me crraste ka shtuar rrezikun per shendetin e njeriut dhe 9. Personi e intoksikon personin tjeter me substanca narkotike ose psikotropike pa dijenine e tij.

Sipas ketij neni 273 shprehja "analoge" eshte cila do substance e cila nuk eshte e lejuar dhe struktura kimike e se ciles eshte dukshem e ngjashme me ate te drogave ose substancave apo preparateve qe jane shpallur te rrezikshme si narkotike ose substanca psikotropike efektet e te cilave i riprodhon.

Sipas dispozites te ketij neni 273, per prodhimin dhe perpunimin e droges se ndaluar parashihen denime me gjobe dhe burgim dhe denim te larte kapital per prodhimin dhe perpunimin e droges se ndaluar qofshin ato natyrore, artificiale ose sintetike duke fituar prodhimet finale te drogave dehese apo pijeve narkotike per cfare caktojne subjektet e autorizuara qe mund te disponojne droga te ndryshme dehese dhe me kete nuk eshte veshtire te kuptohet dhe te gjykohet rasti i personave qe kryejne vepra penale ne fushen e narkotikeve, por nuk flasin konkretisht per shkallen e pergjegjesise se personave qe i prodhojne, per shembull kanabis sativa per nevoja te veta personale, per prodhimin e litareve apo te stofrave te ndryshme per veshmbathje apo per stava shtepiake per mbulesa te paradhomave apo te korridoreve shtepiake, ose kur prodhon bime narkotike per shitje nga ana e bujqve te cilen bime narkotike e prodhojne, mirepo, qe ne te dy rastet kryeresi i vepres penale, denohet, sepse qe te dy keto veprime jane te jashteligjshme, ne te kunderten nese ate e perpunon dhe e dine se eshte droge e ndaluar, denimi do ti caktohet me burg maksimal sikurse e parashikon dispozita ligjore ne fushen e narkotikeve.

Sipas disa mendimeve juridike shqiptare si ne Shqiperi edhe ne Kosove dhe jashte trojeve shqiptare, kur personi prodhon per vete, duhet ti jepet denimi me i lehte, ndersa kur prodhon per tregtim te jashteligjshem dhe abuzime ne forma te ndryshme, ai duhet te denohet me burg me nje kohezgjatje me te larte, ndersa me mbajtjen e substancave narkotike dhe psikotrope, pervec rastit te perdorimit vetjak dhe ne doza te vogla qe nuk permban veper penale150.

150 Prof.Dr. Ismet Elezi, "E drejta penale e Republikes se Shqiperise", Tirane, 2002, fq.413

75

76

Sipas nenit 277 te Kodit Penal151 parashikohet lehtesimi i sigurimit apo perdorimit te narkotikeve, substancave psikotrope apo analogeve te rrezikshem. (1) Kushdo qe administron narkotike me substanca psikotrope ose analoge dhe, per shkak te detyres qe ka, lehteson sigurimin ose perdorimin e tyre ne kundershtim me ligjin, denohet me burgim prej gjashte muajve deri ne pese vjet. (2) Drejtuesi ose pronari i lokalit apo hapesires tjeter te mbyllur te cilen e perdor publiku i cili lejon apo toleron perdorimin e narkotikeve substancave psikotrope ose substancave te rrezikshme analoge, denohet me burgim prej tre muajve deri ne pese vjet152.

Sipas dispozites se ketij neni te paragrafit 1, veprim i rrezikshem konsiderohet mundesimi i perdorimit te narkotikeve apo te substancave analoge te ndaluara te shume personave. Kjo dukuri shfaqet dhe mesohet per te keq ne perhapjen e konsumimit te drogave dehese nder te rinj e sidomos te te miturit te cilet fillojne t'i konsumojne nga mundesimi i perdorimit te drogave nen ndikimin e personave narkoman te cilet jane me nje aktivitet kriminal. Si forme e vecante e mundesimit ne perdorimin e droges apo substancave te ndryshme narkotike eshte edhe krijimi i lehtesirave per marrjen e drogave nga ana e pronareve, drejtues te lokaleve apo hapesirave te mbyllura ku lejon dhe toleron perdorimin e droges dhe venien ne dispozicion te lokalit nga personat qe administrojne ato lokale, ku per kete sjellje antiligjore denohet me burgim prej tre muajve gjer ne pese vjet.

Ne shume shtete te ndryshme te botes neper qytetet e medha (metropole) dhe qendra te tjera praktikohet qe te leshohen lokalet e ndryshme ekskluzive per te ashtuquajtura "mbledhje" te narkomaneve dhe personave qe per here te pare konsumojne droga dehese. Meqe, sot dihet se ne qarqet nderkombetare dhe brenda Kosoves tregtia e palejuar me droga dehese ose pije te ndryshme narkotike psikotrope si veprimtari kriminale me nje afarizem te leverdishern qe sjell dobi dhe fitime te medha materiale dhe financiare qe nga vendet prodhuese deri te vendet konsumuese me dallime te cmimeve i cili eshte i madh, pasi dihet se drogat dehese ose mjetet e ndryshme narkotike si lende e pare jane te lira ndersa si prodhime te finalizuar nga gjysme fabrikimi i tyre jane shume te shtrenjta.

Blerja, posedimi, shperndarja dhe shitja a paautorizuar e narkotikeve te rrezikshem dhe substancave psikotrope, sipas Kodit Penal te Kosoves konsiderohet si forma me e rrezikshme e aktivitetit kriminal ne kundershtimin me ligjin nga organizimi dhe drejtimi organizatave kriminale, ku paraqet kriminalitetin me te organizuar ne boten bashkekohore dhe nje nder format me tipike te kriminalitetit, ku lidhur me kete, konventat nderkombetare detyrojne te percillen rrethanat ne fushen e narkotikeve ose te drogave dehese per zbulimin, ndjekjen dhe bashkepunimin ndermjet shteteve te ndryshme lidhur me parandalimin dhe luftimin, si dhe eliminimin e kriminalitetit te organizuar ne bote te

151 “Neni 277Lehtësimi i sigurimit apo përdorimit të narkotikëve, substancave psikotrope apo analoge1. Kushdo që administron me narkotikë, me substanca psikotrope apo analoge dhe për shkak të detyrës që ka, lehtëson sigurimin ose përdorimin e tyre në kundërshtim me ligjin, dënohet me burgim prej gjashtë (6) muaj deri në pesë (5) vjet.2. Drejtuesi ose pronari i lokalit apo i hapësirës tjetër të mbyllur që përdoret nga publiku, i cili lejon apo toleron përdorimin e narkotikëve, substancave psikotrope ose substancave analoge, dënohet me burgim prej tre (3) muaj deri në pesë (5) vjet.”152 Shih KPPK-se fq.244

76

77

rrezikshem per njerezimin.

Sot ne bote153 veprojne mbi njeqind grupe dhe organizata kriminale me karakter nderkombetar lidhur me kontrabandimin e narkotikeve te ndryshme dhe atyre psikotrope ku organizata te atilla ka si ne SHBA-te, Rusi, Afganistan, Triada kineze ne Kine, Turqi, Liban, Egjipt, Algjeri, Japoni, Ameriken Jugore. Nder keto organizata kriminale me karakter nderkombetar, me te rrezikshme konsiderohen organizatat e ndryshme kriminale te Rusise, te Kolumbise dhe te Italise.

Per kete lloj veprimtarie jashteligjore lidhur me organizimin per kryerjen e veprave penale lidhur me drogen e ndaluar, ne Kodin Penal te Kosoves parashihet denim me burgim se paku tre vjet, denim i cili eshte shume i bute ne krahasim me Kodin Penal te Shqiperise, Kod Penal kur ka te beje me: "Organizimin, drejtimi dhe financimin e organizatave kriminale me qellim kultivimin, prodhimin, fabrikimin ose trafikun e paligjshem te narkotikeve denohet me burgim nga 10 - 20 vjet"154

Disa probleme rreth rregullimit te ketyre krimeve sipas Kodit Penal te Kosoves, veprat penale si tregtia e paligjshme e drogave apo pijeve te ndryshme narkotike, prodhimi dhe perpunimi i ndaluar i saj mund te behej vetem me paramendim dhe dashje. Per keto vepra penale, Kodi Penal i Kosoves ka parashikuar denime shume te rrepta penale, denim me gjobe dhe me burg sipas paragrafit 1 prej nje deri ne pese vjet, paragrafi 2 prej nje deri ne tete vjet, paragrafi 3 prej tre deri dhjet vjet dhe paragrafi 4 prej tre deri ne pesembedhjete vjet155.

Autoret e ketyre veprave penale gjithsesi u merrej (konfiskohej) malli dhe lendet narkotike156 edhe perkunder asaj qe shprehimisht nuk thuhej ne keto dispozita ligjore ne paragrafet e saj si mase e posacme e sigurimit. Objekt konfiskimi jane edhe pajisjet, materiali dhe substancat dedikuar per te prodhuar drogen.

Gjykatat kompetente kishin per detyre qe per cdo veper penale nga neni 229 dhe 230, te jepnine shenimet per vepren penale dhe autoreve e saj157, Departamentit te Drejtesise, departament i cili ishte nen administrimin e Administratorit te Kombeve te Bashkuara, apo Ministrise se Drejtesise se Kosoves. Edhe pse per kete veper penale ishte i parashikuar denimi me burg per nje kohe te gjate, kjo nuk do te thoshte se ishte i vetmi denim qe mund ti jepej autori te vepres penale. Pra, gjykata krahas denimit me burg mund te caktonte edhe denimin me gjobe ne kufijte prej minimumit te pergjithshem jo me pak se 50 euro, po jo me i larte se 25.000 euro, denim i cili bente pjese ne denimet kryesore pas denimit me burgim afatgjate dhe denimit me burgim.

153 Jennifer Bernal Garcia i Qendrës “New American Security” deklaroi në konferencën mbi trafikimin e qënieve njerëzore rëndësinë e raportimit nga Departamenti i Shtetit të këtij fenomeni ndërkombëtar.154Kodi Penal i R.SH neni 284/a.155 Kodi Penal i Kosoves nenet 229 dhe 230.156 Natyrisht që në këtë luftë të vështirë kundër trafikimit të qënieve njerëzore ka pasur edhe progres të dallueshëm. Për shembull Argentina ka bërë dënimin e saj të parë sipas ligjit për anti trafikimin. Sipas raportimit të bërë nga Organizata Ndërkombëtare e Punës.157 Aktgjykimin nga kryetari i trupit gjykues

77

78

Sipas Kodit Penal te Kosoves158 dhe te Kodit Penal te Shqiperise159, si denim kryesor ajo nuk duhej te aplikohej nga gjykatat. E theksojme kete, pasi kemi te bejme me grup veprash penale te cilat paraqisnin rrezikshmeri te larte per shoqerine dhe per rrjedhoje kerkohej denimi me i rrepte.

Ndaj autoreve te ketyre veprave penale gjykatat krahas denimit me burg dhe denimit me gjobe mund te jepnin edhe masen e trajtimit me ane te rehabilitimit te detyrueshem i personave te varur nga droga ose alkooli160 mund te zbatohej ne rastet e meposhtme kur: -Vepra penale te ishte shkaktuar dhe kryer per shkak te varesise nga perdorimi i drogave dehese, me gjithe vetedijen per pasojat e demshme shendetesore. -Duhet te jete i pranishem rreziku se autori i vepres, per shkak te varesise nga drogat dehese apo pijet narkotike, edhe me tutje do te kryhej vepra penale por kete vleresim e jep gjykata.

Kjo mase mjekimi e detyruar jepej vetem si denim alternativ suplementar penal dhe kemi te bejme ketu edhe me masat edukative te te rinjve. Nga e gjithe ajo qe u tha me lart, ne fund duhet te konstatojme se veprat penale ne keto figura te Kodi Penal te Kosoves si: blerja, posedimi, shperndarja dhe shitja e paautorizuar e drogave apo pijeve te ndryshme narkotike te rrezikshme dhe e substancave psikotrope, prodhimi dhe perpunimi i paautorizuar i narkotikeve, lehtesimi i sigurimit ose perdorimit te narkotikeve, substancave psikotrope apo analogeve te rrezikshme, jane jashtezakonisht te rrezikshme dhe me pasoja te renda per jeten dhe shendetin e njeriut dhe keto vepra penale vitet e fundit edhe ne Kosove jane ne shtim e siper. Prandaj, ligjdhenesi i ka ashpersuar denimet e parashikuara per keto vepra penale bashke me denimet tjera alternative.

Mendojme se me keto precizime te veprimeve te mundshme te kryerjes se veprave penale ne fushen e narkotikeve sipas Kodit Penal te Kosoves, gjykatat do te kene mundesi me te medha qe me denime te perfshije te gjitha format dhe menyrat e kryerjes se veprave penale ne fushen e narkotikeve si edhe dhenien e denimeve perkatese penale qe te ndikoje ne parandalimin dhe luftimin e ketyre sjelljeve te rrezikshme shoqerore. Nese bejme krahasime ndermjet Kodit Penal te Shqiperise dhe Kodit Penal te Kosoves, Kodi Penal i Shqiperise ka pesuar ndryshime dhe plotesime rrenjesore sa i perket persosmerise ne Kodin Penal qe kuptohet shume lehte nga juristi por edhe nga masa e gjere popullore i cili ka per qellim te ushtroje ndikim ne vetedijen e personave per rrezikshmerine e veprave penale, ndersa Kodi Penal i Kosoves qe gjate leximit nuk kuptohet aq lehte, madje edhe nga shume juriste161, edhe per masen e gjere popullore kosovare te traumatizuar nga lufta veshtire se do ta kuptojne kete ligj.

5.4.Veprat Penale te narkotikeve sipas Kodit Italian

Italia eshte vendi ku lindi mafia qe sic eshte pranuar pa asnje diskutim eshte forma me e 158 Kodit Penal te Kosoves respektivisht neni 39159 Kodit Penal te Shqiperise respektivisht neni 29160 Neni 77 i Kodit Penal te Kosoves,161 U. Manja “Fillimi i çështjes penale—veprim procedurial me rëndësi për hetimin” Tribunë Juridike, viti 2007, nr. 68, fq.33

78

79

perkryer dhe e rrezikshme e krimit te organizuar.Ne brendesi te saj funksionojne me qindra mini-organizata n.q.s. mund ta quajme keshtu pasi keto mini-organizata ushtrojne veprimtarine e tyre ne rang nderkombetar. Zakonisht mafia italiane qe ne brendesi te saj ka disa lloj organizatash mafioze si: Sacra Corona Unita apo Mafia Pulieze ka se qellim apo funsksion kryesor tarfikun e lendeve narkotike qe eshte trafiku qe u sjell me shume te ardhura ketyre organizatave. Keto organizata te tipit mafioz thithin ne brendesi te tyre ose bashkepunojne ne shtete te tjera per te bere te mundur trafikimin e lendeve narkotike nga vendi i prodhimit ne vendin e konsumimit.

Per veprat penale ne fushen e narkotikeve Kodi Penal Italian ben nje rregullim mjaft te detajuar. Kjo pjese qe rregullon veprat e kodit penal konsiderohet si “Teksti unik i ligjeve ne fushen e rehabilitimit i gjendjes se toksikovartesise”. Ajo perbehet nga 8 kapituj, nga te cilat 7 kapituj kane natyre administrative ku percaktohen rregullat e qarkullimit dhe administrimit te droges dhe organet kompetente ne luften kunder trafikut te paligjshem dhe sipas nenit 70/5 cdo person i autorizuar qe kryen veprime ne kundershtim me rregullat ligjore denohet nga 4-20 vjet heqje lirie.

Kreu i 8 permban edhe dy kapituj te tjere qe rregullojne

1-Dispozitat penale dhe sanksionet administrative.2-Dipozitat gjyqesore dhe ekzekutive.

Neni 72 i ketij ligji parashikon:

Ndalohet perdorimi vetjak i substancave narkotike e psikotrope te tabelave 1-4 dhe cdo perdorim i paautorizuar me kete ligj. Lejohet perdorimi terapeutik i preparativeve mjekesore dhe qe permbajne lende narkotike dhe psikoprope, ligjerisht te pershkruara sipas nevojave te kurimit, ne lidhje me kushtet e vecanta patologjike te personit.

Neni 73 i ketij ligji parashikon:

Prodhimi dhe trafiku i paligjshem i nakotikeve1-Cdo person qe pa qene i autorizuar, mbjell, prodhon, perpunon, shet kalon, merr, shperndan, tregeton, blen, transporton u gjen te tjereve drogen ne transit dorezon per cdo lloj qellimi dhe mban paligjerisht substance narkotike dhe psikotrope te tabelave I, II dhe III denohet me heqje lirie nga 8-20- vjet burg ose me gjobe nga 5-50 milion lireta.2-Cdo person qe eshte i paautorizuar, jep, vendos ose siguron qe te tjeret te vene ne qarkullim substance narkotike dhe psikotrope te treguara ne paragrafin e mesiperm denohet me burgim nga 8-20-vjet burgim dhe me gjobe 6-60 milion lireta162.3-Te njejta denime zbatohen edhe per kedo qe kultivon, prodhon, ose fabrikon substance te ndryshme nga ato qe kane autorizim.

162 Sipas legjislacionit italian te gjitha dispozitat qe sanksiononin vendosjen e gjobave ne shuma te caktuara monetare kane ndryshuar ne monedhen europiane me pranimin e shtetit italian te monedhes euro.

79

80

4- N.q.s. ndonje nga faktet e parashikuara ne paragrafet 1-2-3, permban substanca te tabeleve nga 2-4 zbatohen denime nga 2-6 vjet burgim dhe 10-150 milion lireta gjobe.5- N.q.s. lidhur me mjetet, menyren dhe rradhet e veprimit ose cilesine dhe sasine e substancave faktet e parashikuara nga ky nen jane te nje rendesie te vogel zbatohet denimi me burg nga 1-6 vjet, dhe me gjobe nga 5-50 milion lireta. Nese flitet per stubstancat tabeleve 1 dhe 3, me burgim nga 6- muaj deri 4-vjet dhe me gjobe nga 2-20 milion lireta nese flitet per substance te tabeleve 2 dhe 4. 6-Nese akti kryehet nga 3 ose me shume persona te lidhur mes tyre denimi rritet.7- Denimet e paragrafit 1 dhe 2 ulen nga ½ deri 2/3 per cilindo qe perdoret per te mos lejuar aktivitetet kriminale, apo ndihmon forcat e policise ne gjetjen e burimit te krimeve.

Objekti i kesaj vepre penale jane marredheniet e vendosura ne shtetin Italian per te garantuar prodhimin, qarkullimin e administrimin e lendeve narkotikeve, konform ligjit dhe qe mbrohen nga legjislacioni penal Italian.

Nga ana objektive kjo veper penale realizohet me veprime aktive kriminale qe parashikon pika 1 e neneit 73 qe jane: Mbjellja, prodhimi, perpunimi, shitja, kalimi, marrja ne cdo menyre tjeter tregtimi blerja, transportimi, (eksporti), (importi), gjetja te tjerave lende narkotike, kalim, tranzit, dorezim per qellim dhe mbajtja e paligjshme e substancave narkotike. E rendesishme eshte fakti qe per cdo njerin e veprimeve te mesiperme kerkohet autorizim nga organi kopetent. Mospasja e autorizimit e ben personin pergjegjes para ligjit.

Ne paragrafin 2 merret ne pergjegjesi penale personi qe pa qene i autorizuar i jep, vendos siguron qe te tjeret te kete qarkullim substancash narkotike dhe psikotrope.Pra ne kete paragraf subjekti me veprime aktive ju siguron te tjereve mundesine e qarkullimit te lendeve narkotike duke mos patur asnje lloij autorizimi ligjor per te kryer nje veprim te tille.

Ne paragrafin 3 vepra penale realizohet nepermjet kultivimit, prodhimit apo fabrikimit te substancave te ndryshme nga ato qe subejkti ka edhe ne autorizim, pra tej permbajtjes se autorizimit, ai kultivon, prodhon, kultivon, fabrikon edhe lende te tjera d.m.th kryen veprime ne kundershtim me ligjin.

Ne pragrafin 4 duke u nisur nga vete efektet e drogave te parashikura ne tabelat 2 dhe 4 qe jane me te buta dhe per veprat penale ta parashikuara ne paragrafet e pare masat e denimit jane me te ulta.

Ne paragrafin 6, nese akti kryhet nga tre ose me shume persona te lidhur mes tyre denimet rriten. Pra, te lidhur mes tyre nenkupton nje bashkepunim te thjeshte mes tyre per te realizuar nje veper penale, pra te futet si rrethane cilesuese bashkepunimi i thjeshte qe ndikon ne rritjen e mases se denimit.

Ne pragrafin 7 prashikohen uljen e e denimeve nga 1/3 deri ne 2/3 per secilin qe bashkepunon me policine per te mos lejuar aktivitete kriminale, pra ketu subjekti ka kryer veper panale por bashkepunon me policine per zhdukjen e pasojave apo per nderprerjen e

80

81

pasojave qe jane ne ardhje.Gjithashtu bashkepunon me policine per gjetjen e burimeve te krimit.

Neni 74 i Kodit Penal Italian parashikon kryerjen e veprimeve te mesiperme nga organizata kriminale ose bandat e armatosura. Ai parashikohet si me poshte:1-Krijimi i organizatave kriminale me qellim kryerjen e trafikut te substancave narkotike dhe psikotrope ku tre ose me shume persona bashkohen me nje qellim qe te kryejne veprime te paligjshme ai oto te parashikuara ne nenin 73 denohem sipas kesaj dispozite.2- Drejtimi dhe financimi denohem me jo me pak 20- vjet burg.3-Pjesemarresit e thjeshte denohen jo me pak se 10- vjet burg.4- Ndershkimi rritet nese numri i organizates eshte 10 ose me shume persona.5- Nese grupi eshte i armatosur denimi eshte jo me pak se 26-vjet burg, ata konsiderohen te armatosur edhe nese mbajne arme apo lende shperthyese ne vende te fshehta.6- Denimi shtohet nese gjendemi para kushteve te paragrafit te 1 te nenit 80.7-Denimet e parashikuara nga paragrafet e mesiperm ulen nga 1/2 deri ne 2/3 per ata qe kane ndihmuar ne menyre efikase per te siguruar provat e krimeve, depertuar ne organizate, ose treguar burimet kryesore te kryerjes se krimeve.

Objekti eshte i njejte me nenin 73.

Nga na objektive kjo veper realizohet se pari:Nepermjet krijimit te organizates kriminanle qe eshte forma me e larte dhe e qendrueshme e bashkepunimit. Qe ne momentin e para legjislatori Italian e ka penalizuar kete marreveshje. Pra qe me krijimin e organizates kriminale pa kryer asnje veprim tjeter subjekti merret ne pergjegjegjesi penale. Mendoj qe n.q.s ata realizojne edhe krimet e trafikut te lendeve narkotike ata do te denohen pervec krijimit te organizates kriminale dhe per vepren penale qe kane konsumuar.

Ne piken 3 dhe 4 te nenit 74 percaktohen edhe rolet qe kane anetaret e organizates kriminale dhe denimi per to. Veme re se denuesit dhe financuesit kane nje mase denimi me te larte dhe kjo eshte logjike pasi roli, funksioni dhe pesha e tyre ne jetegjatesine dhe veprimtarine e organizates kriminale eshte deciziv. Jane ata qe percaktojne rolet, ndajne detyrat financojne veprimtarine kriminale dhe shkalla e rrezikshmerise se tyre eshte shume e madhe pasi mund te perkufizohen si “truri” i organizates kriminale, ndersa per pjesemarresit shkalla e denimit eshte me e vogel.

Nje rrethane renduese eshte parashikuar ne piken 4 n.q.s nje organizate ka 10 ose me shume antare denimi rritet kjo per faktin se grupi behet me kompakt dhe veprat penale realizohen me me lehtesi dhe antaret e grupit i shtojne kurajon njeri tjetrit per te realizuar sa me shume vepra penale.

Ne piken 5 si rrethana renduese del ekzistenca e armatimit te grupit dhe konsiderohet si grup i armatosur edhe nese pjestaret e grupit i mbajne armet apo lendet shperthyese ne vende te fshehta.Ne piken 8 si rrethane e cilesuar del ekzistenca e kushteve te parashikuar ne nenin 80 qe do te analizojme me pas.

81

82

Pika 7 e nenit 74 eshte nder pikat me te rendesishme ne te cilen sot po mbeshteten organet e hetimit per zbulimin e krimeve si dhe parandalimin e tyre.Ne baze te kesaj pike ulet denimi qe parashikon neni per subjektet e vepres penale nese ata bashkepunojne seriozisht si ne gjetjen e provave, tregimin e bashkepuntoreve, organizatoreve apo drejtuseve duke treguar planet e organizates ne te ardhmen apo burimet kryesore te kryerjes se krimeve.Kodi penal Italian ne nenin 72 konsiderohet si veper penale edhe mbajtjen e droges per perdorim personal.

Ndersa nenet 75 e 76 parashikojne:

“Cdo person qe per perdorim personal ilegalisht importon, eksporton, blen apo mban substance narkotike dhe psikotrope ne doza jo me te medha se ajo ditore te percaktuara ne baze te kritereve ligjore i nenshtrohet sanksioneve administrative te pezullimit te patentes se shoferit te mbajtjes se armeve, ta pasaportes, dhe te cfaredo mjeti te barazvlefshem me te dhe ne se eshte i huaj pezullohet leja e qendrimit per turizem ose hiqet e drejta per dy deri ne 4-muaj”.

Me te konstatuar nje rast te tille policia i dergon ceshtjen prefektit i cili merr masa administrative si dhe urdheron trajtimin e personelit ne nje program mjekesor kunder toksikovartesise.

Neni 77 parashikon si veper penale hedhjen e shiringave te pardorura ne vende publike ose ne vende private qe vene ne rrezik sigurimin e te tjereve dhe denimin e subjektit me gjobe deri ne 10 mije lireta.

Neni 78 parashikon se:

Ministri i Shendetesise me pelqimin paraprak te Institutit te Larte te Shendetit percakton:a-Procedurat diagnostifikuese dhe mjeko-ligjore per te vertetuar perdorimin e zakonshem te substancave narkotike dhe psikotrope.b-Metodat per te percaktuar sasine qe mund te merret zakonisht ne 24 ore.c-Limitet sasiore maksimale te permbajtjes se substances narkotike dhe psikotrope per dozat mesatare ditore.

Neni 70 parashikon pergjegjesine penale per personat qe krijojne kushte lehtesuese per perdorimin e drogave. Sipas tij cdo person qe kthen ose lejon te pershtatet nje lokal publik apo ambjent privat ne nje vend ku mblidhen personat perdorues te substancave narkotike te cilet denohen me 3 deri ne 10- vjet burg kur substancat jane te tabeles 1 dhe 3 dhe 4- vjet kur ato jane te tabeles 2 dhe 4. Ketu parashikohet si rrethane renduese pjesemarrja e minoreneve, pra n.q.s. neper lokale marrin pjese minorene denimi shtohet nga 1/2 deri ne 2/3. Si mase denimi merret mbyllja e lokaleve per nje periudhe 2 deri 5-vjet dhe nese behet fjale per aktivitete publike. Kjo mase merret nga organet administrative kopetente.

Neni 80 i Kodit Penal Italian parashikon

82

83

Kryerjen e vepres penale te parashikuar ne nenin 73 ne rrethana te cilesuara.Denimet e parashikuara ne nenin 73 rriten nga 1/2 deri ne 2/3:1-Ne rast se substancat narkotike dhe psikotrope u dorezohen ose jane destinuar per persona te mitur;2-Per personat qe cuan personat e dhene pas perdorimit te lendes narkotike ne kryerjen e nje krimi ose marrjen pjese ne kryrjen e tij.3-Nese substancat narkotike ose psikotrope jane perzier me substanca te tjera me qellim qe te rezultoje nje potencial me i madh demtues.4-Nese oferta ose dhenia behet prane shkollave te cdo niveli, reparteve ushtarake, burgjeve, spitaleve pse qendrave per kurimin dhe rehabilitimin e toksikomanve.5-Nese behet fjale per sasira shume te medha dhe per personat qe per kryerjen e krimeve perdorin armet denimi behet 30-vjet burgim.

Duke pare rrethanat qe parashikohen si cilesuese veme re se ne rradhe te pare eshte vene ne mbrojtje shendeti i te miturve, me pas ne paragrafin 2 si rrethane cilesuese ka dale nxitja qe u behet personave qe nen efektin e droges apo qe perdorin droge per te kryer krime. Te paragrafi 3 parashikohet si rrethane renduese pasojat qe mund te vine nga perzirerja e droges me substance te tjera te demshme per shendetin.

Te paragrafi 4 si rrethane cilesuese del vendi i kryerjes se vepres penale ndersa tek paragrafi 5 si rrethane renduese del menyra e kryerjes se vepres penale nepermjet perdorimit te armes. Keto rrethana qe ka parashikuar legjislatori e bejne vertet me te rrezikshme vepren penale prandaj dhe masa e denimit rriten nga 1/2 deri ne 2/3.

Ne nenin 81 kemi parashikuar si rrethane cilesuese qe lehteson poziten e subjektit te vepres penale. Denimi i parashikuar ne nenin 81 ulet nga 1/2 deri ne 2/3 nese: perdorimi i drogave i ka shkaktuar demtime shendetit marresit dhe personi fajtor i ka dhene ndihme viktimes duke i njoftuar ne kohe autoritetet shendetesore dhe policine. Pra, kjo ndihme tregon pretendimin e subjektit te vepres penale dhe sherben si rrethane lehtesuese per uljen e denimit te tij nga 1/3 deri ne 2/3.

Neni 82 i Kodit Penal Italian parashikon se:

1-Cdo person qe nxit publikisht perdorimin e paligjshem te drogave, zhvillon privatisht veprimtari per nxitjen e perdorimit te ketyre substancave ose shpie nje person drejt ketij perdorimi denohet nga 1 deri ne 6-vjet dhe me gjobe nga 2 deri ne 10 milion lireta.2-Denimet shtohen nese jane persona minorene, behet ne ambjentet shkollore, te burgjeve, spitaleve apo sherbimeve sociale.3-Denimi dyfishohet nese personi “viktime” eshte nen moshen 14-vjec, i paafte menderisht ose i eshte besuar fajtorit per arsye kurimi, shkollimi apo ruajtje.4- Nese jane substancat e tabelave 2 dhe 4 denimet e paragrafit 1,2,3 ulen nga ½ deri 2/3.

Objekt jane marredheniet juridike te vendosura per te garantuar perdorimin e drogave konform ligjit dhe objekt dytesor jane mbrojtja e shendetit te perdoruesve.

83

84

Nga ana objektive kjo figure krimi realizohet me veprime aktive kriminale qe konsistojne ne: Nxitjen ne menyre publike te perdorimit te drogave te paligjshme.Subjekti zhvillon nje veprimtari per nxitjen e perdorimit te ketyre substancave.Subjekti shpie drejteperdrejte nje person tjeter drejt konsumit te lendeve narkotike.Ne paragrafin e dyte parashikohet si rrethane cilesuese e karakterit rendues vendi i kryerjes se vepres penale si dhe merret ne mbrojtje te miturit.Pragrafi I dhe III parashikon si rrethane cilesuese viktimizimin e te miturve nen 14-vjec, personat e paafte menderisht qe i eshte besuar autorit per arsye kurimi, shkollimi apo ruajtje.

Subjekti eshte i pergjithshem. Cdo person qe ka mbushur moshen per pergjegjesi ligjore dhe i pergjegjshem.

Ana subjektive realizohet vetem me dashje.

Neni 83 parashikon qe denimet e nenit 73 aplikohen dhe ndaj mjekut kirurg apo veteriner qe leshon receta me substance narkotike dhe psikotrope per perdorim jo terapeutik.Neni 84 ndalon propaganden dhe cdo veprimtari tjeter publicitare per substancat narkotike dhe psikotrope. Ai parashikon se propaganda publicitare per substancat dhe per pergatesat e perfshira ne tabelat 1 dhe 4 e ligjit dhe kur eshte bere indirekt ndalohet. Kryerja e kesaj propogande denohet me gjobe nga 10 deri ne 50 milion lireta163.Pjesa e dyte e kapitullit 8 permban dispozita te katakterit procedurial qe kane lidhje me sukuestrimin e detyrueshem te substancave narkotike dhe psikotrope si dhe njoftimin per te dhenat e saj sherbimit qendror te antigroges, gjithashtu ne kete nen flitet per kufizimin e zbatimit te masave shtrenfuese ndaj personave toksikovartes dhe nderpreja e ketyre masave kur jane marre, nese personi i nenshtrohet programit terapeutik.Kodi Penal Italian parashikon edhe masa lehtesuese per personat toksikovartes qe jane duke kryer vuajtjen e denimit per cdo lloj vepre penale te parashikuar ne kod. Ndaj personit te denuar jo me shume se 4-vjet burg ne lidhje me gjendjen e toksivartesise ose per te njejtin shkak duhet te kryeje ende nje denim prej 4-vjetesh, gjykata mund te vendos pezullimin e denimit prej 5-vjet nese ai i nenshtrohet nj programi terapeutik. E njejta gje vlen edhe per enent 73-75 nese subjekti ka ende edhe 4-vjet per te kryer denimin. Ky pezullim behet vetem nje here mbi bazen e kerkeses se te denuarit.

5.5 Veprat penale te narkotikeve sipas Kodit Penal Grek164

Legjislatori Grek ka proceduar sipas nje tipezimi te dallueshem te shkeljeve qe lidhen me trafikun dhe perdorimin e paligjshem te lendeve narkotike duke rezervuar ne menyre te vecante cilesimin si krim te nje grupi aktesh dhe qendrimesh qe direk apo indirekt jane te lidhura me trafikun e lendeve narkotike ne kuptimin e gjere te kesaj fjale.

Krimet

163 Po sipas shpjegimit me siper.164 Legjislacioni Penal Grek “Kodi Penal, Ligje Penale te Posacem, Kodi Korrektues”, ISBN 960-420-344-4, publikuar nga “Law&Economy”- P.N. Sakkoulas S.A, Athine Greqi.

84

85

Konsiderohen krime te denueshme me burgim te pakten 10-vjet dhe me gjobe nga 1 milion DRS deri ne 100 milion DRS:Importimi ne territorin Grek, eksportin e transportin e droges.Shitja, blerja, oferta, shperndarja, lenia e droges si dhe ruajtja apo cdo akt tjeter ndermjtesimi i kryer per te lehtesuar shkeljet e siperpermendura.

Futja apo lehtesimet per te futur droge ne vende si kazerma, vende te vuajtjes se denimit ne postat e policise ne institucionet e korrektimit apo banesa si dhe ne qendra spitalore.Perzierja e droges me substanca te natyrave te tilla qe abvserbohen nga organizmi i njeriut.Fabrikimi i paligjshem i narkotikeve apo importi i paligjshem prodhimi, shitja, ruajtja, transportimi, shperndarja e lendeve te para te siperpermendura ne listen 1, 2 dhe 3 te paragrafit 4 te nenit 4 ose instrumenta apo vegla qe mund te perdoren per prodhimin e paligjshem kultivimin apo fabrikimin e drogave ose per qellime te ndryshme nga ate per te cilat jane importuar apo eksportuar.Kultivimi dhe mbledhja e prodhimeve nga cdo lloj bime prej te cilave fabrikohen substanca narkotike.

Ruajtja ape transporti i drogave ne cfarcdo lloj mjeti qe te jete, ne teritorin Grek si dhe duke kaluar hapsirat detare, ashtu edhe ate ajrore qe jane te lidhura me Greqine.Dergimi apo marrja e kolive apo letrave qe permbajne nje substance narkotike ose dhe urdheri qe i drejtohet te treteve per te derguar ape marre kete lende.Venia ne dispozicion e hapesirave me qellim qe personat te tjere te konsumojne substanca narkotike ose administrimi i nje ndertese ne te cilen personat te ndryshem konsumojne droge sistematikisht.Kontribuimi me cfaredo lloj mjeti qofte, ne zhvillimin e perdorimit te narkotikeve.Lehtesimi per perdorim te paligjshem dhe fakti per te dhene urdhra, per miresjellje apo dashamiresi.

Objekt i kesaj vepre penale jane marredheniet juridike te vendosura nga shteti Grek per te siguruar ligjshmerine e qarkullimit dhe administrimit te lendeve narkotike te mbrojtura posacerisht nga legjislacioni penal grek.

Ana objektive realizohet me te gjitha veprimet e kundraligjshme te shprehura ne nen. Kryerja e vetem njerit prej veprimeve e konsumon plotesisht vepren penale.

Subjekti eshte i pergjithshem cdo person qe ka mbushur moshen per pergjegjesi ligjore dhe i pergjegjshem.

Nga ana subjektive krimi realizohet me dashje me qellim perfitimi ekonomik megjithese ky qellim nuk jepet ne menyre te shprehur ne nen.

Gjithashtu ligji 1729165 i vitit 1987 parashikon edhe "inkriminime te vecanta" dhe denime me te ashpra me qellim shtypjen e disa akteve te lidhura me trafikun e narkotikeve rrezikshmeria e te cilave gjykohet teper e larte si ndaj atij qe eshte ne cilesine e viktimes

165Sipas legjislacionit penal te greqise institucione te vecanta te se drejtes penale rregullohen edhe nga ligje te vecanta jashte korpusit te pergjithshem sic eshte Kodi Penal.

85

86

ashtu dhe "te autorit".

Gjithashtu denohen me burgim si kriminel jo me pak se 15 vjet burg dhe gjobe nga 5milion DRS deri 150 milion DRS;a-Ai qe me nje akt te nenit 5 lehteson kryerjen e nje shkelje.b-Funksionari, misioni i te cilit eshte i lidhur me luften kunder narkotikeve ose ne pergjegjesine e te cilit vihet nje sasi narkotikesh.Me te njejtat denime denohen: Ai qe fut, ndihmon per futjen e lendes narkotike apo trafikun e tyre ne shkolla, institucione te arsimit kombetar ose te tjera qe lidhen me formimin vetem nese kjo behet ne kuadrin e nje programi formimi apo kerkimi shkencor166.

Gjithashtu ai qe fut apo lehteson futjen apo trafikun e drogave ne vendet e edukimit fizik kolonite e pushimeve, institucionet e sherbimeve sociale ose ne cdo vend qe eshte i rezervuar per aktivitete te nxenesve apo studenteve peson te njejtin denim167.Neni 3 i ligjit 1729 i vitit 1987 i refrohet rrethanave renduese duke parashikuar nje denim me burgim te perjetshem dhe gjobe nga 10 milion DRS deri ne 200 milion DRS nese autori i ketyre shkeljeve eshte perserites, apo e kryen ate per profesion apo zakon, apo perdor minorenet me qellim qe te kryejne keto shkelje apo perdor armet gjate kryerjes se shkeljeve apo per te lehtesuar arratisjen e tyre.

Duke lexuar keto dispozita konstatojme se tipizimi i shkeljeve si dhe percaktimi i elementeve te tyre perberes tregojne fare qarte vullnetin legjislativ per te kriminalizuar sistematikisht cdo akt qe lidhet me prodhimin, fabrikimin, importin, eksportin dhe trafikun e substancave narkotike.

Gjithashtu verejme edhe ate vemendje te vecante te legjislatorit ndaj te rinjve me qellim qe te parandaloje me mjete shtypese venjen e tyre ne rrezik dhe te pengoje shfrytezimin e tyre nga trafikantet. Pervec kesaj e rendesishme eshte te nenvizohet se ligjevenesi Grek nuk ben asnje dallim nga pikpamja e mjeteve shtypese mes"shitjes" dhe "ruajtjes" se droges ashtu si dhe mes "blerjes" dhe "shitjes" duke i konsideruar si dy anet e njejtit akt kriminal.Ne fund asimilimi i transportit dhe i posedimit ne denimin e parashikuar nuk sheh asnje lloj reference ndaj sasise se poseduar apo transportuar, gje qe na con te besojme se objektivi i ketyre dispozitave eshte te vene ne zbatim nje kuader legjislativ shtypes te mjaftueshem dhe infleksibel qe te cojne ne nje reaksion dinamik nga ana e autoriteteve policore dhe gjyqsore.

Kodi Penal Grek nuk flet per veprimtarine qe mund te ushtrojne organizatat kriminale ne lidhje me trafikun e narkotikeve.Por ne baze te reagimit te drejtesise penale ne trajtimin e ceshtjeve te droges dhe mbivleresimin e sanksioneve qe jane imponuar prej tyre eshte vene re se:

1- Denimi i dhene eshte sistematikisht me i rende kur shkelja behet ne bashkepunim dhe nga shume persona. Kjo e dhene konfirmon tendencen e pergjithshme qe ka politika

166 Kodi penal Grek neni 6/3a167 Kodi penal Grek neni 6/3b

86

87

penale ne Greqi, e cila duke e ndjekur vullnetin ligjor dhe duke u adoptuar krejtesisht ne luften kuader narkotikeve po e ushtron gjithnje e me teper ashpersine e vet ndaj trafikanteve ne krahasim me qendrimin ndaj konsumatoreve.

5.6.Veprat penale te narkotikeve sipas Kodit Penal te Frances168

Veprat penale te narkotikeve duke pasur parasysh rendesine dhe numrin e ketyre shkeljeve legjislatori Francez ka menduar qe ate duhet te figurojne ne kapitullin qe denon prekjen apo cenimin e intergritetit fizik apo psiqike te personit. Po te shohim Kodit Penal Francez do veme re se per ti dhene nocionin e lendes narkotike dhe rregullat baze per qarkullimin dhe administrimin e tyre ai i referohet ligjit nr 627 "Shendeti Publik", kjo ngjason me Kodin Penal Shqiptar.Veprat Penale te narkotikeve jane te parashikuar ne nenet 222 -34 deri 222- 43 te Kodit Penal Francez.

Neni 222-34 i Kodit Penal Francez parashikon:

Drejtimi apo organizimi i grupimeve qe kane si objekt prodhimin, fabrikimin, importimin, eksportimin, transportimin, shperndarjen, ofrimin apo perdorimin e paligjshem te narkotikeve denohet me burgim te perjetshem dhe me 50 mije franga169 gjobe.

Objekti i kesaj figure krimi jane marredheniet juridike te vendosura per te siguruar ligjshmerine e qarkullimit apo te administrimit te lendeve narkotike. Veprat penale te narkotikeve jane futur ne sesionit te veprave penale qe cenojne integrimin fizik ape psiqik te personit dhe si te tilla si objekt grupor i tyre eshte edhe jeta dhe shendeti i personit.Objekt material i vepres jane te gjitha llojet e droges te parashikuara me ligjin 627 te Shendetit Publik.

Nga ana objektive kjo figure krimi realizohet me veprime aktive kriminale qe konsistojne ne:1-Drejtimin e organizates kriminale. Pra ne krye te kupoles se organizates eshte nje drejtues i cili urdheron kryerjen e veprimeve te kundraligjshme te parashikuar ne kete nen.2-Organizimi i grupimeve. Pervec drejtuesit roli i organizatorit eshte deciziv ne nje grupim kriminal. Eshte organizatori qe ben organizimin e punes duke ndare detyrat, afron mjetet ne menyre qe te realizohen te gjitha veprimet e kundraligjshme te parashikuara ne paragraf.Me vertetimin e kryerjes se ketyre veprimeve personi merret ne pergjegjesi penale. Menyra e kryerjes se ketyre funksioneve nga personat e mesiperm nuk ka rendesi. E rendesishme eshte fakti qe ata tashme drejtojne apo organizojne nje organizim kriminal.

Subjekti eshte i pergjithshem, eshte personi qe drejton apo organizon nje organizate 168Legjislacioni penal francez eshte siguruar nga ligjet penale te publikuara ne faqen http://www.legifrance.gouv.fr.169 Sipas legjislacionit francez te gjitha dispozitat qe sanksiononin vendosjen e gjobave ne shuma te caktuara monetare kane ndryshuar ne monedhen europiane me pranimin e shtetit francez te monedhes euro.

87

88

kriminale por qe te merret ne pergjegjesi duhet te kete mbushur moshen per pergegjesi penale dhe te jete i pergjegjshem.

Ana subjektive vetem dashja. Qellimi i kryerjes se kesaj vepre eshte drejtimi apo organizimi i grupeve me qellim prodhimin, fabrikimin, importimin, eksportimi, transferimi, shperndarja, ofrimi apo perdorim paligjshem te narkotikeve qe ne fund te fundit do te thote fitime te jashtezakonshme per grupimin kriminal.

Meqenese jemi ne trajtimin e drejtimit apo organizimit te grupimeve kriminale me qellim trafikun e paligjshem te parashikuar ne nen, cmoj te rendesishme analizen e nenit 450- 1 te librit te kater qe me pare ishin parashikuar ne Kodin e Shendetit Publik fliste per; “Bashkepunimet ne shoqata apo marreveshje me qellim kryerjen e trafikut te narkotikeve”.Sot neni 450-1 inkriminon ne menyre te pergjithshme te gjitha pjesmarresit ne nje shoqate kriminale qe kane si qellim kryerjen e krimeve apo faje.

Pra pervec nenit 222-34 subjekti do te pegjigjet edhe si pjesemarres ne nje shoqate keqberesish edhe si drejtues organizues te organizates kriminale pra konsumojne 2 vepra, kjo eshte e rendesishme dhe kur te behet analiza e ketyre 2 veprave sipas Kodit Penal Shqiptar.

Neni 222- 35 i Kodit Penal Francez parashikon:

“Prodhimi apo fabrikimi i paligjshem i narkotikeve denohen me 25 vjet burg dhe me 50 mije franga gjobe.Kur keto fakte kryhen ne banda te organizuara atehere denimi eshte 30 vjet dhe 50 mije franga gjobe”.

Objekti i kesaj vepre penale jane marrdhenjet juridike te vendosura per te garantuar ligjshmerine e prodhimit dhe fabrikimit te lendeve narkotike. Objekti material jane lendet narkotike te cdo lloji te parashikuar ne, "Shendeti Publik"170.

Ana objektive realizohet nepermjet prodhimit apo fabrikimit te lendeve narkotike ne kundershtim me dispozitat ligjore qe rregullojne menyren e prodhimtit dhe fabrikimit te ketyre lendeve dhe subjektet perkatese qe do te merren me keto veprimtari.

Subjekti eshte i pergjithshem. Pra cdo person qe ka mbushur moshen per pergjegjesi penale dhe i pergjegjeshem.

Ana subjektive eshte vetem dashja. Qellimi nuk jepet ne menyre te shprehur ne kete dispozite pasi s'ka rendesi per kualifikimin e vepres.Ne paragafin e dyte kemi si rrethana te cilesuara faktin qe subjekti tashme vepron si anetar i nje bande te organizuar, cka tregon per nje rrezikshmeri shoqerore te theksuar te autorit si dhe vepren penale. Prandaj dhe denimi qe jepet ne kete rast eshte me i madh.

Neni 222- 36 i Kodit Penal Francez parashikon:

170 Kodit Penal Francez Neni 627

88

89

“Importi apo eksporti i paligjshem i narkotikeve, denohen me 10 vjet burg dhe 50 mije franga gjobe.Kur keto kryhen ne banda te organizuara atehere denimi eshte 30 vjet burg dhe 50 mije franga gjobe”.

Neni 222-37 i Kodit Penal Francez parashikon:“Transporti, shperndarja, ofrimi, blerja perdorimi i paligjshem i narkotikeve denohen me 10 vjet burg dhe 50 mije franga gjobe.Njelloj denohen edhe lehtesimi, me cdo lloj mjeti i perdorimit te paligjshem te narkotikeve, marrja e narkotikeve me receta fallso, ose dhenia e tyre me paraqitjen e recetave fallso, ose dhenia e tyre me paraqitjen e recetave te tilla ku njihet tipi i tyre fallso”.

Te bie ne sy fakti qe perdorimi i paligjshem sipas Kodit Penal Francez denohet dhe masa e denimit per te eshte shume e madhe.Ne paragrafin e dyte subjekti eshte i posacem eshte mjeku apo farmacisti qe japin lende narkotike me recete fallso duke ditur karakterin fiktiv te tyre. Pra ekzistenca e dijenise mbi fiktivitetin e recetave eshte kusht per pergjegjesine ligjore te subjektit.

Neni 222 -3 8 i Kodit Penal Francez parashikon:“Fakti i lehtesimit, me cdo mjet mashtrues te justifikimeve te genjeshtrave mbi origjinen e denimeve te te ardhura te autoreve te cdo shkelje te permendur ne nenin 222-34 dhe deri ne 222-37, dhe fakti i dhenies ndihme ne prekje apo konvesione te ketyre produkteve denohen me 10-vjet burg dhe 10 mije franga gjobe”.Nje veprimtari qe lidhet drejtperdrejt ne trafikun e paligjshem eshte edhe pastrimi i parave qe rrjedh nga ky trafik dhe qe sherbimi i tyre eshte nje mjet i jashtezakonshem per te bllokuar veprimtarine kriminale te personave qe merren me pastrimin e parave dhe ky nen denon edhe personat qe lehtesojne subjektet kriminale ne fshehjen e te ardhurave qe rrjedhin nga krimi.

Neni 222-39 i Kodit Penal Francez parashikon:“Kalimi apo dhurimi i paligjshem i narkotikeve tek nje person me qellim konsumimi personal denohet me 5 vjet burg dhe 5 mije franga gjobe.Ky denim behet 10 vjet kur narkotiket u afrohen me kusht:

Neni 222-43: Percakton per minorenet institucione riedukimi apo shkollimi ose ambjentet e administrates. Pra sic shihet ketu percaktohet edhe nje menyre tjeter e kalimit te narkotikut tek konsumatori ajo e kalimit i cili mund te jete me cdo menyre apo dhurimit.Ne paragrafin e II percaktohen rrethana te cilesuara lidhur me personin viktime qe eshte i mitur apo vendin ku kalon droga te cilat per shkak te karakteristikave171 te tyre paraqesin rrezikshmeri me te madhe shoqerore.

Gjithashtu Kodi Penal Francez percakton se tentativa per kryerjen e krimeve te mesiperme denohen me te njejtin denim qe parashikon dispozita konkrete.

171A. Vokshi “Nuk ka veper penale nuk ka denim pa ligj. Jeta Juridike nr. 2 Tirane Dhjetor 2005 Fq. 82.

89

90

Organizimi bashkekohor i parandalimit dhe luftimit te disa formave kriminale me mjete narkotike apo droga dehese ose substanca psikotrope.

Kombet e Bashkuara per Bashkesite boterore172 po shqetesohem per shkak te kriminalitetit te organizuar me lende narkotike si forme tipike e kriminalitetit sidomos per sjelljet kriminale te narkomaneve dhe per kriminalitetin e tyre.

Ajo terhoqi verejtjen ne menyre dramatike edhe per lidhjet ndermjet tregtise ilegale me pije te ndryshme narkotike apo droga, kriminalitetit, dhunes e terrorizmit, duke thene se pijet narkotike (drogat) jo vetem qe shkaterrojne dhe asgjesojne individet, familjet ose mjediset sociale, por rrezikojne edhe sigurine e vendeve te bashkesise nderkombetare. Kombet e Bashkuara perhere bejne apel qe me shume t`i kushtojne kujdes masave preventive se sa represive duke u mbeshtetur me shume ne zhvillimin e shteteve si ne aspektin ekonomik, politik, kulturor e arsimor ne parime themelore te shteteve dernokratike ku perhere kane perparesi per zhvillimin e ketyre faktoreve me te drejta dhe garanci e respektim te tyre. Po ashtu, apelohet te disa shtete qe ende nuk e kane bere ratifikimin e konventes mbi substancat psikotrope173 qe ate ta nenshkruajne, meqe ne ate konvente ka dispozita te posacme preventive qe kane te bejne me kontrollin e prodhimit te narkotikeve dhe te kufizimit mbi shfrytezimin e narkotikeve vetem per qellime mjekesore e shkencore.

Aty ka edhe dispozita qe kane te bejne me tregtine nderkombetare174, ndalimin dhe kufizimin e eksportit dhe importit me narkotike, masat kunder shperdorimit te substancave narkotike dhe preventiva kunder tregtise se palejuar me narkotike si forme tipike e kriminalitetit te organizuar.

Me kriminalitetin i organizuar me narkotike parandalimin dhe luftimin shume shtete jane duke e marrre seriozisht. Kjo ceshtje kerkon mobilizimin e te gjitha segmenteve te mundshme te shoqerise gje kjo qe po verehet edhe ne Shqiperi. Nuk duhet harruar se problemi i kriminalitetit te organizuar eshte nje problem i shteteve me te forta ne bote ndersa ne Shqiperi mundesite jane te vogla dhe te kufizuara, pastaj njeriu yne nuk e ndien veten te goditur me problemet e narkotikeve. Sipas njerit prej udheheqesve te BND-se (Bundesnachrichtendens), Sherbimit Informativ Federal te Gjermanise, ka vleresuar qe teza e simpoziumit te organizuar ne Trier175, qe u mbajt ne fillim te Qershorit 2005 i cili u organizua me moton "Evropa ne duart e kriminalitetit te organizuar", qendron edhe pse jane duke u bere perpjekje per luftimin e dukurise te kriminalitetit te organizuar me droge (narkotike) e pranishme kjo forme e kriminaliteti duke vershuar neper Evrope dhe ne vendet ne tranzicion, sic ishin vendet ish-komuniste, si asnjehere me pare.

172 Raport i OSBE mbi vlerësimin e zbatimit të politikave Anti-trafikim për vitin 2009.173 Konventa e Kombeve te Bashkuara "Kunder trafikut te paligjshem te drogave narkotike dhe lendeve psikotrope" 26 Dhjetor 1988174 Nën Administratën e Presidentit Bush lufta kundër skllavërisë seksuale nëpër botë, por edhe në nivel kombëtar u bë prioritet më një shumë të përgjithshme prej $100 million të shpenzuar në vit, e cila tejkalon shumat e shpenzuara nga shtetet e tjera.175 Simpozium i organizuar ne fillim te Qershorit 2005, Gjermani

90

91

Kosova nderkohe konsiderohet se e ka "mafjen shqiptare" e cila eshte e pranishme ne tere Evropen, eshte nga me te organizuarat qe e karakterizon brutaliteti, gje kjo e cila Kosoven dhe Ballkanin e ka bere si nje nga shtigjet me te pershtatshme per bartjen e heroines dhe te kokaines ne Evrope, duke shtuar qe po keshtu mafia shqiptare tashme ka lidhje dhe bashkepunim te mire edhe me prodhuesit e kokaines dhe heroinen me Ameriken Latine, ka thene, mes tjerash, ne simpoziumin e Trierit, Michael Soine.176

Rol shume te madh parandalues ne lufte kunder kriminalitetit te organizuar me lende narkotike kane perrnbajtje pozitive e edukative te librit, te shtypit e te televizionit ku kete forme tipike te kriminalitetit duhet ta shpjegojme si nje krim kunder njerezimit sepse ne kohen e fundit aksioni preventiv ne mjekimin dhe sherimin e narkomaneve luan rol shume me rendesi ne parandalimin e kriminalitetit ne pergjithesi si edhe te atij qe zhvillohet me lende narkotike.

Ne kohen e fundit disa shtete po e liberalizojne konsumimin e disa pijeve narkotike. Sic thame me pare ne disa shtete evropiane eshte inkriminuar perdorimi i te gjitha llojeve te substancave narkotike ose psikotrope, ndersa Zvicera ka sanksionuar se vete marrja e pijeve te ndryshme narkotike ne menyre te kontrolluar dhe mjekesore nuk paraqet veper penale ku kete menyre ata e konsiderojne si forme preventive dhe parandalim bashkekohor i kriminalitetit me lende narkotike.

Nga fundi i muajit shtator 1998 ne Zvicer iu vazhdua jeta e ligjit sipas te cilit personat e varur per droge munden edhe ne te ardhmen te furnizohen me narkotike neper qendra te caktuara mjekesore dhe te marrin droge ne menyre te kontrolluar nga shteti, i cili ka ardhur ne situate qe t'i luftoje pasojat e kriminalitetit me lende narkotike. Me kete legalizim autoritetet zvicerane mendojne te arrijne shume efekte pozitive ne parandalimin dhe luftimin e kriminalitetit te organizuar me lende narkotike dhe te narkomanise ku kontrollohen narkomanet, rritja e numrit te narkomaneve dhe te kriminalitetit me narkotike, sepse cdo gje e kontrolluar eshte me pak e rrezikshme dhe forme preventive dhe interesante per cdo shtet dhe shoqeri bashkekohese.

Perpjekjet e deritanishme ne parandalimin dhe luftimin e krirninalitetit te organizuar177 me narkotike si forme tipike e kriminalitetit, ngjashem me shtetet e tjera te botes, sic kemi theksuar me pare ne kete punim, me se shumti kane qendruar ne zbatimin e masave represive, e jo te atyre preventive.

Lidhur me kete na bejne me dije rezultatet e ndryshme te shkencave bashkekohore se me i mire eshte parandalimi se sa mjekimi e sherimi. Prandaj parandalimi dhe luftimi i kriminalitetit me narkotike apo substanca psikotrope ne shoqerite bashkekohore ne kete

176 Shih:Sipas gazetes"KOHA DITORE","Mafia shqiptare eshte me brutalja ne bote", e dt. 02.6.2005177 Bazuar në raportin e Departamentit të Shtetit për vitin 2010 përcaktohet: Sapo George W. Bush filloi ushtrimin e detyrës në vitin 2000, lufta kundër trafikimit seksual u bë një nga përpjekjet humanitare primare. Prokurori i Përgjithshëm nën Presidencën e Z. Bush, John Ashcroft, zbatoi me forcë Aktin mbi Mbrojtjen e Viktimave të Trafikimit. Sot Departamenti i Shtetit publikon Raportin Vjetor të Trafikimit të Personave, i cili ekzaminon progresin që Amerika dhe shtetet e tjera kanë bërë në shkatërrimin e bizneseve të trafikimit të qenieve njerëzore, duke arrestuar trafikantët dhe duke shpëtuar viktimat.

91

92

aspekt, shoqerise dhe individit me siguri do t'i sjelle me shume dobi, lumturi e prosperitet sesa masa denuese ndaj personave qe kryejne vepra penale. Ne kete plan shoqerite bashkekohese kane mundesi te gjera por ate mjerisht tani per tani nuk po shfrytezohen sa duhet dhe si duket.

KREU VI

TRAFIKANTET, GRUPET KRIMINALE TE DROGES DHE POZITA GJEOGRAFIKE SHKAQET DHE FAKTORET

92

93

6.1 Pershkrim i pergjithshem mbi trafikantet

Per nga pozita e vet gjeografike, vendet ballkanike paraqesin nje rajon permes te cilit kalojne kanalet ilegale te kriminalitetit te organizuar178 ne fushen e narkotike prej Lindjes drejt Perendimit. Gjate viteve te fundit, ne pikat kufitare te ketyre vendeve jane zbuluar dhe konfiskuar mijera kilograme lloje te ndryshme lende narkotike.

Ne baze te shenimeve statistikore te Organizates se Kombeve te Bashkuara, prodhimtaria legale vjetore eshte 2000 tone narkotike ose droge, prej te cilave 900 tone ose 45% perdoret ne sektorin e shendetesise dhe per nevoja shkencore-kerkimore qe i permbush nevojat mbareboterore. Keto sasi paraqesin hiperproduksion, ashtu qe ato jane lende qarkullimi ilegal qe cojne nga kriminaliteti i organizuar ne fushen e narkotikeve. Nderkaq prodhimtaria ilegale ose e jashteligjshme, vetem e opiumit te paperpunuar me sasi eshte shume me e madhe, ku sipas disa autoreve supozohet se keto sasi jane 12000 deri ne 15000 tone ne vit.179

Lendet narkotike me prejardhje natyrore prodhohen me se shumti ne Lindje e Mesme dhe te Larget e ne vecanti ne Afganistan, ne Afriken Veriore dhe Arneriken Jugore ne Kolumbi. Nderkaq, rajonet kryesore qe i konsumojne narkotiket e ndryshem gjenden ne SHBA dhe ne shtetet evropiane. Deri para disa vjetesh kriminaliteti i organizuar i lendeve narkotike ose drogave (prej rajoneve prodhuese deri te ato konsumuese), ishte ne dy drejtime. Njeri drejtim ka qene nga Azia Juglindore, ku eshte baza e morfiumit (neper Bangkok lendet narkotike jane bartur deri ne Hong- Kong, ku eshte perpunuar ne heroine). Nga Hong-Kongu heroina eshte bartur ne SHBA neper Los Angelos dhe San Francisko, ku eshte shitur ne tere territorin e SHBA-ve.

Drejtimi tjeter ka qene nga Turqia, nje pjese neper Siujdhesen e Ballkanit dhe Evropes se Mesme per ne France, e nje pjese neper Lindjen e Aferme neper det nepermjet Italise per ne France, ku ne Marseje eshte perpunuar ne heroine.180

Kriminaliteti i organizuar me lende narkotike nuk njeh kufij shteterore, rajonale, madje edhe kontinentale. Per kete arsye, kriminaliteti i organizuar me lende narkotike ose droga (duke nenkuptuar ketu edhe prodhimin dhe perpunimin e kultivimin e paautorizuar ne forma te jashteligjshme) eshte nje nder format me tipike te kriminalitetit ne pergjithesi dhe i ashtuquajturi kriminalitet181 me permasa nderkombetare, sepse rrethanat objektive e caktojne natyren dhe formen e tij.182

Ne kete vend ekziston nje numer i madh grupesh te organizuara dhe te orientuara nga vendet ku prodhohen lendet narkotike. Ne kete perberje te grupeve dhe organizatave kriminale kryesisht hyjne personat me shtetesi te njejte, me perjashtim te atyre personave

178 Muçi, Sh., “E drejta Penale Pjesa e Përgjithshme”, Tiranë 2007, fq. 31.179 Cvetan VASEV, S., “Hyrje ne ceshtje kriminale dhe toksimanise dhe te varshmerise”, “Punime te zgjedhura” Beograd , 1976, fq.27180 V. Popodic, po aty181 H. Islami “Ekzekutimi i denimeve alternative dhe sherbimi i proves” Jeta Juridike nr. 1 Tirane Mars 2009 Fq. 39.182 V. Popodic, po aty

93

94

qe transportojne183 dhe tregtojne bartin, ose bejne shitjen me pakice te lendeve narkotike. Ndermjet ketyre organizatave kriminale ekziston konkurrenca e forte, madje edhe masa te rrepta, gje qe provokon kriminalitetin e organizuar me lende narkotike e te vazhdueshme.184

Kriminaliteti i organizuar ne pergjithesi e ne vecanti per ate me lende narkotike. "Eshte dukuri qe kriminelet profesionale qe merren me kriminalitetin e organizuar me lende narkotike, jane gjithnje te organizuar ne grupe te ndryshme kriminale, banda dhe grupe te ngjashme te bashkimit e cilet ne menyre te ndersjelle bashkepunojne ne procesin e kryerjes se veprave penale, si profesion i tyre i rregullt"185. Po ashtu kriminaliteti i organizuar ne pergjithesi "Gjate zhvillimit te kapitalizmit, krahas procesit te lidhshmerise ne baza ekonomike te te gjitha shteteve dhe popujve, edhe kriminaliteti i organizuar me lende narkotike si dukuri mjaft e rrezikshme shoqerore, po merr gjithnje e me teper karakter internacional”.

Ne te vertet ketu eshte fjala per kriminalitet profesional, per njerez qe udhetojne neper bote dhe organizojne aktivitete kriminale si forma te perhershme te profesionit te tyre, ku me shume e preferojne kriminalitetin e organizuar me lende narkotike, meqe ajo pune iu paguhet me shpejt, pasojat e te cileve po ndihen neper te gjitha shtetet e botes.

6 . 2 . Grupet kriminale t e droges

Perhapja e trafikut te droges ne Shqiperi ne vitet '90, solli gradualisht krijimin e grupeve kriminale. Duke marre si kriter perberjen dhe sferen e shtrirjes se veprimtarise, grupet kriminale mund t'i ndajme:- Grupe kriminale, te perbera kryesisht nga shtetas shqiptare, me veprim brenda vendit tone.- Grupe kriminale, te perbere nga shtetas shqiptare dhe te huaj me veprim brenda dhe jashte Shqiperise. (Grupet shqiptaro-italiane dhe shqiptaro-greke).- Grupe kriminale, te perbera nga shtetas shqiptare, me veprim jashte vendit (grupet kriminale shqiptare ne Zvicer, ne vendet Skandinave etj.).

6.2.1 Grupet kriminale shqiptare

Jane perqendruar ne qytetet kryesore te vendit dhe vecanerisht ne trekendeshin: Tirane-Durres-Fier. Ne Tirane, si kryeqendra administrative e vendit, te popullsise e potencialit me te madh ekonomik; ne Durres, per shkak te pozicionit gjeografik, si porti kryesor i vendit dhe ne Fier, si qyteti me i rendesishem i jugut te vendit. Grupet kriminale te droges hasen edhe ne qytetet e tjera te vendit si: Korca, Vlora, Shkodra, Gjirokastra, Saranda etj, te cilat veprojne brenda vendit.

Shqiperia eshte nje "pike e vijes ballkanike" per bartjen e lendeve narkotike qe vijne nga portat greke drejt Italise, si edhe e atyre nga Lindja e Mesme drejt Italise e Greqise.

183 Elezi, I., Kaçupi, S., Haxhia, M., Tiranë, 2009 fq. 40.184 B. Bissio, Psiha i droga” Zagreb, 1977, fq.30185 M. Milutinovic, veper e cituar fq.202

94

95

Sipas statistikave zyrtare dhe medieve ne Shqiperi kultivohet kanabis sativa dhe nje sasi e madhe e saj importohet ne vendet e tjera. Nuk ka te dhena per prodhimin e substaneave narkotike sintetike (artificiale).

Te dhenat rreth kultivimit dhe tregtimit te drogave jane te shumta dhe shpeshhere kontradiktore. Ky shqetesim vihet re edhe lidhur me numrin e narkomaneve186. Vezhgimet, studimet dhe te dhenat e shkrimeve dhe trajtimeve te kryera per nje periudhe kohe na bejne te kuptojme se te dhenat187 zyrtare per kriminalitetin e organizuar188 te lendeve narkotike dhe konsumimi i tyre jane kontradiktore189, ndersa ate te publikuara ne shtypin shqiptar (media), jane jo vetem kontradiktore por edhe te shperdoruara ne vete faktin se edhe konsumuesit, tregtaret, kultivuesit dhe te tjeret i quajne narkomane, meqe ka persona ne jug te Shqiperise qe kultivon kanabis sativen ne arat e veta por nuk e konsumon dhe shkaku kryesor i nje anomalie te tille eshte mungesa e nje institucioni zyrtar i informimit, te posacem dhe te specializuara per lendet narkotike etj.

Per nga pozita e vet gjeografike se shpejti pritet qe te goditet kriminaliteti i organizuar me narkotike190 duke shkaterruar organizatat e trafikut te kokaines nga operacioni i koduar "Astor" ne realizim nga forcat e Guardia di Financa191 e cila ka rene ne gjurmet e kesaj organizate te tregtimit te palejuar nderkombetar me narkotike qe prej vitit 2003. Ky operacion pritej te realizohet pas hetimeve te kryera ne Belgjike, Hollande, Gjermani e Shqiperi, shtete keto ku ishte shtrire edhe veprimtaria e organizates. Por, se shpejti pritet qe te firmosen arrestet per anetaret e organizates narkoterroriste qe banojne ne Novar dhe Breshias te Italise ku pritet se do te sekuestrohen deri me qindra kilogram droge, armatim pa leje dhe makina luksoze.

Keto hetime jane te shtrira ne 14 provinca italiane dhe ne kater shtete te tjera si Belgjika, Holanda, Gjermania dhe Shqiperia prej nga jane nje numer i madh192 e anetareve te organizates qe shperndajne narkotike sipas rrjetit te tyre 193 nga shperndaresit sllave dhe shqiptar qe e perbejne rrjetin e kokaines kryesisht ne Lombardi, Piemonte e Toskana. Hetimet jane duke u kryer nga kreu se Prokurorise se Breshias dhe pritet te zbulohen rruget te tjera te kontrabandimit me narkotike e ne vecanti te heroines. Per se shpejti pritet te goditet rrjeti i kriminalitetit te organizuar me narkotik per nga pozita e vet gjeografike ne shtetet e lartpermendura.

Grupet kriminale shqiptare jane me te kufizuar, ne krahasim me grupet shqiptaroitaliane e shqiptaro-greke. Popullsia jone eshte e vogel dhe nuk jep mundesi per nje treg te madh 186 Sipas raportit vjetor të Shkollës së Magjistraturës, për vitin 2009, Tiranë 2010.187Balla R, “Reagimi ligjor ndaj terrorizmit sipas legjislacionit ndërkombëtar dhe shqiptar”, Revista nr. 41. “E drejta Parlamentare dhe Politikat Ligjore”, Tiranë 2007, fq 56.188H. Ligori “Per kuptimin e tentatives ne trafikimin e lendeve narkotike dhe te armeve” Jeta Juridike nr. 1 Tirane Mars 2009 Fq. 47.189Raport i Zyrës së Kombeve të Bashkuara Mbi Drogat dhe Krimin në Konferëncën “Reagimi ndaj trafikimit të qenieve njerëzore”, Hagë, Hollandë 2009.190 Vjetari Statistikor 2007, Tiranë 2008 fq. 40.191 Sipas Raportit Vjetor te Sektorit te Krimit Kunder Drogave, ne MInistrine e Brendshme referuar me siper.192I. Saliu “E Drejta e Penale per te Mitur” Universiteti i Prishtines, 2005, 159. 193 Jakobsson, Niklas dhe Andreas Kotsadam "Ligji dhe Ekonomia e Skllavërisë Seksuale Ndërkombëtare”, viti 2009, fq. 23.

95

96

dhe te zhvilluar te konsumit te droges. Pra organizatat kriminale, nuk kane mundesi te medha fuqizimi. Megjithate e realizojne fitimin edhe me ane te trafkimit te droges per tregjet e huaja. Pasi kryejne trafikun e droges nga vendet prodhuese ne Shqiperi, nje pjese te saj e destinojne per konsum te brendshem dhe pjesen tjeter e trafikojne ne tregjet fqinje. T’ia shesin trafikanteve te tjere shqiptare, qe bejne pjese ne grupe kriminale, me shtrirje edhe ne shtetet e tjera. N e disa raste, ua shesin trafikanteve te huaj, te ardhur ne Shqiperi per kete qellim dhe ne ndonje rast e trafikojne edhe vete ne shtetet fqinje, duke ua shitur organizatave kriminale te huaja, me te cilat kane njohje.

Dallimi i ketyre grupeve kriminale, nga ato shqiptaro-italiane dhe ato shqiptaro-greke, qendron jo vetem ne faktin e perherjes me shtetesi mikse dhe shtrirjes ne disa shtete, por sidomos ne faktin se keto te fundit bejne edhe shperndarjen e droges tek konsumatoret e huaj. Grupet kriminale brenda vendit, merren edhe me organizimin, drejtimin dhe financimin e kultivimit te bimeve narkotike. Ky proces perfshin tregetimin e farerave narkotike, mbjelljen dhe presimin e tyre dhe trafikimin jashte shtetit.

Me ne fund, Shqiperia ka nenshkruar konventen kunder lendeve narkotike dhe substancave psikotrope194 si dhe ka hartuar nje strategji per te luftuar trafiqet e organizuara dhe ate ne fushen e drogave. Gjate ketyre viteve te fundit ne kemi permiresuar kuadrin ligjor, cka tregon jo vetem ndryshimet e kodit penal, por edhe hartimi i nje sere ligjesh te tjera, si ato per mjetet lundruese, pastrimin e parave te pista195 etj. Shqiperia ka nje bashkepunim shume te mire me vendet e tjera te rajonit me qellim luftimin dhe parandalimin e trafikut te drogave.

6.2.2. Grupet kriminale te perziera

Jane te perbere nga shtetas shqiptare dhe te huaj, italiane apo greke dhe veprojne njekohesisht ne Shqiperi dhe ne shtetet fqinje. Kontigjenti i te inkriminuarve u perfshi i pari ne trafikun e droges, dhe si i tille u be embrioni196 i grupeve te ardhshme te droges. Ishin keta, qe rane te paret ne kontakt me mafien italiane e greke te droges. Ne fillim u vune ne sherbim te tyre dhe gradualisht me fitimin e eksperiences, filluan spostimin e kupolave te huaja.

Grupet kryesore kriminale jane ato shqiptare-italiane dhe shqiptaro-greke. Pjestaret e ketyre organizatave ne Shqiperi, realizojne trafikun e heroines dhe te kokaines nga vendet prodhuese dhe mandej kalimin e droges ne drejtim to perendimit.Organizatat kriminale perqendrimin e kane ne shtetet fqinje Itali e Greqi. Aty eshte shtrirja me e madhe e tyre, duke perfshire edhe kupolen e grupit. Me kalimin e droges nga Shqiperia ne Itali e Greqi, aktiviteti kriminal eshte me i veshtire. Duhet te realizohet shitja e droges tek konsumatori, pra procesi eshte me i ekspozuar. Strukturat antidroge te ketyre shteteve jane me te sofistikuara. Ndaj dhe drejtuesit qendrojne ne keto vende, per te 194Konventa e Kombeve te Bashkuara "Kunder trafikut te paligjshem te drogave narkotike dhe lendeve psikotrope" 26 Dhjetor 1988195Se fundmi Ligji nr. 10192 dt.03.12.2009 “Per parandalimin dhe goditjen e krimit te organizuar dhe trafikimit nepermjet masave paranaluese kunder pasurise”196 Joutsen M, “The european union and cooperation in Criminal Matters: The Search for balance, nr. 25, viti 2006, f 41.

96

97

siguruar disiplinen e grupit apo te organizates, por sidomos per te kontrolluar dhe shtene ne dore fitimin e realizuar nga shitja e droges.

Nga ana tjeter, kur ka patur goditje te organizatave kriminale nga strukturat antidroge te ketyre shtetve, drejtuesit jane larguar drejt Shqiperise. Sidoqofte nuk i kane shpetuar arrestimit, per shkak te koordinimit te Interpolit Nderkombetar.Sic shihet aktiviteti i trafikanteve shqiptare te droges eshte mjaft aktiv ne Itali, nje pjese e tyre jane kapo te grupeve kriminale, me anetare shtetas shqiptare dhe italiane. Shihen mire lidhjet e tyre me Shqiperine197, nga e cila furnizohen me droge, lidhjet e tyre fisnore dhe te gjakut. Verehet kalimi i tyre nga nje shtet ne tjetrin per t' i shpetuar goditjes se policise nga ana tjeter koordinimi i policise italiane dhe shqiptare ka mundesuar kapjen e tyre ne Shqiperi.

Grupet kriminale, vihen re edhe ne trafikun e droges me Greqine, ndonese jane me pak te fuqishem se grupet kriminale te Italise, jane aktive ne tregun grek te droges. Sic shikohet, grupet kriminale shqiptaro-italiane dhe shqiptaro-greke, perbejne pjesen thelbesore te mafias shqiptare.Te gjitha llojet e grupeve kriminale realizojne trafikun e droges, duke nderthurur natyren e dhelpres me ate te ujkut. Dhelperia perdoret per te siguruar veprimtari te qete dhe mbeshtetje nga politikanet qeveritaret dhe punonjesit shteterore. Keto organizata198 nuk ngurojne te japin shperblime, te krijojne lehtesira, te martin pjese si perkrahes te njeres apo tjetres parti apo deputet ne situata te caktuara, te zhvillojne korruptimin e nepunesve shteterore. Nga ana tjeter, midis tyre, organizatat kriminale, shfaqin natyren e ujkut, duke mos duruar dhe pranuar konkurencen. Kontraditat zgjidhen me dhune e larje hesapesh. Te ashpra jane kontraditat edhe midis grupeve kriminale shqiptaro-greke dhe atyre shqiptaro-italiane, per te kontrolluar sipas interesave te tyre trafikun e droges.

Nga me siper, ne grupet kriminale shqiptare te droges dallojme keto vecori:

1-Ato kane aftesi te larte organizuese dhe vepruese. Kjo shprehet ne organizimin e struktures se grupit, te shtrire ne disa qytete te vendit ose edhe jashte vendit, ne drejtimin e centralizuar te grupit199 nga kryetari i tij, ne disiplinen e hekurt, bazuar ne represionin dhe likujdimin fizik, ne aftesine e larte vepruese per te eleminuar rreziqet e trafikimit.

2-Organizohen mbi bazen e lidhjes se gjakut, farefisnise ose krahinizmit. Kjo eshte pjese e mentalitetit shoqeror te shqiptarit, bazuar ne patriarkalizmin familjar. Grupet kriminale shqiptare shpesh emertohen me emrin e kryetarit te grupit ose me emrin e fisit qe dominon grupin. Lidhja e gjakut dhe farefisnia, rrit besueshmerine e grupit, fuqine konspirative te tij, mundeson ruajtjen e organizates, kur arrestohen pjestare te saj.

3-Pjestaret e tyre jane me moshe relativisht te re. Organizata kriminale te droges ne vendin tone u formuan ne vitet 90, pra jane te reja. Ne to u perfshine kryesisht elemente te rinj te inkriminuar ose me prirje kriminale, pasoje e plageve te shoqerise shqiptare dhe te

197 Elezi, I., dhe Hysi, V., “Politika Penale”, PEGI, Tiranë, 2006, fq. 11.198 Elezi, I., Kaçupi, S., Haxhia, M., Tiranë, 2009 fq. 157.199 Elezi, I., Kaçupi, S., Haxhia, M., Tiranë, 2009 fq. 40.

97

98

totalitarizmit.

4-Kane shtrirje te gjere ne hapesire. Grupet kriminale te droges jane te shtrira ne pergjithesi ne disa qytete brenda vendet dhe ne disa shtete. Kjo shtrirje u jep mundesi te mbyllin gjithe ciklin e trafikut te droges, duke filluar nga blerja e saj ne vendet prodhuese, trafikimin ne Shqiperi200 e mandej ne shtetet fqinje, si dhe shperndarjen tek konsumatoret.

5-Karakterizohen nga agresiviteti dhe ekspasioni. Kjo eshte e lidhur me rreziqet e konkurencen gjate trafikimit por dhe me natyren e dhunshme te trafikanteve shqiptare, te formuar si rezultat i represionit psikologjik te totalitarizmit.

6-Lidhja e tyre me trafikante dhe mafien nderkombetare te droges. Kjo lidhje shprehet ne bashkepunimin e tyre me trafikantet e huaj dhe ne formimin e organizatave te perbashketa. Kjo mundeson realizimin e gjithe ciklit te trafikimit te droges, duke filluar nga blerja, deri ne shperndarjen tek konsumatori dhe ndihmon trafikantet ne njohjen e terrenit, te mjediseve te konsumatoreve dhe te strukturaveantidroge.7-Lidhja e grupeve kriminale me politiken dhe administraten. Organizatat kriminale vendosin lidhje me individe te niveleve te larta te administrates dhe te politikes, per t'i siguruar mbeshtetje aktivitetit kriminal. Me nivelin e ulet te administrates, lidhjen e realizojne me lehte, duke u bazuar ne korrupsionin dhe shantazhin.

6.3. Kontigjenti i trafikanteve te droges

Duke analizuar trafikantet e droges, mund te bejme kete klasifikim te kontigjentit te tyre:

A -Trafikante, qe rrjedhin nga kontigjenti kriminal

Keta perbejne pjesen me te rrezikshme te trafikanteve te droges. Origjina kriminale i ben ato me te vendosur, me te organizuar dhe me te dhunshem. Me hapjen e kufive te Shqiperise, kontigjentit kriminal ekzistues iu krijuan kushte te favorshme per te zgjeruar aktivitetin keqberes201. Duke qene se trafiku i droges ishte nga me fitimpruresit, shume nga elementet kriminale u perfshine ne te. Trafiku i droges eshte i lidhur me trafikun e armeve, klandestineve dhe prostitucionit, prandaj edhe elementi kriminal i vjeter dhe i ri u perfshi ne te gjitha llojet e trafiqeve. Madje trafiqet e armeve, klandestineve dhe prostitucionit u bene promotor i trafikut te droges. Per te zhvilluar trafikun e droges, duhen para per blerjen e saj, per te trafikuar dhe per te korruptuar punonjesit e doganave, te policise e pushtetare te tjere. Keto para i krijon me shpejt trafiku i armeve, klandestineve dhe prostitucionit, ndersa investimi i tyre ne trafikun e droges i shton ne permasa te medha.200 Raporti i Departamentit të Shtetit për Trafikimin e Drogave për vitin 2010 dhe Raporti i Komisionit Europian për vitin 2005 dhe “Albania 2009 progress Report”.201 Këto përjashtime janë paraqitur në mënyrë të shtjelluar në botimin Balla, R., “Mbrojtja e Dëshmitarëve të Krimeve të Rënda” Fakulteti i Drejtësisë Universiteti i Tiranës, Tiranë 2007, fq. 88.

98

99

B - Trafikante nga rradhet e biznesmeneve

Ne kategorite e trafikanteve shqiptare, dallohen edhe kontigjente nga rradhet e biznesmeneve shqiptare e te huaj, me aktivitet ekonomik ne vendin tone. Biznesmenet jane futur ne trafik droge ne rrethana te ndryshme. Dallohen disa kategori:- Trafikante qe me te vertete kane qene biznesmene te vegjel ose te mesem dhe me pas kane filluar trafikun e droges. Veprimtaria tregetare ne vendet e tjera, ne menyre te rastesishme i ka lidhur me trafikante te huaj dhe me pas, nen etjen e fitimit, jane zhytur edhe vete ne trafik.- Trafikante, qe vijne nga rradhet e biznesmeneve te falimentuar. Te ndodhur para presionit te kreditoreve, apo per te mbajtur standartin ekzistues te jeteses, i kane kthyer syte nga droga dhe kane perfunduar ne trafikante te saj.- Trafikante, qe biznesin e kane ushtruar krahas trafikut te droges, per te kamufluar pasurine, te ardhurat dhe daljet jashte shtetit.- Trafikante, qe biznesin e kane tilluar me pas, per te pastruar para te pista.

C - Trafikante nga rradhet e personave nevojtare apo rrethanave te rastit

Ne kete kategori futen sidomos klandestinet, te cilet nuk jane ne gjendje te perballojne shpenzimet e udhetimit. Kjo eshte tipike per klandestinet202 e gomoneve. Mbartesit e droges gjate udhetimit, perjashtoheshin nga pagimi i rruges. Edhe drejt Greqise, shume shtetas shqiptare te kapur me droge, kane pohuar lidhjen e trafikut me nevojen per shpenzimet e udhetimit.- Trafikante te huaj pa aktivitet ekonomik ne ShqiperiNe disa raste eshte verejtur trafikimi i droges nga te huajt, pa aktivitet ekonomik ne Shqiperi. Keta vijne ne vendin tone, blejne droge203 per llogari te vet ose te grupeve kriminale dhe pas kesaj rikthehen ne vendin e tyre. Kjo veprimtari eshte shoqeruar me arrestime brenda dhe jashte vendit. Sipas statistikave te UNPD-se, te janarit 2001. ne Zvicer vuajne denimin 1000 shqiptare, ndersa ne Itali dhe ne Greqi meth 300 te mitur jane denuar per trafik droge.

6.4 Pozita gjeografike ne "vija ballkanike"

Policia evropiane, krahas rrugeve tradicionale te realizimit te kriminalitetit204 te organizuar ne fushen e narkotikeve, njeh nje rruge te re te njohur me emrin "vija ballkanike", e cila konsiderohet e ndryshme dhe zanafillen e ka nga Afganistani i larget. Ky emertim eshte bazuar ne poziten gjeografike te rrugetimit te lendeve narkotike. Keshtu nga Afganistani lendet e ndryshme narkotike kalojne neper Kaukaz deri ne Turqi.

202Sipas analizës vjetore të punës për vitin 2009 nga Gjykata e Krimeve të Rënda.203Vendmi nr. 16 datë 20.03.2007 i Gjykatës së Krimeve të Rënda i cili është apeluar dhe Gjykata e Apelit e Krimeve të Rënda ka lënë në fuqi këtë vendim.204Kombet e Bashkuara vlerësojnë se afërsisht 2.5 milion njerëz nga 127 shtete të ndryshme janë trafikuar nëpër botë.

99

100

Kjo veprimtari kriminale ndahet ne disa drejtime: permes Bullgarise ne drejtim te Rumanise e Hungarise deri ne Ceki, ose "vija e eperme ballkanike", ose ne drejtim Bullgari - IRJM ("Maqedoni") Serbi - Hungari - Ceki, ose "vija e poshtme ballkanike". Te dy drejtimet e organizuar mire dhe te rrjedhshme takohen serish te "delta e droges'', ne Ceki, prej ku vijon shperndarja e metejshme neper vendet e Evropes Perendimore. Sipas shume refereneave te autoreve te ndryshem qe merren me kriminalitetin e organizuar te lendeve narkotike, rrjeti narkomafioz i "vijes se Ballkanit" ka arritur deri ne ate pike sa te quhet "mafia". Interes te vecante ka njohja e krimit te organizuar ne fushen e narkotikeve ne disa nga vendet e "vijes ballkanike".

Greqia

Greqia konsiderohet si "Vend transitor i mjeteve narkotike” qe futen nga Bullgaria e shkojne ne Serbi dhe opiumet e ndryshme qe vijne nga Turqia e nga Lindja e Mesme kalojne neper Shqiperi per ne Itali. Nje pjese e narkotikeve te ndryshem, qofshin ato natyrore ose sintetike, transportohen ne krahun e kundert, nga Shqiperia, nga IRJM e nga Bullgaria per transport detar drejt Italise dhe Evropes Perendimore. Substancat narkotike stimuluese transportohen nga Italia e me tej drejt Turqise dhe Lindjes se Mesme. Ne Greqi kultivohen disa sasi te substancave narkotike per tregun vendor. Vitet e fundit prodhimi i drogave sintetike ka njohur rritje. Konsumimi i narkotikeve, ne vecanti nga ana e te rinjve eshte ne rritje. Sipas te dhenave statistikore zyrtar ka te dhena se ne Greqi ka 40.000 narkomane.

Greqia ka programe per rehabilitimin, mjekimin dhe sherimin e personave qe konsumojne substanca narkotike. Ajo ka nenshkruar Konventen e OKB205-se kunder kriminalitetit te organizuar te substancave narkotike e te lendeve psikotrope (1988) si dhe ka ashpersuar ligjet kunder transaksioneve te paligjshme te parave te pista. Greqise, problem kyc ne luften kunder kriminalitetit te organizuar te lendeve narkotike i paraqet vija e gjate e kufirit detar qe shume veshtire te kontrollohet si dhe korrupsioni i larte. (Burimi:sikurse referenca).

Hungaria

Hungaria konsiderohet si "qender strategjike dhe pike qendrore” e ruajtjes se jashteligjshme te lendeve narkotike qe vijne nga Rumania e nga Serbia. Keto lende mbahen fshehtazi per nje kohe derisa t'i kerkoje tregu e pastaj i transportojne ne Ceki.Ne kete vend kultivohen disa narkotike per tregun vendor si dhe ka prodhim te pijeve narkotike sintetike i cili eshte ne rritje e siper. Numri i personave qe konsumojne lende narkotike eshte ne rritje. Aktualisht numerohen 150.000 persona narkotike. Hungaria ka program kombetar per parandalimin dhe luftimin e kriminalitetit te organizuar ne fushen e narkotikeve dhe qendra per rehabilitimin dhe sherimin e narkomaneve. Ajo ka nenshkruar Konventen e OKB-se kunder kriminalitetit te organizuar te substancave narkotike e te lendeve psikotrope206. Ka nxjerre dhe aprovuar nje pakete te

205Konventa e Kombeve te Bashkuara "Kunder trafikut te paligjshem te drogave narkotike dhe lendeve psikotrope" 26 Dhjetor 1988206 Shih me siper

100

101

ligjeve kunder transaksioneve te paligjshme me para te pista por ne implementimin e tyre vonon. Sikurse vendet e tjera te rajonit, Hungaria ka probleme me korrupsionin dhe vonesa ne implementimn, e ligjeve per shkaqe financiare207 .

Kroacia

Kroacia konsiderohet si nje "qender strategjike” per narkomafiozet e vendeve te ndryshme dhe pika kryesore e tregtimit te jashteligjshem te heroines se Azise Jugperendimore e te marihuanes te Azise Juglindore. Ne kete vend tregtohet ne forma te jashteligjshme, por ne sasi te vogla edhe kokaina qe vjen nga Kolumbia. Rruget e narkotikeve te jashteligjshem jane kryesisht drejt Rumanise, Bullgarise, IRJM-se (Maqedonise) dhe me tutje drejt Serbise. Statistikat tregojne se kultivimi i kanabisit eshte ne rritje. Ne Kroaci vitet e fundit ka filluar prodhimi i lendeve narkotike sintetike dhe konsumimi ne rritje nga ana e personave narkomane. Kroacia ka nje program kombetar per parandalimin e kriminalitetit te organizuar me narkotike dhe nje institucion mjaft modern208, per mjekimin dhe sherimin e narkomaneve dhe per rehabilitimin dhe risocializimin e tyre ne forma te ndryshme. Kroacia ka nenshkruar Konventen e OKB-se kunder tregtimit te paligjshem te substancave narkotike dhe te lendeve psikotrope209. Ajo ka ashpersuar Ligjin penal kunder transaksioneve te paligjshme per parat e pista dhe te transaksioneve te tjera financiare. Ndryshimet ne ligj jane shoqeruar me operacione antidroge ne rritje dhe ne nivelin e kerkuar nga OKB-ja, ku me tonelata lendesh narkotike jane kapur ne Split, Dubrovnik e ne pikat kufitare me Serbine. Ne Kroaci, sikurse edhe vendet e tjera te rajonit, problemet kryesore jane korrupsioni, dhe mungesa e kuadrit ligjor210.

IREM (Maqedonia)

Maqedonia konsiderohet si nje "pike qendrore e "Triades kineze" ne tregtimin e pa ligjshem te substancave narkotike211 e ne vecanti te atyre natyrore. Ne Maqedoni arrijne, ne forma te jashteligjshme, sasi te medha substancash narkotike nga Bullgaria. Studimet kane treguar se substancat narkotike nga Maqedonia transferohen per ne Serbi e Rumani. Ne Maqedoni kultivimi i narkotikeve per nevojat e "Alkaloidit", qender farmaceutike per prodhimin e ilaceve eshte i vogel. Substanca narkotike sintetike nuk ka por konsumimi i pijeve te ndryshme narkotike eshte ne rritje gjate ketyre viteve. Sipas nje statike vetem ne vitin 1999 numeroheshin 2990 narkomane, por sipas statistikes te Entit Republikan te Maqedonise kjo shifer nuk qendron. Maqedonia nuk ka nje program kombetar per rehabilitimin, mjekimin dhe sherimin e

207Kombet e Bashkuara sipas policies europiane vlerësojnë se afërsisht 2.5 milion njerëz nga 127 shtete të ndryshme nder to edhe Hungaria janë trafikuar nëpër botë.208 Institucion i cili ndodhet ne kryeqitetin e vendit, Zagreb.209 Shih me siper210Burimi Annal Report on Ilicit drug Traffiving, U.S. Gov. 1999 Syrvey on Yugoslav Security, Federation of American Scientists 1998211V. Kambovski “E drejta Penale ne Maqedoni”, Shkup, 2007, fq. 159.

101

102

narkomaneve dhe per parandalimin dhe luftimin e kriminalitetit te organizuar ne fushen e narkotikeve. Maqedonia ka nenshkruar Konventen e OKB-se kunder tregtimit te paligjshem te narkotikeve e te lendeve psikotrope, por i mungon kuadri ligjor212

Qiproja greke

Qiproja konsiderohet si "Vendi ku me se shumti kryhen transaksione te paligjshme me para te pista”. Ne kete vend narkotiket vijne nga Turqia dhe Lindja e Mesme, kurse pijet e ndryshme narkotike stimuluese hyjne me anijet qe lundrojne anasjelltas. Ne kete vend kultivohen narkotike vetem per nevojat e vendit dhe tregun vendor. Nuk ka te dhena per prodhimin e narkotikeve sintetike. Konsumimi i substancave narkotike eshte nen minimum, dhe sipas statistikave ka mbi 300 persona narkomane. Qipro ka program minimal per parandalimin e kriminalitetit te organizuar me substanca narkotike dhe nje qender per rehabilitimin e narkomaneve. Ajo ka nenshkruar Konventen e OKB-se kunder tregtise se palejuar me narkotike e te lendeve psikotrope213 dhe ka formuar nje njesi speciale e te vecante kunder transaksioneve te paligjshme financiare dhe nje njesi te vecante hetimore antidroge, te perbere nga Zyra e Prokurorit Publik, Zyra e Drejtorit te Doganave dhe Zyren e Shefit te Policise, por i mungon kuadri ligjor.214

BullgariaPer nga pozita e vet gjeografike, Bullgaria konsiderohet dhe eshte vend transitor i heroines dhe qe vjen nga Azia Jugperendimore, rruget e kriminalitetit te organizuar me narkotike ose drogave te llojeve te ndryshme shkojne kryesisht drejt Rumanise, IRJM-se (Maqedonise) dhe me tutje drejt Serbise. Ne Bullgari kultivohet kanabis sativa dhe ka filluar prodhimi i pijeve narkotike sintetike. Nga ana tjeter, Bullgaria po perballet me rritjen e rasteve te konsumimit te narkotikeve. Ne kete vend supozohet se ka 3.000 narkomane. Per te parandaluar keto fenomene, Bullgaria ka nje program kombetar per parandalimin dhe luftimin e kriminalitetit te organizuar me narkotike si dhe nje program per mjekimin, sherimin dhe rehabilitimin e personave narkornane. Ne vitin 1988, Bullgaria ka nenshkruar Konventen e OKB215-se kunder kriminalttetit te organizuar te substaneave narkotike e te jashteligjshrne dhe te lendeve psikotrope. Ne te njejtin vit, qeveria bullgare ashpersoi ligjin per prodhimin e lendeve narkotike te paligjshme dhe kunder transaksioneve te paligjshme me te para te pista. Me 1999, qeveria bullgare ka bashkepunuar aktivisht ne operacionet "antidroge" dhe kunder rrjetit te droges. Nje nder problemet me te cilat perballet qeveria bullgare ne drejtim te parandalimit dhe luftimit te kriminalitetit te organizuar ne fushen e narkotike eshte mungesa e kuadrit ligjor te kompletuar dhe korrupsioni etj"216.

212Burimi; Annal Report on Ilicit drug Traffiving, U.S. Gov. 1999 Syrvey on Yugoslav Security, Federation of American Scientists 1998.213 Konventa e Kombeve te Bashkuara "Kunder trafikut te paligjshem te drogave narkotike dhe lendeve psikotrope" 26 Dhjetor 1988214Burimi; Annal Report on Ilicit drug Traffiving, U.S. Gov. 1999 Syrvey on Yugoslav Security, Federation of American Scientists 1998 215 Shih me siper Konventa e OKB216 Shih burimi Annal Report

102

103

Cekia

Cekia konsiderohet si vend ku depozitohen sasi te medha narkotikesh. Narkotiket, te llojit te opiumit, vijne nga Hungaria, ndersa disa lende narkotike stimuluese barten per ne Hungari. Ne Ceki kultivohen narkotike per nevoja vendore si dhe prodhohen disa narkotike sintetike dhe stimuluese per tregun vendor. Konsumimi i narkotikeve eshte ne rritje. Sipas statistikave, ne Ceki ka rreth 200.000 narkomane. Ne Republiken Ceke ka nje program kombetar per rehabilitimin, mjekimin dhe sherimin e narkomaneve. Ajo ka nenshkruar Konventen e OKB217-se kunder kriminalitetit te organizuar me pije narkotike dhe te tregtimit te paligjshem te narkotikeve e te lendeve psikotrope. Ne kete kuader ky shtet e ka ashpersuar masat ligjore kunder transaksioneve te paligjshme financiare ne vitin 1996218.

Serbia

Serbia eshte pika qendrore e kriminalitetit te organizuar te substancave narkotike qe transportohen ne forma te ndryshme e te jashteligjshme nga IREM, Rumunia, madje edhe nga Rusia e Kina. Me pas, lendet narkotike transportohen neper kanale rrugore te ndryshme per ne Hungari, Austri dhe ne shtetet e tjera te Evropes Perendimore. Kultivimi i narkotikeve eshte ne nivel minimal, por ka nisur prodhimi i narkotikeve sintetike. Serbia regjistron nje nurner te madh narkomanesh - mbi 80.000 persona qe konsumojne narkotike madje shume te forte dhe nuk ka nje program per mjekimin, sherimin dhe rehabilitim te narkomaneve, pervec qe i dergon ne Rusi per mjekimin, sherimin dhe rehabilitimin e narkotikeve. Ajo ka nenshkruar Konventen e OKB-se kunder tregtise te paligjshme te narkotikeve e te lendeve psikotrope219. Korrupsioni i larte, trazirat e medha politike, mungesa e kuadrit ligjor dhe mjeteve financiare ka sjell nje mungese te efikasitetit te luftes kunder trafikimit te substancave narkotike220.

Rumania

Rumania konsiderohet pike transitore per substancat narkotike qe vijne nga Serbia e Bullgaria, te cilat eksportohen ne forma te ndryshme te jashteligjshme per Hungari. Ne kete vend kultivohen pak substanca narkotike, ndersa prodhime te substancave narkotike sintetike nuk ka. Rumania ka program per rehabilitimin dhe mjekimin e sherimin e personave narkomane qe konsumojne narkotike. Ajo ka nenshkruar Konventen e OKB221-se kunder tregtise se paligjshme te narkotikeve e te mjeteve narkotike psikotrope. Rumania ka nje numer ligjesh kunder transaksioneve te paligjshme financiare ndaj parave te pista, por implementimi i tyre paraqet probleme per shkak te mungesave te mjeteve financiare,

217 Konventa e Kombeve te Bashkuara "Kunder trafikut te paligjshem te drogave narkotike dhe lendeve psikotrope" 26 Dhjetor 1988218 Burimi; Annal Report on Ilicit drug Traffiving, U.S. Gov. 1999 Syrvey on Yugoslav Security, Federation of American Scientists 1998219 Shih me siper Konventa e OKB220 Shih burimi Annal Report221 Shih sa me siper

103

104

korrupsionit. Problemet kyce ne kete vend eshte mungesa e mjeteve financiare, korrupsioni dhe mungesa e kuadrit ligjor222.

6.5. Metodat dhe vendet e fshehjes se droges gjate trafkimit

Kriminaliteti i organizuar me lende narkotike realizohet me metoda te ndryshme, nder te cilat me i perhapur eshte transportimi i tyre duke ngjitur narkotike neper pjese te petkave qe kane te veshura. Gjate stines se veres, ne kohen e sezonit turistik, ne kohen kur komunikacioni eshte teper i dendur223 apo gjate festave te ndryshme, sasite e lendeve narkotike te transportuara jane me te medha.

Kontrabandistet e lendeve narkotike i fshehin ne paketime te vogla, sidomos lendet narkotike te pastra dhe qe kane nje cmim shitjeje me te larte224. Format e tjera te shpeshta jane fshehja e narkotikeve ne takat e kepuceve, neper perslluk te punuara enkas per qellime tregtie te palejuar me narkotike. Femrat shtatzena, narkotiket i fshehin nen pjeset e fundit te stomakut te cilat udhetojne zakonisht me femije te mitur, madje edhe nen moshen shtatevjecare. Kjo forme eshte zbuluar ne ata te trafikimit qe vijne nga SHBA-te dhe Amerika Jugore, nga vendet qe lidhin keto dy kontinente sic jane (Bolivia, Kolumbia, Perua, Ekuadori, Republika Domenikane)225. Problem jashtezakonisht te madh paraqesin automjetet e medha me shenjen "TIR", me te cilet bartet malli nga Azia e Mesme dhe nga Lindja e Aferme per ne vendet e Evropes Perendimore. Automjetet e medha jane shume ideale226 pasi ne te shumten e rasteve gjate transportimit te prodhimeve te ndryshme i fshehin dhjetera kilograme lende narkotike. Per zbulimin e mjeteve narkotike nuk ia arrijne dot qe te zbulojne se ne ato ngarkesa me mallra te tilla ka lende narkotike.227

Shpeshhere organizatat narkomafioze shfrytezojne kamionin frigorifer per bartjen e lendeve narkotike, ku bashke me mallra te cilat prishen shpejt sic jane peshqit, bartin edhe lende narkotike nga Lindja per ne Perendim. Per ata eshte me interes importimi i fryteve ekzotike dhe te konservuara, pasi qe ekzistojne mundesi "ideale" dhe me leverdi te medha qe ne mes te mallrave te fshehin sasi te narkotikeve. Zakonisht keto metoda kriminale, grupet kriminale i perdorin kur frekuenca e udhetimeve, sidomos gjate sezonit veror, eshte e madhe dhe iu pershtatet punes se tyre per tregtim te jashteligjshem me lende narkotike.228

Gjithashtu, tregtaret i fshehin lendet narkotike edhe neper rezervuaret e karburanteve te automjeteve te tyre teper luksoze. Transporti i lendeve narkotike zakonisht kryhet nga shtetet e ndryshme te Azise per ne vendet e shteteve euro perendimore e deri ne SHBA. Duke pasur parasysh ate qe u tha me lart, per krimin e organizuar te lendeve narkotikeve

222 Shih sa siper Annal Report 223 Raporti Vjetor i vitit 2009 i Prokurorisë së Përgjithshme, Tiranë, 2009 fq 52.224 Mr. M Nicovic, Drogat dehese-kompani multinacionale e kriminalitetit, Beograd 1990, fq.101-105225 Po aty226 Raporti i Departamentit të Shtetit për Trafikimin e Qenieve njerëzore për vitin 2010 dhe Raporti i Komisionit Europian për vitin 2005 dhe “Albania 2009 progress Report”. 227 Mr. M Nicovic, Drogat dehese-kompani multinacionale e kriminalitetit, Beograd 1990, fq.101-105228 Po aty

104

105

ose drogave dhe format e ndryshme te realizimit te veprimtarise kriminale, ne kete forme tipike te kriminalitetit229, "numri i erret" eshte shume i madh. Perkunder numrit te madh "te erret", brenda vitit kapen mbi 20.000 persona qe merren me trafikimin e lendeve narkotike, cka deshmon qarte per rrezikshmerine e ketij kriminaliteti dhe rrezikun qe sjell ai si per nga format ashtu edhe per nga vellimi i tij ne bote.

Megjithate, studimet e kryera ne vendet evropiane sipas V. Hysit, tregojne se kriminaliteti i organizuar ka njohur nje perhapje te madhe vecanerisht pas viteve '90 dhe se ai shfaqet ne forma te ndryshme, nder te cilat tregtia e palejuar e substancave narkotike ose drogave eshte nder format me te shpeshta dhe dukuria qe po shqeteson te gjitha vendet e botes, ne vecanti SHBA-te dhe Evropen230. Lidhur me kete problem, autorja shkruan se "ne vendet e Evropes Lindore dhe Qendrore po perballen me rritje te shpejte te rasteve te kultivimit, trafikimit dhe te perdorimit te drogave”.

Ajo cka eshte evidente sot, eshte rritja e rasteve te trafikimit dhe perdorimit te drogave te renda si heroina, kokaina, etj. Krahas lendeve narkotike ose drogave te pastra, pijet narkotike sintetike kane marre nje perhapje te madhe, vecanerisht ne vendet e Evropes Lindore dhe Qendrore. Kete perhapje e kane kushtezuar deri ne nje fare mase niveli i ulet zhvillimor i ketyre vendeve dhe pamundesia per te blere dhe konsumuar droga te pastra, cmimi i te cilave eshte shume me i larte. Krahas importeve te lendeve narkotike ose drogave, sot shume vende po perballen me fenomenin e kultivimit te droges, sidomos te kanabis sativa. Ne vende te ndryshme te Evropes ku perfshihet edhe Shqiperia gjate ketyre viteve ka pasur nje tendence rritjeje te ultivimit te kanabisit, nderkohe qe nder prodhuesit kryesore te saj ne Evrope jane Spanja dhe Holanda"231.

Pra, ne menyre te kuptueshme dhe fare qarte theksohet se shoqeria e sotme po perballet me dy probleme te medha: me perdorimin dhe konsumimin e lendeve narkotike ose drogave, alkoolit nga nje mase e gjere te rinjve si dhe me trafikimin e tyre kur thote se "me drogen lidhen shume aktivitete te tjera kriminale si kultivimi, trafikimi ose tregtimi i palejuar dhe i jashteligjshern i saj, shitja etj. Fakti qe droga prodhohet ne vende te ndryshme te botes dhe trafikohet nga Lindja drejt Perendimit ose brenda per brenda vendeve, tregon lidhjen qe ekziston midis saj dhe krimit"232.

Sot behen diskutime te shumta rreth perdoruesve te drogave dhe faktit nese keta te fundit jane ose jo delikuente. Te dhenat flasin per nje prirje te perdoruesve te droges233 per te qene delikuent. Pervec agresivitetit qe ata manifestojne ndaj pjesetareve ose te afermeve te familjes ne nje kohe jo shume te larget, ata perfshihen ne kryerjen e krimeve te ndryshme ose te veprave penale te ndryshme me qellim qe te sigurojne te ardhura (para) per te blere lende narkotike apo droge.

Trafikantet per t'i shpetuar policise, perdorim metoda dhe menyra te ndryshmet per 229 Mr. M. Nicivic, "Drogat dehese - kompani multinacionale e kriminalitetit, Bg., 1271990, fq. 10\-105230 Prof.Dr. V. Hysi, ‘Hyrje ne kriminologji dhe penalogji‘ fq.54 tirane 200231V. Hysi, veper e cituar fq.55 232 Po aty fq.84-85233 N. Jaho, I. Hoxha “Prokuroria jashtë tutelës” Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 57, fq.19

105

106

fshehjen e droges. Menyrat varen nga lloji i mjetit, qe perdor trafikanti. Me poshte po japim disa metoda te fshehjes se droges, sipas mjetit te perdorur:

Gjate trafikimit me automjete

Metoda kryesore e fshehjes se droges eshte ajo ne karrocerite me fund te dyfishte te automjeteve, te cilat pergatiten posacerisht nga trafikantet. Kur karroceria eshte metalike vihet nje dysheme e dyte e tille duke krijuar nje boshllek midis tyre. Kur fundi i karrocerise eshte prej druri, pergatitet nje e dyte po prej druri me boshllek ne mes. Per te dalluar fundin e dyfishte duhet te vezhgohet dyshemeja, eshte e re apo e vjeter, duke e krahasuar me pjeset e tjera te automjetit, vezhgohet koha e saldimit si dhe vidat e gozhdet. Ne zbulimin e droges ndihmojne vecanerisht qente e droges.Karroceria e dyfishte mund te behet ne dysheme, por edhe ne faqet anesore, mandej edhe ne tavan. Ne automjete droga fshihet edhe ne pjese te tjera te tij, si ne ngarkesen e automjetit, ne kolltuket e tij, ne serbatoret, poshte automjetit etj.

Gjate transportimit vetiak te droges

Ne sendet vetiake le transportuesit: Me te perhapura jane valixhet me funde te dyfishta. Perdoren vecanerisht nga trafkantet shqiptare per trafikimin e droges, me avion, nga Turqia ne Zvicer. Ne kalimet e paligjshme te kufirit, droga transportohet me canta, thase etj. Te tilla mjete perdoren edhe ne trafikimin e droges me gomone.Ne veshjet dhe sendet e perdorimit personal: Ne kete rast droga futet ne xhupa, astar e kanavace, nen rroba, ne kulete, ne paketa cigare, ne bastune me boshllek brenda, ne bishta cadrash, ne shuajt dhe takat e kepuceve, ne kellefet e syzeve, ne stilolapsa etj.Ne sende ushqimore apo sende te tjera: Droga futet ne ushqime, ne konserva, ne shishe plastike. I futin ne veze, portokalle, molle, sapun etj, duke hequr masen e brendshme. Droga fshihet ne sende zbukurimi, kukulla, buste e sende te punuara me allci.Ne trupin e personit: Ne disa raste gjate kontrolleve, droga eshte gjetur ne trupat e udhetareve. Verehen edhe raste te fshehjes se droges me ane te gelltitjes dhe kur mberrijne ne destinacion i nxjerrin me jashtqitje.

Fshehje e droges gjate trafikimit me anije

Ne anije, zakonisht transportohen sasira te medha droge. Kjo paketohet dhe bashkohet me mallrat e tjera, me etiketime te rreme si kafe, sheqer, miell etj. Ne ndonje rast droga fshihet midis mallit te transportuar si fruta-perime, lende ndertimi etj. Eshte verejtur edhe fshehja e droges ne pjese te ndryshme te vete anijes si ne fundet e dyfishta te anijeve apo te serbatoreve.

6.6 Krimet ne fushen e narkotikeve

Ne shoqerite bashkekohore kriminaliteti paraqitet si nje dukuri qe ekziston pavaresisht nga fakti se sa jane te zhvilluara ose jo keto vende. Format me te renda te tij godasin pasurite morale dhe materiale, duke manifestuar efektet e veta negative per shoqerine.

106

107

Kriminaliteti vazhdon te jete nje dukuri e nderlikuar dhe heterogjene gje qe shpesh behet objekt studimi. Klasifikimet rreth tij jane te shumta, nder te cilat mund te permendim klasifikimin e tij sipas shkalles dhe peshes se rrezikshmerise shoqerore234. Pra, ne vepra penale te renda dhe te lehta. Si vepra penale te renda jane: vrasjet, plackitjet235, vjedhjet me thyerje, dhunimet, falsifikimet, mashtrimet e tjera. Per keto vepra penale ligji parashikon denime te ashpra dhe te larta, ndersa veprat e lehta penale jane: vjedhjet e imta, crregullimet e rendit dhe te qetesise publike, lendimet e lehta fizike (trupore), fyerjet, shpifjet, per te cilat jepen denime te lehta. Sipas Ragip Halilit: "Kriminaliteti eshte dukuri mjaft komplekse, dukuri shoqerore qe paraqitet me vete paraqitjen e shoqerise njerezore dhe dukuri mjaft heterogjene, si per nga forma dhe shkaqet e paraqitjes se tij"236. Kriminaliteti manifestohet ne forma te ndryshme, sic jane edhe raportet shoqerore dhe te mirat, te cilat atakohen dhe rrezikohen me sjellje kriminale. Ne literaturen kriminologjike jane te njohura ndarjet dhe kriteret per klasifikimin e sjelljeve kriminale.

Sipas klasifikimit juridiko-penal te se drejtes pozitive, veprat penale, pergjithesisht sjelljet kriminale ndahen ne vepra penale kunder shtetit ose kunder rregullimit shteteror, ne veprat penale kunder jetes dhe shendetit, ne vepra penale kunder prones ne veprat penale kunder nderit dhe dinjitetit, ne veprat penale kunder shendetit, ne veprat penale kunder sigurise ne komunikacion apo sistemit te rrugeve, ne vepra penale kunder rendit dhe rregullimit juridik, ne vepra penale kunder forcave te armatosura, etj237.

Ne punimet e ndryshme kriminologjike flitet per forma te reja te sjelljeve kriminale qe kane te bejne me tregtine e palejuar te narkotikeve, terrorizmin, rrembimin si dhe format e kriminalitetit te organizuar dhe te kryera nga delikuentet profesional238. Fusheveprimi i kriminalitetit te organizuar eshte mjaft i gjere dhe ai paraqitet ne forma te ndryshme dhe shoqerohet me nje specializim te ngushte te organizatave kriminale. Disa organizata kriminale merren me te organizuarit sipas nje plani e sistemi te caktuar e te persosur mire te prostitucionit, te tjeret me organizimin e tregtise se narkotikeve, grupet tjera kriminele me vrasjen e njerezve239 per te holla e te tjeret me organizimin e kercenimeve dhe shantazheve te ndryshme240.

Format e kriminalitetit te organizuar lindin dhe paraqiten ne ata permasa qe afrojne mundesi me te medha per fitimin e te hollave. Tregtia e palejuar241 e narkotikeve ose drogave, organizimi i prostitueionit, bixhozi etj, jane disa nga aktivitetet qe ofrojne fitime te medha. Aktivitete te tilla qe sjellin fitime te medha dhe te jashtezakonshme, mund te realizohen me kercenime, dhunes, korrupsionit, ku per keto qellime shfrytezohen gangsteret si mercenare, te cilet per te holla kryejne vepra te ndryshme penale. Keto forma te aktiviteteve kriminale jane me te zhvilluara ne SHBA dhe ne shtetet euro perendimore." Keshtu shefi i Narkokartelit Kolumbian Pablo Eskobar, ka kryer organizimin per

234 Elezi, I., Kaçupi, S., Haxhia, M., Tiranë, 2009 fq. 183.235 R. Halili, Kriminologjia me Penalogji, prishtine 1995 fq.72 dhe 79236 Po aty fq.77237 R. Halili veper e cituar fq.79238 Prof.V Kuderjavcev, “Pricinost v.Kriminologij” fq.57-58239 Balla R, “Reagimi ligjor ndaj terrorizmit sipas legjislacionit ndërkombëtar dhe shqiptar”, Revista nr. 41. 240 “E drejta Parlamentare dhe Politikat Ligjore”, Tiranë 2007, fq 56.241 Elezi, I., “E drejta Penale Pjesa e Posaçme”, Tiranë 2005, fq. 163.

107

108

likuidimin e personaliteteve te tjera te cilet ne cfaredo menyre kane penguar veprimtarine e tij kriminale. Po ashtu vlen te permendet edhe mafia ruse, e cila sot eshte bere nje nder organizatat me te rrezikshme kriminale ne boten bashkekohore, ku aktiviteti i tyre themelor manifestohet ne gjetjen e rrugeve te reja ne tregtine me pije narkotike.242

Me te drejte disa autore perqendrojne thenien se kriminaliteti i organizuar me narkotike ose droga, ne pergjithesi tregtia e palejuar e narkotikeve, do te ishte e pamundur dhe nuk do te kishte jete te gjate sikur mos te kishte ndihmen dhe mbrojtjen e autoriteteve shteterore243 ne pushtet, qarqeve ne banka, ekonomi, polici dhe gjyqe, te cilat mbrojtje arrihen me shantazhe, dhune, dhenie te ryshfetit, e te cilet jane viktime e kriminalitetit te organizuar dhe tregtise me pije te ndryshme narkotike, si nje nder format e vecanta dhe me te rrezikshme te kriminalitetit te organizuar.

Pra, kriminaliteti i organizuar manifestohet ne shume forma dhe ne shume permasa, por me se shpeshti eshte i shprehur ne organizimin e tregtise ne pije te ndryshme narkotike (droge), Kriminaliteti i organizuar244 me narkotike ose droge, se pari eshte paraqitur ne Kine ne fillim te shekullit 19-te, pastaj ne SHBA dhe ne shtetet e Evropes dhe tani eshte i perhapur ne krejt rruzullin tokesor. Kjo veprimtari, qe prej dy shekujsh, eshte perhapur me tc madhe ne te gjitha shtetet e botes, ku me kete veprimtari te ndyre merren disa milione njerez245". Te shumta jane edhe viktimat e perdorimit te saj. Keshtu, nga 15 milion toksikomane sa ka pasur ne tere boten ne vitin 1908, gati 80% kane qene viktima te keqperdorimit dhe konsumimit te opiumit dhe te derivateve te tyre morfines dhe heroines.

6.7. Tregtia ilegale me narkotike-nje nder krimet me te perhapura

Tregtia e paautorizuar e substancave narkotike ose drogave dhe me substanca psikotrope, bashkimi dhe organizimi i rrjetit te shitesve eshte nder format me te shpeshta dhe me te rrezikshme te formave te reja te kriminalitetit ne boten bashkekohore. Si forme e re dhe teper e rrezikshme e shfaqjes se kriminalitetit-tregtimi i pijeve te ndryshme narkotike ose drogave kryhet nga persona me prirje kriminale, te cilet synojne te realizojne te ardhura dhe fitime te medha. Perhere, ata tregojne aftesi dhe gjeturi te larte nisur nga motivet per t'u marre me tregti te paautorizuar dhe ilegale te pijeve narkotike ose drogave dhe nga lakmia per pasurim, apo per mbajtjen e familjes, deshira per te permiresuar gjendjen ekonomike dhe deshira per jete qe shquhet nga luksi ne veshje, ne stoli teper te shtrenjta qe perhere bien ne sy te grupet e shtresave te pasura, te cilat kane shpenzime teper te medha e ne vecanti ne veshje shume te shtrenjta.

Ata jane te organizuar ne grupe dhe organizata te regjistruara ne menyre legale, ku regjistrohen sa per sy e faqe per te pasur mbulese para organeve te pushtetit, policise dhe administrates. Aktivitetet kriminale i kane te maskuara me nje organizim me strukture organizative246 mjaft te degezuar dhe te persosur. Gjate tregtimit te pijeve te ndryshme, 242 Sipas gazettes “Borba”, dt.24.11.1994243 Joutsen M, “The european union and cooperation in Criminal Matters: The Search for balance, nr. 25, viti 2006, f 41.244 Elezi, I. dhe Hysi, V.“Politika Penale”, PEGI, Tiranë, 2006, fq. 11.245 Sipas gazettes “Ekxpres Politika” Bgd, date 06.10.1993246 “Strategjia Kombëtare e Luftës kundër Trafikimit të Drogave 2008-2010” botim i Zyrës së Koordinimit

108

109

narkotike ose drogave, menyra e punes dhe aktiviteti i tyre eshte mjaft konspirativ dhe mbeshtetet ne veprimet e fshehtesise se plote.

Si kriminaliteti i organizuar ashtu edhe ai profesional kane si pikesynim "trafikimin e droges", te armeve te zjarrit, realizimin e transaksioneve jo te ligjshme financiare, te prostitucionit, te karburanteve dhe duhanit, vjedhjen e pasurise ne banka, vjedhjen e automjeteve dhe shitjen e tyre247, "trafikimin" e femijeve ne forma te ndryshme, trafikimi" klandestin te njerezve nepermjet detit dhe tokes, vrasjet, falsifikimet e vizave, te pasaportave, parave etj. Mundesia per te arritur fitime te medha nepermjet tregtise ilegale te substancave te ndryshme narkotike ose drogave, shume persona dhe organizata kriminale i motivon qe te merren me kete veprimtari kriminale.

Anetaret e ketyre organizatave kriminale ne keto veprimtari kriminale ne menyre te persosur kryejne fshehjen e narkotikeve me rastin e transportimit me mjete te transportit. Personat qe merren me kete veprimtari fshehin gjurmet, qe me pare studiojne vendet ku prodhohet droga, dendesine e trafikut rrugor, kohen e marrjes se narkotikeve etj. Ata kane nje sistem te organizuar te njoftimit per veprimin e tyre kriminal te tregtise se narkotikeve, e lidhjeve, sigurimin e pajisjeve te nevojshme teknike248 per zhvillimin e kryerjes se tregtimit te narkotikeve. Perhere jane te gatshem qe te bejne shantazhe te ndryshme, nderhyrje te domosdoshme per dhenien e ndihmes se shpejte ne raste kur verehet se po deshton plani i tyre kriminal.

Cdo gje behet me nje organizim te persosur, ku shefi i tyre perben hallken kryesore ne cdo aksion. Grupi ekzekutues i vepres ne fjale njeh mire rruget per ta shfrytezuar, nga ka per te levizur dhe kohen e kryerjes se vepres kriminale. Ata studiojne kushtet atmosferike, kohen e sezoneve turistike, frekuencen e turisteve ne pika kufitare, rrethanat negative dhe pozitive per kryerjen e vepres, sigurimin nga te papriturat, pa gjurme dhe shenjat ne vendin ku duhet ta marrin narkotikun. Ata jane te gatshem perhere qe te bejne improvizime ne fatkeqesi komunikacioni per te terhequr vemendjen e doganiereve ne kohen kur duhet ta kalojne kufirin per ta vazhduar rrugen me tej. Telekomunikimin e kane me te persosurin, sipas teknikes se fundit, dhe kane perhere ne dispozicion automjete249 te persosura, avione, helikoptere e shume sende te tjera vetem per ta arritur qellimin e caktuar qe ia parashtrojne vetes gjate tregtimit te narkotikeve.

Shperndarja, keqperdorimi dhe furnizimi me pije narkotike ose droga dehese, qofshin ate natyrore ose sintetike, eshte krim me pasoja te demshme e te rrezikshme ndaj njerezimit, e ne vecanti ndaj te rinjve.

Kombëtar, për luftën kundër trafikimit të drogave, Tiranë, 2008. Lidhur me hartimin e kësaj Strategjie janë dhënë donacione nga shumë organizata ndërkombëtare por është mundësuar edhe asistencë teknike kryesisht nga komisioni europian. 247 Me gjeresisht per kete shih; Prof.Dr.R.Halili dhe prof.Dr. V. Latifi veper e cituar gq. 80-88, Kriminalistika 1994, fq.22248 Canaj, E., Bana dhe S., “E drejta e Bashkimit Europian”, Tiranë 2010, Shtëpia Botuese “Arbëria 07, fq.146249 Z. Poda “Krimi i organizuar transnacional- Sistem dhune dhe Pushteti” Botimet “Morava”, Tirane, 2009, fq.83.

109

110

Bashkesia boterore po shfaq shqetesim te madh per shkak te tregtise se palejuar te narkotikeve dhe per sjelljet kriminale te narkomaneve. Prirja e semure per te perdorur vazhdimisht droga apo pijet e ndryshme narkotike me pasoja te renda per shendetin dhe per sjelljet e personave qe i konsumojne ato,250 shpesh eshte shkak i perfshirjes se narkomaneve ne aktivitete kriminale.

6.8 Shkaqet dhe faktoret kryesore qe ndikojne ne tregtine e palejuar te narkotikeve

Kriminaliteti i organizuar251 me narkotike, ne pergjithesi dhe tregtise se palejuar te droges ose pijeve te ndryshme narkotike ne veçanti, paraqitet mjaft komplekse. Tregtia e palejuar e substancave narkotike manifestohet ne radhe te pare kunder te mirave dhe vlerave materiale dhe vlerave kryesore te njerezimit, siç jane nderi, shendeti, miqesia, dija etj. Si i tille, ky lloj kriminaliteti i ka rrenjet e veta, shkaqet e veta, historine e vet dhe manifeston ndikim te caktuar kriminal ne sferat e ndryshme te jetes ekonomike, politike, juridike, morale, kulturore, familjare, etj. "Kriminaliteti ne Evrope, qe nga viti 1989 deri ne ditet e sotme, ka pesuar ndryshime cilesore dhe sasiore nga kriminaliteti tradicional. Keto ndryshime jane shkaktuar nga qarkullimi i lire i personave dhe nga hapja e kufijve, ku ne vendin tone, gjate kesaj periudhe, jane shfaqur disa forma te reja te kriminalitetit te organizuar dhe shtrirja e gjere e saj. Nje nder format e kriminalitetit te organizuar eshte edhe prodhimi, kultivimi, shitja, nxitja per perdorim, brenda dhe jashte vendit, e droges narkotike ose e substancave psikotrope252.

Sido qe te jene te hulumtuara dhe te mesuara, shkaqet dhe kushtet e vecanta dhe te drejtperdrejta te kesaj forme kriminale, do te ishte e gabuar te mendohet se me ndihmen e disa shkaqeve mund te shpjegohet kriminaliteti i organizuar ne teresi dhe tregtia e jashteligjshme e drogave, narkotikeve ose e substancave psikotrope, ne veçanti.253 Studimi i kriminalitetit te organizuar ne fushen e narkotikeve. sidomos te tregtise se palejuar te tyre, prodhimi, kultivimi, shitja, nxitja per perdorim, brenda dhe jashte vendit e droges narkotike ose e substancave psikotrope, qofte si dukuri me perrnasa te rrezikshme kriminale dhe lidhja e tyre me kriminalitetin ne pergjithesi, eshte ceshtje thelbesore. Sipas kesaj, tregtia e palejuar e lendeve narkotike mund te kuptohen drejt nese trajtohen si shprehje e veprimit te kushteve te pergjithshme qe e karakterizojne shoqerine ne teresi.

Kriminaliteti i organizuar me narkotike ne shoqerite bashkekohese, eshte nje dukuri mjaft e nderlikuar e problem boteror, shkaktuar nga ndikimet e faktoreve te shumte kriminogjene, siç jane: krizat ekonomike, varferia, papunesia, pasurimi i shpejte, kriza e banimit, emigracioni, prostitucioni, alkoolizmi, narkomania dhe dukuri te tjera socio-patologjike, siç jane familjet e degraduara, familjet deficiente, shfaqjet e luftes, konfliktet politike, i nxisin disa te rinj ne kriminalitetin e organizuar duke ua mundesuar dhe lehtesuar tregtimin e palejuar me lende narkotike e keqperdorimin e tyre. Ketu ben pjese

250 K. Bicaj, “Narkomania sot dhe parandalimi i saj”, SHPLN-se prishtine 1997, fq.45251 Vendimet e Gjykates Kushtetuese Federale Gjermane, E drejta per t’iu drejtuar gjykates neni 101 I2GG fq. 585, 586, 588. 252 Prof. Dr. S. Begeja “Kriminalistika” Tirane 1997 fq.3253 M. Milutinovic, veper e cituar fq.371

110

111

edhe faktori i imigracionit si shkaktar i kriminalitetit te organizuar.

Duke studiuar kete fenomen, nga aspekti kriminologjik si dhe faktoret kriminogjene, u afrohemi shkaqeve te terthorta te sjelljeve kriminale. Tregtia e palejuar e drogave ose e substancave te ndryshme narkotike, eshte rezultat i shume faktoreve. Eshte veshtire te thuhet se vetem nje faktor mund te shkaktoje paraqitjen e kesaj dukurie ne kohera, ne mjedise dhe ne kushte te ndryshme dhe te personat e ndryshem. Kriminaliteti i organizuar i narkotikeve paraqet dukuri negative shoqerore me pasoja te renda per shoqerine. Ne paraqitjen e kesaj dukurie ndikojne shume faktore, si te natyres objektive (te jashtem) ashtu edhe te natyres subjektive (te brendshem) por gjithmone duhet te kemi parasysh varesine e tyre dhe marredheniet e ndersjella te faktoreve kryesore.

Disa nga faktoret kryesore jane si me poshte:

Faktoret ideopolitike dhe subjektive

Faktoret mikro - grupore

Faktore te jashtem Faktore te brendshem

1.1 - Teoria e faktorit2.1 – Teoria e funksionaliste3.1 - Teoria e kuazalitetit ne

pikpamjet e determinizmit shkencor.

1 2 3 4 4

Shkaqet dhe faktoret kryesore qe ndikojne ne tregtine e palejuar te narkotikeve

111

112

Kriminaliteti i organizuar

KREU VII

PARANDALIMI

7.1 Hyrje ne parandalimin e kriminalitetit me narkotike.

Kriminaliteti i organizuar me narkotike, kryhet nga personat e ndryshem qofshin ata si individe apo grupe te organizuara kriminale. Ky lloj kriminaliteti kryhet me futjen ose nxjerrjen fshehurazi te lendeve narkotike te ndaluara e te paligjshme, veprim ky qe ne te gjitha shtetet paraqet veper penale, per te cilat ne shume shtete jane parapare denime shume te renda. Nga ana tjeter, fitimet jashtezakonisht te medha te tregtise se palejuar te narkotikeve nxisin shtimin e numrit te organizatave profesionale kriminale. Ne kuader te veprimtarise kriminale te tregtise me narkotike, viteve te fundit ka perpjekje jo vetem te

1.1 - Teoria e faktorit2.1 – Teoria e funksionaliste3.1 - Teoria e kuazalitetit ne

pikpamjet e determinizmit shkencor.

2.1 - Kriza ekonomike2.2 - Varferia2.3 - Papunesia dhe

kushtet e veshtira te banimit.

4.1 - Kontradiktat familjare4.2 - Familje te degraduara dhe te

mangeta (deficente).4.3 - Raportet prinder-femije4.4 - Emigracioni

112

113

tranzitimit te narkotikeve, por edhe te strehimit ose te magazinimit te sasive te narkotikeve. Nga kjo dukuri nuk ben perjashtim Shqiperia.

Zhvillimet e kesaj forme tipike te kriminalitetit ne shoqerite bashkekohese po shoqerohen gjithnje e me shume me nje rritje te luftes kunder kriminalitetit te organizuar ne fushen e narkotikeve. Sot, vemendja drejtohet ne radhe te pare ne drejtim te parandalimit te pergjithshem, i cili arrihet me ndermarrjen e aksioneve te ndryshme sociale, te drejtuara ne eliminimin e shkaqeve direkte, objektive dhe subjektive te kriminalitetit ne pergjithesi dhe dukurive te tjera social-patologjike, ne vecanti. Fjala eshte per ndermarrjen e masave te ndryshme te karakterit ekonomik, social, edukativ, kulturor, shendetesor etj.

Me qellim qe te parandalohet kriminaliteti ne pergjithesi si pikenisje, supozohet zhvillimi i aktivitetit intensiv preventiv nga ana e familjes, shkolles dhe institucione te tjera kulturore, te cilat mund te luaine rol te rendesishem preventiv. Gjithashtu, ndertimi institucioneve perkatese per funksionimin preventiv te opinionit, organizimi i formave te ndryshme parandaluese dhe orientimi ne arsimimin profesional, zhvillimi dhe organizimi i mbrojtjes sociale, rekreacionit dhe shfrytezimi konstruktiv i kohes se lire duke u marre me aktivitetet te lira sportive, themelimi i institucioneve per edukimin sensibilizimin, trajtimin psikologjik, psikiatrik dhe mjekesor, jane disa nga masat qe marrin shtetet qe te mund te perballojne dhe parandalojne kriminalitetin ne forma te ndryshme dhe te shmangin burimet personale te sjelljeve kriminale.

Nje vemendje e vecante i kushtohet politikes penale kunder krimeve ne pergjithesi dhe atyre ne fushen e drogave ne vecanti. Kuptohet politika kriminale, ligjet, sanksionet penale, organet e represionit254, si forma shume te rendesishme dhe elementet te domosdoshme te saj jane te lidhura ngushte me sistemin e masave te parandalimit te kriminalitetit te permendura ne siper.

Pra, normat ligjore sanksionet dhe organet penale kane rendesi te parandalimit te pergjithshem dhe special, per cka jane te domosdoshme edhe ne kushtet bashkekohore te parandalimi dhe luftimi i kriminalitetit te organizuar me lende narkotike si forme e vecante e kriminalitetit.

Per parandalimin e kriminalitetit te organizuar ne fushen e narkotikeve, ne cdo shtet ndermerren aksione ne planin e gjere ne baze te programeve sistematike, te cilat bejne te mundshem zhvilIimin e aksioneve te tilla ne drejtime te ndryshme. Nga ana tjeter, permiresimi i kushteve materiale te jetes, puna e suksesshme edukative ne shkolla, themelimi i institucioneve te specializuara kunder krimit, formimi i organeve te specializuara antidroge dhe kunder narkomanise etj, japin rezultate ne parandalimin e kesaj forme te kriminalitetit.

Ne cdo shtet eshte e domosdoshme te kete programe preventive me qellim qe ne luften kunder kriminalitetit ne pergjithesi te angazhohen eksperte profesionale, si: kriminologe, 254 Sipas M. Milutinoviqi "Eshte e sigurt se normat ligjore dhe organet shteterore, te cilat i percjellin ne jete mund te kryejne ndikim te caktuar edukativ te qytetaret ne drejtim te zhvillimit te vetedijes per respektimin e vlerave shoqerore dhe krijimin e disiplines shoqerore,e sidomos te kriminelet potenciale ne pikepamje te rezervimit nga sjelljet kriminale"

113

114

kriminaliste, sociologe, psikologe, psikiater e gazetare dhe perhere te bashkepunohet me organet nderkombetare antidroga, sepse forma e kriminalitetit te organizuar me narkotike, konsumimi dhe shperndarja e narkotikeve nga ana e te rinjve te shteteve te tjera ne shtetin ku paraqitet kjo dukuri merret si pike e zeze, sepse e ardhmja e nje shteti perhere varet nga mosparaqitja e kriminalitetit ne forma te ndryshme.

Por parandalimi dhe luftimi i tij konsiderohet si nje intervenim me i gjere ne shkalle boterore cka kerkon ne menyre te domosdoshme zhvillimin e aksionit parandalues ne planin nderkombetar. Ne kete drejtim nje rol te madh luajne organizatat nderkombetare, rajonale te cilat hartojne rekomandime, strategji ne nivel rajonal dhe me gjere. Nder keto organizata mund te permendim edhe organizaten e Kombeve te Bashkuara me institucionet e tyre te specializuara, te cilat qysh ne vitin 1948 kane vendosur marrjen e masave per parandalimin dhe luftimin e ketij lloj kriminaliteti ne shkalle nderkombetare.

Prane Kombeve te Bashkuara vepron Fondi i Kombeve te Bashkuara per kontrollin e keqperdorimit te drogave (UNFDAC), SAODAP - Byroja speciale e aksioneve per parandalimin dhe luftimin e kriminalitetit te organizuar me mjete narkotike apo drogave, INCB, Organi nderkombetar per kontrollin e drogave (prane OKB) INTERPOL, Policine nderkombetare etj255. Ne lemin nderkombetar pervec Kombeve te Bashkuara, veprojne edhe organizata dhe institucione te ndryshme te specializuara dhe rajonale256, te cilat e zhvillojne aktivitetin e tyre, pavaresisht se per cilin shtet eshte fjala.

Keto organizata dhe institucione zhvillojne veprimtari te shumta te cilat synojne parandalimin dhe luftimit e kriminalitetit ne pergjithesi. Perhere ne keto kongrese dhe ligjerata debatohet edhe per kriminalitetin e organizuar ne fushen e narkotikeve si nje nder format me tipike te kriminalitetit, per dukurine e narkomanise dhe per problemin gjithnje e me te madh te perhapjes se narkotikeve ne bote. Ne keto kongrese jane miratuar shume rezoluta dhe rekomandime shume te dobishme, qe mund te sherbejne per te udhehequr aksione parandaluese ne vendet e ndryshme ndaj kriminalitetit te organizuar ne forma te ndryshme dhe me narkotike.

Parandalimi me sukses i kriminalitetit, kerkon parase gjithash percaktimin e sakte te qellimeve, objektivave dhe mjeteve te realizimit te tyre. Zhvillimi i parandalimit dhe luftimit te tij mund te definohet ne dy drejtime - ate teorik dhe praktik. Aspekti teorik i parandalimit dhe luftimit te kriminalitetit ka te beje me aspekte parimore dhe me percaktimin e sakte te koncepteve teorike te parandalimit te veprimeve kriminale257. Dhe ne aspektin praktik kur legjislacioni penal, jo vetem eshte i arrire, por ai 255 V.Kusevic “Zloupotrebva droga” Zagreb, 1990, fq.390-392256 Organizata Nderkornbetare e Punes, Organizata Boterore per Shendetesi, Organizata e KB per Edukim,

Shkence e Kulture, Organizata Nderkombetare Aboliste, Shoqata Nderkombetare e te Drejtes Penale, Shoqata Nderkombetare e Femrave Juriste, Shoqata Nderkombetare e Edukatoreve te personave te Rinj e te pa adaptuar, Shoqata Nderkombetare e Kriminologjise, Unioni Nderkombetar per Mbrojtjen e Femijeve etj257 Ne funksion te ketij qellimi juriste, studiues, kriminologe kane trajtuar problemet teorike dhe praktike te parandalimit te krimit te organizuar ne pergjithesi dhe atij ne fushen e drogave ne vecanti. Nder keto punime mund te permendim punimet e Prof. Dr. S.Begeja, Prof.Dr. R. Ha1ili, Prof.asoc.Dr. V. Hysi, Prof.Dr. I .

114

115

te zbatohet rigorozisht ne praktike dhe kur institucionet juridiko-penale dhe organet te tilla si gjykatat, prokuroria, organet e rendit funksionojne ne nivelin profesional dhe me efikasitet.

Opinioni publik ne kuptimin me te gjere te fjales eshte nje faktor i rendesishem ne luften kunder kriminalitetit ne fushen e narkotikeve.

Perpjekje per te vendosur masa me bashkekohore per parandalimin dhe luftimin e kriminalitetit te organizuar me narkotike, kane ndermarre dhe po ndermarrin mjaft sherbime te specializuara ne luftimin e kesaj dukurie, nder to permendim aksionet e koordinuara te Organizates per parandalimin dhe luftimin e tregtise se palejuar me lende narkotike apo droga (DEA), Byrose Federale te Hetimeve (FBI), Byrose Speciale te Aksioneve per parandalimin dhe keqperdorirnin258 e drogave (SAODAP), te cilat po bejne masa keto qe po perkrahen nga te gjitha shtetet e botes.

Tregtia e palejuar e substancave narkotike si nje forme tipike e kriminalitetit te organizuar nuk mund te parandalohet vetern me masa represive apo preventive ne nivel nacional. Kundervenia e organizuar e ketij lloji kriminaliteti eshte bere detyre nderkombetare. Problemi i tregtise se palejuar te substancave narkotike ne kohet e sotme nuk tregon asnje shenje uljeje, pavaresisht nga masat e marra represive, keshtu qe shume shtete kane filluar te marrin masa preventive ne kete drejtim ne bashkepunim me Kombet e Bashkuara, ne bashkepunim me Organet Nderkombetare per Kontrollin e Drogave e Programit Nderkombetar mbi Kontrollin e Droges i OKV -se duke bere perpjekje per te ndaluar prodhimin e heroines ne Afganistan dhe Mansari kur dihet se keto dy vende jane prodhuesit me te medhenj te opiumit ne bote e sic dihet tregu me i madh i heroines afgane eshte Evropa, mbi 80 per qind.

Kombet e Bashkuara ne paketen e tyre per preventiven dhe parandalimin e kultivimit te bimeve narkotike ndajne mjete te konsiderueshme dhe perhere sugjerojne mbjelljen e orizit, pambukut dhe te kulturave te tjera bujqesore dhe i stimulon prodhimet e tjera me cmime te pranueshme per mijera fermere te varfer259.Keshtu aksionesh preventive kohe pas kohe organizojne edhe SHBA-te ndaj Kolumbise, e cila prodhon po ashtu rreth 80 per qind te kokaines boterore dhe furnizon rreth 60 per qind te heroines te shkalles se larte te shitur neper rruget e SHBA-ve.

Elezi, Prof.Dr. S. Kacupi, Prof.Dr. 1. Salihu, Prof. Dr. V. Latifi, Dr.Sh. Bejko, Prof.Dr. Bavconit, Prof.Dr. Baciqit, Dr. Krausit dhe Dr. Pecarit, te cilet kohe pas kohe merren me kete problematike, sidomos me anen teorike te problemit dhe duke vene theksin ne nevojen e studimit te ketij fenomeni. 258 Dh. Dhima “E drejta Kushteuese e Republikes Popullore te Shqiperise” Tirane Botimi nr. 5 1963.259 “The Ekonomist”Londer dt.12.09.1997

115

116

KREU VIII

AKTET NDERKOMBETARE NE FUSHEN E DROGES

8.1. Veshtrim historik

Me nismen e SHBA-ve, me 1910 ne Shangaj u themelua Komisioni nderkombetar per opium, i cili merret si akti i pare normativ ne nivelin nderkombetar per koordinimin e parandalimit dhe te luftimit kunder keqperdorimit te narkotikeve ku ne disa rezoluta te vecanta te ketij komisioni flitet per pasojat e renda te pijeve narkotike.

Vlen te theksohet se ne vitin 1909, eshte mbajtur konferenca e pare nderkombetare per rregullimin e qarkullimit te narkotikeve, por pa lidhur marreveshjeje nderkombetare. Ne

116

117

kete konference eshte shprehur deshira qe te rregullohet ceshtja e keqperdorimit dhe tregtimit te lendeve narkotike dhe u shprehen shume porosi ne te cilat u shtrua nevoja per kufizimin dhe qarkullimin ndershteteror te opiumit dhe iu rekomandua shteteve te cilat kane pasur koloni ne Lindjen e Larget qe te ndermarrin masa per parandalimin e keqperdorimit te narkotikeve dhe per kete arsye, mbajtja e asaj Konference nuk nxori asnje akt i cili do te konsiderohej si akti i pare normativ ne nivelin nderkombetar. Aktet e para ne planin nderkombetar konsiderohen konventat e ndryshme nderkombetare pas vitit 1912 e kendej per te cilat do te behej fjale me sa vijon. Sic thame me pare, tubimi i pare nderkombetar qe shqyrtoi problematiken e lendeve narkotike apo drogave dehese u mbajt ne Shangai ne vitin 1909260. Me pastaj dolen shume marreveshje, konventa e protokolle261 qe i perkisnin kufizimit te prodhimit, qarkullimit dhe perdorimit te narkotikeve, pasoi faza e re ne bashkesine nderkombetare. Konventa unike rreth narkotikeve apo drogave dehese, e nenshkruar ne Nju-Jork ne vitin 1961, e cila paraqet te permbledhurit e sistemuar te normave juridike, te rregullave e te udhezimeve te caktuara qe duhet te zbatohen ne parandalimin e keqperdorimit te lendeve te ndryshme narkotike apo drogave dehese e te transportimit te palejueshem (tregtimit) si forme tipike e kriminalitetit te organizuar. Ky kodifikim paraqiti persosjen e akteve te me hershme nderkombetare.

Konventa per substancat dehese u nenshkrua ne Vjene262, ndersa protokolli per ndryshimin e konventes unike per narkotiket apo drogat dehese e vitit 1961 u ratifikua ne Gjeneve me 1972. Ne nivelin nderkombetar, rregullimi i drejte i prodhimit dhe i qarkullimit te narkotikeve me qellim qe te behet kufizimi i perdorimit te tyre vetem per nevoja te mjekesise dhe te hulumtimeve shkencore, ka filluar ne vitin 1912 me miratimin e Konventes Nderkombetare ne Hage. Me kete rast caktohen edhe substancat narkotike (opiumi, morfiumi, kokaina, heroina etj). Po ashtu u parashikua edhe kontrollimi i shperndarjes, ndalimi i prodhimit dhe kontrolli i shperndarjes, ndalimi i importit dhe eksportit, ndalimi i perpunimit per posedim te narkotikeve ne menyre ilegale. Keto ishin disa nga masat e parashkruara ne Konventen e pare Nderkombetare mbi narkotiket dehes e cila u aprovua me 23 janar 1912. Ne kete konvente gjithashtu rregullohet dhe percaktohet bashkepunimi nderkombetar ne lufte kunder narkomanise dhe parashikohen edhe masa parandaluese te tjera263.

Pas aprovimit te Konventes se pare Nderkombetare264 per narkotiket, u aprovuan edhe njembedhjete Konventa nderkombetare dhe marreveshje dhe procesverbale protokollare keshtu qe u plotesua plani nderkombetar per rregullimin e drejte te prodhimit dhe qarkullimit te substancave narkotike, ndalimit te prodhimit dhe kontrollit te shperndarjes, ndalimit te importit, ndalimit te perpunimit dhe disponim ne menyre te jashteligjshme, u persos rregullimi juridiko-nderkombetar ne planin nderkombetar mbi narkotiket dehes. Per shkak te luftes ballkanike dhe luftes se Pare Boterore, kjo Konvente nuk hyri ne fuqi gjer

260 Jola Xhafo “E drejta Penale Nderkombetare” Shtepia Botuese “GEER”, Tirane, 2008 fq. 34. 261 Te lidhura ne Gjeneve me 1925,1931 dhe 1936, ne Bangkok me 1931, ne Lejk Saksen me 1946, ne Paris me 1948, ne Nju-Jork, me 1953,262 Konventa per substanca psikotrope, e nenshkruar ne Vjene me 21 shkurt 1972263 R. Halili punim i cituar fq.178264 I. Salihi, “E Drejta Nderkombetare Penale” LEOPRINT Prishtine, 2005fq. 103.

117

118

ne vitin 1920.

Pas aprovimit te Konventes se pare nderkombetare mbi narkotiket dehes ne te cilen per te paren here erdhi ne shprehje parimi i kontrollit ndaj opiumit dhe narkotikeve, u nxoren gjithsej edhe 11 konventa nderkombetare te cilat i permendim me poshte:

1-Marreveshja mbi fabrikimin e opiumit si dhe te tregtise se brendshme, e nenshkruar ne Gjeneve me 11 shkurt 1925. 2-Konventa Nderkombetare per opium, e nenshkruar ne Gjeneve me 19 shkurt 1925.3-Konventa mbi kufizimin e prodhimit dhe rregullimin e klasifikimin e narkotikeve dehes, e nenshkruar me 13 korrik 1931.4-Marreveshja mbi kontrollin e konsumimit te opiumit per pirje ne Lindjen e Larget, e nenshkruar ne Bangkok me 27 nentor 1931.5-Konventa per parandalimin e tregtise se palejuar te drogave te rrezikshme, e nenshkruar me 26 qershor 1936 ne Gjeneve.6-Procesverbalet protokollare, te nenshkruara ne Lejk Saksesu me 11 dhjetor 1946 ku kryhen nderrime dhe plotesime te marreveshjeve, konventave dhe procesverbaleve protokollare per drogat dehese, te lidhura ne Hage me 23 janar 1912, ne Gjeneve me 11 dhe 12 shkurt 1925, e 13 korrik 1931, ne Bangkok me 27 nentor 1931 si dhe ne Gjeneve me 26 qershor 1936; 203.7-Procesverbali protokollar i nenshkruar ne Paris me 4 nentor 1948, me te cilen u lane nen kontroll nderkombetar disa droga, te cilat nuk ishin te permendura ne Konventat per kufizimin, fabrikimin dhe rregullimin e ndarjes se drogave dehese te cilat me 13 qershor 1931 u ndryshua dhe u plotesua ne procesverbalin protokollar te nenshkruar ne Lake Success me 11 dhjetor 1946.8-Procesverbali protokollar mbi kufizimin dhe rregullimin e rritjes se makut, prodhimit, tregtise nderkombetare me shumice dhe pakice te opiumit, te nenshkruar ne Nju-Jork me 23 qershor 1953.9-Konventa unike per drogat dehese, e nenshkruar ne Nju-Jork me 30 mars 1961.10-Konventa per substanca psikotrope, e nenshkruar ne Vjene me 21 shkurt 1972 dhe11-Procesverbali protokollar mbi ndryshimin e Konventes Unike per drogat dehese e vitit 1961, nenshkruar ne Gjeneve me 25 shkurt 1972.

Konventa e Gjeneves e vitit 1925 kishte mangesi ne vleresimin dhe percaktimin lidhur me substancat narkotike dehese dhe parandalimin e tyre, keshtu qe prej vitit 1920 u aprovuan edhe disa konventa ne vitin 1931, 1936,1946,1948,1953, ndersa ne vitin 1961 aprovohet Konventa unike mbi narkotiket dehes e cila i abrogon, i ploteson dhe i ndryshon shume dispozita te konventave te meparshme.265

Dukuria e kriminalitetit te organizuar ne fushen e narkotikeve dhe rritja e trafiqeve ilegale te drogave ka diktuar nevojen e percaktimit dhe rregullimit ligjor te prodhimit, perzierjes, pergatitjes, shperndarjes, mbajtjes, ofrimit per shitje, shitjes, shperndarjes ne cdo menyre, transportimit te cdo lloj droge apo lende narkotike ose substance psikotrope qe bie ne

265 H. Fisher, “La reglemantion actuelle sur lesstupefianta dans les conventions inter-nationales et la legislation Suisse, Revue international de criminology et de police technique Geneve”, 1954, nr.1 fq.21-62

118

119

kundershtim me dispozitat ligjore.

Normat si rregull i caktuar ligjore apo mase e caktuar juridike dhe dispozitat si pjese ligjore e nje norme juridike, sanksionet dhe organet penale qe i zbatojne ate kane rendesi te pengimit dhe parandalimit te pergjithshem dhe te jashtezakonshem te kriminalitetit te organizuar ne fushen e narkotikeve.

Megjithate cdo shtet duhet te mbaje parasysh faktin qe dukuria e kriminalitetit te organizuar ne pergjithesi nuk mund te parandalohet dhe luftohet me rregullimin e normave ligjore, sepse kriminaliteti nuk eshte vetem kategori juridike por edhe kategori shoqerore i nderthurur nga ndikimet sociale, familjare, kulturore, psikike, psikologjike e ekonomike. Nga fundi i shekullit 19-te u verejt se disa lloje te ndryshme narkotikesh po keqperdoroheshin dhe disa shtete filluan te organizojne aksione dhe forma te ndryshme ne parandalimin dhe luftimin e keqperdorimit dhe te tregtise se palejuar me narkotike. Duke mos pritur ne aksionet ne planin nderkombetar, disa vende ndermoren hapat e pare te rregullimit normativ dhe ligjor te ketij lloj kriminaliteti, keshtu qe ne ate kohe ligjet e para kunder droges dehese i nxoren disa shtete sic ishin Franca qysh ne vitin 1845, Kina 1906, SHBA-te 1895 dhe 1906 etj266.

Ligjet e asaj kohe te ketyre shteteve nuk merren si rregullim i pare normative ligjor ose si akte te para normative, sepse per pijet narkotike eshte ditur qe me heret ne Kine, Indi, Egjipt dhe Babiloni, Greqi te vjeter etj, dhe ka te dhena se qysh atehere jane bere perpjekjet e para per rregullimin e pare normative-ligjor per te cilet do te behet fjale ne vijim te ketij punimi.

8.2. Dekreti i mbretit kinez - akti i pare normativ dhe ligjor

Si akt i pare "Edictum" dhe dispozite ligjore qe rregullonte ceshtjen e konsumimit te pijeve narkotike konsiderohet akti i vecante (nje lloj edikti) i mbretit kinez Jung SHENI i vitit 1729, me te cilin ndalohet thithja e opiumit, ndersa nga gjysma e shekullit te kaluar, per shkak te rritjes dhe zgjerimit te keqperdorimit dhe tregtise se palejuar te substancave narkotike, disa shtete nxjerrin ligjet e veta per parandalimin e keqperdorimit te lendeve narkotike267.

Lidhur me kete per cka u tha me lart edhe Prof. Dr. R. Halili shkruan se: "Vendi i pare ne bote qe ndermori masa konkrete ne rregullimin normativ dhe ligjor te pijeve narkotike respektivisht drogave eshte Kina”. Sic dihet Kina dhe disa vende te tjera te Lindjes se Larget, jane prodhuesit me te njohur te llojeve te ndryshme te narkotikeve, opiumit, marihuane, hashashit etj. Per kete arsye ne Kine, jo vetem qe jane prodhuar narkotiket, por ne mase te madhe jane konsumuar dhe keqperdorura ato. Keshtu ne nje dekret te Mbreterise Kineze268, vleresohet se ne ate vit mase 30-40% te vendbanimeve te Kines perdornin narkotiket. Me kete dekret i cili konsiderohet si akt i pare normativ qe rregullon ne menyre ligjore ceshtjen e narkotikeve, caktohet afati prej dhjete vjetesh qe te ndalohet

266 The international control of narcotic grugs, nga Sherbimi Informativ i KB Dhjetor 1959267 S. Obradovic, “Ceshtja e opiumit” 1932 fq.3-4268 Dekret i dates 12.11.1906

119

120

prodhimi i narkotikeve-opiumit dhe kultivimi i afinionit"269. Po ashtu, ne kete dekret caktohen edhe disa obligime te ndryshme sic ishte edhe mbajtja e evidences mbi te gjithe personat qe thithin dhe konsumojne opium e per personat qe ishin te varur per opium, mund te furnizohen me lende te ndryshme narkotike dhe te konsumojne ne menyre te kontrolluar nga shteti. Me kete legalizim autoritetet kineze menduan te arrijne shume efekte pozitive ne parandalimin dhe luftimin e kriminalitetit te organizuar me mjete te ndryshme narkotike-tregtine e palejuar dhe keqperdorirnin e tyre, e narkomanise ku kontrollohen narkomanet, rritja e numrit te narkomaneve, meqe, kinezet mendonin se cdo gje e kontrolluar eshte me pak e rrezikshme dhe drogen ua bente jointeresante narkomaneve. Ky dekret rregullonte ne menyre te plote tregtimin e substancave narkotike. Denimet per mosrespektimin e ketij dekreti ishin shume te ashpra si p.sh largimi nga detyra, mos leshimi i diplomave per studentet, privimi i lirive dhe te drejtave te njeriut, mbyllja e dyqaneve dhe sekuestrimi i pasurise se fituar ku shiteshin pijet narkotike apo drogat dehese deri ne 10 vjet etj270.

Ky dekret kishte edhe anet negative dhe konsiderohet si shkaktar i zhvillimit te tregtise se palejuar me narkotike si forme tipike e kriminaitetit te organizuar me lende narkotike jashte Kines, ku shume tregtare filluan te tregtojne jashte neper vendet e ndryshme duke gjetur rruge dhe mundesi per kete dukuri, e cila dita me dite u be edhe me e rrezikshme me zhvillimin e tregtise ilegale me narkotike.

8.3. Marreveshja anglo-kineze e vitit 1908 dhe Ligji mbi kontrollin e opiumit "Harrison anti narkotic ACT"

Per shkak te interesave te tregtise me opium ndodhen edhe dy lufterat e opiumit ne mes te Anglise dhe Kines271 dhe lufta e dyte ne mes te Anglise dhe Frances ne njeren ane e kunder Kines ne anen tjeter.

Qeveria kineze me nje rregullim te vecante denonte importimin dhe perdorimin e opiumit te prodhuar, kryesisht ne Indi pasi qe nga konsumimi i tij vdiq femija i Perandorit Kinez duke reaguar me lufte te cilen Kina e humb, keshtu qe, me vone detyrohet te beje leshime dhe kompromise ne dem te vetin duke iu dhene kompanive te huaja mjaft privilegje sidomos atyre kompanive anglo-kineze.

Ne kete drejtim, me vone lidhet nje marreveshje e ashtuquajtur anglo-kineze ne vitin 1908, me te cilen zvogelohet per 10 per qind importimi i lendes se pare nga Kina dhe India, ku sipas kesaj marreveshjeje parashikohej nderprelja e plote e importit te substancave narkotike ne afat prej 10-vjetesh. Kina ishte e interesuar sa me shume te kufizonte prodhimin e opiumit dhe mos te perhapej konsumimi i saj ne popullsi, sepse i sillte pasoja te renda ne perhapjen, e semundjes se varesise.

Ne Shtetet e Bashkuara te Amerikes, ne kohen e kryetarit Ajzenhauer eshte miratuar Ligji anti narkotike, ne baze te te cilit u jepej denimi me vdekje, ne disa raste atyre personave, te

269 Prof.Dr. R.Halili “Aspekti juridik dhe kriminologjik i alkoolizmitdhe narkomanise” Prishtine 1984 fq.177270 M. Floria, Reaction un phenomen de la drogue, Strasburg 1975, fq.9-12271 Lufte gjate viteve 1840-1842

120

121

cilet ua shesin narkotiket te miturve ose u mundesonin atyre te marrin ato272. Ne kete drejtim edhe Shtetet e Bashkuara te Amerikes ndermarrin masa per parandalimin e tregtise dhe te qarkullimit te substaneave te ndryshme narkotike ose drogave. I ketille aprovohet edhe ligji mbi kontrollin e opiumit. Ky ligj eshte i njohur si "Harrison anti narkotic ACT". Me kete Ligj kufizohej shitja, prodhimi dhe importi i narkotikeve dehes, pervec per nevoja kurative ne mjekesi, e ne disa raste edhe per kerkime dhe hulumtime shkencore. Po ashtu, mjeket obligoheshin qe substancat narkotike t'i pershkruajne me kushtezime te rrepta dhe per cdo keqperdorim parashiheshin sanksione te rrepta.273

Mirepo, shpejt u verejt se rregullimi ligjor i perdorimit te lendeve narkotike ne disa shtete nuk mjaftonte per parandalimin e suksesshem te kriminalitetit te organizuar me narkotike, pasi qe u pa se kufijte shteterore e te vendeve te ndryshme nuk paraqisnin pengesa per qarkullimin e palejuar dhe te jashteligjshem te narkotikeve dhe se per kete dukuri ishin te domosdoshme masat edhe ne planin nderkombetar.

Te gjitha Konventat, Marreveshjet dhe Protokollet Nderkombetare deri ne kete kohe niseshin nga pikeveshtrimi i kontrollit dhe kufizimit te prodhimit, tregtimit e perdorimit te drogave, duke u perpjekur te rritnin bashkepunimin nderkombetar ne kete fushe. Por pavaresisht nga keto marreveshje bashkepunimi nderkombetar deri ne keto vite ishte ne nje shkalle te ulet. Keto akte nderkombetare respektoheshin fare pak ose nuk respektoheshin fare nga shtetet nenshkruese. Megjithate cdo shtet, sidomos ato qe vuanin me shume nga trafiqet dhe perdorimi i drogave, ishin te ndergjegjshem se luftimi me efektivitet i trafikut dhe i perdorimit te drogave kerkonte nje veprim te pergjithshem dhe te bashkerenduar, dhe se nje i tille kerkonte nje bashkeveprim ne nivel nderkombetar qe te udhehiqej nga te njejtat parime e te synoje te arrije objektiva te perbashketa.

Gjithashtu keto shtete e kishin te qarte, faktin se perdorimi mjeksor i drogave narkotike vazhdonte te ishte i domosdoshem per qetesimin e dhimbjeve dhe vuajtjeve te te semureve, dhe se duhet te formuloheshin ne kuadrin e bashkepunimit nderkombetar dispozita te pergjithshme per te siguruar ekzistencen e drogave narkotike per keto qellime. Ndaj keto shtete u bene te arsyeshme per detyren qe kishin per te luftuar dhe parandaluar kete te keqe dhe rrezik per gjithe njerezimin.

Ne keto kushte Keshilli Social-Ekonomik i Kombeve te Bashkuara thirri Asamblene e Pergjithshme ne nje Koference te plotfuqishme per miratimin e nje konvente te vetme mbi drogat narkotike per te zevendesuar me nje dokument te vetem traktatet ekzistuese shumepaleshe ne kete fushe, per te zvogeluar numrin e oganeve qe merren me kontrrollin e ketyre lendeve si dhe per te trajtuar kontrrollin e prodhimit.

Konferenca u mblodh ne seline e Kombeve te Bashkuara nga 24 janari deri ne 25 mars 1961. Ne te moren pjese 73 vende, ku pjesetare ishte dhe Shqiperia. Akti Final i Konferences u firmos me 25 mars 1961 dhe konventa do te hynte ne fuqi pasi te ratifikohej nga 40 vende. Kjo Konvente eshte ndryshuar nga Protokolli i vitit 1972. Vendi yne e ka nenshkruar Aktin Final te kesaj Konvente dhe e ka ratifikuar ate me ligjin Nr.

272 Prandalimi i kriminaliteit te organizuar me lende narkotike (material i seminarit te drejtorise Federale te Doganes Jugosllave-Qendra per aftesim professional te kuadrove Beagrad 1970, fq.48273 United States Statutes at large, 63 rd Congress 1915, volumeni 38 I (Public L.) fq.274-278 dhe 185-789

121

122

8723 date 26.12.2000 "Per aderimin e Republikes se Shqiperise ne Konventen e vetme mbi drogat narkotike, e ndryshuar nga Protokolli i vitit 1972, per ndryshimin e Konventes se Vetme mbi Drogat Narkotike e vitit 1961". Sikurse u theksua me siper kjo Konvente shfuqizoi te gjitha aktet e meparshme nderkombetare ne fushen e narkotikeve. Kjo Konvente do te trajtohet gjeresisht me poshte.

Pas miratimit te kesaj Konvente, me inisiativen e Keshillit Social-Ekonomik te Kombeve te Bashkuara, OKB ka miratuar dhe jane ne fuqi dhe dy konventa te tjera. Konventa mbi Lendet Psikotrope e vitit 1971, e nenshkruar ne Aktin Final po e pa ratifikuar nga vendi yne, dhe Konventa e Kombeve te Bashkuara Kunder Trafikut te Paligjshem te Drogave Narkotike dhe Lendeve Psikotrope. Kjo e dyta eshte miratuar nga Koferenea e UKB ne Vjene me 25 nentor deri me 29 dhjetor 1988. Moren pjese 106 shtete, midis tyre dhe vendi yne. Akti Final i Konferences u firmos me 20 dhjetor 1988 nga te gjitha shtetet pjesmarrese274.

8.4. Konventa e vetme mbi drogat narkotike, ndryshuar nga Protokolli i vitit 1972, per ndryshimin e konventes se vetme mbi drogat narkotike e vitit 1961

Konventa e vititi 1961, ndryshuar me ate te vitit 1972, shfuqizoi te gjitha traktatet e deri atehereshme nderkombetare. Duke qene per momentin, akti i vetem nderkombetar ne kete fushe ajo parashikon dhe nje dispozite penale275.

Ideja per nje Konvente unike te tille lindi qysh ne vitin 1948, por te gjitha projektet e propozuara deri atehere nuk u moren ne konsiderate, prandaj me Rezoluten e Pleqesise ekonomiko-sociale te KB276, u vendos qe te thirret Konferenca ne nivel nderkombetar me qellim te aprovimit te Konventes unike mbi drogat dehese qe me masa unike mbi ate materie, te zvogeloje numrin e organeve dhe instrumentet ekzistuese qe kane te bejne ekskluzivisht me kontrollin e drogave dehese dhe te siguronte kontrollin e prodhimit te substancave per drogat dehese.

Ne kete konvente kishte reforma te tilla sa i perket legjislatures nderkombetare per konventat ne fjale. Konventa u aprovua me 30 mars 1961 ne Nju York pas tri projekteve qe paraqiti Komisioni per drogat dehese pas dymbedhjete vjet pune.

Konventa ne fjale kishte karakter humanitar dhe social per parandalimin e kriminalitetit te organizuar me mjete narkotike qe iu imponua shteteve duke lene ne dispozicion dy lloj obligimesh. Njeri nder obligimet ishte qe ju rekomandohet shteteve dhe organizatave nderkombetare qe t'i nxjerrin normat ligjore dhe te themelojne sherbimet profesionale qe te aplikojne konventen dhe te sanksionohen ate shtete per moszbatimin e saj. Ndersa obligimi tjeter eshte qe t'i kene parasysh obligimet ndaj shteteve tjera dhe organizatave nderkombetare qe ishin te obliguara te zbatojne Konventen. 274 Vendi yne e ka ratifikuar kete konvente me ligjin Nr. 8722 " Per aderimin e Republikes se Shqiperise ne Konventen e Kombeve te Bashkuara kunder Trafikut te Paligjshem te Drogave, Narkotike dhe Lendeve Psikotrope".275 Neni 36 i Konventes se vetme mbi drogat narkotike, ndryshuar nga Protokolli i vitit 1972, per ndryshimin e konventes se vetme mbi drogat narkotike e vitit 1961276 Nr. 6891 (XXVI) te dates 28 qershor 1958

122

123

Konventa percakton menyren e krijimit, funksionimit, te drejtat dhe detyrat e ketyre organeve ne raport me shtetet pale si dhe me organet e tjera te OKB. Konventa krijon dy organe te posacme ne kuadrin e Keshillit Social-Ekonomik te QKB, qe jane Komisioni mbi Drogat Narkotike dhe Bordi Nderkombetar per Kontrollin e Narkotikeve. Keto dy organe do te merren me kontrollin nderkombetar dhe do te kujdesen per respektimin dhe zbatimin e kesaj Konvente. Bordi eshte organi ekzekutiv i cili siguron drejt persedrejti zbatimin e dispozitave te konventes, duke marre te gjitha masat e duhura. Ai pergatit raport vjetor per punen e tij si dhe raporte te tjera shtese te cilat nepermjet Komisionit, qe ben komentet e tij, i paraqet Keshillit Social-Ekonomik te OKB.

Konventa parashikon si detyrime te pergjithshme per palet qe te marrin masa te tilla legjislative edhe administrative qe mund te jene te nevojshme, per ti dhene fuqi dhe zbatim dispozitave te kesaj Konvente brenda territoreve te veta.Per te bashkepunuar me shtete te tjera per zbatimin e dispozitave te kesaj Konvente dhene varesi te dispozitave te kesaj Konvente, te kufizoje vetem per qellime mjekesore dhe shkencore prodhimin, fabrikimin, eksportin, importin, shperndarjen, tregtimin dhe zoterimin e drogave.

Me qellim zbatim e kesaj Konvente, palet duhet te mbajne nje administrate te vecante te cilat duhet t'u behen te ditura organeve nderkombetare te kontrrollit. Shtetet pale duhet t'i japin Sekretarit te Pergjithshem informacionin qe Komisioni dhe Bordi mund te kerkojne, si te nevojshem per kryerjen e funksionit te tyre dhe ne menyre te vecante;

1. Nje raport vjetor mbi funksionimin e Konventes brenda secilit nga territoret e tyre.Tekstin e te gjitha ligjeve dhe rregulloreve qe nxirren here pas here me qellim qe te kthehet e efektshme kjo Konvente.

2. Hollesi ne lidhje me rastet e trafikut te paligjshem per te zbuluar burimin nga perfitohet droga per kete trafik.

3. Emrat dhe adresat e autoriteteve qeveritare qe kane fuqine per te leshuar autorizimin per importet dhe eksportet e drogave.

Nenet e Konventes277, permbajne kufzimet konkrete mbi prodhimin dhe trafikun e drogave narkotike. pasi keto dy dispozita rregullojne menyren dhe kriteret e percaktimit te preventivit, sasise se kerkeses per droga narkotike, te cdo shteti. Percaktohet se palet duhet t'i japin cdo vit Bordit, ne menyren dhe formen e percaktuar nga ai, preventivat, sasite, ne formularet qe ai shperndan ne lidhje me ceshtjet e meposhteme:

a. Sasite e drogave qe konsumohen per qellime mjekesore dhe shkencore.b. Sasite e drogave qe perdoren per fabrikimin e drogave te tjera, preparateve te

parashikuara ne listen III dhe te lendeve qe nuk permenden ne kete Konvente.c. Stoqet e drogave qe do te mbahen deri me 31 dhjetor te cdo viti me te cilin lidhen

preventivat.d. Sasite e drogave qe nevojiten per te shtuar stoqeve te vecanta.

277 Nenet 19 dhe 20 te saj

123

124

e. Zonen (ne hektare) dhe vendndodhjen ne gjeografike te tokes qe do te perdoret per kultivimin e bimeve narkotike.

f. Sasine e perafert te opiumit qe do te prodhohet.g. Numrin e lokaleve industriale qe do to fabrikojne droga sitetike.h. Sasite e drogave qe do te fabrikohen nga secili prej ketyre lokaleve te cilave i'u

referohet paragrafi me siper.

Sipas nenit 20 palet duhet t'i japin bordit, ne menyren dhe formen e percaktuar nga ai, raporte statistikore per formularet qe ai ka shperndare ne lidhje me keto ceshtje:

a. prodhimin ose fabrikimin e drogave.b. prodhimin e drogave per fabrikimin e drogave te tjera.c. konsumimin e drogave.d. importet dhe eksportet e drogave.e. rastet e kapjes se drogave nga sherbimet e ndryshme shteterore.f. stoqet e drogave prej 31 dhjetorit te vitit per te cilin ben fjale raporti.g. zonen e verifikueshme te kultivimit te bimeve narkotike.

Konventa percakton, kufizimin e sasive te drogave narkotike qe duhet te qarkullojne. Konkretisht shuma e pergjithshme e sasive te cdo droge te fabrikuar dhe importuar nga nje vend apo territor ne nje vit nuk duhet te kaloje shumen si me poshte:

a. Sasine e konsumuar, brenda kufirit te preventivit perkates, per qellime mjekesore dhe shkencore.

b. Sasine e perdorur, brenda preventivit perkates, per fabrikimin e drogave te tjera.c. Sasine e eksportuar te drogave.d. Sasine qe i shtohet stogut per te sjelle ate stog ne nivelin e specifikuar ne

preventivin perkates.

Sipas kesaj dispozite, shteteve pale nuk u lejohet te fabrikojne ose importojne sasi narkotikesh tej nevojave te tyre, pasi eshte e qarte qe nje gje e tille con ne perdorim te paligjshem dhe abuziv te tyre.

Prodhimi i opiumit nga nje pale duhet te organizohet dhe kontrollohet ne menyre te tille qe, aq sa eshte e mundur, sasia e prodhuar ne nje vit te mos e kaloje preventivin e opiumit qe do te prodhohet sic parashikohet ne piken (f) duke bere te mundur kufizimin dhe kontrollin e prodhimit te opiumit ne shkalle boterore. Kur Bordi, nga informacionet qe ka, konstaton se nje pale, qe ka paraqitur preventiv per prodhimin e opiumit, nuk e ka kufizuar prodhimin e tij brenda kufijve te preventivit perkates dhe se nje sasi e opiumit, prodhuar ne menyre te ligjshme ose te paligjshme, eshte perdorur per trafikun e paligjshem, merr masa. Nga sasia qe do te perdoret ose prodhohet nga kjo pale gjate vitit ne vazhdim, duke marre parasysh stinen e vitit dhe angazhimet kontraktuale te pales per eksportin e opiumit konsistohet ne zbritjen e sasise, se perdorur per trafikun e paligjshem. Ne qofte se situata nuk zgjidhet ne menyre te kenaqshme, Bordi pershkallezon masat sipas Konventes.

124

125

Cdo pale qe lejon kultivimin e hashashit per prodhimin e opiumit duhet te krijoje dhe te mbaje nje agjensi qeveritare me qellim qe te kryeje cdo funksion ne lidhje me kete aktivitet. Midis te tjerave kjo agjensi percakton zonat ku do te mbillen bimet narkotike, personal qe do te merren me kultivimin e tyre. Organizon mbledhjen ne kohe te shkurter te prodhimit si dhe ka te drejta ekskluzive per importin, eksportin, shitjen me pakice te drogave etj.

Sipas Konvetes ne qoftese nje pale synon te rrite prodhimin defacto te hashashit ajo duhet te nbaje parasysh nevojen qe mbizoteron ne bote per opium ne pergjithesi ne perputhje me preventivat te botuara nga Bordi, me synimin qe prodhimi i opiumit nga kjo pale te mosrezultoje me mbiprodhimin e opiumit ne bote duke bere te mundur dhe kufizimin e prodhimit te opiumit per tregti nderkombetare. Ky prodhim ose rritje e tij do te coje patjeter ne trafik te paligjshem te opiumit. Por pavaresisht nga kjo nje pale qe gjate 10 viteve para 1 janarit 1961 ka eksportuar opium, mund te vazhdoje te eksportoje opiumin qe ajo prodhon.

Nje pale nuk mund te importoje opium nga nje vend, pervec opiumit te prodhuar nga nje pale qe ka njoftuar dhe ka marre pelqimin e Bordit dhe te Keshillit. Pavaresisht ketyre ndalimeve, paleve u lejohet te prodhojne opium per nevojat e veta dhe t'ia eksportojne opiumin e kapur nga trafiku i paligjshem i nje pale tjeter ne perputhje me kerkesat e kesaj Konvente.

Konventa e lejon kultivimin e hashashit jo per prodhimin e opiumit, shkurres se kokaines per perdorimin e gjetheve te tyre per prodhime jonarkotike, dhe te bimes se kanabisit po jo per prodhimin e kanabisit dhe te rreshires se kanabisit (si nenprodukte te tij). Ne keto raste palet duhet te marrin te gjitha masat e nevojshme per te parandaluar trafikun e paligjshem me keto bime ose nenproduktet e tyre. Cdo kufizim dhe rregull i vendosur per kultivimin e hashashit per prodhimin e opiumit do te zbatohet edhe per kultivimin e shkurres se kokaines per prodhimin e gjetheve te kokaines, dhe cdo substance tjeter qe permban alkaloide si dhe te bimes se kanabisit per prodhimin e kanabisit dhe rreshires se kanabisit.

Konventa rregullon importin, eksportin dhe tranzitin e lendeve narkotike e cila parashikohet ne dispozita te vecanta ne lidhje me tregtine nderkombetare. Shtetet pale nuk duhet te lejojne me vetedije eksportin ose importin e lendeve narkotike ne ndonje vend, vecse ne perputhje me ligjet dhe rregulloret e atij vendi, si dhe brenda kufijve te shumes se pergjithshme te preventivave per ate vend, sic parashikohet ne nenin 2 te Konventes. Palet duhet te mbikqyrin dhe kontrrollojne doganat, portet dhe zonat e lira si dhe pjeset e tjera te territorit. Duhet te kontrollojne, ne baze te licenses, importin, eksportin dhe tranzitin e drogave si dhe te gjithe personat dhe nderrmarrjet qe merren me keto aktivitete. Cdo pale, qe lejon importin, tranzitin ose eksportin e drogave duhet te leshoje nje autorizim te vecante dhe ky autorizim duhet te permbaje emrin e droges, sasine qe do te importohet ose eksportohet, emrin dhe adresen e importuesit ose eksportuesit dhe te specifikoje periudhen brenda se ciles duhet te kryhet importi, eksporti ose tranziti.

Fabrikimi i lendeve narkotike behet me license te posacme, vecse kur nje fabrikim i

125

126

tille behet nga ndermarrjet shteterore. Palet duhet te kontrollojne te gjitha nderrmarrjet dhe personat qe merren me fabrikimin e drogave, te kontrrollojne ne baze te licenses te gjitha lokalet dhe selite ku behet ky fabrikim si dhe te kerkojne qe fabrikuesit te marrin leje periodike ku te specifikohen llojet dhe sasite e drogave qe ata kane te drejte te fabrikojne.

Palet duhet te kerkojne qe tregtia dhe shperndarja e drogave duhet te behet nga persona te licensuar, vec kur kryhet nga ndermarrjet shteterore. Te gjitha ndermarrjet dhe personat qe merren me tregetine ose shperndarjen e drogave si dhe lokalet dhe selite ku kryhen keto aktivitete duhet te jene nen kontrrollin e shtetit. Keto dispozita nuk zhatohen per personat qe jane autorizuar per kryerjen, si dhe gjate kryerjes, e funksioneve teraupetike dhe shkencore. Palet duhet te kerkojne receta mjekesore per furnizimin dhe shperndarjen e ilaceve qe permbajne droga per individet.

Palet duhet te kerkojne nje certifikate importi te leshuar nga autoriteti kopetent i vendit importues qe verteton se importi i droges eshte miratuar, perpara leshimit te nje autorizimi per eksport. Me pas shtetet duhet te rakordojne me njera tjetren sasite e dogave te eksportuara dhe importuara ndersa ne rastin e kalimit tranzit te drogave ne nje vend duhet autorizim i vecante per tranzitin. Ne qofte se ngarkesa transportohet nga nje avion i cili nuk ulet ne vendin tranzit autorizimi nuk eshte i nevojshem.

Ne zbatim te Konventes palet duhet te marrin masa ne lidhje me mbikqyrjen dhe inspektimin, duke kerkuar qe te gjithe personal, te cilet marrin license sipas kesaj Konvente ose ata qe kane pozita drejtuese ose mbikqyrese ne nje nderrmarrje shteterore, duhet te kene kualifikimet e mjaftueshme per zbatimin e efektshem dhe korrekt te dispozitave ligjore dhe nenligjore,. Qeverite278 duhet te kerkojne qe autoritet qeveritare, fabrikuesit, tregtaret, shkencetaret, institucionet shkencore dhe spitalet te mbajne gjithe dokumentacionin qe tregon sasine e cdo droge te fabrikuar si dhe cdo marrje ose shperndarje individuale te tyre. Ky dokumentacion duhet te ruhet per nje periudhe kohore jo me pak se 2 vjet. Pala e Konventes nuk duhet te lejojne zoterimin, mbajtjen, e drogave, pervecse ne baze te autorizimit ligjor dhe ne perputhje me Konventen.

Palet duhet:

te bejne pergatitje ne nivel kombetar per zhvillimin e luftes kunder trafikut duke caktuar nje agjensi te vecante pergjegjese.

te ndihmojne njera-tjetren ne fushaten kunder trafikut te paligjshem.

278 Ligj nr.10 191, datë 3.12.2009 “Per ratifikimin e Marreveshjes Ndermjet Keshillit te Ministrave te Republikes se Shqiperise dhe Keshillit te Ministrave te Bosnjes dhe Hercegovines per Bashkepunimin ne Luften Kunder Krimit, Vecanerisht Terrorizmit, Trafikimit te Paligjshem te Drogave dhe Krimit te Organizuar”

126

127

te bashkepunojne ngushtesisht me njera-tjetren dhe me organet kopetente nderkombetare, ku ato jane antare, per te zhvilluar nje fushate te koordiuar kunder trafikut.

te siguroje transmetimin e menjehershem nderkombetar te informacionit per qellimet e ndjekjes penale.

t'i dergoje Bordit informacion ne lidhje me veprimtarite e paligjshme brenda teritorit te tij.

Neni 36 i Konventes, permban detyrime te mirefillta juridiko-penale per shtetet, duke treguar te gjitha veprimet ne lidhje me drogat, qe duhen parashikuar si vepra penale dhe menyren e koordinimit te veprimtarise ndershteterore ne kete fushe.

Cdo droge lende ose pajisje e perdorur ose qe synon te perdoret per kryerjen e nje veprimtarie te kundraligjshme, duhet t'i nenshtrohet kapjes dhe konfiskimit.

Konventa paraqet nje permbledhje unike te normave unike nderkombetare. Meqe, ne hyrje te Konventes unike mbi narkotiket te vitit 1961 thuhet se "narkotiket dhe te gjitha derivatet quhen substanca psikotrope", ata luajne rol shume me rendesi dhe perdorimi i tyre eshte i domosdoshem ne mjekesine kurative dhe nga kjo duhet te ndermerren masa te caktuara qe te sigurohen narkotiket dehes per kete qellim”.

Kjo Konvente niset nga fakti se toksikomania (narkomania) eshte pasion i semure i narkomanit per te marre narkotik dhe dicka si epidemi e semundjes qe rremben te rinjte dhe se kendejmi lendet narkotike paraqesin rrezik te madh shoqeror dhe ekonomik per njerezimin. Me kete konvente dhe me ridermjetesimin e Kombeve te Bashkuara sugjerohet kufizimi ne perdorimin e narkotikeve dehes per qellime mjekesore dhe shkence. Risi e kesaj konvente eshte se te gjitha derivatet e substancave te ndryshme narkotike, tani quhen substanca psikotrope, ku si substanca konsiderohen substanca narkotike, sedativet, trankvizilatoret, stimulatoret dhe halucinogjenet279.

Konventa unike u rekomandon te gjitha shteteve qe t'i bejne llogarite vjetore per sasite e narkotikeve te nevojshem per qellime mjekesore e shkencore, ne menyre qe me prodhimtari te plotesohen kerkesat boterore. Meqe, tregtia nderkombetare eshte e rregulluar me sistemin e lejeve per import dhe eksport nen kontrollin e organit mbikeqyres nderkombetar per narkotiket, palet e kontraktuara jane te detyruara t'i dergojne te dhenat statistikore se bashku me prodhimin, perpunimin, shfrytezimin, importin, eksportin e substancave narkotike. Rekomandohet gjithashtu formimi i organeve speciale administrative, te cilat do te kujdesen per zbatimin e Konventes.

8.5. Konventa e Vjenes e vitit 1971 per substancat psikotrope

Pasi me konventen unike nuk ka qene i parashikuar sistemi i kontrollit ndaj substancave

279 Mbi konvetat e tjera, marreveshjet dhe ujdite, punimi i cituar M. Florio dhe J. Susini, Secrets de la drogue, “Hachete” paris 1964 fq.186

127

128

psikotrope, ndersa perdorimi i tyre dhe keqperdorimi fillojne te marrin permasa te medha ne shume vende te botes, per kete arsye, ne vitin 1971, ne Vjene eshte nxjerre Konventa per psikotrope ku u caktuan kriteret ne baze te te cilave Organizata Boterore per Shendetesi vlereson nevojen e kontrollit ndaj disa substancave narkotike sipas regjistrit I-IV per te cilin kemi bere fjale me pare.

Me kete konvente, palet kontraktuese kryejne mbikeqyrjen ndaj fabrikimit, tregtise, importit dhe eksportit e te tjera. Konventa ka parashikuar ndalimin e reklamimit te substancave narkotike, mbajtjen e evidences per tregti, shperndarjen, sasite e prodhuara dhe rezervat.

Me dispozitat qe i referohen tregtise nderkombetare jane parashikuar lejet e posacme per import dhe eksport si dhe obligimi i paleve kontraktuese qe ne rast njoftimi per eksport dhe import te ndaluar, te ndermerret masa parandaluese e eksportit ne shtetin perkates. Parashihet masa parandaluese e eksportit te fabrikanteve, importuesve, eksportuesve dhe distributoreve, si dhe enteve mjekesore e shkencore, tc cilat i perdorin substancat e ndryshme narkotike, qe t'i paraqitet raporti Sekretariatit te pergjithshern te KB per raste te tregtise se palejuar. Per realizimin sa me efikas te qellimeve te Konventes, eshte marre vendimi qe secila pale kontraktuese te mbaje administraten e posacme per zbatimin e saj.

Ne baze te qarkullimit te palejueshem te substancave narkotike, Konventa permban dispozitat qe kane te bejne me aktivitetin e parandalimit te keqperdorimit dhe te tregtimit te drogave ose lendeve narkotike. Ajo harmonizon parandalimin, ndalimin dhe likuidimin e tregtise se palejueshme te substancave narkotike, bashkepunirnin e shteteve dhe organizatave kompetente nderkombetare per kundervenien e koordinuar te tregtise se palejuar dhe sigurimit te bashkepunimit ndermjet agjencive perkatese.

Organi nderkombetar i parashikuar ne Konvente i cili kryen mbikeqyrjen e zbatimit te Konventes eshte: “Komisioni per substancat narkotike" i Keshillit Ekonomiko-Social te Organizates se Kombeve te Bashkuara. Shprehja "Komision" shenon Komisionin e Keshillit per narkotike280.

Nga sa u tha me lart per konventat ne fjale e ne vecanti per Konventen Unike te Vjenes, shihet aktiviteti qe eshte ndermarre me qellim qe te kufizohet prodhimi dhe qarkullimi i lendeve narkotike, ndjekja dhe denimi i personave qe merren me prodhimin dhe qarkullimin ilegal te narkotikeve, e gjithe kjo per pengimin e narkomanise. Palet e kontraktuara kane marre persiper obligimin qe me dispozitat dhe normat e tyre ligjore te brendshme te ndikojne ne kufizimin e prodhimtarise dhe te perdorimit te substancave narkotike vetem per qellime mjekesore dhe hulumtime shkencore.

8.6. Konventa e Kombeve te Bashkuara kunder trafikut te paligjshem te drogave narkotike dhe lendeve psikotrope

Pavaresisht miratimit nga OKB i Konventes, dhe asaj te vitit 1971 "Per lendet

280 Konventa per substancat Psikotrope, neni 1-b (Concention sur Les Substances Psychotropes, article 1b L’expession “Commission” designe sa Commission des stupe-fiants du Conseil)

128

129

psikotrope", fenomeni trafikut te paligjshem me drogat281, po behej gjithnje e me shqetesues per shoqerine.

U pa nje rritje e prodhimit te paligjshem te drogave narkotike, te kerkesave per te dhe te trafikut te tyre, gje qe perbente nje kercenim serioz per shendetin dhe mireqenien e qenieve njerezore. Vihej re se lidhjet midis trafikut te paligjshem te drogave dhe veprimtarive te tjera te krimit te organizuar po kercenonin stabilitetin, sigurine dhe sovranitetin e shteteve.

Si pasoje e perfitimeve te medha financiare dhe pasurite qe sillte trafiku i drogave u mundesonin organizatave kriminale nderkombetare te depertonin, dhe te korruptonin struktura te qeverive, bizneseve tregtare282 dhe fnanciare dhe vete shoqerine ne te gjitha nivelet e saj.

Ne kete kuader OKB mori inisiativen dhe aprovoi me 26 dhjetor 1988 Konventen e Kombeve te Bashkuara "Kunder trafikut te paligjshem te drogave narkotike dhe lendeve psikotrope". Kjo gje erdhi dhe si rrjedhoje e nevojes per formimin dhe plotesimin e masave te parashikuara nga dy Konventat e meparshme te OKB, ajo e vitit 1961, ndryshuar ne vitin 1972, dhe ajo e vitit 1971.

Ashtu sikurese trajtuam me siper Konventa e vitit 1961, ndryshuar ne vitin 1972, perbente nje lufte ne distance ose te terthorte ndaj fenomenit te droges, Konventa e Kombeve te Bashkuara "Kunder trafikut te paligjshem te drogave narkotike dhe lendeve psikotrope" perbente nje lufle te dretperdrejte dhe nga afer ndaj te gjitha sjelljeve kriminale te lidhura me drogen. Sipas nenit 2 te saj "Qellimi i Konventes eshte qe te nxise bashkepunimin midis paleve ne menyre qe ato ti trajtojne ne menvre te efektshme aspektet e ndryshme te trafikut me drogat". Pala duhet te marrin masat e nevojshme, perfshi ato legjislative dhe administrative, ne zbatim te detyrimeve qe rrjedhin nga Konventa. Pra ajo vendos nje kuader te plote juridiko-penal dhe procedural-penal te luftes kunder trafikut me drogat ne aspektin nderkombetar.

Neni 3 parashikon veprimtarite e kundraligjshme, si vepra penale, dhe sanksionet qe duhet te parashikohen nga ligjet e vendeve pale. “prodhimi, fabrikimi, ekstrakti, pergatitja, ofrimi, ofrimi per shitje, shperndarja, shitja, perhapja ne cfaredo kushtesh qofte, shperblimi e ndermjetesimi, dergimi tranzit, transporti, importi, ose eksporti i cfaredo lloj droge ne kundershtim me konventat e vitit 1961, ndryshuar ne vitin 1972, dhe 1971, kultivimi i hashashit, shkurres se kokaines ose bimes se kanabisit per prodhimin e drogave narkotike ne kundershtim me Konventat.Mbajtja ose blerja e c'fardo lloj droge me qellim te ushtrimit te ndonjeres prej veprimtarive te renditura me siper prodhimi, transporti ose shperndarja e pajisjeve, materialeve ose lendeve duke ditur se ato perdoren per kultivimin, prodhimin ose fabrikimin e paligjshem te lendeve narkotike ose psikotrope, organizimi, drejtimi ose 281 Ky term sipas konventave nenkupton te gjitha proceset e prodhimit, fabrikimit, shitjes dhe shperndarjes se drogave.282 Protokolli i adoptuar nga Kombet e Bashkuara Për Parandalimin, Shtypjen dhe Ndërshkimin e Trafikimit të Personave Vecanërisht të Grave dhe Fëmijëve i njohur si Protokolli i Palermos.

129

130

fnancimi i ndonjeres prej veprimtarive te sipercituara.

Me poshte neni 3 parashikon si veprimtari te kundraligjshme te gjitha aktivitetet qe kane te bejne me shkembimin, transferimin, fshehjen ose mbulimine natyres se vertete te burimit, vendndodhjes, sistemimit ose levizjes se pasurive ose te drejtave ne lidhje me pasurine, duke e ditur se nje pasuri e tille ka rrjedhur nga nje veprimtari e paligjshme, veprimtari te kundraligjshme te parashikuara me siper ose akti i pjesmarrjes ne veprimtari te tilla.

Mund te parashikohen si vepra penale dhe pervetesimi, zoterimi ose perdorimi i pasurive duke e ditur, ne kohen e marrjes, se keto pasuri kane rrjedhur nga trafiku i droges dhe zoterimi i pajisjeve ose materialeve qe jane perdorur ose do te perdoren per prodhimin e drogave, gjithmone duke e lene varesi te parimeve kushtetuese te secilit shtet,

Format e bashkepunimit ne keto lloj veprash penale, parashikohen si te tilla qe jane nxitja, shtytja publikisht, pjesemarrja, shoqerimi ose komplotimi per te kryer, dhenia e ndihmes, mbeshtetja, lehtesimi dhe keshillirni per te kryer ndonje prej veprimtarive te kundraligjshme te parashikuara me siper. Elementet subjektive te veprimtarive te kundraligjshme te mesiperme si njohja, synimi ose qellimi mund te konstatohen nga rrethanat objektive te rastit konkret.

Palet duhet te parashikoje si denime per autoret burgimin ose forma te tjera, sanksione financiare dhe konfiskimin.

Por Konventa e le ne vullnetin e shteteve pale parashikimin ose jo si veper penale zoterimin, blerjen apo kultivimin e drogave e kryer me qellimin e perdorimit personal. Pervec denimeve te siperme, palet mund te parashikojne qe ndaj autorit te zbatohen dhe masa te tjera si trajtimi, edukimi, kujdesi pas vuajtjes se denimit me qellim rehabilitimin dhe integrimin perseri ne shoqeri te tij. Keto lloj masash mund te parashikohen dhe si alternativa ndaj denimit ose ndeshkimit, kur autori e veprimtarise se kundraligjshme eshte perdorues droge.

Duhen te merren parasysh rrethanat faktike qe e bejne kryerjen e veprimtarise se kunderligjshme te cilat duhet te sigurohen nga palet ne ndershkimin e autorit vecanerisht ato renduese:

kryerjen e veprimtarise nga nje grup i organizuar kriminal, ku ben pjese dhe autori. perfshirja e autorit ne veprimtari te tjera nderkombetare te krimit te organizuar. perfshirja e autorit ne veprimtari te tjera te kundraligjshme. perdorimi i dhunes ose i armes. fakti qe autori ka nje detyre publike dhe veprimtaria e kunderligjshme lidhet me

detyren ne fjale. viktimizimi ose perdorim i te miturve. kryerja e veprimtarise ne nje institucion te vuajtjese se denimit, arsimor,

shendetesor, sportiv ose social.

130

131

Masa duhen marre dhe per konfiskimin e fitimeve qe rrjedhin nga keto veprimtari ose pasurive, vlera e te cilave, korrespondon me vleren e ketyre fitimeve. Ne menyre te hollesishme, parashikohen format dhe menyrat me te cilat palet duhet te ndihmojne njera-tjetren per te identifikuar keto pasuri, duke mos u justifikuar madje as me faktin e sekretit bankar. Konventa obligon palet qe te marrin masa per te mundesuar konfiskimin e lendeve narkotike dhe psikotrope, materialeve e pajisjeve ose mjeteve te tjera qe jane perdorur, ose qe synojne te perdoren ne veprimtarite e kundraligjshme te parashikuara ketu. Gjykatat ose autoritetet e tjera kompetente duhet te urdherojne qe dokumentacioni bankar, financiar ose tregtar t'u vihet atyre ne dispozicion ose to shtihet ne dore.

Ne nenet 6, 7, 8 dhe 9283 Konventa parashikon ne menyre te plote dhe te hollesishme te gjitha format e bashkepunimit nderkombetar ne fushen e veprimtarive te kunderligjshme ne lidhje me narkotiket, te tilla si ekstradimin, ndihmen e ndersjellte ligjore dhe forma te tjera bashkepunimi dhe trajnimi.

Palet detyrohen qe te perfshijne veprimtarite e paligjshme, te parashikuara ne nenin 3284, ne traktatet e ekstradimit qe kane lidhur ose qe do te lidhin, si veprimtari te paligjshme per te cilat do te zbatohet ekstradimi. Ekstradimi duhet t'i nenshtrohet ligjit te pales, te ciles i drejtohet kerkesa ose qe parashikojne traktatet ne fuqi, perfshire dhe arsyet sipas te cilave mund te refuzohet kerkesa. Ekstradimi mund te refuzohet nga shteti te cilit i kerkohet kur gjykohet se i ekstraduari do t'i nenshtrohet ndjekjes penale ose ndeshkimit penal per shkak te races, besimit, kombesise ose mendimeve te tij politike.Kur nje pale, e cila e kushtezon ekstradimin me ekzistencen e nje traktati dypalesh, merr nje kerkese per ekstradim nga nje pale tjeter, me te cilen ajo nuk ka traktat ekstradimi. Ajo, mund t'a konsideroje kete konvente si bazen ligjore te mjaftueshme per ekstradim ne lidhje me veprimtarite e kunderligjshme me drogat.

Procedurat e berjes se kerkeses nga pala kerkuese, shqyrtimi i saj nga pala qe i drejtohet dhe, nese plotesohen kushtet, personi qe ekstradohet duhet te paraqitet patjeter para autoriteteve te ndjekjes penale, te vendit qe i kerkohet. Kur personi nuk ekstradohet, per veprimtari te paligjshme te parashikuar ketu, pala qe i kerkohet duhet te paraqite rastin per procedim penal e gjykim para autoriteteve te saj kompetente. Kur ekstradimi, qe kerkohet me qellimin e zbatimit te vendimit te marre sipas ligjit te pales qe drejton kerkesen, refuzohet sepse personi i kerkuar eshte shtetas i pales se ciles i eshte drejtuar kerkesa, kjo e fundit duhet, ne qofte se e lejon ligji saj dhe ne perputhje me te, me kerkesen e pales kerkuese, te marre ne konsiderate zbatimin e ketij vendimi. Palet duhet te kerkojne te

283 Konventa e Kombeve te Bashkuara kunder trafikut te paligjshem te drogave narkotike dhe lendeve psikotrope.284 “prodhimi, fabrikimi, ekstrakti, pergatitja, ofrimi, ofrimi per shitje, shperndarja, shitja, perhapja ne cfaredo kushtesh qofte, shperblimi e ndermjetesimi, dergimi tranzit, transporti, importi, ose eksporti i cfaredo lloj droge ne kundershtim me konventat e vitit 1961, ndryshuar ne vitin 1972, dhe 1971, kultivimi i hashashit, shkurres se kokaines ose bimes se kanabisit per prodhimin e drogave narkotike ne kundershtim me Konventat.Mbajtja ose blerja e c'fardo lloj droge me qellim te ushtrimit te ndonjeres prej veprimtarive te renditura me siper prodhimi, transporti ose shperndarja e pajisjeve, materialeve ose lendeve duke ditur se ato perdoren per kultivimin, prodhimin ose fabrikimin e paligjshem te lendeve narkotike ose psikotrope, organizimi, drejtimi ose fnancimi i ndonjeres prej veprimtarive te sipercituara.”

131

132

lidhin marreveshje dy ose shumepaleshe per realizimin ose rritjen e efektshmerise se ekstradimit. Ato mund te lidhin marreveshje285 dy ose shumepaleshe per transferimin ne vendin e tyre te personave, te denuar me burgim ose forma te tjera per veprimtari te paligjshme ne lidhje me drogen, me qellim te perfundoje vuajtja e denimit ne vendin meme.

Palet duhet t'i japin njera-tjetres ne shkalle sa me te gjere ndihme te ndersjellte ligjore per hetimet, ndjekjen penale dhe procedurat gjyqesore ne lidhje me veprat penale, per secilin nga qellimet e meposhteme:

marrjen e deshmive286 ose deklaratave nga personat, sigurimin e dokumentave gjyqesore, ekzekutimin e kerkimeve te personave dhe kapjen e tyre, ekzaminimin objekteve dhe vendngjarjeve, sigurimi i informacionit dhe materialeve evidentuese, sigurimin e origjinaleve dhe kopjeve te vertetuara te dokumentave dhe

dokumentacionit perkates, duke perfshire dhe dokumentacionin bankar, financiar dhe te korporatave ose biznesit,

identifikimin dhe gjurmimin e fitimeve, pasurive, mjeteve ose gjerave te tjera per arsye evidentuese.

Secila pale duhet te emeroje autoritetet e saj te posacme qe do te merren me egzekutimin e kerkesave per ndihme te ndersjellte ligjore dhe per kete duhet njoftuar Sekretari i Pergjithshem i OKB.Gjithashtu palet mund t'i japin njera-tjetres ndihme te ndersjellte ligjore te cdo lloj forme tjeter, te lejuar nga ligji e vendit te pales qe i drejtohet kerkesa. Keto dispozita nuk ndikojne ne cfaredo traktati tjeter, dy ose shumepalesh, jo pjeserisht ose plotesisht rregullon ndihmen e ndersjellte ligjore.

Deshmitari, eksperti ose personi tjeter, qe pranon te jape deshmi per proceduren gjyqesore ose te hetimit ne territorin e nje shteti qe ben kerkesen, nuk duhet te ndiqet penalisht, te ndalohet ose te ndeshkohet ne ate territor ne lidhje me aktet, neglizhimet (omissios) ose denimet, para largimit te tij nga territori i pales qe i drejtohet kerkesa. Kerkesa, per ndihme ligjore, behet me shkrim dhe permban te gjitha te dhenat e nevojshme per te percaktuar palet dhe objektin e saj. Per cdo refuzim te ndihmes ligjore duhet te jepen arsyet.

Ky kusht pushon se egzistuari pas 15 ditesh te njepasnjeshme nga data ne te cilen ai eshte njoftuar zyrtarisht se prania e tij nuk kerkohet nga autoritetet gjyqesore dhe personi ka pasur mundesine per t'u larguar, megjithate ai ka qendruar vullnetarisht ne ate territor ose pasi eshte larguar prej tij eshte kthyer me vullnetin e tij te lire. Palet duhet te bejne perpjekje te lidhin marrveshje dy ose shumepaleshe per venien ne egzekutim te ndihmes se ndersjellte ligjore.

285 Marrëveshja shtesë e Konventës Europiane të 21 marsit 1983 “Për transferimin e personave të dënuar”, mes Republikës së Shqipërise dhe Republikës së Italisë, e miratuar me ligjin nr. 9169, date 22.01.2004; , 286Islami H., Hoxha A., Panda I., “Procedura Penale”, Botimet Morava, Tirane 2010, fq.208-217.

132

133

Konventa parashikon rregulla te posacme per substancat qe perdoren si lende e pare per fabrikimin e drogave cdo shtet duhet te marre te gjitha masat per te mos e lejuar kete, si dhe te krijoje e te mbaje nje sistem te posacem per monitorimin e tregtise nderkombetare te lendeve te parashikuara me siper, me qellim qe te ndihmoje ne identifikimin e transaksioneve te dyshimta.

Duhet te merren masa per parandalimin e kultivimit te paligjshem dhe shkuljen e bimeve qe permbajne lende narkotike e psikotrope si hashashi, shkurrja e kokaines dhe bimet e familjes kanabis qe kultivohen ne menyre te paligjshme. Keto masa nuk do te jene me pak te rrepta se ato te Konventes se vitit 1961, ndryshuar ne vitin 1972. Gjithashtu, duhet te meren masa te pershtatshme qe synojne eleminimin ose uljen e kerkeses se paligjshme per lende narkotike dhe psikotrope, me qellim qe te pakesohet vuajtja njerezore dhe te eleminohen stimujt financiare te trafikut te paligjshem te tyre.

Per te eleminuar trafikun e paligjshem te narkotikeve gjate transporteve tregtare procedurave te import-eksportit, te zonave te lira tregtare dhe porteve te lira si dhe gjate sherbimeve postare duhet te marrin masa.

Secila pale duhet te kerkoje qe transportuesit e saj tregtare te marrin masa te arsyeshme paraprake per te parandaluar, qe mjetet e tyre te transportit, te perdoren per te kryer veprimtari te kundraligjshme ne lidhje me drogat. Palet, flamurin287 e te cilave288 mbajne anijet, duhet te marrin masa qe ato te mos merren me trafik te paligjshem te drogave, madje per te ushtruar kontrrolle ndaj tyre ato mund te autorizojne pale te tjera, ne perputhje me te drejten nderkombetare detare. Keto veprime ndermerren vetem nga anije luftarake me shenja te qarta dhe te identifikueshme si mjete te sherbimit qeveritar. Ne zonat e lira tregtare dhe ne portet e lira, duhet te zbatohen masa per ndalimin e trafikut te paligjshem te drogave, po aq to rrepta sa edhe ne pjeset e tjera te teritorreve pavaresisht nga statusi qe kane.

Ratifikimi i kesaj Konvente nga Shqiperia ka patur nje rendesi mjaft te madhe. Kjo jo vetem qe ka siguruar qe, legjislacioni penal e procedural-penal, ne kete fushe eshte me prane me standartet nderkombetare, por ka ndihmuar ne menyre te ndersjellte dhe organet proceduese.

8.7 Bashkepunimi Nderkombetar dhe Nderinstitucional

287 A Puto, “E Drejta Nderkombetare Publike”, Albin, Tirane 2002.288 Neni 5 Territori i Republikes se Shqiperise, Kodi Penal“Territori i Republikës së Shqipërisë, në kuptim të ligjit penal, quhet hapësira tokësore, gjerësia e ujërave territoriale dhe të brendshme detare, hapësira ajrore që shtrihet mbi hapësirën tokësore dhe të ujërave territoriale dhe të brendshme detare, si dhe çdo vend tjetër ku shtrihet sovraniteti i shtetit shqiptar, si selitë e përfaqësive diplomatike dhe konsullore shqiptare, anijet që mbajnë flamurin e Republikës së Shqipërisë, anijet e marinës luftarake, të aviacionit ushtarak ose civil kudo që ndodhen.”

133

134

Gjate vitit 2009 bashkëpunimi ndërkombëtar është zhvilluar dhe intensifikuar më tej. Konkretisht kemi marredhënie shume të mira bashkëpunimi me vendet e rajonit si me Maqedoninë, Turqinë, Italinë, Greqinë, Malin e Zi, Policinë e UNMIK në Kosovë, etj, por edhe me vende te tjera si Zvicren vendet nordike dhe Gjermanine. Një ndihmesë në shkëmbimin e informacioneve dhe realizimin e operacioneve të përbashkëta kanë dhënë Interpoli, Qendra e SECI-t në Rumani si dhe Oficerët e kontaktit që veprojnë në vendet respektive. Ne Shqipëri vepron Zyra Ndërlidhëse Italiane Interforce si dhe Oficerë kontakti e atashe policorë nga Greqia, Franca, Vendet Nordike, Gjermania UK, etj. Zyra e DEA-s në Romë, gjithashtu luan një rol aktiv në shkëmbimin e informacioneve si dhe për trajnimin e oficerëve të policisë shqiptare. Sic e permendem edhe me lart jane kryer 10 operacione nderkombetare ne bashkepunim me autoritetet policore dhe gjyqesore te ketyre vendeve.

Nje bashkepunim shume te mire kemi patur edhe me misionet PAMECA dhe ICITAP kryesisht ne kuader te ndihmes ne pajisje dhe trajnime.

Me organizatat nderkombetare si UNODC dhe INCB kemi patur mardhenie korrekte bashkepunimi.

Persa i perket bashkepunimit dhe shkembimit te informacioneve me institucione te tjera brenda vendit, theksojme se ka patur rritje te bashkepunimit me prokurorine e krimeve te renda dhe me SHISH ku me kete te fundit jane kryer nje sere operacionesh te suksesshme te perbashketa. Kohet e fundit eshte rritur bashkepunimi edhe me Ministrine e Bujqesise per monitorimin e subjekteve qe kane kultivuar kerp industrial si dhe me Doganat. Me Urdher te Ministrit te Shendetesise nr.390 dt 19.09.2007 eshte krijuar dhe po funksionon Komiteti Nderministror per licensimin e subjekteve qe tregetojne substance narkotike apo psikotrope. Ne kete komision marrin pjese perfaqesues nga Ministria e Shendetesise, Ministria e Brendshme dhe Ministria e Bujqesise.

134

135

KREU IX

VEPRAVE PENALE TE NARKOTIKEVE SIPAS KODIT TONE PENAL

9.1.Analize e pergjithshme

Shqiperia ka Kodin Penal i cili rregullon veprat penale ne fushen e narkotikeve. Ky Kod me ligjin nr. 8750,date 24.01.2001 me shtesat dhe ndryshimet me ligjin nr. 8733,date 26.03.2001, pesoi ndryshime rrenjesore te ndjeshme ne nenet qe parashikojne veprat penale ne fushen e narkotikeve. Lufta kunder narkotikeve ose droges dhe sidomos prodhimi dhe shitja e narkotikeve, trafikimi i narkotikeve. Kultivimi i bimeve narkotike te jashteligjshem jane nder figurat me kryesore inkriminuese te vene ne rend te dites per Shqierine289.

Prodhimi dhe shitja e narkotikeve nga aspekti juridiko-penal edhe ne Shqiperi eshte rregulluar me Kodin Penal te Republikes se Shqiperise. Ne perputhje me obligimet nderkombetare dhe marreveshjeve e konventave nderkombetare si dhe te parimeve kushtetuese (1998) dhe me ratifikimin e akteve nderkombetare nga shteti shqiptar, u kerkua nevoja e reformave ligjore e qe ne Kodin Penal (pjesa e posacme), u bene shtesa dhe ndryshime te shumta dhe te rendesishme ku kemi figura te reja te veprave penale ne perputhje me kerkesat e reja te luftes kunder kriminalitetit te organizuar ne pergjithesi.Duke i permbushur obligimet qe dalin nga konventat nderkombetare dhe marreveshjet e ndryshme per parandalimin dhe luftimin e kriminaiitetit te organizuar me narkotike dhe te dukurise se narkomanise si pasoje e keqperdorimit dhe konsumimit te substancave te 289

135

136

ndryshme narkotike apo drogave dhe te rrezikimit te shendetit te popullates dhe te rendit e te sigurise publike, Shqiperia ne Kodin tone Penal ka parashikuar figura te ndryshme dhe format dhe menyrat e ndryshme e kryerjes se veprave penale te kriminaliteti i organizuar me narkotik.

Si veper penale prodhimin dhe shitjen e narkotikeve ne kundershtim me dispozitat e nenit 283 te Kodit ne fjale, trafikun e narkotikeve sipas dispozitave te nenit 283/a kultivimin e bimeve narkotikeve290, prodhimi dhe fabrikimi i lendeve narkotike dhe psikotrope, mbajtjen e pajisjeve per prodhimin e narkotikeve, mbajtja, prodhimi dhe transportimi i substance narkotike291 si dhe nxitjen per perdorimin e drogave292 jane nje nder format me tipike te krimit te organizuar me narkotike sipas Kodit Penal te Shqiperise shtuar me date 24.1.2001.

Ne Kod u parashikuan te gjtha format e kryerjes se ketyre veprave penale qe nga mbjellja e bimeve narkotike, prodhimi, fabrikimi, importi, eksporti, tregtimi shperndarja e deri tek perdorimi i paligjshem i lendeve narkotike e psikotrope. Keto parashikohen ne kapitullin e veprave penale kunder rendit dhe sigurise publike293.

Por fenomeni i abuzimit me drogat dhe trafiku i tyre vazhduan te rriten duke u shnderruar ne nje fenomen me pasoja te rrezikshme sociale dhe ekonomike. Kjo dhe per shkak te pozites se vecante gjeografike qe ka Shqiperia. Keto zhvillime sollen nevojen e permiresimit te metejshem te Kodit Penal per veprat penale te narkotikeve si dhe te individualizimit dhe ashpersimin e denimeve. Kjo gje u realizua me Ligjin nr. 8733, dt. 24.01.2001. "Per disa shtesa e ndryshime ne ligjin nr. 789 ,d t . 27.1.1995 per Kodin Penal te Republikes se Shqiperise".

Procesi i veprimtarise se jashteligjshme me lende narkotike eshte i nderlikuar. Duke filluar qe nga mbjellja e bimeve narkotike perpunimi dhe nxjerrja e lendeve narkotike dhe psikotrope, importi, eksporti, tranzitimi (pasi shpesh droga ne tjeter vend prodhohet dhe ne tjeter konsumohet), shperndarjes dhe perdorimit. Kodi Penal aktual me te gjitha ndryshimet i parashikon ne menyre te ndare te gjitha keto momente te kesaj veprimtarie kriminale.

Ne Kod parashikohen dhe forma te tjera te veprave penale si krijimi i lehtesirave per marrjen e droges neni 283/b, organizimi dhe drejtimi i organizatave kriminale neni 284/a, ndihma ne zhulimin e krimeve, neni 284/b, prodhimi, tregtimi dhe perdorimi i paligjshem i prekursoreve, neni 284/c, mbajtja e pajisjeve per prodhimin e narkotikeve, neni 285, pershtatja e lokalit per perdorim droge neni 285/a, hedhje e shiringave te braktisura, neni 285/h, nxitja per perdorimin e drogave neni 286, perdorimi i teknologjise se larte, neni 286/a, Pastrimi i produkteve te vepres penale, neni 287294 dhe Celja e llogarive anonime, 290 Neni 284“Ndryshuar paragrafi i I dhe III shtuar paragrafi II me ligjin nr.8733 date 24.01.2001 neni 66”291 Neni 285 “Ndryshuar me ligjin nr.8733 date 24.01.2001 neni 68”292 Neni 286 “Ndryshuar me ligjin nr.8733 date 24.01.2001 neni 70”293 Konkretisht ne nenet 283 deri ne 287 te KP294Ndryshuar me ligjin nr.9086, datë 19.6.2003, neni 8, Shtuar shkronja “dh” me ligjin nr.9275, datë 16.9.2004, neni 24, Ndryshuar shkronja “a” e pikës 1, shfuqizuar shkronja “ç” me ligjin nr.9686, datë 26.2.2007, neni 24 “ 1. Pastrimi i produkteve të

136

137

neni 287/a.

Objekti grupor i tyre jane marredheniet juridike te vendosura nga shteti per te siguruar ligjshmerine dhe kontrollin e prodhimit, tregtimit, shperndarjes dhe perdorimit te substancave narkotike dhe psikotrope per shkak te rrezikut te madh qe ato paraqitin per shendetin publik dhe domosdoshmerise se perdorimit te tyre ne mjekesi.Por perdorimi i vazhdueshem dhe ne sasira te medha con ne shkaterrimin fizik dhe psiqik te personit duke sjelle deri dhe vdekjen e tij rreziqe te medha per shendetin pasi perdoruesit bien ne gjendjen e varesise ne te cilen personi nuk mund te jetoje dot pa perdorimin e drogave.

Objekt tjeter jane marredheniet juridike te vendosura per te siguruar jeten dhe shendetin e njeriut nga perdorimi abuziv i substancave narkotike e psikotrope.

Por objekti i figurave specifikohet ne baze te permbajtjes se tyre. Kur kemi te bejme me kultivimin e bimeve narkotike, objekt jane marredheniet juridike te vendosura per te mbrojtur ligjshmerine e kultivimit te ketyre bimeve, kur kemi te bejme me prodhimin dhe fabrikimin objekt jane marredheniet juridike te vendosura per te mbrojtur ligjshmerine e prodhimit dhe fabrikimit te drogave.

Duke veshtruar dispozita te vecanta konstatojme se objekti i disa figurave te vecanta nuk eshte i lidhur drejt perdrejt me substancat narkotike dhe Figura te tjera te tilla jane dhe pershtatja e lokalit per perdorim droge, hedhja ose braktisja e shiringave, perdorimi i teknologjise se larte etj.

Nga ana objektive295 veprat penale te narkotikeve kryhen me veprime ose mosveprime ne

veprës penale i kryer nëpërmjet:a) këmbimit ose transferimit të pasurisë, që dihet se është produkt i veprës penale, për fshehjen, mbulimin e origjinës së pasurisë ose dhënien e ndihmës, për të shmangur pasojat juridike, që lidhen me kryerjen e veprës penale;b) fshehjes ose mbulimit të natyrës, burimit, vendndodhjes, vendosjes, zhvendosjes së pronësisë ose të të drejtave të tjera, që lidhen me pasurinë që është produkt i veprës penale;c) kryerjes së veprimeve financiare dhe transanksioneve të copëzuara për shmangien nga raportimi, sipas ligjit për pastrimin e parave;ç) Shfuqizuard) këshillimit, nxitjes ose thirrjes publike për kryerjen e secilës prej veprave të përcaktuara më sipër; dh) përdorimit dhe investimit në veprimtari ekonomike ose financiare të parave ose sendeve, që janë produkte të veprave penale, dënohen me burgim nga tre deri në dhjetë vjet dhe me gjobë nga 500 mijë lekë deri në 5 milionë lekë.2. Kur kjo vepër kryhet gjatë ushtrimit të një veprimtarie profesionale, në bashkëpunim ose më shumë se një herë, dënohet me burgim nga pesë deri në pesëmbëdhjetë vjet dhe me gjobë nga 800 mijë lekë deri në 8 milionë lekë, ndërsa kur ka sjellë pasoja të rënda, dënohet me burgim jo më pak se pesëmbëdhjetë vjet dhe me gjobë nga 3 milionë lekë deri në 10 milionë lekë.3. Dispozitat e këtij neni zbatohen edhe në rastet kur personi, që ka kryer veprën prej së cilës burojnë produktet e veprës penale, nuk mund të merret i pandehur, nuk mund të dënohet, ekziston një shkak që e shuan veprën penale ose mungon njëri nga kushtet e procedimit penal për një vepër të tillë”295 Komentari i Kodit penal “Pjesase posacme”

137

138

format qe parashikon cdo dispozite konkrete, duke filluar nga kultivimi i bimeve narkotike, prodhimi, trafikimi, shperndarja e substancave narkotike e psikotrope, e cdo forme tjeter qe parashikohet ne te. Me mosveprime kryhet figura e lejimit te lokalit, baneses dhe mjetit motorik per perdorim droge, krijimi i lehtesirave per perdorim droge dhe braktisja e shiringave.

Subjekt te ketyre veprave penale mund te jete cdo person qe ka mbushur moshen per pergjegjesi penale dhe eshte i pergjegjshem. Pra kemi te bejme me subjekte te pergjithshme, vec nenit 283/b296. qe ka te beje me krijimin e lehtesirave per marrjen dhe perdorimin e droges nga persona qe per shkak te detyres administrojne ate. Ketu kemi subjektete jane te vecante si mjeket, farmacistet, dentistet etj.

Nga ana subjektive veprat penale te narkotikeve kryhen me dashje ne te dy format, direkte dhe indirekte. Dashja indirekte qendron vetem ne rastin e kryerjes se ketyre veprave ne bashkepunim dhe konkretisht personi qe bashkepunon ne rolin e ndihmesit. Motivi dhe qellimi nuk kane rendesi. Qellimi i nenkuptuar i te gjitha ketyre veprave penale eshte realizimi i fitimeve monetare ose te cdo lloji tjeter. Megjithate keto nuk jane elemente te domosdoshem te figures se krimit, per hetimi i qellimit dhe i motivit kane thjesht rendesi per individualizimin e denimit konkret ndaj autorit konkret.

9.2. Prodhimi dhe shitja e narkotikeve (drogave) dhe venia ne qarkullim ne menyre te paautorizuar-forme e rende e vepres penale.

Vepra penale nga neni 283 i Kodit Penal te Republikes se Shqiperise ka te beje me shitjen, ofrimi per shitje, dhenia ose marrja ne cdo forme, shperndarja, tregtimi, transportimi, dergimi, dorezimi, si dhe mbajtja ne kundershtim me ligjin qe jane shpallur si mjete narkotike e ne kundershtim me dispozitat ligjore. Kodi Penal i Shqiperise i cili hyne ne fuqi me 1 qershor 1995 nderkohe ka ndryshime dhe plotesime ne vitin 1998 e 2001, 2003, 2004, 2007 ku parasheh edhe nje figure te vepres penale ne nenin 283 ne 283/a, trafiku i narkotikeve297.

Nga kjo qe u tha me larte shtrohet pyetja pse ligjvenesi kete figure krimi ose forma te ndryshme te vepres penale e ka inkriminuar njehere ne tri figura krimesh ose forma te ndryshme te vepres themelore penale e pastaj me ndryshimin dhe plotesimin e kodit ne fjale ne disa forma apo figura krimesh qe mendoj se ne kete rast ai ka pasur mundesi dhe zgjidhje tjeter duke u mbeshtetur ne karakteristikat e perbashketa te vepres penale sipas nenit 283 te Kodit, te cilat jane te drejtuara ndaj te njejtit objekt mbrojtes qe eshte mbrojtja e shendetit te njerezve, parandalimi i problemeve sociale, i keqperdorimit dhe konsumimit te pijeve narkotike ose drogave dehese meqenese dihen pasojat e vepra penale kryhet me dashje dhe per motive per tu pasuruar?

296 Shtuar me ligjin nr.8733, datë 24.1.2001, neni 65 “Krijimi i lehtësirave për marrjen dhe përdorimin e drogës” “Krijimi nga ana e personave, që për shkak të detyrës administrojnë substanca narkotike ose psikotrope, i lehtësirave për marrjen dhe përdorimin e këtyre substancave, në kundërshtim me dispozitat ligjore përkatëse, dënohet nga tre gjer në shtatë vjet.”297 Kodi Penal i Republikes se Shqiperise, Shtuar me ligjin nr.8279, 15.1.1998, neni 2, Ndryshuar me ligjin nr.8733, datë 24.1.2001, neni 64.

138

139

Keto vepra penale kane per pasoje rrezikun abstrakt kur dihet realiteti i hidhur se edhe ne Shqiperi ka konsumues, prodhues, kultivues, trafikante e nxites per perdorirnin e narkotikeve apo drogave. Perfundimi del nga vete formulimi ligjor: rrezikshmeria eshte e madhe ndersa denimet jo aq te larta, edhe pse ne raste dhenie te denimeve ato kryesisht bejne pjese ne denime kryesore.

Ketu si pasoje kemi rrezikimin e jetes se njerezve dhe shendetin e tyre, e qe te ekzistoje forma e vepres penale, kryesi duhet te veproje me dashje. Pra, kryeresi mund te jete cdo person, i cili me dashje kryen prodhimin, shitjen e narkotikeve ose drogave, kultivimin e bimeve narkotike, trafikimin e tyre dhe nxitjen per perdorimin e pijeve narkotike, apo drogave dhe mbajtjen e pajisjeve per prodhimin e narkotikeve e tjera, te gjitha keto veprime te inkriminuara si vepra penale me ligj.

Narkotiket mund te prodhohen, te eksportohen, te importohen dhe te vihen ne qarkullim vetem per qellime mjekesore veterinare, per kerkime shkencore-mesimore kur ato jane te lejuara me kushtet e caktuara ligjore dhe me lejen e Ministrise kompetente shteterore per shendetesi e ne pajtim me dispozitat ligjore te Ligjit nr. 7975, date 27.7.1995 te Kuvendit "Per Barnat Narkotike dhe Lendet Psikotrope", te Departamentit "Antidroge" te Ministrise se Brendshme298.

Pra, veprimet e ndryshme per prodhimin dhe shitjen e substancave te ndryshme narkotike ose drogave paraqesin kryerjen e vepres penale sipas nenit 283 te Kodit Penal te Republikes se Shqiperise atehere kur kryhen me dashje dhe ne menyre te paautorizuar, dhe ne rastet e tjera kur kemi te bejme me kryerjen e organizuar te ketyre veprave penale. Ketu vete element i vepres penale me veprim dhe organizim me dashje per ndonje interes, eshte futur ne vete pershkrimin ligjor te vepres penale, por nga kjo verehet se keto vepra penale kane si pasoje rrezikimin abstrakt e teorikisht te pa caktuar, ndersa veprimi i kryerjes te veprave penale eshte kuptuar gjeresisht. Pra, te gjitha veprimet e inkriminuara sipas Kodit ne fjale paraqen si veper penale veprime ne kundershtim me dispozitat ligjore te KP te RSH-se, prodhimin, perzierjen, pergatitjen, shperndarjen, mbajtjen, ofrimin per shitje, shitjen, shperndarjen ne cdo menyre, transportimi i cdo lloj droge ose substance narkotike ose substance psikotrope.

Prodhimi dhe shitja e narkotikeve te inkriminuara me Kodin Penal dhe kultivimi i bimeve narkotike ka te beje me krijimin e pijeve narkotike qofshin ato natyrore, sintetike apo gjysme sintetike, paraqesin veprime kriminale dhe ate pa marre parasysh se per cilat substanca narkotike apo droga behet fjale.

Me prodhimin e narkotikeve apo te bimeve narkotike nenkuptojme edhe ato raste kur prodhuesi i bimeve narkotike tregton me narkotike te ndryshem dhe farera qe sherbejne per prodhimin e drogave, narkotikeve apo substancave psikotrope, pa leje mbledh gjethet nga deget e bimes kanabis sativa (litarit indian) pastaj i sjell ne shtepi, i tere, perzien, dhe i pergatit dhe keshtu perfiton marihuanen, madje, kete edhe nese e ka bere vetem per nevojat e veta, kjo nuk perjashton pergjegjesine si kryes i vepres penale, sepse ka prodhuar

298 Prof. Dr. S. Begeja punim i cituar me pare

139

140

pije narkotike me dashje dhe ne menyre te organizuar, pra denohet. Shikuar me gjeresisht, prodhimi shitja dhe mbjellja e bimeve narkotike perfshin jo vetem mbjelljen (kultivimin) natyral te farerave narkotike ne fusha e ara, por edhe perpunimet e tyre fabrikimin, paketimin e tjera.

Si forme tjeter e rende e vepres penale eshte kultivimi i bimeve narkotike, mbajtja, ofrimi per shitje, shitja e shperndarja dhe venia ne qarkullim ne menyre te organizuar e te paautorizuar, bajtja e pajisjeve te gjitha keto me dashje.

Vepra penale kryhet ne momentin apo kohen kur jane marre vesh shitesi dhe bleresi rreth mallit dhe cmimit te tij te substancave narkotike, shitje kjo e mjeteve narkotike apo drogave qe kryhet me marreveshjen e arritur ndermjet shitesit e bleresit ne baze te mallit e te cmimit, keshtu qe nuk ka rendesi a i ka marre te hollat shitesi apo jo. Per te ekzistuar vepra penale ose figura e krimit sipas nenit 283 te Kodit Penal, mjafton e dhena ku deshmohet se eshte bere ofrimi per shitje apo shitja e mjeteve narkotike apo drogave, por nuk eshte e rendesishme nga kush eshte kryer blerja, kujt po i shitet e tjera.

Me Kod eshte sanksionuar edhe vetem ofrimi ose ekspozimi i mjeteve narkotike apo drogave per shitje te jashteligjshme gje qe paraqet forme te rende te vepres penale nga neni 283 i Kodit Penal te Republikes se Shqiperise, pa marre parasysh edhe nese lendet narkotike jane prone e tij.

Forme tjeter e kualifikuar e vepres penale eshte edhe menyra e venies ne qarkullim299 e qe kryhen me importim, eksportim, transicioni dhe tregtimi ne kundershtim me ligjin i substancave psikotrope si dhe farerave te bimeve narkotike, blerjen e tyre, mbajtja ose bartja me qellim shitjeje.

Kodi inkriminon si veper penale edhe ate forme te ndermjetesimit gjate blerjes ose shitjes se mjeteve narkotike. Me rastin e ndermjetesimit eshte shume me rendesi qe i akuzuari ka vene lidhje ne mes shitesit dhe bleresit per blerjen e narkotikeve e qe me pare nuk jane njohur ne mes tyre. Po ashtu per te ekzistuar kjo forme e vepres penale, nuk eshte e rendesishme qe ndermjetesimi te jete i suksesshem apo jo i suksesshem.

Forme e rende e vepres penale eshte edhe organizimi, drejtimi dhe financimi i veprimit te blerjes se pijeve narkotike apo drogave ne menyre tjeter dhe mbajtja e tyre, apo transportimi i atyre substancave e tjera, nese kjo gje eshte kryer me dashje per qellim shitjeje per pasurim ne menyre te jashteligjshme. N.q.s. i akuzuari per te shitur substanca narkotike apo psikotrope, blen heroine ne Tajlande nga personi N.N ne peshe prej 200 g. dhe arrin marreveshje me ate qe mjetet narkotike ne fjale te paketuara ne zarf me nga 5 grame duke ia dhene adresen personave te caktuar ne ndonje qytet tjeter per shitje.

Edhe me pare sipas Ligjit nr. 5591, date 15.06.1977, ne Kodin Penal te Republikes se Shqiperise dhe ne kodet penale te meparshme, ishin te parashikuara edhe veprat penale qe rrezikojne ose demtojne shendetin e popullit. Si veper penale konsiderohej pergatitja ose shitja e lendeve helmuese pa pasur lejen e duhur, sic jane kokaina, opiumi, morfina, dhe

299 Ttrafiku i narkotikeve, neni 283/a, i K.P

140

141

mjetet e tjera narkotike. Si forme e rende e vepres penale konsiderohej "pergatitja ose shitja e lendeve helmuese, e cila kryhej mjeshterisht ku ndeshkohej me heqje lirie deri ne 3 vjet dhe me konfiskimin e lendeve helmuese".

Qe te jete kjo veper penale, mjafton qe autori i vepres penale te jete i vetedijshem dhe ate e kryen me dashje dhe te kete njohuri qe pajisjet vlejne per prodhimin e mjeteve narkotike. Gjykata kompetente, ne secilin rast duhet te percaktoje shkaqet, rrethanat subjektive per kryesin e vepres penale se si ka arritur deri ne ate gjendje dhe se a ka qene i vetedijshem se cka po vepron dhe se a ka ardhur ne shprehje vetedashja e kryesit te vepres ku ketu perfshihet edhe vetedija per faktin se pajisjet, materialet dhe lendet narkotike, drogat psikotrope dhe substancat e ndryshme helmuese jane te kunderligjshme, te cilat kryhen me dashje, ne menyre te paautorizuar e me organizim te duhur.

Per pajisjet te kete njohuri se mund te hyje ne pune per prodhimin e lendeve narkotike apo te drogave dhe substancave psikotrope, ndersa vepra penale per prodhim dhe shitjen e narkotikeve sipas nenit 283 te KP te RSH-se, mund te mbetet ne tentative. Me pare, po nga kjo verehet se edhe ne kodet e meparshme penale te Shqiperise jane parashikuar keto vepra penale dhe ate ne figura apo forma te ndryshme me qellim te parandalimit dhe te luftimit te ketyre veprave kriminale.

Nese bejme nje krahasim ne mes te kodeve penale te meparshme dhe te Kodit Penal qe eshte ne fuqi, ligjdhenesi ka parashikuar risi te reja sa i perket persosmerise se perpilimit qe te kuptohet lehte jo vetem nga juristi por edhe nga masa e gjere popullore, mirepo, ka disa asfiksi leksikografike te lehta dhe emertime me fjale dhe shprehje te huazuara juridike nga gjuhet e huaja, por te gjitha keto lexuesin e vemendshem nuk mund ta pengoje ne te kuptuarin e Kodit Penal, p.sh. te neni 283/a ku perdoret emertimi, "Trafiku i narkotikeve", ne vend se te perdoret emertimi "Tregtimi me narkotike apo bartja e jashteligjshme e narkotikeve", si do qe te jete, keto leshime te ligjvenesit mund te jene te natyres teknike dhe me permasa te natyres se tille qe nuk mund t'i bejne ndonje verejtje eventuale ketij kodi me vlera te larta dhe porosi te medha ne parandalimin e kriminalitetit ne pergjithesi.

Me gjithe rregullimet e me siperme, Kodi Penal RSH pesoi ndryshime te tjera ne Janar te vitit 2001 dhe ne muajt ne vazhdim. Keshtu, Ligji Nr, 8733, date 24.10.2001 dhe Ligji 8750 date 26.3.2001 "Per narkotiket" kane permiresuar Kodin Penal ekzistues dhe bazen ligjore te luftes kunder kriminalitetit ne fushen e narkotikeve. Ndryshimet kane perfshire nenin 283 te ketij kodi duke specifikuar me mire format e kryerjes se ketij krimi. Pas ketyre ndryshimeve, Kodi Penal trajton si veper penale me vete trafikimin e narkotikeve (neni 283/a)300, kultivimin e narkotikeve (neni 284), organizimin dhe drejtimin e organizatave kriminale (284/a), prodhimin dhe fabrikimin e lendeve narkotike dhe

300 “Importimi, eksportimi, tranzitimi dhe tregtimi, në kundërshtim me ligjin, i substancave narkotike ose psikotrope, si edhe i farërave të bimëve narkotike, dënohet me burgim nga shtatë gjer në pesëmbëdhjetë vjet.Po kjo vepër, kur kryhet në bashkëpunim ose më shumë se një herë, dënohet me burgim nga dhjetë gjer në njëzet vjet.Organizimi, drejtimi ose financimi i kësaj veprimtarie dënohen me burgim jo më pak se pesëmbëdhjetë vjet”.

141

142

psikotrope (284/c), prodhimi, tregtimi dhe perdorimi i paligjshem i prekursorve (284/c), mbajtja, prodhimi dhe transportimi i substancave kimike (285). Ligji ka bere nje rregullim te detajuar edhe rastet kur nje person pershtat lokalin, banesen, mjete motorike etj, me qellim qe ata te konsumojne substanca narkotike ose psikotrope.

Krahas ketyre veprave penale ka edhe nje sere veprash te tjera si nxitja e perdorimit te droges, perdorimi i paligjshem i teknologjise se larte (286/a).

Krahas me ndryshimet ne permbajtjen e ketyre neneve, ligji ka ashpersuar denimet ndaj personave qe jane te perfshire ne trafikimin, dhe atyre qe organizojne, drejtojne dhe financojne trafikimin e narkotikeve dhe organizatat kriminale ne kete fushe. Vepra penale, “Prodhim dhe shitja e narkotikeve”, ne ndryshim nga zgjedhjet e meparshme, pesoi ndryshim ne permbajtje si dhe iu shtua nje paragraf i ri. Keshtu ligji parashikon denime me te renda nese kjo veper kryhet ne bashkepunim ose me shume se nje here Kodi Penal parashikon denim me burgim nga 7 (shtate) deri ne 15 (pesembedhjete) vjet burg.

Per sa i perket trafikimit te narkotikeve, nese kjo veper kryhet ne bashkepunim ose me shume se nje here denohet me burg nga 10- 20 vjet, ndersa organizimi dhe drejtimi dhe financimi i kesaj veprimtarie kriminale, kryesit e kesaj vepre penale denohen me burgim jo me pak se 15 vjet.301

Forma e pare e rende e kesaj vepre penale ekziston nese vepra penale eshte kryer me shume persona ne bashkepunim ose me shume se nje here. Mjafton te bashkohen vetem dy persona qe te merr formen kualifikuese si veper e rende penale, kur keta akuzohen per prodhimin e narkotikeve se bashku gjate nje periudhe te gjate kohore dhe nuk ka nevoje qe te ekzistoj ndonje organizate formale ose e perhershme dhe bashkepunimi te kete karakter te perhershem, ne bashkepunim kryhet vepra penale me dy ose me me shume persona ne marreveshje ndermjet tyre, ndersa bashkepunetor gjate kryerjes se vepres penale quhen organizatoret, ekzekutoret, nxitesit dhe ndihmesit.302

Kur ne kryerjen e kesaj vepre penale marrin pjese me shurne se dy persona, per te ekzistuar forma kualifikuese e vepres penale sipas nenit 283 paragrafi 2 i KP te RSH-se, ne baze te pjesemarrjes se me shume personave, nuk eshte e nevojshme qe ne mes grupit te ekzistoje marreveshja unike e as qe ka nevoje qe ata te njihen ne mes njeri tjetrit.303 Organizimi i rrjetit per shitje dhe stershitje e stershitesve ose te ndermjetesuesve per te kryer vepren penale me pare ka qene pjese e nenit 284 te Kodit Penal te Republikes se Shqiperise, paraqet formen tjeter kualifikuese te vepres penale. Per te qene penal nuk mjafton qe ndonje autor i kesaj vepre te kete organizuar rrjetin e stersbleresve dhe te organizatoreve ndermjetesues per te kryer kete veper penale, por eshte e nevojshme qe vepra penale njehere te jete e kryer sipas paragrafit 1 te nenit 283 te Kodit Penal. Kjo do te

301 Kodi Penal i Republikes se Shqiperise ligji nr. 7895, dt.27.01.1995, neni 283/a302 Kuptimi i bashkepunimit sipas Kodit Penal te Republikes se Shqiperise ligji nr. 7895, dt.27.01.1995, neni 25, 26 dhe 27. 303 Komentari i Kodit Penal (pjesa e pergjithshme) Prof. Dr. I.Elezi, Prof.Dr. S. Kacupi. Prof. Ass.Dr M.Haxhia. Tirane 2008 (azhornuar e plotesuar me shtesat dhe ndryshimet e bera me reformat ligjore te viteve 2001, 2003, 2004, 2008 si edhe me praktiken gjyqesore) fq. 176-196

142

143

thote se autori i vepres penale gjate kohes kur ka marre ndonje veprim, edhe me pare ka pasur te formuar rrjetin e stershitesve dhe te ndermjetesueseve per shitjen e narkotikeve, te cilin vet e ka organizuar. Me fjalen rrjet organizativ304 nenkuptojme pjesemarrjen e personave ne grupe qe perfaqesojne forma te rrezikshme te bashkepunimit te vecante qe dallohet me nje organizim te larte, te organizuar mire e te qendrueshem per kryerjen e nje numri veprash te ndryshme penale kur kemi te bejme me nenin 283 te KP305 te RSH-se, te cilat vepra penale jane te radhitura dhe te kryera ne menyre subversive neper vende te ndryshme ku autoret e ketyre veprave penale tregtojne me lende narkotike, ndermjetesojne gjate shitjes dhe blerjes. Keto forma te vepres penale te permenduara edhe me pare kane nje shkalle te posacme te rrezikshmerise shoqerore me vete faktin se organizimi i rrjetit per blerjen dhe shitjen dhe te ndermjetesimit paraqet lidhshmerine e forte ndermjet autorit te vepres penale dhe shitesit, stershitesit apo ndermjetesuesit ne kryerjen e me shume veprave penale, duke qene te motivuar nga shume faktore ndikues dhe interesat e tyre personale.

Keto forma kualifikuese sipas legjislatures se vendit tone te parashikuara ne veshtrim te nenit 283 te KP te Republikes se Shqiperise jane vepra penale te kualifikuara si vepra ne rrethana te posacme ose menyra te posacme te kryerjes se vepres penale. Kodi yne Penal ka inkriminuar edhe disa vepra penale sic jane disa veprime te rrezikshme pergatitore me rastin e sigurimit apo ndarjes se pajisjeve per prodhimin e narkotikeve, droges ose substancave psikotrope qe jane perdorur apo do te perdoren e te cilat dihet se jane te destinuara per prodhimin e lendeve narkotike. Per kete figure krimesh ose forme te vepres penale e parashikuar ne nenin 285 te Kodit, denimi i cili varion nga tre deri ne dhjete vjet, ashtu sikurese edhe per prodhimin dhe shitjen e narkotikeve te gjitha keto ne kundershtim me dispozitat ligjore, eshte parashikuar denimi me burgim deri ne 10 (dhjete vjet).

Veprimet e inkriminuara ne kundershtim me dispozitat ligjore te nenit 285 te Kodit Penal te RSH-se jane:

mbajtja e pajisjeve per prodhimin e narkotikeve, shperndarja e pajisjeve dhe e materialeve apo substancave qe jane perdorur ose do te perdoren per prodhimin e

droges narkotike apo substancave psikotrope, per cka autori i kesaj vepre penale denohet gjer ne pese vjet, ku ne keto raste veprimesh kunderligjore, gjykata kompetente duhet qe vete te konstatoje dhe vleresoje gjendjen e atyre pajisjeve se a kane destinim qe mund te kryhet vepra penale sipas neni 285 te Kodit penal.

304 I. Elezi, “E drejta Penale Pjesa e Posaçme”, Tiranë 2005.305 Neni 283 i Kodit Penal: “Shitja, ofrimi për shitje, dhënia ose marrja në çdo formë, shpërndarja, tregtimi, transportimi, dërgimi, dorëzimi, si dhe mbajtja, përveç rastit të përdorimit vetjak dhe në doza të vogla, të substancave narkotike dhe psikotrope, si edhe i farërave të bimëve narkotike, në kundërshtim me ligjin ose në kapërcim të përmbajtjes së tyre, dënohet me burgim nga pesë gjer në dhjetë vjet.Po kjo vepër, kur kryhet në bashkëpunim ose më shumë se një herë, dënohet me burgim nga shtatë gjer në pesëmbëdhjetë vjet. Organizimi, drejtimi apo financimi i kësaj veprimtarie, dënohen me burgim nga dhjetë gjer në njëzet vjet.”

143

144

Pajisjet mund te konsiderohen: aparatet e ndryshme, veglat laboratorike, pastaj, shprici (injeksioni) dhe gjilperat, llambat, llullat, kimikatet e ndryshme dhe tretjet ne gjendje te lengshme e tjera, te cilat jane te

destinuara per prodhimin ose per t'i fabrikuar lendet narkotike per perdorim ose konsumim.

Nga ajo qe u tha me lart, prodhimi dhe shitja e narkotikeve ne menyre te jashteligjshme eshte kur veprat kryhen vetem ne paramendim ku gjithnje autori i vepres eshte i vetedijshem per vepren qe e kryen aq me teper se po vepron ne menyre te jashteligjshme, ne menyre te organizuar e te paautorizuar, dhe me dashje.

Per kete veper Kodi yne i ri Penal ka parashikuar masa ndeshkimore shume te rrepta penale306. Njeheresh, autoreve te kesaj vepre penale gjithsesi i merret (konfiskohet) malli, pra, lenda narkotike apo drogat, dhe dhenia e denimi plotesues dhe mase e posacme ne veshtrim te nenit 30 pika 2 e KP te RSH-se, ku sekuestrimi apo marrja e mallit kryhet detyrimisht nga gjykata kompetente ndaj atyre personave - autore te ketyre lloj veprash penale dhe perhere duhet te konsistohet ne marrjen dhe kalimin e lendeve narkotike apo drogave ne fondin buxhetor te shtetit si dhe te mjeteve te tjera qe jane perdorur ose ishin perdorur si mjete per kryerjen e vepres penale307.

Lende per marrjen apo konfiskim jane edhe pajisjet per prodhimin e narkotikeve, pastaj materialet, farerat dhe substancat e dedikuara per prodhimin e narkotikeve. Gjykata kompetente, te e cila zhvillohet procedura penale ka per detyre qe per cdo veper penale te kryer ne baze te nenit 283308 “Prodhimi dhe shitja e narkotikeve” te KP te RSH-se, ti mbledhe te dhenat autorit te vepres penale dhe pas marrjes se vendimit nga ana e gjykates, per kete gjykim duhet te njoftohet Ministria e Shendetesise dhe Ministria Brendshme e Shqiperise.

306 Denim me burgim shkonte deri ne 20 (njezet) vjet.307 Kodi Penal i Republikes se Shqiperise ligji nr. 7895, dt.27.01.1995, neni 30, ndryshuar pika 2, me ligjin nr.9086, dt.19.06.2003, neni 3, ndryshuar pika 1 me ligjin nr.9275, dt.16.09.2004, neni 3 “....Konfiskimi i mjeteve të kryerjes së veprës penale dhe produkteve të veprës penale....”308 “Shitja, ofrimi për shitje, dhënia ose marrja në çdo formë, shpërndarja, tregtimi, transportimi, dërgimi, dorëzimi, si dhe mbajtja, përveç rastit të përdorimit vetjak dhe në doza të vogla, të substancave narkotike dhe psikotrope, si edhe i farërave të bimëve narkotike, në kundërshtim me ligjin ose në kapërcim të përmbajtjes së tyre, dënohet me burgim nga pesë gjer në dhjetë vjet.Po kjo vepër, kur kryhet në bashkëpunim ose më shumë se një herë, dënohet me burgim nga shtatë gjer në pesëmbëdhjetë vjet. Organizimi, drejtimi apo financimi i kësaj veprimtarie, dënohen me burgim nga dhjetë gjer në njëzet vjet.”

144

145

Edhe pse per keto vepra penale eshte parashikuar denimi me burgim per nje kohe te gjate, kjo nuk do te thote se eshte i vetmi denim qe mund t'i jepet autorit te vepres penale, sepse ne baze te nenit 34 te KP te RSH-se, autorit te vepres penale te parashikuar me Nenin 283 te Kodit ne fjale, mund t'i jepet edhe denimi me gjobe309 si denim plotesues. Gjoba jepet prej 100 mije leke gjer ne 5 milion leke ne ato raste kur vepra penale eshte kryer per motive te fitimit te pasurise310.

Pra, gjykata krahas denimit me burgim mund te jape edhe denimin me gjobe si denim plotesues ne kompetencat e veta parimore dhe ne kufijte e minimumit dhe te maksimumit ne 5 milion lek si denim i kualifikuar i ketij lloji. Mirepo, mendojme qe keto mundesi ligjore gjykatat tona ne Shqiperi nuk duhet t'i aplikojne me rastin e dhenies te denimit me burg qe ato te zevendesohen me denim me gjobe, sepse ketu kemi te bejme me nje veper qe paraqet rrezikshmeri te madhe per shtetasit shqiptare dhe shoqerine si teresi, pra kerkohet nje denim me i larte dhe perhere te mbahet kujdes se ne cfare rrethanash eshte kryer vepra penale dhe cilet faktore kane ndikuar ne kryerjen e vepres penale.

Mbeshtetur ne praktiken legjislative te vendeve te ndryshme, per disa vepra penale jane parashikuar edhe denimet me kusht, e Kodi Penal i Republikes se Shqiperise jep mundesi pezullimi te ekzekutimit te vendimit me burgim nga ana e gjykates kompetente, kur ajo parashikon denim me kusht deri ne 5-vjet, ajo mund te vendose ne dhenien e denimit edhe 309 Kodi Penal i Republikes se Shqiperise ligji nr. 7895, dt.27.01.1995, neni 34, ndryshuar pragrafi III dhe IV, shtuar paragrafi i V, ndryshuar paragrafi i VII me ligjin nr.8733, dt.24.01.2001, neni 3, ndryshuar paragrafi IV me ligjin nr.9275, dt.16.09.2004, kjo dispozite eshte ndryshuar me ligjin nr. 23/2012 si vijon:“Në nenin 34 bëhen këto ndryshime:1. Në fillim të paragrafit të gjashtë shtohen fjalitë me këtë përmbajtje:"Gjykata jep dënimin me gjobë, pasi ka hetuar rreth aftësisë paguese të personit. Aftësia paguese përcaktohet nga gjendja personale dhe pasurore e personit, si dhe nga rrethana të tjera që lidhen me to.".2. Pas paragrafit të shtatë shtohen katër paragrafë me këtë përmbajtje:"Kur i dënuari nuk e paguan gjobën dhe gjoba nuk mund të vilet nëpërmjet ekzekutimit të detyrueshëm, gjykata vendos zëvendësimin e gjobës me burgim, duke llogaritur pesë mijë lekë për një ditë burgim.Kur i dënuari nuk mund të paguajë gjobën në afat pa fajin e tij dhe nëse kriteret, mbi të cilat është caktuar gjoba, kanë ndryshuar pas dhënies së vendimit dhe nuk e justifikojnë haptazi pagimin e gjobës, atëherë i dënuari mund të kërkojë:a) shtyrje të afatit të pagesës së gjobës gjer në gjashtë muaj;b) kryerjen e një pune me interes publik.Nëse gjykata urdhëron kryerjen e një pune në interes publik zbatohen rregullat e nenit 63 të këtij Kodi.Nëse gjoba nuk paguhet edhe pas shtyrjes së afatit ose nëse i dënuari nuk e kryen punën në interes publik, gjykata vendos zëvendësimin e gjobës me burgim.".3. Në paragrafin e parafundit shtohet një fjali me këtë përmbajtje:"Nëse dispozita penale nuk parashikon dënim me burgim, maksimumi i dënimit me burgim konsiderohet gjashtë muaj".4. Në paragrafin e fundit numri "7" bëhet "8". 310 Kodi Penal i Republikes se Shqiperise ligji nr. 7895, dt.27.01.1995, neni 34, ndryshuar pragrafi III dhe IV, shtuar paragrafi i V, ndryshuar paragrafi i VII me ligjin nr.8733, dt.24.01.2001, neni 3, ndryshuar paragrafi IV me ligjin nr.9275, dt.16.09.2004,”........ Për personat që kryejnë krime për motive të fitimit të pasurive ose të sigurimit të çdo lloj përfitimi tjetër material, nëse dispozita penale parashikon vetëm dënim me burgim, gjykata mund të japë edhe dënim me gjobë nga 100 mijë gjer në 5 milionë lekë........”

145

146

ne nje forme tjeter qe i denuari te vihet ne prove, me kusht qe gjate kohes se proves te mos kryeje veper tjeter penale po aq te rrezikshme apo me te rrezikshme ne afat prej 18 muaj deri ne 5-vjet311.

Masat ndaj te denuarit te vene ne prove, gjykata mund ta detyroje te denuarin qe te plotesoje nje apo me teper prej masave te parashikuara ne nenin 60 te KP te Republikes se Shqiperise312.

Kjo praktike ka treguar ne te shumten e rasteve se dhenia e masave me kusht apo venia ne prove te te denuarit sipas praktikes ligjore te Shqiperise per autoret e vepres penal nga ata persona te cilet njekohesisht jane edhe narkomane, pra te varur nga perdorimi i narkotikeve apo drogave, te shumten e rasteve nuk ka dhene rezultate pervec qe ka pasur mjekim ndersa sherim asnjehere.

Keta persona nuk i nenshtrohen mjekimit dhe sherimit me deshiren e tyre kur jane ne liri, perhere jane te vetedijshem nga konsumimi i pijeve narkotike ku edhe ne praktiken e shteteve te ndryshme per keto lloj masash ka diskutime se cili ent mjekesor do te pranoje per mjekim dhe sherim te narkomanit ne ato raste ku narkomanit i eshte dhene masa mjekesore dhe edukuese kunder alkoolit dhe narkotikeve.

Masat mjekesore shqiptohen ndaj atyre personave - autore te atyre veprave penale, te cilet ne ato raste nuk kuptojne rendesine e vepres penale ose nuk mund t'i kontrollojne sjelljet e tyre dhe denohen ne veshtrim te nenit 60 pika 11 te KP te RSH-se313 te cilet jane te varur ndaj alkoolit apo lendeve te ndryshme narkotike dhe i nenshtrohet trajtimit mjekesor per nje kohe te caktuar qe te mjekohen dhe sherohen dhe t'i harrojne shprehite e konsumimit te alkoolit apo te pijeve narkotike ose drogave.

Detyrimet314 ndaj te denuarit te vene ne prove, gjykata mund t'i jape ne keto raste:

311 Kodi Penal i Republikes se Shqiperise, ligji nr. 7895, dt.27.01.1995, neni 59, ndryshuar me ligjin nr.10023, dt.27.11.2008 “Pezullimi i ekzekutimit të vendimit me burgim dhe vënia në provë”.“Për shkak të rrezikshmërisë së paktë të personit, moshës, kushteve shëndetësore apo mendore, mënyrës së jetesës dhe të nevojave, veçanërisht atyre që lidhen me familjen, shkollimin ose punën, rrethanave të kryerjes së veprës penale, si dhe të sjelljes pas kryerjes së veprës penale, gjykata, kur jep dënim me burg deri në pesë vjet, mund të urdhërojë që i dënuari të mbajë kontakte me shërbimin e provës dhe të vihet në provë, duke pezulluar ekzekutimin e dënimit, me kusht që gjatë kohës së provës të mos kryejë vepër tjetër penale. Gjykata urdhëron që i dënuari të përmbushë një apo më shume detyrime, të parashikuara në nenin 60 të këtij Kodi. Afati i provës është 18 muaj deri në 5 vjet.Nëse i dënuari nuk mban kontakte me shërbimin e provës apo nuk përmbush detyrimet e parashikuara në nenin 60, siç është urdhëruar nga gjykata, gjykata vendos zëvendësimin e dënimit të parë me një dënim tjetër, zgjatjen e afatit të mbikëqyrjes, brenda periudhës së provës, ose revokimin e pezullimit të ekzekutimit të vendimit.".312 Po aty neni 60, ndryshuar me ligjin nr.10023, dt.27.11.2008313 Kodi Penal i Republikes se Shqiperise ligji nr. 7895, dt.27.01.1995, neni 59, ndryshuar me ligjin nr.10023, dt.27.11.2008 neni 60314 Ndryshuar titulli me ligjin nr.10023, dt.27.11.2008

146

147

Vepra penale te jete e kryer per shkak te varesise psikike dhe fizike nga konsumimi dhe perdorimi i lendeve narkotike me gjithe vetedije per pasojat e demshme shendetesore;

Duhet te jete i pranishem rreziku se autori i veres penale per shkak te varesise per pije narkotike edhe per cka bindet edhe vete gjykata se autori edhe me pas do te kryeje veper penale;

Dhenia e masave mjekesore jepet vetem si denim plotesues, meqe, qellimi i mases ne fjale eshte qe te arrihet edukimi i te rinjve dhe arritja e kultures shendetesore ndaj pijeve narkotike qe mos t'i perdorin ato.

Keto detyrime jane vendosur sepse, "Me shqiptimin dhe ekzekutimin e mases siguruese te mjekimit te detyruar te alkoolisteve dhe narkomaneve, shoqeria mbrohet prej personave, te cilet jane te prire qe nen ndikimin e alkoolit dhe te droges te kryejne vepra penale te njejten kohe iu mundesohet edhe mjekimi e sherimi qe te lirohen nga kjo varesi”315

Kjo mase siguruese nuk mund te jepet ndaj personit, i cili vepren penale e kryen nen ndikimin e alkoolit apo droges, por i cili nuk eshte i varur dhe nuk i ka zene “rrenje” shprehia per konsumimin e alkoolit dhe te droges.

Ne anen tjeter, per dhenien e kesaj mase nuk eshte e domosdosme qe personi ne momentin e kryerjes se vepres te kete qene i dehur, e cila mase mund te jepet ndaj atyre personave edhe kur nuk jane te dehur nga alkooli apo nen ndikimin e narkotikeve, por ndaj atyre personave kur konstatohet se varesise per alkool dhe lende narkotike eshte ngulitur shume thelle dhe jane bere te varur per to.

Nga e gjitha qe u tha me larte, mundemi te konstatojme se veprat penale te parashikuara me Kodin Penal te Republikes se Shqiperise, jane jashtezakonisht te rrezikshme me pasoja te renda per jeten dhe shendetin e njeriut, dhe se keto vepra penale ne vitet e fundit, jane ne shtim e siper e sidomos ne shoqerine bashkekohese dhe krim kunder njerezimit e ndaj te rinjve.

Prandaj, ligjvenesi me ndryshimet e fundit te K.P.R.SH-se i ka ashpersuar denimet e parashikuara per keto vepra penale, por krahasuar me denimet qe jepen ne shtetet e Lindjes se Aferme dhe Lindjes se Mesme per keto vepra penale, jane me liberale dhe me te buta edhe pse narkomania ne kohen e fundit po merr permasa katastrofe si pasoje e kosumimit dhe te keqperdorimit te pijeve narkotike.

Gjykatat do te kene mundesi me te madhe me shtimin e llojeve te veprimeve te ndryshme te autorit te vepres penale te parashikiar nga neni 283 i Kodit tone, qe ne dhenien e denimeve te perfshije te gjitha format kualifikuese dhe menyrat e kryerjes se vepres penale dhe ne kete menyre do te japin denimin perkates qe te ndikoje ne parandalimin dhe luftimin e kriminalitetit te organizuar me lende narkotike si forme tipike e kriminalitetit dhe sjelljeve antishoqerore te rrezikshme per shoqerine.

315 Prof.Dr. I. Salihu, “E drejta penale” Pjesa e pergjithshme prishtine 1995, fq.376

147

148

9.3. Bashkepunimi sipas KP dhe te penduarit316

a) Bashkepunimi ne veprat penale te narkotikeve

Me ndryshimet e fundit te Kodit Penal, veme re se veprave penale te narkotikeve konsiderohen ato te kryera ne rrethana renduese kur kryhen ne bashkepunim317 ose me shume se nje here. Pothuajse ne te gjitha figurat kjo gje parashikohet ne nje paragraf me vete.

Format e bashkepunimit mund te jene; Bashkepunim i thjeshte sipas Nenit 25318 “Kuptimi i bashkepunimit”, dhe bashkepunim i vecante sipas Nenit 28319 “Forma te vecanta te 316 Islami H., Hoxha A., Panda I., “Procedura Penale”, Botimet Morava, Tirane 2010, fq.208-217. 317 Prof. Dr. I.Elezi, Prof.Dr. S. Kacupi. Prof. Ass.Dr M.Haxhia, Komentari i Kodit Penal (pjesa e pergjithshme) Tirane 2009 (azhornuar e plotesuar me shtesat dhe ndryshimet e bera me reformat ligjore te viteve 2001, 2003, 2004, 2008 si edhe me praktiken gjyqesore). 318“Bashkëpunim quhet kryerja e veprës penale nga dy ose më shumë persona me marrëveshje ndërmjet tyre.”319 Ndryshuar me ligjin nr.9275, datë 16.9.2004, neni , Shfuqizuar paragrafi i dytë i pikës 1, ndryshuar pika 2 me ligjin nr.9686, datë 26.2.2007, neni 4, “1. Organizata kriminale është forma më e lartë e bashkëpunimit, në të cilin bëjnë pjesë tre ose më shumë persona dhe që dallohet nga shkalla e veçantë e organizimit, strukturimit, qëndrueshmërisë, kohëzgjatjes, si dhe nga qëllimi për kryerjen e një a më shumë veprave penale, për të realizuar përfitime materiale dhe jomateriale.2. Organizata terroriste është një formë e veçantë e organizatës kriminale, e përbërë nga dy ose më shumë persona, që kanë një bashkëpunim të qëndrueshëm në kohë, me synim kryerjen e veprave me qëllime terroriste.3. Banda e armatosur është një formë e veçantë bashkëpunimi që, duke zotëruar armë, municione luftarake dhe mjete të tjera të nevojshme, synon kryerjen e veprave penale, të parashikuara në krerët V, VI dhe VII të pjesës së posaçme të këtij Kodi.4. Grupi i strukturuar kriminal është formë e veçantë bashkëpunimi, në të cilin bëjnë pjesë tre ose më shumë persona, për kryerjen e një a më shumë veprave penale, për të realizuar përfitime materiale dhe jomateriale.Grupi i strukturuar kriminal për kryerjen e një vepre penale nuk formohet rastësisht e nuk është e nevojshme të dallohet për anëtarësi të qëndrueshme, ndarje detyrash, organizim dhe strukturim të zhvilluar.5. Krijimi dhe pjesëmarrja në një organizatë kriminale, organizatë terroriste, bandë të armatosur ose grup të strukturuar kriminal cilësohen si vepra penale dhe dënohen sipas parashikimeve të pjesës së posaçme të këtij Kodi ose të dispozitave të tjera penale të veçanta. 6. Anëtarët e organizatës kriminale, të organizatës terroriste, bandës së armatosur ose grupit të strukturuar kriminal janë përgjegjës për të gjitha veprat penale, të kryera prej tyre, në përmbushjen e qëllimeve të veprimtarisë së tyre kriminale.7. Pjesëtari i organizatës kriminale, organizatës terroriste, bandës së armatosur ose i grupit të strukturuar kriminal, përfiton përjashtimin nga dënimi ose uljen e tij, kur jep ndihmesë, që gjykohet vendimtare për njohjen e veprimtarisë së tyre, të bashkëpunëtorëve të tjerë, pasurive të zotëruara drejtpërdrejt ose jo prej tyre, si dhe për veprimtaritë hetimore, që zhvillohen ndaj organizatave kriminale, organizatave terroriste,

148

149

bashkepunimit”.

Konsiderohet bashkepunim i thjeshte sipas nenit 25 te Kodit kryerja e veprave penale nga dy ose me shume persona, ne marreveshje midis tyre. Bashkepunimi kerkon tek cdo pjesmarres elementin psiqik, veprimi kryhet me ndergjegjen e pjesmarrjes se te tjereve, jo thjesht kryerjen nga secili te veprimeve ne menyre te pavarur, ne te cilat shfaqen elementet e se njejtes veper penale. Nuk do to konsiderohet pjesemarrje ne krim rasti i personit qe mban qendrim pasiv dhe, as e pengon, as e nxit kryerjen e krimit duke ndenjur me fajtoret. Do te konsiderohet bashkefajtor rasti i cdo personi qe merr pjese ne aktivitetin kriminal te te tjereve me vullnetin e thjeshte te futjes ne grup, duke u sjelle nje fare sigurie atyre per te lehtesuar kryerjen e veprimeve te paligjshme me drogat320.

Bashkeshorti i nje fajtori quhet bashkepunetor321 ne krim, nese e lehteson mbajtjen dhe fshehjen e drogave etj. Shfaqen te dy elementet e pjesmarrjes ne krim, ai subjektiv vetedija per te kontribuar ne kryerjen e aktivitetit te paligjshem, dhe se dyti ai objektivi i lidhjes se sjelljes se tij me vepren kriminale. Megjithate pergjegjesia e bashkeshortit, p.sh.,per vepren penale te mbajtjes se lendeve narkotike, nuk mund te dale nga rrethana te tilla si gjetja e droges ne nje send qe i perket vetem atij bashkeshorti.

Ne rastin e kultivimit te bimeve narkotike do te pergjigjet si bashkepunetor edhe personi qe i jep keshilla autorit per menyren e mbjelljes, kryerjes se sherbimeve dhe vjeljes se bimeve narkotike. Ne rastin e importit te lendeve narkotike dhe psikotrope autoritetet doganore qe, me ndergjegje lejojne kalimin e tyre, do te pergjigjen si bashkepunetore 322 ne kryerjen e krimit.

Bashkepunimi323 sa me siper eshte forma me e thjeshte e tij, dy format e tjera me te

bandave të armatosura dhe grupeve të strukturuara kriminale.320 Prof. Dr. I.Elezi, Prof.Dr. S. Kacupi. Prof. Ass.Dr M.Haxhia, Komentari i Kodit Penal (pjesa e pergjithshme) Tirane 2009 (azhornuar e plotesuar me shtesat dhe ndryshimet e bera me reformat ligjore te viteve 2001, 2003, 2004, 2008 si edhe me praktiken gjyqesore).321 Neni 26 i KP “Bashkepunetoret”, “Bashkëpunëtorë për kryerjen e veprës penale quhen: organizatorët, ekzekutorët, shtytësit dhe ndihmësit.Organizatorë quhen ata persona që organizojnë dhe drejtojnë veprimtarinë për kryerjen e veprës penale.Ekzekutorë janë personat që kryejnë veprime të drejtëpërdrejta për realizimin e veprës penale.Shtytës quhen personat që nxisin bashkëpunëtorët e tjerë për kryerjen e veprës penale.Ndihmës quhen personat që me këshilla, udhëzime, dhënie mjetesh, largim të pengesave, dhënie të premtimit për fshehjen e bashkëpunëtorëve, të gjurmëve apo të sendeve që rrjedhin nga vepra penale, ndihmojnë për kryerjen e saj”.322 Neni 27 i KP “Pergjegjesia e bashkepunetoreve”, “Organizatorët, shtytësit dhe ndihmësit kanë përgjegjësi si edhe ekzekutorët për veprën penale të kryer prej tyre. Në caktimin e dënimit për bashkëpunëtorët, gjykata duhet të mbajë parasysh shkallën e pjesëmarrjes së secilit dhe rolin e luajtur në kryerjen e veprës penale.”323 Prof. Dr. I.Elezi, Prof.Dr. S. Kacupi. Prof. Ass.Dr M.Haxhia, Komentari i Kodit Penal (pjesa e pergjithshme) Tirane 2009 (azhornuar e plotesuar me shtesat dhe ndryshimet e bera me reformat ligjore te viteve 2001, 2003, 2004, 2008 si edhe me praktiken gjyqesore). Fq 176-202

149

150

persosura dhe qe paraqitin nje rrezikshmeri shoqerore mjaft te larte jane banda e armatosur dhe organizata kriminale. Keto, si forma te vecanta bashkepunimi324, dallohen jo vetem nga numri i pjesmarresve, por dhe nga shkalla e organizimit dhe e qendrueshmerise ne kryerjen e nje numri te madh veprash penale. Organizata kriminale perfaqeson shkallen me te larte te bashkepunimit per kryerjen e nje veprimtarie kriminale te qendrueshme. Sipas nenit 283 dhe 333 te Kodit krijimi dhe pjesmarrja ne nje bande te armatosur ose ne nje organizate kriminale denohet, qofte edhe pa e filluar ende veprimtarine kriminale.Kur organizata kriminale kryejne vepra penale te narkotikeve anetaret e tyre do te ndahen ne dy kategori:

do te pergjigjen penalisht sipas nenit 284/a te Kodit dhe dispozites konkrete organizatoret, drejtuesit dhe financuesit e organizates kriminale.

do te pergjigjen penalisht sipas dispozites konkrete te vepres se kryer dhe nenit 333 gjithe pjestaret e tjere

Neni 284/a i Kodit Penal parashikon se:

“Organizimi, drejtimi dhe financimi i organizatave kriminale me qellim kultivimin, prodhimin, fabrikimin ose trafikimin e paligjshem te narkotikeve denohet me burgim nga 10 deri ne 20-vjet.Krijimi i kushteve apo lehtesirave per veprimtari te tilla nga persona me funksione shteterore denohet me burgim nga 5 deri ne 15-vjet burg”.Jane shume te rralla rastet kur organeve te drejtesise mund t'u bien ne dore dokumenta shkresore qe mund te vertetojne krijimin te nje organizate kriminale qe kryen vepra penale ne fushen e narkotikeve kete fakt. Egzistenca e nje organizate kriminale, nuk mund te dale thjesht nga fakti qe disa persona kryejne nje akt kriminal ose dhe disa akte te izoluara nga njeri-tjetri. Duhet egzistenca e nje serie episodesh te lidhura me njeri-tjetrin, si dhe provimi i egzistences se strukturave. Te cilat mund te dalin nga vertetimi i pregatitjes se mjeteve dhe kushteve per permbushjen e qellimeve kriminale, nga raportet midis bashkepunetoreve, shperndarja e detyrave, programimi i nje serie te papercaktuar krimesh, me vetedijen e cdo antari pjesmarres ne organizaten kriminale.

Elementet perberes te organizates kriminale konsistojne ne formimin dhe vazhdimesine e nje lidhje shoqerore midis tre ose me shume personave, per te realizuar nje numer te pacaktuar veprash te paligjshme, parashikuar nga nenet 283 deri 287/a te Kodit Penal. Kjo lidhje del nga elementet e meposhtem:

1) Ekzistenca e grupeve apo nje grupi drejtues.2) Epersia absolute e ketij grupi mbi bashkepunetoret e tjere, pjese te nje organizimi

hierarqik.3) Ekzistenca e nje financimi te perbashket per kryerjen e te gjitha veprimeve me

drogat, me detyrimin per te perballuar solidarisht shpenzimet dhe humbjet e mundshme.

324 Prof. Dr. I.Elezi, Prof.Dr. S. Kacupi. Prof. Ass.Dr M.Haxhia, Komentari i Kodit Penal (pjesa e pergjithshme) Tirane 2009 (azhornuar e plotesuar me shtesat dhe ndryshimet e bera me reformat ligjore te viteve 2001, 2003, 2004, 2008 si edhe me praktiken gjyqesore).

150

151

4) Kryerjen e aktiviteteve kriminale me drogat.5) egzistenca e nje raporti te stabilizuar te organizates kriminale me trafikun e

paligjshem e te drogave.

Per formimin e organizates nuk mjafton nje marreveshje e thjeshte, por krijimi i nje lidhje te qendrueshme, fryt i veprimeve dhe qellimeve konkrete te anetareve. Sipas nenit 284/a dhe frymes se Kodit, sidomos neneve 333325, dhe 333/a326, te tij, nuk eshte e nevojshme kryerja e ndonje krimi konkret, parashikuar nga nenet 283 deri 287/a, por megjithate duhet te vertetohet nje fillim i veprimtarise se organizates.

Rolet me te spikatura ne veprimtarine e nje organizate kriminale jane organizatori, drejtuesi, financuesi, pjesmarresi dhe konsulenti financiar.

Organizatori eshte ai qe koordinon aktivitetin e anetareve dhe siguron funksionimin e strukturave te organizates eshte figura kyce e saj dhe autoriteti me i larte, duke pasur te drejten per te marre vendimet me te rendesishme per organizaten. Ai gjithashtu mban lidhjet me organizatat e tjera, kryen blerjet e medha te lendeve narkotike e psikotrope, merret me korruptimin e funksionareve ose strukturave shteterore, merr vendimet per eleminimin e zyrtareve te policise.

Financuesi eshte ai qe investon kapitalin ne organizaten kriminale, i vetedijshem per qellimin kriminal. Rol mjaft i rendesishem per organizaten dhe njekohesisht me rrezikshmeri mjaft te larte shoqerore, pasi parate jane mjet i domosdoshem per kryerjen e operacioneve me drogat.

Drejtuesi eshte personi qe ne nje organizate tashme te krijuar kryen funksione rutine administrative, duke mundesuar pranime te reja, duke marre vendime per funksionimin e organizates, drejton kryerjen e te gjitha operacioneve te perditeshme te saj, ben ndarjen e detyrave te anetareve te tjere etj.

Konsulenti financiar eshte nje figure te posacme te organizates detyrat qe kryen ky person nuk jane te besueshme per nje person jashte organizates apo anetare thjesht te saj. Konsulenti financiar eshte nje figure qendrore i organizates, i cili duhet te kete aftesi te posacme ekonomike-profesionale dhe organizative, qe kryhen te gjitha operacionet e specializuara financiare.

.

Te gjithe antaret e nje organizate, ne cfardo roli327 qofshin veprojne me dashje direkte. Veprimi me dashje i tyre nuk konsiston vetem ne ndergjegjen dhe vullnetin per te dhene 325 Ndryshuar me ligjin nr.9275, dt.16.09.2004 neni 32326 Po aty neni 33327 Sipas Vendimit te Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë nr.1, datë 26.3.2002, percaktohet se kur vepra penale kryhet ne bashkepunim ne formen e bashkeekzekutimit, midis bashkepunetoreve nuk ka me ndarje rolesh ne kuptimin klasik te kesaj fjale....

151

152

kontributin e kerkuar nga norma kriminale, por dhe ne vetedijen per te marre pjese aktivisht ne te gjitha veprimet per te realizuar programin e perbashket. Gjithashtu mjafton vetedija qe veprimet personale jane pjese e nje strukture te organizuar pa nevojen per te njohur indentitetin e anetareve te tjere dhe pasjen e raporteve te drejtperdrejta me ta. Vullneti i pjesmarrjes ne organizate nuk tregohet domosdoshmerisht me forma te dokumentuara por mjaftojne aktet konkludese, veprimet konkrete, dhe se elementin psiqik mund ta nxjerrim dhe nga kryerje e akteve tipike nga antaret e tjere te organizates.

Sipas paragrafit te pare te nenit 284/a subjekt i vepres penale mund te jete çdo person qe ka mbushur moshen per pergjegjesi penale dhe eshte i pergjegjshem para ligjit. Ndersa sipas paragrafit te dyte kemi te bejme me subjekte te posacme, persona me funksione te caktuara shteterore, qe krijojne kushte apo lehtesira per organizatat kriminale.

Po te shohim paragrafin e dyte te nenit 284/1/a parashikon pergjegjesi penale per nepunesit e shtetit qe krijojne lehtesira apo kushte favorizuese per organizatat kriminale.

Objekt i kesaj vepre penale jane marredheniet juridike te vendosura per te siguruar ligjshmerine e kryerjes se aktiviteteve shteterore dhe per te penguar krijimin dhe funksionimin e organizatave kriminale. Keto lehtesira apo kushte mund te krijohen si me veprime aktive dhe me mosveprime. Ky lloj aktiviteti kriminal ne raste te vecanta mund te shnderrohet ne pjese te aktivitetit kriminal te organizates. Do te kemi te bejme me pjesmarrje ne nje krim dhe jo me favorizim personal te tij kur personi ne funksione shteterore, duke pasur dijeni per veprimtarine e organizates kriminale dhe trafikut te drogave, nuk kufizohet te ndihmoje nje apo me shume anetare te saj per t'iu shmangur hetimeve te shtetit, por i ndihmon ata me informacione te ndryshme, me mosveprime sipas kompetancave ligjore, vë në dispozicion te organizates mjete logjistike etj, dhe jep keshtu nje kontribut nga jashte ne vazhdimesine e saj.

a) Trajtimi i te penduarit ne procesin penal sipas KP

Te penduarit328 autore te veprimtarise kriminale te kryera nga organizata kriminale dhe pjestare te tyre, te cilet vendosin vullnetarisht të bashkepunojne me organet e procedimit Te penduarit329 perfitojne uljen e denimit deri dhe perjashtimin nga pergjegjesia penale.

Per here te pare ne Kodin tone Penal te vitit 1995 ne nenin 28 të tij u parashikuan si dipaozite e vecante organizata kriminale, gjithashtu ne ndryshimet e Kodit Penal, te vitit 328 Ligji Nr.10 173, datë 22.10.2009 ”Per mbrojtjen e deshmitare dhe bashkepunetoreve te drejtesise”, i ndryshuar.329 Sipas nenit 27 “Pergjegjesia e bashkepunetoreve” te Kodit Penal :“Organizatorët, shtytësit dhe ndihmësit kanë përgjegjësi si edhe ekzekutorët për veprën penale të kryer prej tyre.Në caktimin e dënimit për bashkëpunëtorët, gjykata duhet të mbajë parasysh shkallën e pjesëmarrjes së secilit dhe rolin e luajtur në kryerjen e veprës penale.”

152

153

1998, u shtua nje dispozite e vecante, neni 284/b330 per shkak se trafiku i narkotikeve, armeve, klandestineve dhe prostitucionit, pa perjashtuar krimet e tjera, perbejne objektin me te frekuetuar te veprimtarise se organizatave kriminale.

Qe i arrestuari ose i denuari te perfitoje ulje ose perjashtimin nga denimi duhet qe i penduari331 duhet te jete person i arrestuar ose denuar per vepra penale te trafikut te narkotikeve ose te kryera nga organizata kriminale ku ai ben pjese si dhe ky person duhet te jape ndihme aktive ne luften per zbulimin e aktivitetit te saj ose ne zbulimin e personave te tjere qe kryejne keto krime dhe kur deshmia332 e tij eshte kyce per ushtrimin e ndjekjes penale. Nese ai aktivizohet plotesisht dhe jo vetem me nje bashkepunim te thjeshte, te cunguar, informativ, si dhe kur kontributi i tij te ndihmoje ne shkepuljen e zinxhirit kriminal, te godase mjetet e veprimtarise kriminale, duke ndaluar pasojat jo vetem te krimeve tashme te kryera, por dhe kryerjen ne te ardhmen te krimeve ai mund te perfitoje nga masat lehtesuese. Ai duhet te evitoje qe veprimtaria kriminale te mos sjelle pasoja te tjera dhe te ndihmoje konkretisht autoritetet hetimore ne nxjerrjen e burimeve te vlefshme per kryerjen e krimeve.

Keto masa lehtesuese nuk mund te perlitohen nese te dhenat nuk jane te mjaftueshme. Bashkepunimi duhet te kete efekt ne luften me krimin e droges. Masat lehtesuese jepen edhe ne rastet kur bashkepunimi ka sjelle rezultate te dobishme.

330"Personi i arrestuar ose i denuar per njeren nga veprat penale qe kane lidhje me trafikun e narkotikeve, armeve, klandestineve ose prostitucionit ose vepra te tjera penale te kryera nga organizatat kriminale qe bashkepunon dhe ndihmon organet e ndjekjes penale ne luften kunder tyre ose, sipas rastit, ne zbulimin e personave te tjere qe kryejne krime te tilla, nuk mund te denohet me teper se gjysma e denimit te parashikuar per vepren penale te kryer prej tij. Ne raste te vecanta kur konkurojne edhe rrethana lehtesuese ne favor te tij, ky person mund te perjashtohet nga denimi".331Prof. Dr. I.Elezi, Prof.Dr. S. Kacupi. Prof. Ass.Dr M.Haxhia, Komentari i Kodit Penal (pjesa e pergjithshme) Tirane 2009 (azhornuar e plotesuar me shtesat dhe ndryshimet e bera me reformat ligjore te viteve 2001, 2003, 2004, 2008 si edhe me praktiken gjyqesore). Fq 99-153332 Ligji Nr.10 173, datë 22.10.2009 ”Per mbrojtjen e deshmitare dhe bashkepunetoreve te drejtesise”, i ndryshuar.

153

154

9.4. Trajtimi i veprave penale te kultivimit te bimeve narkotike dhe prodhimit e fabrikimit te lendeve narkotike e psikotrope

a) Kultivimi i bimeve narkotike

Per shkak te nevojes se perdorimit te disa drogave ne mjekesi. Legjislacioni Shqiptar me Ligjin "Per barnat narkotike dhe lendet psikotrope"333 rregullon menyren ligjore se si duhen ushtruar keto aktivitete. Per subjektet qe do te mbjellin bime narkotike ose do te prodhojne lende narkotike ose psikotrope, eshte e nevojshme pajisja me nje license nga organet e caktuara shteterore, te cilat kontrollojne cdo hap te veprimtarise se tyre si dhe subjektet jane te detyruara t'u japin ketyre organeve cdo information per aktivitetin e tyre. Kultivimi dhe prodhimi i drogave jashte kushteve te parashikuara me siper, konsiderohet veper penale.

Neni 284 i Kodit Penal parashikon se:

“Kultivimi i bimeve qe sherbejne apo dihet se do to sherbejne per prodhimin dhe nxjerrjen e lendeve narkotike e psikotrope pa leje dhe autorizim sipas ligjit, denohet me burgim nga 3 deri 7 vjet. Po kjo veper kur kry ,het ne bashkepunim ose per me shume se nje here denohet me burgim nga 5 deri ne 10 vjet burg. Organizimi, drejtimi apo financimi i ketij aktiviteti denohet me burgim nga 7 deri ne 15 vjet.”

Objekti i kesaj vepre penale jane marrdheniet juridike te vendosura nga shteti per te siguruar ligjshmerine e kultivimit te bimeve narkotike. Duke iu referuar nenit 9 te ligjit334 te cituar me siper del se bimet e tre familjeve, te hashashit, te kokes dhe te kerpit indian, jane te ndaluara te rriten ne Shqiperi vec rastit te pajisjes me nje autorizim. Pra dhe neni 284 iu referohet ketyre bimeve.

Nga ana objektive kjo figure krimi kryhet me anen e kultivimit te ketyre bimeve. Duhet theksuar se vepra penale e kultivimit zgjat deri ne momentin kur bima e kultivuar korret, shkulet, hiqet nga toka. Pas ketij momenti nuk kemi me kultivim por vepren 333 Po sipas ligjit Nr. 7975 date 26.07.1995.334 Po aty Neni 9“Ne Republikën e Shqipërisë ndalohen kultivimi i hashashit (Papaver somniferum) për prodhimin e opiumit dhe te kashtës, kultivimi i bimës se kokës (Erythroxylon coca) për prodhimin e alkaloidëve e re lendeve aromatike, si dhe kultivimi i te gjitha llojeve dhe varieteteve te bimëve te gjinisë cannabis për prodhimin e kanabisit, te rrëshirës dhe vajit.Lejohet kultivimi i kërpit (Cannabis sativa L) për qëllime industriale për prodhimin e fibravedhe te farërave verem për varietetet qe përmbajnë jo me shume se 0,1 për qind tetrahidrokanabinol.Importimi i farërave për varietetet, qe përmbajnë nivelin e përcaktuar ne këtë nen, behet meleje te Ministrit te Bujqësisë dhe Ushqimit.Masat e kontrollit dhe re monitorimit te subjekteve, qe merren me këtë veprimtari, përcaktohen me udhëzim re përbashkët te Ministrit te Bujqësisë dhe Ushqimit dhe te Ministrit te Rendit Publik.Për qëllime te këtij ligji, termi "cannabis", i përmendur ne paragrafin e pare, nënkupton majat e lulëzuara dhe te frutifikuara te bimëve te gjinisë cannabis, duke përjashtuar farërat dhe gjethet kur këto nuk janë te shoqëruara me majat, prej te cilave nuk është hequr rrëshira, pavarësisht nga emri qe ato mund re kenë. " ..

154

155

penale te mbajtjes se lendeve narkotike, nese bimet e shkulura klasifikohen ne tabelen e I, II ose to III te ligjit. Ne rastin tone bima e kanabisit futet ne keto tabela.

Fakti qe autori me veprimet e tij i ka konsumuar plotesisht dhe elementet e vepres penale te kultivimit, ai njekohesisht ne momentin qe kapet nga forcat e policise ka konsumuar dhe elementet e vepres penale te mbajtjes se lendeve narkotike. Lind dyshimi per konkurimin e ketyre dy veprave penale. Por ne rastin tone te gjitha veprimet e kultivimit do te konsiderohen "... veprime pa te cilat nuk mund te ekzistoje...", ne rastin tone, vepra penale e mbajtjes se lendeve narkotike. Pra ne kete menyre nuk kemi konkurim te veprave penale te kultivimit dhe te mbajtjes se lendeve narkotike. Vepra e dyte e perthith te paren. Gjithashtu duhet pare dhe qellimi i autorit te vepres. Qellimi i autorit ka qene qe te prodhoje lende narkotike dhe ti shese ato per te nxjerre fitime.

Gjithashtu dhe vazhdimesia e kryerjes se veprimeve, te cilat kryhen ne menyre te vazhdueshme dhe panderpreje kohore. Ne qofte se autori do te ishte kapur duke shitur bimet narkotike te prodhuara, te cilat plotesojne kriteret e lendeve narkotike, do te ishte figura e shitjes qe do te perthithte ato te kultivimit dhe te mbajtjes.

Sipas paragrafit te dyte vepra konsiderohet e kryer ne rrethana te cilesuara kur ajo kryhet ne bashkepunim ose me shume se nje here. Kryerja me shume se nje here e kultivimit presupozon kur rastet e meparshme te mbjelljes jane denuar edhe kur nuk jane denuar. Kultivimi nga i njejti person i bimeve ne dy ose me shume parcela, kur kemi te bejme me nje mendim unik kriminal, nuk do te konsiderohet sipas paragrafit te dyte. Kur bimet kultivohen per dy ose me shume vjet me radhe, vepra do te konsiderohet e kryer dy ose aq here sa vite eshte kultivuar bima narkotike. Koha e gjate qe kalon si dhe konsumimi i plote i elementeve te vepres penale, pas cdo viti kultivimi, ben qe te kemi me shume se nje veper penale dhe jo krim vazhdues335, pavaresisht se kemi te bejme me nje mendim unik kriminal.

Paragrafi i trete parashikon si veper penale organizimin, drejtimin apo financimin e kultivimit te bimeve narkotike. Kjo veprimtari e vecante kriminale do te kualifikohet sipas kesaj dispozite, deri ne momentin sa te mos vertetohet ekzistenca e nje organizate kriminale qe kryen kultivimin e bimeve narkotike.

Subjekt i kesaj vepre penale mund te jete cdo person qe kultivon keto bime pa patur nje autorizim te posacem nga organi kopetent.

b) Lufta kunder kultivimit te bimeve narkotike :

335 Prof. Dr. I.Elezi, Prof.Dr. S. Kacupi. Prof. Ass.Dr M.Haxhia, Komentari i Kodit Penal (pjesa e pergjithshme) Tirane 2009 (azhornuar e plotesuar me shtesat dhe ndryshimet e bera me reformat ligjore te viteve 2001, 2003, 2004, 2008 si edhe me praktiken gjyqesore). Fq 56-57

155

156

Per reduktimin e kultivimit te bimeve narkotike u hartua nje plan i vecante veprimi per luften kunder kultivimit te bimeve narkotike, i miratuar nga Ministri i Brendshem336. Ne te u parashikuan masa per policine dhe pushtetin vendor si dhe per bashkepunim me institucione te tjera te perfshira. Plani veprimit u zbatua ne dy faza, ne ate sensibilizuese dhe fazen operacionale. Rezultatet e punes gjate kryerjes se operacioneve e ndare sipas qarqeve paraqitet si me poshte337:

Qarku 2005 2006 2007 2008 2009Berat 24 1 175 1545 1272Diber 39 53 423Durres 34 805 3562 34752Elbasan 257 250 357Fier 1820 1504 768 554 1687Gjirokaster 2531 5368 4846 22293 6990Korce 27 1333 584 989 250Kukes 259 20220 19580 7946 2318Lezhe 196 2625Shkoder 22809 32144 16800 90043 64885Tirane 261 7 1270Vlore 304425 12957 134938 18055 8366

SHUMA 332186 74632 177948 145236 127204

336 Sipas Raportit te Ministrise se Brendshme te cituar me siper.337 Statistika per kultivimin e kanabisit sipas qarqeve dhe viteve 2005-2009

156

157

2005 2006 2007 2008 2009

332186

74632

177948145236

125195

Nr.Bimeve Kanabis

Me ne detaje per vitin 2009

Statistikat tregojne se kultivimi i kanabisit eshte përqendruar ne Gjirokaster (kryesisht Lazarat), Shkoder dhe Durres (rrethi Kruje). Vlora dhe Kukesi (rrethi i Tropojes), ne ndryshim nga vitet e kaluara kane patur me pak kultivim te bimeve narkotike.Karakteristike e kultivimit edhe gjate vitit 2011 ka qene kultivimi larg zonave te banuara, ne vende te fshehura si p.sh. ne parcela toke mes pyjesh, ne perrenj dhe zona te thella malore. Perjashtohet ketu rasti i fshatit Lazarat ne Gjirokaster ku pervec disa parcelave te asgjesuara ne periferite e fshatit, nuk eshte bere e mundur nderhyrja e policise ne brendesi per shkak te situates specifike ne kete zone.

157

158

Rastet e kultivimit Te zbuluara Nr. autoreve Arrestuar0

50

100

150

200

250

300

350 305

70 7541

280

47 5336

Kultivimi:Nr.Rasteve, Zbuluar,Autore, Arrestuar

2008(11m)2009(11m)

2008(11m) 2009(11m)0

20000400006000080000

100000120000140000160000

145236125195

Nr.Bimeve Kanabis te asgjesuara

158

159

c) Trajtimi i vepres penale te prodhimit dhe fabrikimi i lendeve narkotike dhe psikotrope.

Konkretisht neni 284/c parashikon se:

“Prodhimi, fabrikimi, nxjerrja, rafinimi, pergatitja pa license ose ne kapercim te permbajljes se saj i lendeve narkotike e psikotrope denohet me burgim nga 5 deri ne 10 vjet. Po kjo veper kur kryhet ne bashkepunim ose me shume se nje here denohet me burgim nga 7 deri ne 15 vjet. Organizimi, drejtimi apo financimi i kesaj veprimtarie denohet me burgim nga 10 deri ne 20 vjet.”

Per barnat narkotike dhe lendet psikotrope edhe per prodhimin e fabrikimin e lendeve narkotike e psikotrope parashikon rregullat dhe proceduren ligjore se si realizohet. Subjektet qe do te kryejne keto aktivitete duhet te kerkojne dhe te pajisen nga autoritetet kompetente shteterore me nje license te posacme duke percaktuar qarte menyren e ushtrimit dhe te kontrrollit te ketij aktiviteti. Autoriteti kompetent shteteror per kete qellim eshte Ministri i Shendetesise. Neni 284/c i Kodit Penal mbron pikerisht kete aktivitet te rregullt ligjor duke inkriminuar cdo person qe pa autorizim kryen aktivitete te tilla.

Objekti i kesaj vepre penale jane marredheniet juridike te vendosura nga shteti per te siguruar ligjshmerine e prodhimit, fabrikimit, nxjerrjes, rafinimit dhe pergatitjes se lendeve narkotike dhe psikotrope. Konkretisht kryerjen e ketyre aktiviteteve ne pajtim te plote me ligjin. Veprimet e mesiperme paraqitin nje rrezikshmeri te larte shoqerore te ciles i pergjigjen dhe masat e larte te ndeshkimit me burgim. Kjo vjen per shkak se ky eshte momenti nga ku me perpunimin fizik e kimik te bimeve narkotike perfitohen lendet narkotike dhe psikotrope, duke perfshire dhe ato qe jane rreptesisht te ndaluara per prodhim, qofte dhe me license, sic jane substancat e tabeles se pare ne vecanti heroina dhe nenproduktet e tjera te opiumit. Keto substanca, te ndaluara dhe per perdorim mjekesor, shpesh kane pasoja vdekjeprurese per perdoruesit e tyre.

Nga ana objektive kjo veper kryhet nepermjet ketyre veprimeve338 aktive: prodhimit, fabrikimit, nxjerrjes, rafinimit, pergatitjes se substancave narkotike dhe psikotrope. Proceset kane vecorite e veta duke pasur parasysh vendin ku kryhet, pajisjet teknologjike te perdorura, llojin e bimeve narkotike qe pepunohen si dhe lenda narkotike e psikotrope qe nxirret.

Vec veprimeve hetimore kerkon dhe mendimin e nje eksperti teknolog per trajtimin e anes objektive te vepres penale te kryer.

Keto lloj lendesh duhet te prodhohen sipas nje license te leshuar nga autoriteti kompetent shteteror ose ne rast te kundert konsumohet kjo veper penale. Si element i anes objektive eshte se keto aktivitete kryhen ose pa patur asnje lloj license ose, edhe nese ekziston nje e

338 I. Elezi, “E drejta Penale Pjesa e Posaçme”, Tiranë 2005,

159

160

tille, ne kapercim te permbajtjes se saj. P.sh. rasti i nje subjekti prodhues, i licensuar per prodhimin e barnave qe permbajne lende narkotike e psikotrope, qe prodhon lende te tilla te papercaktuara ne license.

Paragrafi i dyte i nenit 284/c parashikon kryerjen e kesaj vepre penale ne bashkepunim dhe me shume se nje here. Kryerja me shume se nje here nenkupton kryerjen e ndonjeres nga veprimet e mesiperme kur eshte kryer me pare, nje ose me shume here, nje nga ato veprime. Mjafton te vertetohen si episode te shkeputura me te gjithe elementet e nje vepre penale dhe te jene ne kushtet e konkurrences me vepren penale te re.

Ne paragrafin e trete neni 284/c parashikon organizimin, drejtimin ose financimin e veprimtarive te mesiperme. Per shkak te rrezikshmerise se larte shoqerore te ketyre lloj aktiviteteve kriminale, ligji i parashikon me vete duke i denuar dhe me sanksione shume te ashpra. Para se te denohen keto subjekte te vecanta te veprimtarise kriminale duhet hetuar plotesisht nese kemi te bejme ose jo me nje organizate kriminale. Vetem kur nuk vertetohet nje gje e tillë veprimet e tyre do te kualifikohen sipas nenit 284/c/3.

Subjekt i kesaj vepre penale eshte cdo person qe ka mbushur moshen per pergjegjesi penale dhe eshte i pergjegjshem. Si subjekt i vecante i kesaj vepre penale mund te paraqitet dhe ortaku, administratori ose cdo person tjeter i nje subjekti juridik ose fizik qe merret me prodhimin ose fabrikimin e licensuar te lendeve narkotike dhe psikotrope, por qe kapercen permbajtjen e licences dhe prodhon lende te tjera te ndaluara nga ligji. Nga ana subjektive krimi kryhet me dashje direkte dhe me qellimin per prodhimin dhe fabrikimin e drogave. Motivi, koha dhe vendi i kryerjes se vepres penale nuk ka rendesi per kualifikimin ligjor te saj, por per individualizimin e denimit.

Nenet 284/c dhe 285 te KP, parashikojne si veper penale dhe prodhimin, tregtimin e perdorimin e paligjshem te prekursoreve, lendeve narkotike dhe psikotrope me perqindje aktive droge te ulet, ne kundershtim me ligjin si dhe prodhimin, mbajtjen dhe transportin e substancavc kimike, pajisjeve e materialeve qe jane perdorur ose do te perdoren per prodhimin e drogave.

Neni 284/c parashikon se “Prodhimi, importimi, tranzitimi, tregtimi dhe mbajtja, ne kundershtim me dispozitat perkatese ligjore. Prekursoret te treguar me ligj ne tabelat perkatese denohet me burgim deri ne 5 vjet.Po kjo veper kur kryhet ne bashkepunim ose me shume se nje here denohet me burgim nga 3 deri ne 7 vjet. Organizimi, drejtimi apo .financimi i kesaj veprimtarie denohet me burgim nga 5 deri ne 15 vjet.”

Objekt i kesaj vepre penale eshte mbrojtja e marredhenieve juridike të vendosura nga shteti per te siguruar ligjshmerine e prodhimit, tregtimit dhe perdorimit te prekursoreve pasi edhe Ligji “Per barnat narkotike dhe lendet psikotrope”339 parashikon menyren ligjore të kryerjes se te gjitha veprimeve te mesiperme me prekursoret.

339 Ligji Nr. 7975 date 26.07.1995

160

161

Nga ana objektive krimi kryhet me anen e prodhimit, importit, eksportit, tranzitimit, tregtimit dhe mbajtjes se prekursoreve ne kundershtim me ligjin. Per shkak te rrezikshmerise shoqerore jo shume te larte qe paraqitin prekursoret, per shendetin e perdoruesve, ligjvenesi nuk i ka ndare si vepra me vete prodhimin nga importi, eksporti dhe traziti, si dhe nga tregtimi dhe mbajtja, por i ka bashkuar ato ne nje dispozite te vetme. Ne lidhje me analizen e dy paragrafeve te tjera dhe elementeve te tjera te kesaj vepre penale, nuk ka ndonje ndryshim nga neni 284/c.

Kodi penal ne nenin 285 parashikon se:

“Prodhimi, mbajtja, transporti ose shperndarja e substancave kimike baze ose substancave te tjera te cfardoshme, e pajisjeve ose materialeve ne rast se dihet qe ato jane perdorur ose do to perdoren per prodhimin ose trafikimin e paligjshem te substancave narkotike e psikotrope, denohet me burgirn nga 3 deri ne 10 vjet burg”

Objekt i kesaj vepre penale jane marrdheniet juridike te vendosura nga shteti per te parandaluar prodhimin e paligjshem te drogave nepermjet ndalimit te prodhimit, mbajtjes dhc transporti te substancave kimike e pajisjeve te ndryshme kur ato perdoren ose do te perdoren per ate qellim.

Nga ana objektive kjo veper kryhet nepermjet prodhimit, mbajtjes, transportit ose shperndarjes se ketyre substancave dhe pajisjeve. Por kerkohet si element i figures se krimit, konkretisht anes subjektive te saj, dijenia e personit qe substancat dhe pajisjet, me te cilat kryhen veprimet e mesiperme, perdoren ose do te perdoren per prodhimin dhe trafikimin e paligjshem te substancave narkotike dhe psikotrope. Percaktimi nese, substanca kimike baze ose e cfardoshme, mjetet ose materialet, perdoren per prodhimin e narkotikeve pervecse provave te tjera, do te rezultoje dhe nga akti i ekspertimit kimik ose mekanik.

9.5. Trajtimi i veprave penale te importimit, eksportimit, tranzitimit dhe tregtimit te narkotikeve

Kodi yne Penal i parashikon si veper penale keto veprimtari mjaft te rrezikshme kriminale ne nenin 283/a te tij dhe i denon mjaft ashper. Sipas ketij neni340:“Importimi, eksportimi, tranzitimi ose tregtimi ne kundershtim me ligjin i substancave narkotike e psikotrope si dhe, farerave te bimeve narkotike denohet me burgim nga 7 deri ne 15 vjet.Po kjo veper kur kryhet ne bashkepunirn ose me shume se nje here denohet me burgirn nga 10 deri ne 20 vjet. Organizimi, drejtimi dhe financimi i kesaj veprimtarie denohet me burgim jo me pak se 15 vjet burg”.340 Shtuar me ligjin nr.8279, dt 15.01.1998 neni 2, mdryshuar me ligjin 8733 dt. 24.01.2001 neni 64.

161

162

Po ashtu, Ligji “Per barnat narkotike dhe lendet psikotrope”, ne nenin 40 te tij341, rregullon menyren ligjore se si kryhen keto lloj aktivitetesh. Ato kryhen vetem me autorizim te posacem nga Ministri i Shendetesise. i cili eshte i patjetersueshem dhe jepet per cdo operacion te vecante importi, eksporti ose tranzitimi. Autoritetet kompetente te shteteve midis te cilave kryhen keto operacione, shkembejne ne cdo rast informacione per autorizimet perkatese si dhe njoftojne menjehere njeri-tjetrin.

Objekti i kesaj vepre penale jane marredheniet juridike te vendosura nga shteti per te siguruar ligjshmerine e kryerjes se importit, eksportit, tranzitimit dhe tregtimit te drogave. Objekt dytesor eshte ligjshmeria e funksionimit te organeve doganore, persa i perket ketyre operacioneve me drogat. Nga ana objektive ky krim kryhet nepermjet importimimit, eksportimit, tranzitimit dhe tregtimit te lendeve narkotike dhe psikotrope dhe farerave te bimeve narkotike ne kundershtim me ligjin.

Importimi ne territorin tone quhet i realizuar qe ne momentin kur lenda kalon kufirin e shtetit, pavaresisht se ku ndodhet vija dhe zyra doganore. Per kete arsye kapja e drogave gjate kontrollit, para procedurave doganore, do to konsiderohet si veper penale e kryer jo si e ngelur ne tentative. Persa i perket kufirit detar, krimi quhet i kryer qe ne momentin qe lendet futen ne ujrat tona territoriale342, pa arritur ende ne zyrat doganore. Ndersa per kufirin ajror qe ne momention qe malli i dorezohet transportuesit dhe malli futet ne hapesiren ajrore shqiptare. Ne rastin kur lenda narkotike e futet ne Shqiperi nepermjet disa udhetimeve ajrore kemi te bejme me me shume se nje krim.

Kontrollet qe ushtron autoriteti shteteror ne territorin tone nga zyra doganore kufitare deri ne vijen e kufirir gjeopolitik jane te jashtezakonshme. Krimi konsiderohet i kryer nepermjet tranzitimit kur droga kalon neper teritorin shqiptar per ne nje shtet te trete, pa respektuar proceduren ligjore. Sipas ligjit tone cdo rast tranzitimi duhet te kete autorizimin perkates. Edhe ne rastin e trasportit ajror, ne qoftese avioni do te qendroje ose pushoje ne Shqiperi, duhet autorizim nese ai ka ne bagazh droga, ndryshe edhe ne kete rast do te konsumohet kjo veprer penale.

Forme tjeter e anes objektive te kesaj figure eshte tregtimi drogave dhe farerave te bimeve narkotike ne kundershtim me Kodin Penal si forme te krverjes se krimit me narkotiket, edhe ne nenin 283 te ketij. Do te kemi "tregtim te narkotikeve", sipas nenit 283/a, ne rastin e tregtise me shumice te tyre. Do te kemi "tregtim te narkotikeve" sipas nenit 283 ne rastin e tregtimit, shperndarjes, shitjes se tyre perdoruesve ose personave qe do te shpien tek ata.

Vepra penale konsiderohet e kryer ne rrethana renduese kur ajo kryhet në bashkepunim ose me shume se nje here.

341 Ligji Nr. 7975 date 26.07.1995342 Referuar kuptimit te sovranitetit shteteror sipas A. Puto.

162

163

Paragrafi i trete parashikon si krim më vete organizimin, drejtimin dhe financimin e kesaj veprimtarie. E vecanta e ketij paragrafi eshte se parashikon denimin më te ashper,343, për kete figure të veçante te kesaj vepre penale. Kjo per shkak te rrezikshmerise shoqerore maksimale qe paraqitin personat qe vihen ne keto role te kesaj veprimtarie kriminale.

Ne rastet kurimportimi, eksportimi, tranzitimi dhe tregtimi ne kundershtim me ligjin i substancave narkotike dhe psikotrope, kryhet nga nje organizate kriminale, organizatoret, drejtuesit dhe financuesit e organizates do te mbajne pergjegjesi penale per organizimin, drejtimin dhe financimin e organizates kriminale sipas nenit 284/a, dhe per organizimin, drejtimin dhe financimin e importit, eksportit, tranzitimit dhe tregtimit te tyre, sipas nenit 283/3.

Ne qofte se keto subjekte te vecanta kriminale nuk do te denoheshin per krijim organizate, sipas nenit 284/a, por vetem sipas nenit 283/a/3, do to favorizoheshin pa te drejte, sepse ata i kane konsumuar plotesisht elementet e figures se krimit te nenit 283/3 , dhe se ky nen nuk kerkon domosdoshmerisht qenien e organizates kriminale. Gjithashtu, ata kane konsumuar plotesisht dhe elementet e figures se vepres penale te parashikuar nga neni 284/a, pasi thjesht organizimi, drejtimi dhe financimi i organizates kriminale perben krim te kryer.

Subjekte te krimit te parashikuar nga neni 283/a mund te jete çdo person qe ka mbushur moshen per pergjegjesi penale dhe eshte i pergjegjshem. Krimi kryhet me dashje direkte. Motivi, qellimi, vendi dhe koha e kryerjes se vepres penale nuk ka rendesi per kualifikimin ligjor por, vetem per te individualizuar denimin.

343 Prof. Dr. I.Elezi, Prof.Dr. S. Kacupi. Prof. Ass.Dr M.Haxhia, Komentari i Kodit Penal (pjesa e pergjithshme) Tirane 2009 (azhornuar e plotesuar me shtesat dhe ndryshimet e bera me reformat ligjore te viteve 2001, 2003, 2004, 2008 si edhe me praktiken gjyqesore). Denimet Kreu V.

163

164

9.6 Trajtimi i vepres penale te Shperndarjas, shitjes dhe mbajtja e lendeve narkotike dhe psikotrope

Keshtu neni 283 i Kodit Penal parashikon se:

“Shitja, ofrimi per shitje, dhenia ose marrja ne cdo forme. shperndarja, tregtirni, transportimi, dergimi, dorzimi ose mbajtja, pervec rastit te perdorimil vetijak dhe ne doza te vogla, i substancave narkotike dhe psikotrope ose i farerave te bimeve narkotike ne kundeshtim me ligjin ose ne kapercim te permhajtjes se tij, denohet me burgim nga 5 deri ne 10- vjet.Po kjo veper kur kryhet ne bashkepunim ose me shume se nje here denohet me burgim nga 7 deri ne 15 vjet.Organizimi, drejtimi apo financimi veprimtarie denohet me burgim nga 10 deri ne 20 vjet”.

Ligji “Per barnat narkotike dhe lendet psikotrope”344, rregullon menyren e tregtimit dhe shperndarjes me pakice te lendeve narkotike dhe psikotrope. Ajo realizohet vetem nga persona fizike apo juridike te pajisur me license. Cdo person qe, pa license dhe vec atyre te permendur me lart, tregeton dhe shperndan me pakice lende narkotike dhe psikotrope do te mbaje pergjegjesi penale.

Objekti i kesaj vepre penale jane marrdheniet juridike te vendosura nga shteti per te siguruar ligjshmerine e tregtimit dhe shperndarjes me pakice te narkotikeve, per te ruajtur shendetin dhe jeten e individit nga perdorimi nga perdorimi abuziv i tyre. Nga ana objektive kjo veper penale kryhet me anen e ketyre veprimeve:

shitja ofrimi per shitje dhenia ne cdo forme shperndarja tregtimi transportimi dergimi dorezimi mbajtja

Veprimet e mesiperme duhet te kryhen nga persona te papajisur me license nga autoritetet kompetente shteterore ose, dhe ne qofte se jane pajisur me nje te tille, ne kapercim te kushteve, modaliteteve te saj.

Lind pyetja nese cdo veprim nga njeri-tjetri ka prejardhje te ndryshme, kryhet ne kohe te ndryshme, relizohet per qellime dhe motive te ndryshme si dhe veprimet nuk jane ne funksion te njera-tjetres, do te kemi aq vepra penale sa veprime jane kryer? Do to kemi konkurimin e cdo vepre penale me vete dhe jo nje krim vazhdues. Po ne rastin kur konstatohet nje qendrim i vetem psiqik i autorit ndaj veprimeve te ndryshme te cilat 344 Ligji Nr. 7975 date 26.07.1995, nga neni 62 deri ne nenin 80

164

165

kryhen ne periudha kohore te peraferta, kur veprimet jane ne funksion e i sherbejne njera-tjetres? Ne keto raste do te kemi nje krim vazhdues kryer me disa episode e me pas mbajtjes dhe transportimit te substancave narkotike e psikotrope, nga nje vend ne tjetrin, perbejne episode te zhvilluara ne nje kontekst te vetem.

Pra, kur vertetohet qe, transporti i droges koncidon ne kohe me blerjen dhe mbajtjen e saj dhe ka te njejtin qellim, blerjen e saj per ta perdorur ose shitur perseri, kemi nje krim te vetem, qe realizohet me disa episode qe parashikon neni 283, ate te blerjes se narkotikeve.

Ndryshimet e fundit te Kodit Penal perjashtojne nga pergjegjesia penale personat qe i mbajne lende narkotike dhe psikotrope per perdorim personal dhe ne sasira te vogla. Pra duhet te ekzistojne te dyja keto kushte. Keto ndryshime, më konkretisht, perjashtojne nga pergjegjesia penale perdoruesit e drogave per sasite qe ata mbajne per perdorim vetiak345.

Neni 3/2 te Konventes se OKB346-se, per luften kunder trafikut droges, e cila i lejon palet qe, ne varesi te parimeve te tyre kushtetuese te parashikojne ose jo si veprer penale mbajtjen, blerjen apo kultivimin e drogave per perdorim personal, eshte ne perputhje me trajtimin qe i behet saj, se perdoruesit do ta kishin shume te veshtire te paraqiteshin ne institucionet mjekesore per t'u kuruar, sepse do te procedoheshin penalisht nese u gjenden dozat e perdorimit.

Sipas nenit 3/4/c347, te kesaj Konvente, palet mund te parashikojne si alternativa ndaj denimit ose ndeshkimit masa te tilla si edukimi, rehabilitimi, ose integrimi perseri ne shoqeri, si dhe trajtimi dhe kujdesi pas vuajtjes se denimit, kur autori i nje i veprimtarie te kundraligjshme eshte perdorues droge.

Ndersa sipas nenit 3/4/d,348 palet ndaj autorit qe zoteron, blen ose kultivon droge per perdorim personal mund te parashikojne, si alternativa ndaj denimit ose ndeshkimit, ose pervec denimit ose ndeshkimit, masa per trajtimin, edukimin, kujdesin pas vuajtjes se denimit, rehabilitimin ose integrimin ne shoqeri.

345 Vendimi i Kolegjeve te Bashkuara te Gjykates se Larte Nr.1, date 27.03.2008. 346 Ligj Nr.8722, datë 26.12.2000 “ Per aderimin e Republikes se Shqiperise ne "Konventen e Kombeve te Bashkuara Kunder Trafikut te Paligjshem te Drogave Narkotike dhe te Lendeve Psikotrope" .......... “Ne varësi te parimeve te veta kushtetuese dhe koncepteve baze te sistemit te vet ligjor, secila Pale duhet te adoptoje masa, sipas nevojës, për te parashikuar si veprimtari kriminale, ne baze te ligjit te vendit kur kryhet qëllimisht, zotërimin, blerjen ose kultivimin e drogave narkotike ose lendeve psikotrope për përdorimin personal, ne kundërshtim me dispozitat e Konventës 1961, Konventës 1961 te ndryshuar ose Konventës 1971......”347......” Pavarësisht nga nënparagrafët e mësipërm, ne raste te përshtatshme te një natyre me te lehte, Palët mund te parashikojnë, si alternativa ndaj dënimit ose ndëshkimit, masa te tilla si edukimi, rehabilitimi ose integrimi përsëri ne shoqëri, si edhe trajtimi dhe kujdesi pas vuajtjes se dënimit kur autori i veprimtarisë se kundërligjshme është përdorues droge”....348 …. “Palët mund te parashikojnë,si alternative ndaj dënimit ose ndëshkimit, ose përveç dënimit ose ndëshkimit te një veprimtarie te kundërligjshme te parashikuar ne përputhje me paragrafin 2 te këtij neni, masa për trajtimin, edukimin, kujdesin pas vuajtjes se dënimit, rehabilitimin ose integrimin përsëri ne shoqëri te autorit te veprimtarisë se kundërligjshme”.....

165

166

Ndersa persa i perket angazhimeve qe lindin nga neni 3/4/c dhe 3/4/d te Konventes se OKB-se per autoret e veprave penale, perdorues droge, mund te merren masa si administrative ashtu edhe ligjore. Ne kuadrin e masave administrative gjate vuajtjes se denimit ata mund te vecohen dhe te trajtohen ne menyre te vecante nga ana sociale e mjekesore per t'u edukuar, sheruar dhe rehabilituar. Ndersa pas vuajtjes se denimit mund t`u nenshtrohen programeve te posacme terapeutike, mjekesore dhe edukative per t'u rehabilituar dhe integruar ne shoqeri.

Neni 230/2 i Kodit te Procedures Penale349 parashikon se nuk mund te jepet masa e arrestit me burg ndaj nje personi toksikoman per te cilin zbatohet nje program terapeutik ne nje institucion te posacem.

Ndryshimet nenit 283 te Kodit Penal kane nxjerre ne pah nje problem mjaft te rendesishem ne zbatimin e tij. Mbi c'kritere do to percaktohet nese mbajtja e substances narkotike e psikotrope eshte per perdorim vetjak dhe kush do te jete nocioni "doza te vogla"? Per te zbatur drejt kete pjese te dispozites, pra as te mos lihen pa denuar shitesit ose shperndaresit e droges dhe as te mos denohen perdoruesit e vertete te saj, ajo duhet kuptuar drejt dhe zbatuar ne menyre unifome ne te gjitha gjykatat shqiptare. Kjo eshte bere me Vendim Unifikues te Gjykates se Larte350.

Me tej Kodi Penal, ne kete pjese, parashikon disa vepra penale qe kane te bejne me veprime e mosveprime qe nxitin, krijojne kushte ose lehtesira per perdorimin e narkotikeve. Konkretisht Neni 283/b “Krijimi i lehtesirave per marrjen dhe perdorimin e droges”351, Neni 285/a “Pershtatja e lokalit per perdorim droge”352, Neni 285/b, “Hedhja ose Braktisja e shiringave”353. Nje dispozite mjaft e rendesishme penale eshte neni 286354, kjo per faktin se paragrafi i dyte i kesaj dispozite parashikon kryerjen e veprimeve, ndaj 349 Ligji nr.7905, dt.21.03.1995, “Kriteret e vecanta per caktimin e mases se arrestit ne Burg”, pika 2 ”Nuk mund te vebndoset arresti ne burg ndaj nje gruaje qe eshte shtatzane ose me femije ne gji, ndaj nje personi qe ndodhet ne gjendje shendetesore vecanesrisht te rende ose qe ka kaliar moshen shtatedhjete vjec ose nje personi toksikoman apo te alkolizuar, per te cilin zbatohet nje program terapeutik ne nje institucion te posacem”350 Nr. 1 i Rregj Themeltar, Nr 1 i Vendimit te dates 27.03.2008351 Ndryshuar me ligjin nr.8733, date 24.01.2001, neni 65 “Krijimi nga ana e personave, që për shkak të detyrës administrojnë substanca narkotike ose psikotrope, i lehtësirave për marrjen dhe përdorimin e këtyre substancave, në kundërshtim me dispozitat ligjore përkatëse, dënohet nga tre gjer në shtatë vjet”352 Ndryshuar me ligjin nr.8733, date 24.01.2001, neni 69“Përshtatja ose lejimi për përshtatjen e lokalit, banesës, mjeteve motorike dhe të çdo mjeti tjetër publik ose privat për grumbullimin e personave me qëllim që ata të konsumojnë substanca narkotike ose psikotrope, dënohet me burgim gjer në pesë vjet”.353Ndryshuar me ligjin nr.8733, date 24.01.2001, neni 69 “Hedhja ose braktisja e shiringave, në vende publike ose të hapura për publikun, si dhe në mjedise private të përdorimit të përbashkët të shiringave ose instrumenteve të rrezikshëm, të përdorura për marrjen e substancave narkotike ose psikotrope, përbën kundërvajtje penale dhe dënohet me gjobë ose me burgim gjer në një vit”.354 Ndryshuar me ligjin nr.8733, date 24.01.2001, neni 70 “Nxitja e të tjerëve për përdorimin e lëndëve narkotike dhe psikotrope ose dhënia në përdorim ose injektimi i tyre te të tjerët, pa dijeninë dhe pëlqimin e tyre, dënohet me burgim nga pesë gjer në dhjetë vjet.Kur nxitja apo injektimi i detyruar bëhet ndaj fëmijëve apo në institucione penale, shkollore, sportive apo të çdo veprimtarie tjetër shoqërore dënohet me burgim jo më pak se pesëmbëdhjetë vjet”.

166

167

femijeve ose ne institucione penale, shkollore, sportive apo te cdo veprimtarie tjeter shoqerore.

Kjo rendesi del dhe nga fakti se denimi penal i kesaj te fundit shkon jo me pak se pesembedhjete vjet. Dhe se fundi Neni 286/a355 “Perdorimi i paligjshem i teknologjise se larte”.

Objekti i ketyre veprave penale jane marredheniet juridike te vendosura nga shteti per te ndaluar kryerjen e te gjitha veprimeve ose mosveprimeve qe ndihmojne, lehtesojne, krijojne kushte ose nxitin perdorimin e drogave ne menyre abuzive. Jane veprime me rrezikshmeri shoqerore mjaft te larte, pasi ndikojne drejt per se drejti ne rritjen e kerkeses se paligjshme per droga, duke nxitur ne kete menyre prodhimin dhe trafikimin te tyre dhe cdo efekt negativ shendetesor, social, shoqeror dhe kriminologjik. Nga ana objektive keto vepra penale kryhen me te gjitha veprimet e mosveprimet te percaktuara ne dispozitat perkatese. Subjekt mund jete cdo person qe ka mbushur moshen per pergjegjesi penale dhe eshte i pergjegjshem. Ndersa vetem per nenin 283/b kemi subjekte te posacme qe jane personat qe per shkak te detyres administrojne drogat.

9.7. Trajtimi i vepres penale te Pastrimit te parave te pista

355 Ndryshuar me ligjin nr.8733, date 24.01.2001, neni 71 “Prodhimi dhe përdorimi i sistemeve telematike, mjeteve dhe pajisjeve të teknologjisë së lartë, në rastet e veprave penale të parashikuara në nenet 283 gjer në 286/a të këtij Kodi ose për të mundësur ose lehtësuar konsumimin e lëndëve narkotike dhe psikotrope ose për të transmetuar a përhapur njoftime publicitare për stimulimin e përdorimit të tyre, dënohet me burgim gjer në pesë vjet”.

167

168

Avokati i shquar Amerika John Blum eshte shprehur se “... Pastrimi i parave te pista eshte njesoj sikur te qerosh qepen dhe me pas me kohe te djegin syte....”

Me pastrim te parave356 te pista do te kuptojme procesin e transformimit te parave te fituara nga aktivitetet kriminale, ne para te ardhura, ne dukje, nga aktivitete te ligjshme ekonomike dhe financiare. Ky eshte nje aktivitet me rrezikshmeri te dyfishte shoqerore. Ne radhe te pare ai demton rende ekonomite ku kryhet dhe ne radhe te dyte nxit aktivitetin kriminal, krijon tek autoret besim dhe siguri dhe i ndihmon ata me te ardhura financiare. Per arsyet e mesiperme dhe Kodi yne Penal e parashikon kete aktivitet si veper penale ne Nenet 287357 “Pastrimi i produkteve te vepres penale” dhe 287/a358 “Celja e llogarive anonime”359.

Objekti i ketyre dy lloj veprave penale jane marredheniet juridike te vendosura nga shteti per te ndaluar, cdo forme tjetersimi te pasurive te vena nga krimet si dhe kryerjen e cdo lloj veprimtarie ekonomike e financiare me qellim pastrimin e parave qe dihet se rrjedhin nga krimet. Nga ana objektive krimi i tjetersimit te pasurive te vena nga krimet kryhet nepermjet transferimit, fshehjes e zhdukjes se natyres, te burimit e perkatesise se kesaj pasurie. Ndersa ajo e pastrimit te parave te pista, nepermjet gjithe atyre veprimeve financiare dhe ekonomike, si dhe cdo lloj rivenie ne qarkullim e perdorim per veprimtari 356 Po aty neni 2.357 Ndryshuar me ligjin nr.9086, datë 19.6.2003, neni 8, Shtuar shkronja “dh” me ligjin nr.9275, datë 16.9.2004, neni 24, Ndryshuar shkronja “a” e pikës 1, shfuqizuar shkronja “ç” me ligjin nr.9686, datë 26.2.2007, neni 24, “1. Pastrimi i produkteve të veprës penale i kryer nëpërmjet:a) këmbimit ose transferimit të pasurisë, që dihet se është produkt i veprës penale, për fshehjen, mbulimin e origjinës së pasurisë ose dhënien e ndihmës, për të shmangur pasojat juridike, që lidhen me kryerjen e veprës penale;b) fshehjes ose mbulimit të natyrës, burimit, vendndodhjes, vendosjes, zhvendosjes së pronësisë ose të të drejtave të tjera, që lidhen me pasurinë që është produkt i veprës penale;c) kryerjes së veprimeve financiare dhe transanksioneve të copëzuara për shmangien nga raportimi, sipas ligjit për pastrimin e parave;ç) Shfuqizuard) këshillimit, nxitjes ose thirrjes publike për kryerjen e secilës prej veprave të përcaktuara më sipër; dh) përdorimit dhe investimit në veprimtari ekonomike ose financiare të parave ose sendeve, që janë produkte të veprave penale,dënohen me burgim nga tre deri në dhjetë vjet dhe me gjobë nga 500 mijë lekë deri në 5 milionë lekë.2. Kur kjo vepër kryhet gjatë ushtrimit të një veprimtarie profesionale, në bashkëpunim ose më shumë se një herë, dënohet me burgim nga pesë deri në pesëmbëdhjetë vjet dhe me gjobë nga 800 mijë lekë deri në 8 milionë lekë, ndërsa kur ka sjellë pasoja të rënda, dënohet me burgim jo më pak se pesëmbëdhjetë vjet dhe me gjobë nga 3 milionë lekë deri në 10 milionë lekë.3.Dispozitat e këtij neni zbatohen edhe në rastet kur personi, që ka kryer veprën prej së cilës burojnë produktet e veprës penale, nuk mund të merret i pandehur, nuk mund të dënohet, ekziston një shkak që e shuan veprën penale ose mungon njëri nga kushtet e procedimit penal për një vepër të tillë.”358 Ndryshuar me ligjin nr.9086, datë 19.6.2003, neni 9 “Çelja e depozitave ose e llogarive bankare, anonime ose me emra fiktivë, dënohet me burgim deri në tre vjet dhe me gjobë nga 200 mijë lekë deri në 2 milionë lekë”. 359 “Çelja e depozitave ose e llogarive bankare, anonime ose me emra fiktivë, dënohet me burgim deri në tre vjet dhe me gjobë nga 200 mijë lekë deri në 2 milionë lekë”.

168

169

sipermarrese dhe ekonomike, te parave qe rrjedhin nga krimet.

Veprimet per pastrimin e parave jane transfertat e shumta te tyre ne l logari te ndryshme, ose dhe nga nje banke ne tjetren, per te humbur gjurmet e burimit te te ardhurave. Pastaj terheqja e ketyre parave dhe investimi i tyre, ndoshta ne vende sa me te largeta qe te jete e mundur. Sipas nje studimi amerikan 360 modeli tipik i pastrimit te parave perfshin tre cikle:

1) Venia ne pune e parase, nje sasi relativisht e madhe parash ne CASH, vihet ne pune, duke shfrytezuar biznese te ligjshme, ose sasi te tilla depozitohen ne banka ose institucione kredit, neper shoqeri sigurimi ose me ne fund ne shoqeri te tjera te ngjashme financiare.

2) Shtresimi, realizohet transferte e ketyre shumave parash ne mesin e logarive te ndryshme duke shfrytezuar transaksioneve te perzgjedhura, me qellim qe te apo fshihen gjurmet e perpunimeve te paligjshme.

3) Zhvendosja. parate zhvendosen, qarkullojne dhe pastrohen ne adrese te subjekteve apo ne destinacione qe nuk kane lidhje ne dukje me krimin e organizuar.

Kryerja e operacioneve te mesiperme por edhe rivenia ne qarkullim dhe perdorimi i ketyre parave denohet sipas Kodit Penal dhe ligjit per pastrimin e parave. Pavaresisht nga rruga dhe transferimet qe ka pesuar paraja e piste, cdo lloj perdorimi ape rivenie, ne cdo kohe, ne qarkullim e saj, kur dihet se rrjedh nga veprimtari kriminale, do te perbente kryerjen e vepres penale te pastrimit te parave te pista.

Por edhe procesi i pastrimit te parave te pista si cdo krim tjeter, te shume gjurme te cilat me nje pune te kujdesshme dhe shkencore zbulohen dhe autoret ndeshkohen penalisht. Gjurmet kryesore te ketij krimi gjenden ne bankat, regjistrat e shoqerive treglare, regjistrat e tatimeve si dhe regjistrat e pasurive te paluajtshme.

Ttransfertat bankare eshte modeli me i parapelqyer i pastrimit te parave sot ne shumicen e tyre. Llidhja midis personave kryesore te dyshuar per tratik droge dhe numrave te llogarive bankare te tyre, ose miqve apo shokeve te tyre, eshte indicio kryesore per fillimin e nje hetimi bankar. Nepermjet gjurmeve qe depozitimet apo transferimet lene ne banka mund te ndiqet gjithe itenerari qe kryejne keto para. Me tej mund te zbulohen numra te tjere llogarie ose persona te tjere qe disponojne keto llogari, qe jane te lidhura me tratikun e droges. Me kete rruge mund te specifikohen dhe bankat qe perdoren me shume per kryerjen e ketyre operacioneve, gje qe mund te hedhe dyshime mbi bashkepunimin te vete bankesose punonjesve.

Rregjistrat e shoqerive tregtare eshte nje tjeter forme ku mund te gjejme gjurme te ketij krimi. Studimi i lidhjeve midis trafikanteve te mundshem te drogave dhe shoqerive tregtare. Kjo lidhje mund to jete e drejt per drejte, kur ata vete jane ortake ose

360 Cituar nga autori Z. Poda. "Krimi i organizuar",

169

170

administratore te shoqerive ose dhe e terthorte kur keto shoqeri krijohen ose administrohen nga te afermit ose shoket e trafikanteve. Duhen studiuar llogarite bankare te ketyre shoqerive, sidomos rritjet dhe zvogelimet e menjehershme dhe ne shuma te medha financiare. Me pas studiohet burimi i ketyre te ardhurave te derdhura ne banka apo destinacioni i atyre qe jane terhequr. Duhen studiuar me kujdes dhe bilancet qe shoqerite dorezojne ne zyren e tatimeve.

Po ashtu kemi edhe raste te te vendimeve te njepasnjeshme te asamble te ortakeve te cilat ne intervale te shkurta kohore rrisin dhe pakesojne vlera nga kapitali themeltar i shoqerise361

Te gjitha keto ndryshime regjistrohen rregullisht ne regjistrin tregtar362. Shtesa e kapitalit te ketij ortaku nuk perputhet dukshem me pjesen e fitimit qe ai ka marre nga shoqeria ne kete periudhe.

Rregjistri i pasurive te paluajtshme eshte nje tjeter forme ku mund te gjenden indicio te aktivitetit kriminal te pastrimit te parave te pista. Menjehere duhen drejtuar hetimet per te gjetur burimin e ketyre te ardhurave nese nga hetimet na rezulton se nje person qe dyshohet per trafikun e droges, ka blere dhe ka regjistruar ne regjistrin e pasurive te palujtshme nje pasuri me vlere shume te madhe. Shpesh shenimet e ketij regjistri jane shenja e fundit e procesit kriminal te pastrimit te parave.

Kemi te bejme me procese te mirefillta ekonomike-financiare te kesaj vepre panele ne banka363, regjistrin e shoqerive tregtare, tatimeve dhe regjistrin e pasurive te palujtshme.

Kjo veper penale konsiderohet e kryer ne rrethana renduese kur ajo kryhet ne bashkepunim dhe me shume se nje here. Si rrethane tjeter renduese konsiderohet dhe "... kur ka sjelle pasoja te renda...". Pyetja qe shtohet eshte “A e percakton Ligji se kush do te quhet pasoje e rende?”.

Subjekte te ketyre dy veprave penale mund te jete cdo person qe ka mbushur moshen per pergjegjesi penale dhe eshte i pergjegjshem. Per shkak te veprimeve specifike me te cilat kryhen keto dy vepra penale, vec subjekteve te pergjithshme kemi dhe nje kategori subjektesh te vecanta, qe nga natyra e profesionit te tyre lidhen me keto veprime si bankiere, ekonomiste, finaciere, kontabiliste, sipermarres etj.

Edhe vendi yne duke pare shtritje e kesaj vepre panele dukshem kohet e fundit ka nenshkruar Konventen e Keshillit te Evropes "Per luften kunder pastrimit te parave qe rrjedhin nga aktivitetet kriminale".

Gjate periudhes Janar-Nentor 2009, nga sektori kunder narkotikeve jane arritur

361 Komentari i Ligjit per shoqerine tregtare viti 2008362 Sipas ligjit nr. 9901 date 14.04.2008 “Per Tregtaret dhe Shoqerite Tregtare”. 363Ligjit nr.8269, datë 23.12.1997 “Për Bankën e Shqipërisë, i ndryshuar dhe ligjit nr. 9662, datë 18.12.2006, “Për bankat në Republikën e Shqipërisë” i ndryshuar.

170

171

keto rezultate ne luften kunder narkotikeve364:

LlojiRaste

Zbuluar Sasia

Autore

Arr_Nda

Gj_Lire

Kerkim

Heroine 92 92 98 kg 737.6 gr 138 113 20 5Amfetamine 0 0 1.4 gr 0 0 0 0Metadon 2 2 90.3 gr 2 1 1 0Kokaine 28 28 3 kg 540.9 gr 39 36 3 0

Marijuana 207 1882503 kg 793.9

gr 282 215 47 20Vaj Hashishi 1 1 9.5 ml 1 0 1 0Fara Kanabis 4 4 1 kg 510 gr 4 3 1 0Kanabis-Kultivim 280 47 125195 bime 52 36 9 7Poppy-Kultivim 1 1 4 kg 595 gr 1 0 1 0Substanca Perzieres 1 1 4 kg 717 gr 1 1 0 0

SHUMA 616 364 520 405 83 32

Nga krahasimi i rezultateve te te dy periudhave te mesiperme, vihet re se ka nje rritje te sasise se heroines se sekuestruar me rreth 40 %.

Gjithashtu konstatohet nje renie e numrit te bimeve te Kanabisit te konstatuara dhe te asgjesuara me rreth 14 %, si dhe nje renie proporcionale e sasise se marijuanes se sekuestruar. Statistikat tregojne se qarqet me problematike lidhur me kultivimin e bimeve narkotike kete vit kane qene Shkodra dhe Durresi (rrethi Krujes) dhe me pas Vlora e Gjirokastra.

Karakteristike e kultivimit edhe gjate ketij viti ka qene kultivimi larg zonave te banuara, ne vende te fshehura si p.sh. ne parcela toke te hapura rishtazi mes pyjesh, ne perrenj dhe zona te thella malore.Sasite e kokaines se sekuestruar ne dy periudhat respektive jane pothuajse te njejta.

Gjate periudhes Janar-Nentor 2009, nga sektori kunder narkotikeve jane arritur

364Te dhena statistikore per veprat penale dhe autoret per vitin 2009 (11 Mujori).

171

172

keto rezultate ne luften kunder narkotikeve365per veprat penale dhe autoret:

Lloji Numri i

Rasteve

Zbuluar

Sasia Autore

Shuma

Arrestuar/

Ndaluar

GJL Kerkim

Heroine 110 110 70 kg 438.4 gr

206 185 12 9

Metadon 1 1 86 tableta 2 2 0 0Kokaine 22 21 3 kg 831.4

gr33 30 2 1

Ekstazi 2 2 64 tableta 3 3 0 0Marijuana/Hashish

182 175 3517 kg 727.9 gr

266 204 47 15

Kanabis (Kultivim)

305 70 143986 bime

75 41 17 17

Fare kanabis 0 0 2 kg 423.2 gr

0 0 0 0

Poppy (Kultivim) 1 1 61 bime 1 0 1 0Substanca perzierje

1 1 7 kg 153.4 gr

1 1 0 0

SHUMA 624 381 587 466 79 42

Per vitin 2009, nga 520 personat e proceduar, 4 jane shtetas te huaj nga te cilet : 1 Maqedonas dhe 3 Gjermane. Nga personat e proceduar penalisht vetem 13 jane femra.Sic mund te vihet re nga paraqitja e ketij grafiku, gjate 11 mujorit 2009 konstatohet nje ulje e numrit te veprave penale ne fushen e droges dhe ne perpjestim me te edhe e autoreve te proceduar. Ajo qe bie ne sy eshte rritja e efikasitetit te policise kryesisht ne luften kunder drogave te forta si heroine, ku eshte rritur sasia e lendes narkotike te sekuestruar.

Megjithese sasite e kokaines se sekuestruar jane pothuajse te njëjta, vihet re nje rritje e numrit te rasteve te konstatuara si dhe e autoreve te proceduar e arrestuar, krahasuar me te njejten periudhe te vitit te kaluar.

Gjithashtu vihet re nje ulje e sasive te marijuane/hashash te sekuestruara por konstatohet nje rritje e numrit te rasteve dhe e numrit te personave te proceduar366.

365Te dhena statistikore per veprat penale dhe autoret per vitin 2009 (11 Mujori).366 Disa grafike te krahasimit te te dhenave te 11 mujorit 2009 te krahasuara me vitin 2008.

172

173

2008(11m) 2009(11m)0

20

40

60

80

10070.5

98.75Sasia e Heroines se sekuestruar (Kg)

Vitet

Sasit

e

2008(11m) 2009(11m)0

1

2

3

4

3.9 3.55

Kokaine e sekuestruar (Kg)

173

174

Raste Zbuluar Autore Arrestuar0

50

100

150

200

250

300

182 175

266

204208189

283

215

Marijuane/Hashish/VajHashishi

2008(11m) 2009(11m)

2008(11m) 2009(11m)0

5001000150020002500300035004000

3517.7 2503.8

Sasia e Marijuanes/Hashishit te sekuestruar (Kg)

Gjatë 11-mujorit 2009, nga policia shqiptare janë goditur 31 grupe kriminale të trafikut dhe shpërndarjes së lëndëve narkotike me 119 persona të proceduar penalisht367.

Gjatë 11-mujorit 2009 janë realizuar me sukses 26 operacione duke zbatuar teknikat speciale të hetimit368.

Gjatë 11-mujorit 2009, janë realizuar edhe 10 operacione ndërkombëtare në bashkëpunim me prokurorinë dhe autoritetet gjyqësore të vëndeve të ndryshme nga te cilat: 4 me Italine;

367 Ne te njejten periudhe te vitit 2008 jane goditur 36 grupe kriminale me 166 persona te proceduar penalisht.368 Gjate te njejtes periudhe te vitit 2008 jane kryer 29 operacione te tilla.

174

175

2 me Gjermanine; 2 me Zvicren; 1 me SHBA dhe 1 me Kosoven. Gjate ketyre operacioneve, ne Shqiperi jane arrestuar 15 persona369.

Gjate kesaj periudhe jane kapur 45 persona ne kerkim. Ne te njejten periudhe te vitit 2008 kane qene kapur 70 persona ne kerkim.

Ndersa ne vitin 2011 ne veprat penale ne fushen e droges jane arritur rezultate te mira ne drejtim te goditjes se rrjeteve kriminale qe merren me shperndarjen e heroines dhe te gjithë treguesit për luftën kundër drogës kane patur rritje.

Konkretisht, gjate vitit 2011, jane evidentuar te dhenat statistikore te meposhteme:

Lloji NrRaste

Zbuluar

Sasia Autore

Arr/Ndal

GjLire

Kerkim

Heroine 97 96 21 kg e 409.2 gr 144 122 20 1Metadon 1 1 1 gr 2 0 2 0Kokaine 37 37 2 kg e 196.6 gr 57 47 10 0Marijuane 503 478 7695 kg e 658.8

gr734 544 166 24

Hashish 2 2 32 kg e 210.5 gr 2 2 0 0Vaj Hashishi

2 2 1kg e 584.2 gr 3 3 0 0

Fara Kanabis

9 8 2 kg e 351.1 gr 14 6 2 6

Perzieres 2 2 24 kg 183.9 gr 6 6 0 0 Totali 653 626   962 730 200 32

Krahasuar me te njejten periudhe te vitit 2010 shohim qe eshte rritur me 22.5 % numri i rasteve te kapjeve te lendeve narkotik; eshte rritur me 18.5 % numri i autoreve te veprave penale ne fushen e droges; eshte rritur me 15.7 % numri i autoreve te arrestuar apo ndaluar si dhe eshte ulur me 39.2 % numri i autoreve te larguar ne drejtim te paditur.

Persa i perket sasive te lendeve narkotike te sekuestruara, eshte vene re nje rritje e sasise : Heroine (+38 %); Marijuane (+5.4 %) Po ashtu jane goditur 48 grupe kriminale të trafikut dhe shpërndarjes së lëndëve narkotike me 218 persona të proceduar penalisht.

369 Gjate te njejtes periudhe te vitit 2008 jane kryer 13 operacione te tilla.

175

176

Grupe Kriminale te GodituraViti 2010 Viti 2011

Nr grupeve Persona arrestuar

Nr grupeve Persona arrestuar

47 223 48 218

Jane realizuar me sukses 49 operacione duke zbatuar teknikat speciale të hetimit370. ()

Numri Operacioneve ku jane perdorur Teknikat Speciale Hetimore

Viti 2010 Viti 201148 49

Jane realizuar edhe 29 operacione ndërkombëtare ( 16 me Italine, 4 me Gjermanine, 2 me Zvicren, 1 me SHBA, 1 me Spanjen, 1 me Francen, 1 me Belgjiken, 1 me Sllovenine, 1 me Kosoven dhe 1 me SELEC – 5 shtete ballkanike) ku ne Shqiperi jane arrestuar 42 persona.

Operacionet Nderkombetare

Viti 2010 Viti 2011

Nr ShtetetPersona tearrestuar

ne ShqiperiNr Shtetet

Persona te

arrestuarne

Shqiperi34 17 me Italine

6 me Gjermanine3 me Kosoven2 me SHBA2 me Hollanden1 me Malin e Zi

62 29 16 me Italine4 me Gjermanine2 me Zvicren1 me SHBA1 me Spanjen1 me Francen1 me Belgjiken

42

370 Ne te njejten periudhe te vitit te kaluar jane realizuar 48 operacione te tilla.

176

177

1 me Danimarken1 me Suedine1 me Zvicren

1 me Sllovenine1 me Kosoven1 me SELEC(5 shtete ballkan)

Një rol efektiv ne këto rezultate ka patur edhe funksionimi mjaft i mire i Qendrës Ndërinstitucionale Operacionele Detare (QNOD) e cila është e pajisur me një staf te specializuar dhe me pajisjet nga me modernet për te interceptuar, ndjekur e goditur rastet e trafikimit nëpërmjet detit. Për vitin 2011 janë 2 raste te tilla, ku njeri rast përfundoi me sekuestrimin e 1.5 ton marijuane dhe mjetit lundrues ndërsa tjetri çoi ne sekuestrimin e 431 kg marijuane dhe sekuestrimin e mjetit lundrues.

177

178

KREU XI

DENIMI

10.1. Qellimi i denimit te autoreve te veprave penale qe jane perdorues droge

Shoqeria duke dashur te mbrohet nga kriminaliteti do te denoje kete person por qellimi i denimit do te jete kryesisht trajtimi social-mjekesor, riedukimi dhe rishoqerizimi i autorit. Duke pasurur parasysh ato cka analizuam me siper personaliteti i ketij autori eshte i ndryshem dhe me kompleks se nje autor i zakonshem i nje vepre penale. Ai eshte perdorues droge. Kjo nuk eshte vetem nje problem social-shoqeror, qe e shpuri ate ne kryerjen e vepres penale. Perdorimi i droges, narkomania, eshte dhe nje semundje patologjike per personin. Pra kemi te bejme me nje person qe vuan nga nje semundje social patologjike.

Denimi i nje personi të tille, per kryerjen e nje vepre penale, duhet te kete qellime te shumfishta. Sipas frymes dhe tendences se legjislacionit tone, trajtimi social-mjekesor, riedukimi dhe rishoqerizimi i ketij personi merr nje rendesi te vecante.

Gjate vuajtjes se denimit me burg ai nuk duhet trajtur si te denuarit e tjere. Duke pasur dhe nje semundje patologjike, si narkomania, shteti duhet te marre te gjitha masat, per te krijuar ketyre te denuarve kushte mjekesore per kurimin e tyre. Si cilido i semure tjeter dhe keta te denuar te semure duhet te kene te drejten per t'iu nenshtruar nje trajtimi te

178

179

domosdoshem mjekesor. Vetem nepermjet ndjekjes se ketyre dy rrugeve, ate te riedukimit dhe rishoqerizimit ne aspektin social-shoqeror te semundjes, dhe kurimit ne aspektin patologjik te semundjes, do te arrihet qellimi kryesor i denimit sherimi dhe integrimi perseri ne shoqeri i autorit.

Qellimi i denimit theksohet dhe ne Konventen e OKB371 ku theksohet se palet ne raste te pershtatshme dhe te nje rendesie me te lehte, si altenativa ndaj denimit ose ndeshkimit, mund te parashikojne masa te tilla si edukimi, rehabilitimi dhe integrimi perseri ne shoqeri, si dhe trajtimi dhe kujdesi i pas vuajtjes se denimit, kur autori i veprimtarise se kundraligjshme, eshte perdorues droge. Konventa thekson ne menyre te vecante qellimet per kete kategori autoresh te veprave penale, por eme angazhon shtetet, qe ne raste te vecanta, masat e edukimit, reabilitimit dhe integrimit perseri ne shoqeri, te zevendesojne vete denimin.

Denimi nuk duhet te kete me qellim hakmarrjen ose parandalimin e pergjithshem, por vetem parandalimin e posacem dhe edukimin, sherimin, reabilitimin dhe integrimin perseri ne shoqeri te autorit.

Sipas kesaj dispozite shtetet angazhohen qe per kete kategori autoresh te sigurojne trajtim dhe kujdes te vecante pas vuajtjes se denimit.

10.2 Sektori i luftes kunder narkotikeve

Edhe gjate vitit 2011, lufta kundër droges ka vazhduar te mbetet një nga prioritetet kryesore të Qeverisë, Ministrisë së Brendshme dhe Policisë së Shtetit ne vecanti, sepse përben një rrezikshmëri të lartë për qytetarët tanë dhe për impaktin potencial në procesin integrues te Shqiperise ne BE.

Permiresimi i akteve ligjore e nenligjore dhe forcimi i metejshem i bashkepunimit nderinstitucional ne luften kunder droges;

Eshte hartuar dhe miratuar Vendimi i Keshillit te Ministrave Nr.299 date 14.04.2011 “Per miratimin e rregullores per funksionimin e Komitetit Kombetar te Bashkerendimit te Luftes Kunder Droges”, Sekretarise se ketij Komiteti dhe Zyres se Sistemit Kombetar te te dhenave per drogen, i cili do te garantoje nje bashkeveprim me te mire te institucioneve si dhe grumbullimin e analizimin e te dhenave lidhur me drogen ne shkalle kombetare.

Me Urdher te Kryeministrit nr.125, date 09.06.2010, eshte ngritur nje grup pune nderinstitucional, per vleresimin e permbushjes se objektivave e te masave te parashikuara

371 "Kunder trafikut te paligjshem te drogave narkotike dhe lendeve psikotrope".

179

180

ne strategjine kombetare antidroge 2004-2010, dhe planin e veprimit per zbatimin e kesaj strategjie, si dhe per hartimin e nje strategjie te re antidroge. Eshte perfunduar drafti i strategjise dhe pritet miratimi se shpejti i saj.

Rritja e metejshme e kapaciteteve te strukturave te specializuara per luften kunder droges nepermjet pajisjes se tyre me mjetet dhe pajisjet e nevojshme per kryerjen e detyrave si dhe nepermjet trajnimit te metejshem te efektivave te ketyre strukturave.

Vlejne te permenden per vitin 2011, realizimi i dy ushtrimeve trajnuese “per dorezimin e kontrolluar te lenedeve narkotike” dhe “vezhgimin nderkufitar”, te zhvilluara ne kuader te implementimit te Konventes se Vjenes mbi Bashkepunimin Policor si dhe nga OSBE, Kosove, ku moren pjese 8 shtete nga rajoni dhe me gjere si dhe trajnimet e zhvilluara ne Shqiperi ne kuader te projektit te binjakezimit me SOCA, per perdorimin e “agjenteve nen mbulim” apo “te infiltruar” ne operacionet “blerje e simuluar”, trajnimi mbi “menaxhimin e informatoreve dhe zhvillimi i hetimeve komplekse te zgjatura ne kohe” zhvilluar nga Zyra e FBI ne Bullgari ku moren pjese gjithe shtetet e rajonit, etj.

Ne Prill 2011 eshte miratuar nje plan – trajnimi i perbashket me Prokurorine e Pergjithshme per vitin 2011 ku eshte parashikuar edhe kryerja e trajnimeve ne fushen e droges372.

Ne kuader te bashkepunimit373 jane realizuar edhe 29 operacione ndërkombëtare374 ku ne Shqiperi jane arrestuar 42 persona. Operacionet me te spikatura jane operacioni “Rruga e Vjeter” ne bashkepunim me autoritetet Zviceriane, i cili eshte ende ne vazhdim dhe ku deri tani ne tre episode jane sekuestruar 220 kg marijuane si dhe jane arrestuar 12 persona, operacioni “Konteiner” i tipit dorezim i kontrolluar me Spanjen, Belgjiken e vende te tjera ku u sekuestruan 200 kg kokaine, Operacioni “Due Torri Connection” me Italine ku u arrestua nje anetar i organizates mafioze “Ndrangheta”, operacionet per kapjen e personave te kerkuar nga Drejtesia Italiane per trafikim narkotikesh, Operacioni “Trio” i koordinuar nga SELEC ku moren pjese 5 shtete te ballkanit, Shqiperia, Mali i Zi, Bosnje Hercegovina, Kroacia dhe Serbia ku jane sekuestruar sasira te konsiderueshme lende narkotike, autovetura, municione dhe prova te tjera.

372Me te detajuara trajnimet pershkruhen ne aneks 1 373 Po aty374 16 me Italine, 4 me Gjermanine, 2 me Zvicren, 1 me SHBA, 1 me Spanjen, 1 me Francen, 1 me Belgjiken, 1 me Sllovenine, 1 me Kosoven dhe 1 me SELEC – 5 shtete ballkanike.

180

181

KREU XI

KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME

11.1 Menyrat e luftes kunder trafikut te droges

Droga duhet luftuar qe ne fillesat e saj, per te ndaluar prodhimin, trafikimin dhe perdorimin e saj. Vendet e ndryshme po marrin cdo mase te mundshme per ndalimin e saj duke vene ne dispozicion dhe fonde te medha financiare dhe mjete te shumta per parandalimin e narkomanise, kapjen dhe venien pra pergjegjesise se trafikanteve.

Veprat penale ne lidhje me drogen janr nder veprat me te renda penale, pasi keto lloj veprash, si dhe konsumimi i drogave, prekin drejtpersedrejti shendetin dhe jeten e njeriut.

Per te luftuar, kete fenomen duhet te forcohet zbatimi i ligjeve ne kete fushe, perfshi dhe ate penal, duke denuar me ashpersi te gjithe autoret e ketyre veprave penale. Kjo kerkon shtimin ne numer dhe specializimin e forcave te policise; doganave dhe organeve te tjera.

Shteti duhet te lufloje mbjelljen e bimeve narkotike, prodhimin, trafikimin dhe shperndarjen e substancave narkotike dhe psikotrope.

Per sa kohe qe do egzistoje domosdoshmeria per droga ilegale per aq kohe do te egzistoje edhe trafiku i drogave keshtu qe del detyre kryesore per minimuzimin e ketyre kerkesave

Nepermjet programeve te edukimit duhet t'u shpjegoet qytetareve, dhe sidomos te rinjve, rreziqet qe vijne nga perdorimi i drogave. Nepermjet programeve mjekesore duhet te nderpritet perdorimi i drogave nga perdoruesit duke ndaluar dhe infektimin e metejshem te ambjentit.

Gjithashtu duhen te adresuar politikat dhe programet e saj tek fillesat e perdorimit me drogen, varferia, papunesia dhe analfabetizmi.

181

182

Nga shqyrtimi dhe krahasimi i standarteve nderkombetare dhe akteve ligjore nderkombetare dhe europiane, ne menyre qe ta bejme sa me efikase luften kunder lendeve narkotike jemi te mendimit qe te permiresohet dispozita e nenit 287 Per Pastrimin e Produkteve te Vepres Penale te Kodit Penal.

Nga shqyrtimi i dispozites konstatojme se perdoren termat “pasoja te renda” dhe mendojme qe teknikisht duhet te behet nje percaktim ligjor ose nenligjor per te perkufizuar keto terma. Pasi nga praktika gjyqesore konstatojme se shpesh here gjykatat e e interpretojne ne menyra te ndryshme kete dispozite. Ne mendojme se ndoshta edhe me akte nenligjore mund te jepet nje perkufizim i termit “pasoja te renda”. Duke percaktuar sakte se c’kuptohet me pasoja te renda.

Nisur nga parashikimet e nenit 118/2 te Kushtetutes sipas te cilit thuhet se : “ligji duhet te autorizoje organin kompetent, llojin e aktit qe duhet te hartohet ceshtjet qe do te rregullohen dhe parimet mbi bazen e te cilave do te hartohet akti nenligjor”. Ne kete menyre ndryshimi duhet te behet ne Kodin Penal qe te autorizohet hartimi i aktit nenligjor ndoshta duke percaktuar edhe shuma konkrete.

Nisur nga interpretimi krahasimor i dispozitave penale ne fushen e trafikimit te lendeve narkotike ne teresi kemi konstatuar se ne disa shtete dhe vecanerisht te shprehur ne Kodin Penal te Kosoves konstatojme se parashikohet si dispozite e vecante Intoksikimi me lende narkotike. Jemi te mendimit qe nje dispozite e ngjashme te hartohet edhe ne Kodin tone Penal. Konkretisht neni 276 i Kodit Penal te Kosoves parashikon se intoksikimi i personit tjeter me lende narkotike ose substanca psikotrope perben veper penale. Madje kjo dispozite parashikon edhe faktin kur intoksikimi behet pa dijenine e personit tjeter ne formen e ndonje kercenimi etj.

Per keto arsye ne sugjerojme qe nje dispozite e tille te parashikohet edhe ne Kodin tone Penal, pasi jemi te mendimit se veprime te tilla mund te ndodhin edhe ne Republiken e Shqiperise dhe ne kete menyre ato duhet te inkriminohen.

Nisur nga shqyrtimi i te dhenave statistikore te Ministrise se Drejtesise dhe Raportet Vjetore te Ministrise se Brendshme per luften kunder trafikimit te lendeve narkotike te paraqitura ne kete punim shkencor konstatojme se nuk paraqiten te dhena te sakta per luften kunder ketyre veprave penale. Raportet e Ministrise se Brendshme kane veshtiresi per tu siguruar ne menyre qe te jete e lehte kryerja e studimeve per keto lloj krimesh, pasi shpesh here ato nuk publikohen ose te dhenat nuk jane te qarta dhe te identifikueshme.

Sipas Raporteve te Ministrise se Drejtesise nuk jepen te dhena per te gjitha veprat penale qe parashikohen nga Kodi Penal. Duke pasur parasysh se jane bere ndryshime dhe permiresime per dispozitat e luftes kunder trafikimit te lendeve narkotike. Ne kete menyre sugjerojme te permiresohet marrja dhe pasqyrimi i te dhenave te gjykatave te Republikes se Shqiperise sipas dispozitave specifike te Kodit Penal.

Njekohesisht konstatojme nje disakordance midis te dhenave te raportuara nga Ministria e

182

183

Brendshme dhe te dhenave te paraqituara ne lidhje me gjykimin dhe denimin ndaj veprave penale nga Vjetaret Stastikore te Ministrise se Drejtesise.

REKOMANDIME

11.2 Rekomandime mbi permiresimin e kuadrit ligjor Në këtë vështrim të përgjithshëm të kuadrit ligjor ndërkombëtar, europian dhe kombëtar mund të themi se qeveritë shqiptare deri më sot, por besojmë dhe shpresojmë se edhe në të ardhmen, do të ndërmarrin nisma ligjore që synojnë përafrimin e legjislacionit të brendshëm me acquis communitaire, duke qënë se tashmë vendi ynë ndodhet në rrugën e kandidimit, e më pas aspiron të bëhët anetar i familjes europiane. Bazuar në analizën e mësipërme mund të konkludojmë se ekziston një sistem kompleks, si përsa i përket formës dhe tepër modern në përmbajtje. Ky sistem është themeluar në luftën kundër trafikimit të lëndëve narkotike, në të njëjtin nivel me aktet juridike ndërkombëtare në të cilat shteti shqiptar është palë. Ky fakt përbën një garanci themelore i cili së bashku me vullnetin politik do të mundësojnë luftën efektive ndaj këtij fenomeni të shoqërisë moderne.

Në përfundim të këtij studimi, nga kendveshtrimi i gjithë analizës së kuadrit ligjor kombëtar dhe nderkombetar dhe jo vetëm, por edhe masave institucionale të institucioneve shtetërore jemi të mendimit se lufta kundër trafikut të drogës do të jetë më efikase po të kemi parasysh disa rekomandime si më poshtë vijon:

Një faktor që ndikon në hartimin e një politike penale është shkalla e përhapjes së kriminalitetit dhe format e tij. Qeveria shqiptare ka miratuar një Strategji në përgjigje të nevojave të parandalimit dhe luftës kundër krimit në përgjithësi dhe trafikimit të narkotikëve në veçanti. Por, konstatojmë se kësaj strategjie i mungojnë treguesit e matshëm dhe ndikimi i tyre dhe burimet njerëzore e financiare të mjaftueshme, për zbatimin e aksioneve të përcaktuara në Planin e Veprimit të saj. Kjo është një mangësi që verehet jo vetëm tek Strategjitë, por edhe në shumë ligje të miratuara në Shqipëri.

Në Shqipëri në përputhje me standartet ndërkombëtare dhe europiane që përmendëm më sipër janë krijuar njësitë e zbatimit të ligjit anti-trafikim. Kështu, ndalohet penalisht trafikimi i lëndëvë narkotike nga Kodi Penal i cili parashikon dënime që janë mjaftueshmërisht rigoroze dhe tejkalojnë dënimet për krime të tjera serioze siç është për shembull përdhunimi. Në kuadrin e parandalimit të këtyre verimeve të paligjshme jemi të mendimit se masat e dënimit në rrethana të cilësuara në nenin 283 të Kodit Penal duhen të parashikohen më të larta, kështu; përzieja e drogës me substanca që rrisin rrezikun për shëndetin dhe jetën e konsumatorëve të drogës.

1- Kryerja e veprimeve në ambiente të tilla si: reparte ushtarake, institucione edukimi, institucione të vuajtejs së dënimit, shkolla apo institucione të tjera të ngjashme me to duhet të cilësohet si rrethanë rënduese. Kryerja e veprimtarive ndaj të miturve, grave shtatëzëna, personave të paaftë mentalisht apo fizikisht,

183

184

gjendja e të cilëve njihet nga subjekti në kohën që kryen vepër penale, njëkohësisht duhet të cilësohet si rrethanë rënduese.

2- Nga analiza që i është bërë nenit 283/a sugjerojmë të bëhet edhe ndryshimi në titull edhe është arritur në përfundimin se:-Trafikimi i narkotikëve ndahet në trafik ndërkombëtar dhe trafik brenda kufijve të shtetit apo trafik i brendshëm dhe veprimet që parashikohen nga neni 283/a janë veprime që karakterizojnë trafikun ndërkombëtar si përfundim titulli i nenit 283/a duhet të ishte “Trafikimi ndërkombëtar i narkotikëve".

3- Ndryshimi i përmbajtjes së nenit 284; a paragrafi (1) nga trajtimi që i bëmë termit “trafikimi i paligjshëm” i cili duhet të ishte:“Organizimi, drejtimi dhe financimi i organizatave kriminale me qëllim trafikimin e paligjshëm të narkotikëve dënohet nga 10 deri në 20-vjet burg. Kjo pasi kultivimi, prodhimi apo fabrikimi janë veprime të kundraligjshme me anë të së cilave kryhet trafiku i paligjshëm”.

4- Korrupsioni i vazhdueshëm në të gjitha nivelet dhe sektorët në Shqipëri ka penguar aftësinë e qeverisë të adresojë si duhet problemin e trafikimit të lëndëve narkotike. Të ndalet korrupsioni në rradhët e strukturave doganore dhe antidrogës i cili favorizon trafikantët e drogës.

5- Me njësitë e zbatimit të ligjit duhet të zhvillohen trajnime të karakterit vazhdues për cështje të anti trafikimit për gjyqtarë, prokurorë dhe oficerë të policisë gjyqësore. Srukturat antidrogë duhet të pajisen me qentë antidrogë, aparate kontrolluese të bagazheve në pikat e kalimit doganor, të cilat do të ndihmojnë në stukturat antidrogë në veprimet e tyre.

6- Duhet organizuar një bashkëpunim midis strukturave antidrogë dhe SHISH, për të realizuar sa më shpjet mbledhjen e të dhënave përaktëse, dhe informimin e organeve procesuese përkatëse.

7- Duhet të ketë një kontroll më i madh për të gjitha bizneset dhe aktivitete tregetare pas të cilave shpesh fshihen veprime trafikimi të cilët përkrahen edhe nga mafia ndërkombëtare.

8- Forcat antidrogë duhet të kenë një kualifikim profesional për sa i përket formave dhe metodave të fshehjes së drogës nga trafikantët.Por gjithashtu këto forca të cilat do të marrin këtë trajnim dhe kualifikim profesional nuk duhet të rrezikojnë ndryshim në strukturë për shkak të ndryshimeve politike që ndodhin në vend.

9- Duhet vënë nën kontroll emigracioni ilegal i shtetasve, pasi një pjesë e mirë të tyre realizojnë trafikun e drogës.

10- Të verifikohen pasurimet e shpejta të personave të caktuar, pasuri të cilat

184

185

shprehen në formën e pallateve depozitave të mëdhe bankare apo shpenzimeve të mëdha.

11- Duhet të themelohet një fond i përgjithshëm për mbrojtjen e viktimave të trafikimit dhe riintegrimin e tyre duke përdorur asete të konfiskuara nga Gjykata e Krimeve të Rënda nga dënimi trafikantëve. Duke vlerësuar mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore mendojmë se duhet të përmirësohet ligji për riintegrimin dhe asistencën e viktimave pasi ato lënë qendrat e strehimit. Të përmirësohet identifikimi mbrojtja dhe shërbimet e specializuara për fëmijët e viktimave të trafikimit.

` 12- Një tjetër veprim shumë i rëndësishëm që duhet të ndërmarrim është rritja e ndërgjegjësimit për këtë çështje. Së pari, rritja e ndërgjegjësimit tek viktimat potenciale, vecanërisht, aty ku trafikantët e lëndëve narkotike janë aktivë. Së dyti, rritja e ndërgjegjësimit në rradhët e policisë, punonjësit e politikave sociale dhe oficerët e policisë gjyqësore për t’i formuar ata të trajtojnë në mënyrën e duhur problemin. Ky ndërgjegjësim mund të bëhet në forma të ndryshme.

13- Nje rekomandim tjeter i rendesishem eshte edhe ndryshimi i nenit 287 paragrafi 2 ne lidhje me perkufizimin e termave “pasoja te renda”, per autorizimin qe duhet t’i beje ligji aktit nenligjor. Perkufizimi rekomandojme te behet me akt nenligjor dhe te mbahet parasysh fakti qe te percaktohen shuma konkrete ne lidhje me demin e shkaktuar nga kryerja e vepres penale.

14- Nje rekomandim tjeter i rendesishem eshte edhe parashikimi i nje dispozite te re lidhur me intoksikimin e personit tjeter si nje veper e re penale ne Kodin Tone Penal.

15- Ne funksion te permiresimit te marrjes dhe pasqyrimit te te dhenave statistikore sugjerojme te permiresohet pasqyrimi i te dhenave ne Vjetaret Statistikore te Ministrise se Drejtesise.

Për ta mbyllur, krimi i trafikimit te lendeve narkotike në Shqipëri është një realitet i pakontestueshëm, më lejoni t'iu transmetoj një mendim që më vjen vazhdimisht në mendje. dmth që nuk ka zgjidhje magjike, perfekte për të luftuar këtë fenomen, por që as që bëhet fjalë që të hiqet dorë prej saj. Të gjitha institucionet shtetërore kanë dhënë kontributet e veta në efikasitetin e luftës kundër trafikimit. Kjo luftë do të vazhdojë dhe përparojë me guximin dhe vullnetin e përpjekjet e të gjithëve.

Ja pse ne besojmë se me një politikë efektive në nivel ndërkombëtar, në respekt të një bashkimi adekuat të të drejtave, të lirive dhe garancive që janë thelbësore për një shtet të së drejtës është e mundur të përcaktosh linjat e mëdha të një strategjie të luftës kunder lendeve narkotike e aftë për të arritur rezultatet më të mira.

185

186

ANEKS

Gjate vitit 2011, jane zhvilluar 28 trajnime per njesite antidroge ku jane trajnuar 190 oficere policie (150 oficere te antidroges + 4 te hetimit te asteteve kriminale + 15 te krimit ekonomik + 21 te operacioneve speciale), 4 mjeke te DPQ-ve dhe 5 prokurore375.

Nr Titulli i Kursit Kohezgjatja Vendi ku u zhvillua

Pjesmarres nga SKN

Donatore (nese ka)Ose bashkepunim

1 “Antikorrupsioni per punonjesit e policise te nivelit te mesem dhe te larte drejtues”

13.01.2011 SH.PushimitDurres

1 Plani Trajnimeve2011

2 Antikorrupsioni dhe Standartet Etike

18-20.01.201126.01-10.02.2011

Tirane 2 Plani Trajnimeve2011

3 “Lendet narkotike, njohja e tyre, vendet e prodhimit dhe menyrat e perdorimit, efektet qe japin dhe rruget kryesore te trafikimit”

15.02.2011 Qendra e Formimit PolicorTirane

24 Plani Trajnimeve2011

4 Seminar per hartimin e nje programi ne mbeshtetje te policimit ne komunitet ne Shqiperi

16.02.2011 Hotel Tirana 1 SIDA (Suedi)Policia e Shtetit

5 Ushtrim Trajnues per “dorezimin e kontrolluar te lendeve narkotike” ku moren pjese 8-shtete.

20.02– 11.03.2011

Kosove, Shqiperi

23(2 + SKN21 Op.Sp)

OSBE- Kosove.

6 Operacionet me agjente “nen mbulim” ose “te infiltruar”

06-18.03.2011 DurresShqiperi

4 Projekti Binjakezimit me SOCA-Britani

7 Antikorrupsioni dhe Standartet Etike

22-23.02.2011 Tirane 2 Plani Trajnimeve2011

8 Njohja e procedurave specifike lidhur me trajtimin e lendeve narkotike nga sekuestrimi deri ne asgjesim

11.03.2011 Qendra e Formimit PolicorTirane

12 Plani Trajnimeve2011

9 Njohuri mbi sistemin 21-29.03.2011 DPQ Tirane 10 UNODC

375Ketu nuk jane perfshire trajnimet e policise kufitare dhe ato te shkolles se pergatitjes se qenve te policise

186

187

“Petriarch MEMEX” DPQ BeratDPQ FierDPQ ElbasanDPQ Durres

10 Njohuri mbi sistemin “Petriarch MEMEX”

28-29.03.2011 Komisariati 3 12 Plani Trajnimeve2011

11 Kuptimi i te dhenave personale dhe mbrojtja e tyre

30.03.2011 Qendra e Formimit PolicorTirane

3 Plani Trajnimeve2011

12 Njohuri mbi sistemin “Petriarch MEMEX”

08-19.04.201108-09.06.2011

Qendra e Formimit PolicorTirane

11 Plani Trajnimeve2011

13 Menaxhimi i informatoreve dhe zhvillimi i hetimeve komplekse te zgjatura ne kohe

16-20.05.2011 MaqedoniShkup

1 Zyra FBI, BullgariShteti Maqedonas

14 Menaxhimi i informatoreve 1-2.06.2011 DPPSH 1 ICITAP15 Hetimi i trafikut te droges.

Kendveshtrimi policor, raste dhe zhvillimi i tyre.

6-8.06.2011 Qendra e Formimit PolicorTirane

20(1 SKN + 4 H.aseteve + 15 Kr.ek)

Projekti BinjakezimitMe Spanjen

16 Workshop, Kap.24, Drejtesia, Liria dhe Siguria

09.06.2011 Hotel MondialTirane

1 M.Integrimit

17 Kurs per marrjen e grades “Kryekomisar”

13-21.06.2011 Qendra e Formimit PolicorTirane

1

18 Trajnim Rajonal per Sistemin e paralajmerimit te Hershem per drogat e reja

14-15.09.2011 Hotel MondialTirane

1 EUEMCDDA

19 Mbrojtja e te dhenave gjate procesit te perpunimit te tyre ne sistemet e Policise Shtetit

19-20.09.2011 Qendra e Formimit PolicorTirane

8 Plani Trajnimeve2011

20 Njohja e drogave, zonat kryesore te prodhimit, rruget nderkombetare te trafikimit, trajtimi i drogave nga sekuestrimi deri ne asgjesimin e sigurte te tyre.

27.09.2011 Qendra e Formimit PolicorTirane

24 Plani Trajnimeve2011

21 Trajtimi dhe Kujdesi ndaj Personave me varesi nga drogat

13-14.10.2011 IPSH 4 mjeke te DPQ

UNODCPr.GLOK32

22 Seminar per shkembimi informacionit me EUROPOL

28.10.2011 DPPSH 1 EUROPOL

23 Per perdorimin e modulit elektronik ADAM

07.11.2011 DPPSH 11 DPPSH

187

188

24 Ceshtje qe lidhen me hetimin e krimeve

14-16.11.2011 DPQ Korce 1 Pr.BinjakezimitAL2009-IB-JH-03

25 Seminar Shqiperia dhe Europol, rjjeti informacionit

24.11.2011 Hotel TiranaTirane

10 EU, EUROPOL,DPPSH etj

26 Trajnim i perbashket me Prokurorine ”Kontrollet dhe Sekuestrimet, llojet e tyre dhe procedurat qe zbatohen gjate procesit te hetimit”

25.11.2011 Qendra e Formimit PolicorTirane

7(2 SKN + 5 prokurore)

Plani Trajnimeve2011

27 Perdorimi i te dhenave biometrike

09.12.2011 DPPSH 2 ICITAP

28 Perpunimi i te dhenave personale ne Sektoret e Zbatimit te Ligjit.

13.12.2011 Hotel TiranaTirane

1 Plani i Trajnimeve 2011 dhe FIIAPP

Analizimi i informacioneve dhe intensifikimi i punes per goditjen e rrjeteve te trafikut e shperndarjes se drogave, ne bashkepunim me prokurorine dhe partneret nderkombetare;Gjatë vitit 2011 në përgjithësi te gjithe treguesit per luften kunder droges kane patur rritje.

Gjate vitit 2011, jane evidentuar te dhenat statistikore te meposhteme:

Lloji NrRaste

Zbuluar

Sasia Autore

Arr/Ndal

GjLire

Kerkim

Heroine 97 96 21 kg e 409.2 gr 144 122 20 1Metadon 1 1 1 gr 2 0 2 0Kokaine 37 37 2 kg e 196.6 gr 57 47 10 0Marijuane

503 478 7695 kg e 658.8 gr

734 543 166 25

Hashish 2 2 32 kg e 210.5 gr 2 2 0 0Vaj Hashishi

2 2 1kg e 584.2 gr 3 3 0 0

Fara Kanabis

9 8 2 kg e 351.1 gr 14 6 2 6

Perzieres

2 2 24 kg 183.9 gr 6 6 0 0

 Totali 653 626   962 729 200 33

188

189

Gjate vitit 2010 jane evidentuar keto te dhena statistikore:

LlojiRaste

Zbuluar Sasia

Autore

Arr_Nda

Gj_Lire

Kerkim

Heroine 101 10115 kg 518.5

gr 171 149 17 5Metadon 2 2 31.4 gr 3 1 2 0

Kokaine 42 423 kg 268.9

gr 64 51 9 4

Marijuana 380 3597304 kg 805.8 gr 559 415 102 42

Fara Kanabis 2 2 3 kg 44.8 gr 2 2 0 0Substanca Perzieres 6 6 44 kg 105 gr 13 13 0 0

SHUMA 533 512   812 631 130 51

Krahasuar me te njejten periudhe te vitit 2010 eshte rritur me 22.5 % numri i rasteve te kapjeve te lendeve narkotike; eshte rritur me 18.5 % numri i autoreve te veprave penale ne fushen e droges; eshte rritur me 15.7 % numri i autoreve te arrestuar apo ndaluar si dhe eshte ulur me 39.2 % numri i autoreve te larguar ne drejtim te paditur.

2010 2011

533653

512626

812962

631730

Nr. V.Penale Nr. V.Penale te zbuluara Nr. Autore Nr. Autore te arrestuar

Persa i perket sasive te lendeve narkotike te sekuestruara, eshte vene re nje rritje e sasise : Heroine (+38 %); Marijuane (+5.4 %) si dhe nje renie e sasise : Kokaine (-32.8 %).

189

190

Gjate vitit 2011 :

Jane goditur 48 grupe kriminale të trafikut dhe shpërndarjes së lëndëve narkotike me 216 persona të proceduar penalisht376.

Grupe kriminale te goditura

Viti 2010 Viti 2011

Nr grupeve Nr personavete arrestuar Nr grupeve Nr personave

te arrestuar

47 223 48 218

Jane realizuar me sukses 49 operacione duke zbatuar teknikat speciale të hetimit.377

Numri i Operacioneve ku jane perdorur Teknikat Speciale Hetimore

Viti 2010 Viti 2011

48 49

376 Ne te njejten periudhe te vitit te kaluar jane goditur 47 grupe kriminale me 223 persona te proceduar penalisht.377 Ne te njejten periudhe te vitit te kaluar jane realizuar 48 operacione te tilla

190

191

Opreracione nderkombetare ne kuader te bashkepunimit378

Operacionet Nderkombetare379

Viti 2010 Viti 2011

Nr ShtetetPersona tearrestuar

ne ShqiperiNr Shtetet

Persona te

arrestuarne

Shqiperi

34

17 me Italine6 me Gjermanine3 me Kosoven2 me SHBA2 me Hollanden1 me Malin e Zi1 me Danimarken1 me Suedine1 me Zvicren

62 29

16 me Italine4 me Gjermanine2 me Zvicren1 me SHBA1 me Spanjen1 me Francen1 me Belgjiken1 me Sllovenine1 me Kosoven1 me SELEC(5 shtete ballkan)

42

378 Gjate te njejtes periudhe te vitit te kaluar jane realizuar 34 operacione nderkombetare me 62 persona te proceduar penalisht ne vendin tone.379 Pervec goditjeve intensive te grupeve kriminale te trafikimit te narkotikeve, nje rol efektiv ne keto rezultate ka patur edhe funksionimi mjaft i mire i Qendres Nderinstitucionale Operacionele Detare e cila eshte e pajisur me nje staf te specialisuar dhe me pajisjet nga me modernet per te interceptuar, ndjekur e goditur rastet e trafikimit nepermjet detit. Per vitin 2011 jane 2 raste te tilla, ku njeri rast perfundoi me sekuestrimin e 1.5 ton marijuane dhe mjetit lundrues ndersa tjetri coi ne sekuestrimin e 431 kg marijuane dhe sekuestrimin e mjetit lundrues.

191

192

BIBLIOGRAFIA

Libra dhe botime

1. Prof. Dr. I.Elezi, Prof.Dr. S. Kacupi. Prof. Ass.Dr M.Haxhia, Komentari i KoditPenal (pjesa e pergjithshme) Tirane 2009 (azhornuar e plotesuar me shtesat dhe ndryshimet e bera me reformat ligjore te viteve 2001, 2003, 2004, 2008 si edhe me praktiken gjyqesore) 2. Prof.Dr. I. Elezi, "E drejta penale e Republikes se Shqiperise", Tirane, 20023. I. Elezi, “E drejta Penale Pjesa e Posaçme”, Tiranë 20054. Islami H., Hoxha A., Panda I., “Procedura Penale”, Botimet Morava, Tirane 20105. V. Hysi “Kriminologjia”, Tiranë, 2006,6. Nj. Shtino “Psikiatria Ligjore”, 2005, 7. Sh. Muca “E Drejta Penale- Pjesa e Pergjithshme” Tirane, 2007 8. Prof. Dr. S. Begeja “Kriminalistika” Tirane 1997 9. Elezi, I., dhe Hysi, V., “Politika Penale”, PEGI, Tiranë, 2006 10. Muçi, Sh., “E drejta Penale Pjesa e Përgjithshme”, Tiranë 2007,11. Prof.Dr. V. Hysi “Hyrje ne kriminologji dhe penalogji” Tirane 20012. S. Kaçupi “Tentativa”, Tiranë, 2007,13. Elezi, I. Mendimi Juridik Shqiptar Tiranë 1999 14. Elezi, I. Zhvillim historik i legjislacionit Penal në Shqipëri Tiranë 199715. R. Hallit, "Kriminologjia”, Kosovë, 2002,16. S. Vranica, "Narkomania", Kosovë, viti 2003,17. I Salihu, “E Drejtë Penale” Pjesa e Posaçme Prishtine, 200918. I. Salihu “E Drejta Penale Pjesa e Pergjithshme” Prishtine, 2008 19. Prof.Dr.I.Salihu “Vrasjet ne Kosove” Prishtine 1987, 20. Prof.Dr I. Saliu “E Drejta e Penale per te Mitur” Universiteti i Prishtines, 200521. Prof.Dr. I. Salihu, “E drejta penale” Pjesa e pergjithshme prishtine 199522. R. Halili, Kriminologjia me Penalogji, Prishtine 199523. L. Sokoli, “Droga”, Tirane, 1999.24. I. Salihi, “E Drejta Nderkombetare Penale” LEOPRINT Prishtine, 2005.25. D. Gomien “Liria nga legjislacioni penal prapaveprues” Tirane, 2009 26. C. Vasev, Hyrje ne ceshtje kriminale dhe toksimanise dhe te varshmerise, “Punime te zgjedhura”, Beograd 1976

192

193

27. Prof. Dr. R.Halili “Aspekti juridik dhe kriminologjik i alkoolizmit dhe narkomanise” Prishtine 1984 28. U. Guerini, “Il Dirito Dell’ Unione Europea” Torino, 2008 29. B. Ujkaj “Dënimet në të drejtën penale të Shqipërisë” Prishtinë, 200630. E. Lala Kanuni i Leke Dukagjinit ( ne zonen e Pukes) doreshkrim 198031. Shtjefan Kostadin Gjecovi. Kanuni i Leke Dukagjinit, Tirane 1993.32. V. Latifi “Kriminalistika” Prishtine 2001 33. Dr. M. Milutinivic, “Kriminologjia” Beograd, 197334. V. Kambovski “E drejta Penale ne Maqedoni”, Shkup, 200735. D. Mecani “Vepra Penale e Trafikimit te Femrave”, “Maluka” Tirane 2006.36. Prof. A. Dida, “Patologjia shoqerore e te miturve te Kosove” Prishtine 1966 37. Prof.Dr. S.S.Vranica, “Narkomania problem medico-social me theks te posacem ne mesin tone” Prizren 1/1994 38. E. Xhuvani “Legjislacioni shqiptar dhe europian mbi terrorizmin”, “E drejta Parlamentare dhe Politikat Ligjore” Tirane 2008. 39. R. Nurbojes, "Droga ne I STOP", Kosovë 1996, 40. R. Nurboja “Droga ne Kosove-Stop”, Peje 199641. V. Kusecic “Keqperdorimi i drogave” Zagreb 1990,42. R.Halili, “Aspektet juridike dhe kriminologjike te alkolizimit dhe narkomanise” Arnaudovsi Ljupce, Predavanja po socijalnu patollogiju, Shkup, 1983, 43. R. Saviano “Gomorra” Botim Italian 44. F. Wiviano “The empire of Crime” Bruksel 1995,45. Z. Aleksic, “Kriminalistika” Beograd 198746. W. Pietrzik, “Der International, Rauchgifthandel” Wiesbaden, 1980, 47. K. P. Mohika, “Corruption in the political system of Culumbia” B. Aeries, 199648. Dr. Jovan Bukelic, “Narkomania dhe te rinjte”, Beograd, 1970, 49. Dr. Damjan Savic, Droga i maladi, Novi Sad 1975, 50. Dr. J.Bukelic, “Narkomania e te rinjve, Kriminogenu znacaj narkomanije” Beograd, 1970, 51. Morrison V (April 1989). "Psychoactive substance use and related behaviours of 135 regular illicit drug users in Scotland". Drug Alcohol Depend 23 (2): 95–101.52. Mr. M Nicovic, Drogat dehese-kompani multinacionale e kriminalitetit, Beograd 1990, 53. Robert Fabijani, “Rruget e droges” Rome date 06.07.199554. Bruno, 1991, "I malati di droga", Milano, Sperling&Kupfer Editori55. K. Bicaj, Narkomania sot dhe parandalimi i saj, SHPLN-se Prishtine 1997, 56. Prof.Dr. I. Dedushaj, e te tjeret, “Aids_sida semundje qe vret” kryqi i kuq i Kosoves, Prishtine 1998 57. M. Eliot, “Krimi ne shoqerine bashkekohese” 1962 58. Dr. B. Einser “E drejta familjare” Zagreb 1950 59. K. Bicaj. “Narkomania sot dhe parandalimi i saj” Prishtine 1997, SHPLN-se biblioteka “Spektri”60. M.Millutinovic, “Politika kriminale”, Prishtine 1987(Perkthim), 61. Dh. Dhima “E drejta Kushteuese e Republikes Popullore te Shqiperise” Tirane Botimi nr. 5 1963. 62. S. Obradovic, “Ceshtja e opiumit” 1932

193

194

63. S. Kacupi “Te Drejtat e te Dyshuarve dhe te Pandehurve ne Procesin penal ne Europen Juglindore” Romania, 64. Manual mbi “Parandalimi i konfliktit te interesave ne pushtetin vendor” Inspektoriati i Larte i Deklarimit te Pasurive Tirane, Shtator 200965. Broshura nr. 5 “Europianizimi i se Drejtes Penale” Tirane 200766. Dr.Ljubisa Grlic, Halucinogena sredstva, Farmacceutin glasnik, nr.27,67. Prof. M. Nishori e te tjere “Narkomania dhe te rinjte” botim i vecante SHPLN 199668. S. Blakaj,"Rehabilitimi dhe integrimi i narkomaneve", "Botim i vecante”. Roli i shkolles dhe familjes ne parandalimin e narkomanise", Prishtine 1996,69. J. Niklas dhe A. Kotsadam "Ligji dhe Ekonomia e Skllavërisë Seksuale Ndërkombëtare”:70. Jakobsson, Niklas dhe Andreas Kotsadam "Ligji dhe Ekonomia e Skllavërisë Seksuale Ndërkombëtare”, 200971. M. Florio dhe J. Susini, Secrets de la drogue, “Hachete” Paris 196472. O.Peric, Parandalimi i keqperdorimit te pijeve narkotike ne planin nderkombetar, Zbornik IKSI, Beograd 197473. Ligjet e Prostitucionit dhe Trafikimi për Shfrytëzim Seksual," Working Papers in Economics 458, Göteborg University, Department of Economics., 2010

Kode ligje akte nenligjore dhe Konventa

74. Kodi Penal i Republikes se Shqiperise75. Kodi i Procedurës Penale të Republikës së Shqipërisë76. Kodi Penal i Zogut77. Kodi Penal i vitit 195278. Kodi Penal i vitit 197779. Kodi Penal i Kosovës80. Kodi i Procedurës Penale te Kosovës,81. Kodi Penal Gjerman82. Kodi Penal Italian83. Kodi Penal Grek84. Kodi Penal Francez85. Kodin Penal te Kosoves

86. Ligji Nr. 8723, dt.26.12.2000, “Për aderimin e Republikës së Shqipërisë në Ligji Nr. 8722 “Për aderimin e Republikës së Shqipërisë në Konventën e OKB-së kundër trafikut të paligjshëm të drogave narkotike dhe lëndëve psikotrope”87. Ligji Nr. 7975, dt. 26.07.1995, “Për barnat narkotike dhe lëndët psikotrope”88. Ligji Nr. 9271, dt. 09.09.2004, “Për disa shtesa dhe ndryshime në Ligjin Nr.7975, dt.26.07.1995, “Për barnat narkotike dhe lëndët psikotrope”89. Ligji Nr.9284, dt.30.09.2004, “Për parandalimin dhe goditjen e krimit të organizuar” 90. Ligji Nr. 8750, dt.26.03.2001 “Për parandalimin dhe luftën ndaj trafikut të

194

195

substancave narkotike ose psikotrope”91. Ligji Nr.8619, dt.17.05.2000 “Për parandalimin e Pastrimit të Parave”92. Ligji Nr. 7815 dt 20.04.1994 "Per barnat”93. Ligj Nr.10193, datë 3.12.2009 “Per marredheniet juridiksionale me autoritetet e huaja ne ceshtjet penale” 94. Ligji Nr.10 173, datë 22.10.2009 ”Per mbrojtjen e deshmitare dhe bashkepunetoreve te drejtesise”, i ndryshuar.95. Ligj Nr.8722, datë 26.12.2000 “ Per aderimin e Republikes se Shqiperise ne "Konventen e Kombeve te Bashkuara Kunder Trafikut te Paligjshem te Drogave Narkotike dhe te Lendeve Psikotrope" 96. Ligji nr. 9901 date 14.04.2008 “Per Tregtaret dhe Shoqerite Tregtare”. 97. Ligji nr.8269, datë 23.12.1997 “Për Bankën e Shqipërisë, i ndryshuar dhe ligjit nr. 9662, datë 18.12.2006, “Për bankat në Republikën e Shqipërisë” i ndryshuar.98. Ligji nr.10 191, datë 3.12.2009 “Per ratifikimin e Marreveshjes Ndermjet Keshillit te Ministrave te Republikes se Shqiperise dhe Keshillit te Ministrave te Bosnjes dhe Hercegovines per Bashkepunimin ne Luften Kunder Krimit, Vecanerisht Terrorizmit, Trafikimit te Paligjshem te Drogave dhe Krimit te Organizuar”99. Vendim i KM Nr.520, dt.27.05.1993 “Për krijimin e Komitetit Kombëtar për Luftën Kundër Drogës”100. Vendim i KM Nr.112 dt. 19.021998, “Për krijimin dhe funksionimin e shërbimit të luftës kundër drogës”.101. Vendim i KM Nr.412, dt.20.05.1995 “Për barnat narkotike dhe lëndët psikotrope”.102. Vendim i KM Nr.12 Date 5.1.1998 ”Per miratimin ne parim te propozimit per lidhjen e marreveshjes se ekstradimit ndermjet Qeverise se Shqiperise dhe Qeverise Maqedonase”.103. Udhëzim Nr.9, Për parandalimin e pastrimit të parave dhe luftën kundër financimit të terrorizmit në sistemin doganor.104. Konventa e OKB-së mbi drogat narkotike e ndryshuar nga protokolli i vitit 1971, për ndryshimin e konventës së vetme mbi drogat narkotike të vitit 1961.105. Konventa e OKB-së kundër trafikut të paligjshëm të drogave narkotike dhe lëndëve psikotrope.106. Konventa e Vjenes e vitit 1971 per substancat psikotrope107. Marreveshja anglo-kineze e vitit 1908 dhe Ligji mbi kontrollin e opiumit "Harrison anti narkotic ACT".

Vendime dhe praktika gjyqesore

108. Vendimi i Gjykates Kushtetuese Gjermane BVerfGE 23, 191 (Dientstflucht)109. Vendim Unifikues i Gjykatës së Lartë nr. 154 datë 15.04.2000 “Për shuarjen e dënimit për veprën penale të prodhimit dhe shitjes së lëndëve narkotike dhe kalimit të paligjshëm të kufirit”. 110. Vendim Unifikues i Gjykatës së Lartë nr.1 datë 27.3.2008 “Kryerja e veprës penale të prodhimit dhe shitjes së lëndëve narkotike”.111. Vendim Unifikues i Gjykatës së Lartë nr.5 datë 10.10.2002 “Njohja e vendimit penale të Gjykatës së Apelit Selanik”.

195

196

112. Vendim Unifikues i Gjykatës së Lartë nr.1 datë 16.4.2004 “Kryerja e veprës penale të trafikimit të femrave për prostitucion”.113. Vendim Unifikues i Gjykatës së Lartë nr.1 datë 16.4.2004 “Kryerja e veprës penale të trafikimit të femrave për prostitucion”.114. Vendimi i Gjykatës së Vlorës nr. 43 datë 27.03.2004.115. Vendimet e Gjykates Kushtetuese Federale Gjermane, E drejta per t’iu drejtuar gjykates116. Vendmi nr. 16 datë 20.03.2007 i Gjykatës së Krimeve të Rënda 117. Vendimi i Gjykates Kushtetuese te Repblikes se Shqiperise Nr. 41, datë 29.12.2005 118. Vendimi nr.327, datë 28.05.2004 të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë. 119. Vendimi i Gjykates Kushtetuese te Repblikes se Shqiperise Nr. 14, datë 17.04.2007 120. Vendimi nr.295, datë 12.5.2006 të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë121. Vendimit te Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë nr.1, datë 26.3.2002

MEDIA

122. “Fjala Jone” gazete Nr 1, dt.27.07.1994 “Narkomania ne Kosove dhe ne diaspore”123. “Koha Ditore” Prishtine dt.26.06.1998 K. Bicaj “Njezet e gjashte Qershori Dita e luftes kunder narkomanise” 124. “Telegraf” gazete e dates 23.08.1998125. “Koha Ditare”, Prishtina, 26.06.1998, K.Bicaj126. “Gazata Shqiptare”, dt.13.01.1998 A. Arifi, “Shqiperia toke pjellore e droges”. 127. “Koha” date 09.03.1994, Prishtine, 128. “Politika ekspres” 1993129. “Rilindja’ te dates 26.06.1988130. “Tanjug”, Klipings servis, Beograd, 03.03.1990131. “Borba”, dt.24.11.1994132. “Rilindja+Bujku”, 30.03.1998 K. Bicaj “Narkomania problem bashkekohor i mbare njerezimit” 133. “Rilindja” dhe “Bujku” Prishtine 26.06.1997 K. Bicaj “Shekulli i droges apo vrasje ne distance”134. “The economist” reviste dt.12.09.1997135. "Koha ditore" gazete,"Mafia shqiptare eshte me brutalja ne bote", e dt. 02.6.2005136. “Deutche Welle” Arkiv, Keln Maj 1996 dhe te emisioneve informatike te po kesaj agjensie dhe Nentor 1996137. “Ekxpres Politika” gazete Bgd, date 06.10.1993138. “Social Patology” New York 1942139. ”Dejli Telegraf” info date 29.03.1998140. “The New York Times” J. Seper, “Kolumbia dhe prodhimtria e droges”141. “Tajm”, Revistae, A. Stemli, deshmitar, Tetor 1986, 142. “Albania” gazeta Tirane dt. 03.11.1997

196

197

143. “L’espresso” gazete Rome dt.21 dhe 22 .11.1994144. “K.Ditore” gazete Prishtine 26.06.1998 K. Bicaj145. “The Ekonomist”Londer dt.12.09.1997146. “Shkendija” Revista Arsimore, Petagogjike, Shoqerore, Prishtine 1993147. “Kultura”, Dr.M Antinijevic dhe te tjere, Narkomania dhe te rinjte, 1971

FAQE

http://www.bundesjustizamt.de.http://www.scribd.com.http://www.md-ks.org/.http://www.legifrance.gouv.fr."Drug-Related Crime - Factsheet - Drug Facts". Whitehousedrugpolicy.gov. http://www.whitehousedrugpolicy.gov/publications/factsht/crime/index.html.."UN report puts world's illicit drug trade at estimated $321b". Boston.com. June 30, 2005."Progess in Mexico drug war is drenched in blood". Associated Press. http://www.newssafety.org/index.php?option=com_content&view=article&id=12194:progress-in-mexico-drug-war-is-drenched-in-blood&catid=345:mexico-security&Itemid=100298. World Drug Report - Global Illicit Drug Trends."Drug money saved banks in global crisis, claims UN advisor". The Guardian (London). http://www.guardian.co.uk/global/2009/dec/13/drug-money-banks-saved-un-cfief-claims."Results from the 2005 National Survey on Drug Use and Health: National Findings". http://oas.samhsa.gov/nsduh/2k5nsduh/2k5Results.htm. Retrieved 29 October 2010."Youth Risk Behavior Surveillance - United States, 2005". Cdc.gov. http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/ss5505a1.htm. Retrieved 2008-10-17."Trends in Availability of Drugs as Perceived by Twelfth Graders". http://www.monitoringthefuture.org/data/05data/pr05t13.pdf. Retrieved 29 October 2010."Active State Medical Marijuana Programs - Alaska". http://norml.org/index.cfm?Group_ID=3391. Retrieved 29 October 2010.

RAPORTE

148. Raport i OSBE mbi vlerësimin e zbatimit të politikave Anti-trafikim për vitin 2009.149. Raport i Zyrës së Kombeve të Bashkuara Mbi Drogat dhe Krimin në Konferëncën “Reagimi ndaj trafikimit të qenieve njerëzore”, Hagë, Hollandë 2009. 150. Raporti Vjetor të vitit 2010 të Departamentit të Shtetit 151. Raporti Vjetor i vitit 2009 i Prokurorisë së Përgjithshme, Tiranë, 2009 152. Raporti Vjetor i Sektorit te Luftes Kunder Droges Ministria e Brendeshme 2011 153. Raporti i Observatorit Gjeopolitik per Droga (OGB) “Observatoire Geopolitique dos drogues”, (Raporti i zyres se Parisit per vezhgimin e qarkullimit te droges)154. Raporti i “Aministi International” për matjen e korrupsionit në Shqipëri, Tiranë,

197

198

2009.155. Raporti i Departamentit të Shtetit për Trafikimin e Qenieve njerëzore për vitin 2010156. Raporti i Departamentit të Shtetit për Trafikimin e Drogave për vitin 2010157. Raporti i Komisionit Europian për vitin 2005 dhe “Albania 2009 progress Report”.Report on Ilicit drug Traffiving, U.S. Gov. 1999 Syrvey on Yugoslav Security, Federation of American Scientists 1998158. Raporti vjetor të Shkollës së Magjistraturës, për vitin 2009, Tiranë 2010 159. Raporte periodike të CEPEJ (Komisionit Europian për Eficencën në Drejtësi)Report of the Asian Multicity Epidemiology Workgroup. Eds. Navaratnam V and Bakar A.A., 151-l 60.160. Report 2006 The State of the Drugs Problem in Europe, EMCDDA, Luxembourg.161. Protokolli i adoptuar nga Kombet e Bashkuara Për Parandalimin, Shtypjen dhe Ndërshkimin e Trafikimit të Personave Vecanërisht të Grave dhe Fëmijëve i njohur si Protokolli i Palermos. 162. James Michael, “Privacy and Human Rights”, UNESCO 1994 163. European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA), 2006. Annual Joutsen M, “The european union and cooperation in Criminal Matters: The Search for balance, nr. 25, viti 2006, f 41.164. The international control of narcotic grugs, nga Sherbimi Informativ i KB Dhjetor 1959165. Analizë vjetore të punës për vitin 2009 nga Gjykata e Krimeve të Rënda166. Vjetari Statistikor 2007, Tiranë 2008167. Us Departament of Justice DEA 1991

Srategji, Monitorime dhe leksione dhe koferenca

168. “Strategjia Kombëtare e Luftës kundër Trafikimit të Qenieve Njerëzore 2008-2010” botim i Zyrës së Koordinimit Kombëtar, për luftën kundër trafikimit të qenieve njerëzore, Tiranë, 2008. 169. Strategjia Kombëtare kundër Trafikut të qënieve njerëzore 2006 Ministria e Rendit Publik Niaz, K (1998). Drug Abuse Monitoring System in Rawalpindiislamabad. Lavelle TL, Hammersley R, Forsyth A (1991). "The use of buprenorphine and temazepam by drug injectors".170. Sakol MS, Stark C, Sykes R (April 1989). "Buprenorphine and temazepam abuse by drug takers in Glasgow--an increase"171. Leksioni juridik, “Administrat bashkekohore” Bgd, 1964 172. Baumevieille M, Haramburu F, Bégaud B (1997). "Abuse of prescription medicines in southwestern France".173. Hammersley R, Cassidy MT, Oliver J (July 1995). "Drugs associated with drug-related deaths in Edinburgh and Glasgow, November 1990 to October 1992174. Forsyth AJ, Farquhar D, Gemmell M, Shewan D, Davies JB (May 1993). "The dual use of opioids and temazepam by drug injectors in Glasgow (Scotland)". 175. Chapleo, C-B., Reisinger, M. and Rindom, H. (1997). European update. Research & Clinical Forums Chatterjee A, Uprety L, Chapagain M, Kafle K (1996). "Drug abuse in

198

199

Nepal: a rapid assessment study"176. Murillo, Luis E. (1995). The Noriega Mess: The Drugs, the Canal, and Why America Invaded. 1096 pages, illustrated. Berkeley: Video Books.177. Harton B. Paul, The sociology of Social Problems, New Jersey Printice-Hall, Inc, 1991178. Joutsen M, “The european union and cooperation in Criminal Matters: The Search for balance, nr. 25, viti 2006, 179. S. Bushati “Enterpreneurship and management challenges in transition”botuar ne 180. Konferencen Nderkombetare te organizuar nga Universiteti “Luigj Gurakuqi”, Dhjetor 2009.

Revista Shkencore

181. Tribunë Juridike, viti 2006, nr. 63, A. Luarasi “Zbulime në shkencat filizofike, antropologjike dhe juridike” 182. Tribunë Juridike, viti 2005 nr.55, V. Ikonomi “Biometria si Metodë Identifikimi” 183. Tribunë Juridike, viti 2007, nr.72, S. Meksi “Pamje mjeko-ligjore të kequshtrimit professional mjekësor” 184. Tribunë Juridike, viti 2004, nr. 46, I. Saliu, “Kodi Penal i Kosovës – Akt me Rëndësi Historike, Juridike, Politike dhe Shtetërore”, 185. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 55, H. Vukaj “Trafikimi i të Miturve”, 186. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 56, E. Thomai “Krimet në Kibernetikë” 187. Tribunë Juridike, vitit 2005, nr. 56, Sh. Kokona “Teoritë mbi Krimin dhe Kriminelët” 188. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 57,N. Jaho, I. Hoxha “Prokuroria Jashtë Tutelës”, 189. Tribune Juridike, nr. 76, 2009, S. Nushi “Shoqërimi i Personave ne zyrat e Policisë së Shtetit”, 190. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 57, G. Brahimllari “Kallzimi Penal Deklarimi në Fazën e Hetimeve Paraprake dhe Kundërshtimi i Dëshmisë”, 191. Jeta Juridike nr. 2 Tirane, Dhjetor 2009, A. Anastasi “Mekanizmat e demshperblimit te viktimave te trafikimit të qënieve njerezore dhe rendesia e forcimit te tyre”192. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 57, S. Nushi “Si Shkelen të Drejtat e Kushtetuese të Shtetasve Nëpërmjet një Vendimi” 193. Tribunë Juridike, viti 2004, nr. 46, S. Mëneri, “Mbi Kriteret Bazë të Korrupsionit”, 194. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 57, I. Elezi “Vepër me vlera teorike, pedagogjike dhe praktike”,195. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 57, H. Bano “Odisea e plotësimit të ligjit “Për të drejtat dhe trajtimin e dënuarve me burgim”, 196. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 53, R. Gashi “Disa karakteristika të ekzaminimit të dënimit me burgim”, 197. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 52, H. Hysa “Të drejtat e të dënuarve dhe mbrojtja e tyre”198. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 52, S. Mëneri “Shënime për politikën ligjore”, 199. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 53, Sh. Kokona “Krimi Urban – politikat e parandalimit”

199

200

200. Tribunë Juridike, viti 2007, nr. 68, U. Manja “Fillimi I çështjes penale—veprim procedurial me rëndësi për hetimin”201. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 52, I. Stefa “Përsëri mbi dëshminë e rreme” 202. Tribunë Juridike, viti 2007, nr. 68, G. Ternova “Interpretime Gjyqësore për gjykimin e shkurtuar”203. Tribunë Juridike, viti 2007, nr. 68, E. Deraj “Të drejtat dhe detyrat e ekspertit dhe kryerja e ekspertimit”, 204. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 53, E, Thomai “Përdhunimi në optikën e jurisprudencës feministe”205. Tribunë Juridike, viti 2007, nr.68,L. Veliqoti “ Rreth pyetjes se të pandehurit” 206. Tribunë Juridike, viti 2006, nr. 63, H. Ligori “”Për të vertetën në procesin penal”, 207. Tribunë Juridike, viti 2006, nr. 63, Sh.Kokona “Teoria e Provave sipas ligjit shqiptar”208. Tribunë Juridike, viti 2006, nr. 63, H.Bano “Përsëri Rreth Daljes nga Burgu” 209. Tribunë Juridike, viti 2007, nr.64, J. Dhrami “Rreth revokimit të shuarjes së masave të sigurimit personale”210. Tribunë Juridike, viti 2006, nr. 63, E. Myftari “Kriminalistika dhe Interneti”211. Tribunë Juridike, viti 2007, nr.64, S. Ibi “Për provat në procesin penal”212. Tribunë Juridike, viti 2007, nr.64 J. Dhrami “Rreth revokimit dhe shuarjes së masave të sigurimit personal”, 213. Tribunë Juridike, viti 2007, nr.64, H. Bano “Lirim i parakohshëm” 214. Tribunë Juridike, viti 2007, nr.64, N. Sakolar “Vija Ndarëse midis torturës dhe mizorisë”, J. Tierney “Trafikim apo Shërim?” Tribunë Juridike, viti 2007, nr.64.215. Tribunë Juridike, viti 2007, nr.72, G. Brahimllari “Kallzimi penal dhe deklarimi në fazën e hetimeve paraprake” 216. Tribunë Juridike, viti 2008, nr.72, J. Erik Sandlie “Një përvojë norvegjeze për riedukimin” 217. Tribunë Juridike, viti 2008, nr.72.Sh. Kokona “Parime të Përgjegjësisë Kriminale”, 218. Tribunë Juridike, viti 2008, nr.72 I. Elezi “Pasurimi i shkencës sonë juridike me një disiplinë të re”, 219. Tribunë Juridike, viti 2008, nr.73. P. Naks “Rëndësia e zbatimit të masave alternative në perspektivën europiane” 220. Tribunë Juridike, viti 2008, nr.72, A. Nepravishta “Bazat e së drejtës së fëmijëve në legjislacionin ndërkombëtar” 221. Tribunë Juridike, viti 2008, nr.73, J. Dhrami “Raportet proceduriale midis prokurorit më të lartë dhe atij më të ulët” 222. Tribunë Juridike, viti 2008, nr.73, Sh. Kokona “Thashethemi (dëshmia indirekte)”, 223. Tribunë Juridike, viti 2008, nr.73, S. Begeja “Kontribut i vyer në lëmin e jurisprudencës” 224. Tribunë Juridike, viti 2008, nr.70, A. Ramlak “Fenomenet transcendentale te deliktet e gjakut” 225. Tribunë Juridike, viti 2008, nr.70 R. Balla “Mbrojtja e dëshmitarit në procesin penal”, 226. Tribunë Juridike, viti 2008, nr.71, M. Çano “Marrja e procesverbaleve të procedimeve të tjera në proceset penale”227. Tribunë Juridike, viti 2008, nr.71, G. Brahimllari “Vendimi penal i huaj dhe parimi

200

201

“ne bis in idem” 228. Tribunë Juridike, viti 2006, nr. 63 H. Ligori “Për të vertetën në proçesin penal”,229. Tribuna Juridike, Nr. 42/2003 Stefa, I “Trafikimi i njerëzve dhe skllavërimi i viktimave”, 230. Tribunë Juridike, viti 2004, nr. 46, I. Saliu, “Kodi Penal i Kosovës – Akt me Rëndësi Historike, Juridike, Politike dhe Shtetërore”, 231. Jeta Juridike nr. 2 Tirane Dhjetor 2005 A. Vokshi “Nuk ka veper penale nuk ka denim pa ligj” 232. Tribunë Juridike, viti 2007, nr. 68, U. Manja “Fillimi i çështjes penale—veprim procedurial me rëndësi për hetimin” 233. Jeta Juridike nr. 1 Tirane Mars 2009 H. Islami “Ekzekutimi i denimeve alternative dhe sherbimi i proves” 234. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 57 Jaho, I. Hoxha “Prokuroria jashtë tutelës” 235. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 53 Y. Myrtja “Funksionimi I Prokurorisë dhe Garancitë Kushtetuese dhe Ligjore që Gëzojnë Prokurorët në Detyrë”, 236. Jeta Juridike nr. 1 Tirane Mars 2009 H. Ligori “Per kuptimin e tentatives ne trafikimin e lendeve narkotike dhe te armeve”.237. Revista nr.41 Tiranë 2007 Balla R, “Reagimi ligjor ndaj terrorizmit sipas legjislacionit ndërkombëtar dhe shqiptar”, “E drejta Parlamentare dhe Politikat Ligjore”, 238. Shtëpia Botuese “Arbëria 07” Tiranë 2010, Canaj, E, Bana dhe S., “E drejta e Bashkimit Europian”, 239. Botimet “Morava”, Tirane, 2009 Z. Poda “Krimi i organizuar transnacional- Sistem dhune dhe Pushteti” 240. Jeta Juridike nr. 1 Tirane Mars 2009 M. Llaci “Probleme te provokimit ne blerjen e stimuluar te lendeve narkotike” 241. Jeta Juridike nr. 1 Tirane Mars 2009 H. Islami “Ekzekutimi i denimeve alternative dhe sherbimi i proves” 242. Tribunë Juridike, 2005 E. Aliu “E drejta Penale Romake në Fjalimet Gjyqësore të Ciceronit”,243. Tribune Juridike, vitit 2004, nr. 46, H. Bano “Ekzekutimi i Vendimeve Penale me Burgim” 244. Tribunë Juridike, viti 2004, nr. 46, S. Nushi “Mbrojtja me Avokat e Personit gjatë Kohës së Shoqërimit, Ndalimit ose Arrestimit në Flagrancë”, 245. Tribunë Juridike, viti 2004, nr. 47, I. Stefa “Vështrim mbi Sigurimin e Mjeteve për Vjedhje” 246. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 54 A. Alibali “Për “pavarësinë” e pushteteve në Shqipëri”. 247. Tribunë Juridike, viti 2004, nr. 46 I. Saliu, “Kodi Penal i Kosovës – Akt me Rëndësi Historike, Juridike, Politike dhe Shtetërore”,248. Tribunë Juridike viti 2004, nr. 47 K. Traja “Karakteristikat e Sistemit të të Drejtave Themelore”, 249. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 55, H. Islami “Alternativa të Dënimit me Burgim”, 250. Tribunë Juridike, viti 2005, nr. 55 A. Faskaj “Faza Vendimmarrëse në Procesin Administrativ”,251. Tribunë Juridike, viti 2004, nr. 47, T. Selimi, “Padia Civile ne Procesin Penal”, 252. Tribunë Juridike, viti 2005 nr. 56 I. Elezi “Për Reformën në Drejtësi”,

201

202

253. Tribunë Juridike,viti 2005, nr.55 K.Luli “Mbrojtja e Dëshmitarëve dhe e Bashkëpunëtorit të Drejtësisë”,254. Tribunë Juridike, viti 2008, nr.71, I. Elezi “Viktimologjia”255. Drejtesia nr 3 Tirane 1995, Prof.Dr. S.Begeja, “Politika penale ne nje Evrope ne transformin” 256. Drejtesia popullore nr.3, 1989, V. Hysi “Disa vecari psikologjike te te miturve” 257. “Shkendija”nr.10, dt.17.05.1993 K. Bicaj “Narkomania-hakmarrje e familjes se shkateruar” 258. Përmbledhje e Akteve Ndërkombëtare për Drejtësinë”, botim i Qendrës së Publikimeve Zyrtare, Tiranë, 2006.259. S. Bajrami, “Droga dhe dyert e madha te Shqiptareve”, “Teuta” Maqedoni Shkup, tetor 1996, fq.15

Marrëveshjet shumëpalëshe

260. Konventa Europiane “Per ekstradimin” nënshkruar më 19.05.1998, ratifikuar më 19.05.1998, hyrja në fuqi më 17.08.1998; 261. Konventa Europiane “Për ndihmën e ndërsjellte juridike ne fushën penale nënshkruar më 19.05.1998, ratifikuar më 04.04.2000, hyrja në fuqi 03.07.2000. 262. Konventa Europiane “Për transferimin e procedimeve në çështjet penale” nënshkruar më 19.05.1998, ratifikuar më 04.04.2000, hyrja në fuqi më 05.07.2000; 263. Konventa Europiane “Për transferimin e personave të dënuar” nënshkruar më 19.05.1998, ratifikuar më 04.04.2000, hyrja në fuqi 01.08.2000; 264. Konventa “Për pastrimin, kërkimin, sekuestrimin dhe konfiskimin e produkteve te krimit” nënshkruar më 04.04.2000, ratifikuar më 31.10.2001, hyrja në fuqi 01.02.2002; 265. Konventa për legjislacionin penal mbi Korrupsionin nënshkruar më 27.01.1999, ratifikuar më 19.07.2001, hyrja në fuqi 01.07.2002; 266. Konventa Europiane për Vlefshmërinë e Vendimeve Gjyqësore të Huaja nënshkruar më 08.06.2000, ratifikuar më 22.10.2003, hyrja në fuqi 23.01.2004; 267. Konventa e Kombeve të Bashkuara kundër Trafikimit të Paligjshëm të Substancave Narkotike dhe Psikotrope –ratifikuar më 27.07.2001

Marreveshjet dypaleshe

268. Marrëveshje dypalëshe mes Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Italisë “Mbi transferimin e personave të dënuar”; 269. Marrëveshje dypalëshe mes Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Italisë “Për ekstradimin” dhe “Për ndihmën e ndërsjelltë juridike në çështjet penale”; 270. Marrëveshje dypalëshe mes Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Greqisë “Për njohjen e vendimeve penale të huaja” 271. Marrëveshje dypalëshe mes Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Greqisë “Për ekstradimin” dhe “Për ndihmën e ndërsjelltë juridike në çështjet penale dhe civile” 272. Marrëveshje dypalëshe mes Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së

202

203

Maqedonisë “Për ndihmën e ndërsjelltë juridike në çështjet penale dhe civile” miratuar me ligjin nr. 8304, datë 12.03.1998; 273. Marrëveshje dypalëshe midis Republikës se Shqipërise dhe Republikës së Maqedonisë “Për njohjen dhe zbatimin e vendimeve penale te huaja” miratuar ligjin nr. 8303, datë12.03.1998; 274. Marrëveshje dypalëshe midis Republikës se Shqipërise dhe Republikës së Maqedonisë “Për ekstradimin”, e ratifikuar nga parlamenti shqiptar me ligjin nr. 8299, datë 4.03.1998; 275. Marreveshje dypalëshe midis Republikës se Shqipërisë dhe Republikës së Turqisë “Për ndihmë të ndërsjelltë juridike ne fushën civile, penale, dhe tregtare”; miratuar me ligjin nr. 8036, date 22.11.1995; 276. Marrëveshje dypalëshe midis Republikës se Shqipërise dhe Republikës së Rumanisë “Per ndihmë të ndersjelltë juridike në fushën civile, penale dhe familjare”; 277. Marrëveshje dypalëshe midis Republikës se Shqipërise dhe Republikës së Hungarisë “Për ndihmë të ndërsjelltë juridike në fushën civile, penale dhe familjare”; 278. Marrëveshje dypalëshe midis Republikës se Shqipërise dhe Republikës Arabe te Egjiptit “Për ekstradimin”, e ratifikuar nga parlamenti shqiptar me ligjin nr. 9214, datë 1.04.2004. 279. Marrëveshja shtesë e Konventës Europiane të 21 marsit 1983 “Për transferimin e personave të dënuar”, mes Republikës së Shqipërise dhe Republikës së Italisë, e miratuar me ligjin nr. 9169, date 22.01.2004; 280. Marrëveshje dypalëshe midis Shqipërise dhe Shteteve te Bashkuara te Amerikës “Për ekstradimin”; 281. Marrëveshje dypalëshe midis Shqipërise dhe Republikës së Sllovenisë “Për ekstradimin”

Marrëveshjet e nënshkruara nga zyrat e prokurorive

282. Memorandum mirëkuptimi për bashkëpunimin mes Zyrave të Prokurorive të Përgjithshme të Kroacisë dhe Shqipërisë në luftën kundër krimit ndërkufitar dhe pastrimit të produkteve të këtij lloj krimi ; 283. Memorandum Mirëkuptimi mes Zyrës së Prokurorisë së Përgjithshme të Republikës së284. Memorandum Mirëkuptimi mes Zyrës së Prokurorisë së Përgjithshme të Republikës së Maqedonisë dhe asaj të Maqedonisë, të Zyrës së Prokurorit të Shtetit të Bosnjës dhe Hercegovinës, asaj të Kroacisë, të Zyrës së Prokurorit Publik të Serbisë dhe të Kryeprokurorit të Malit të Zi për Bashkëpunim Rajonal kundër Krimit të Organizuar, nënshkruar në Shkup më 30.03.2005. 285. Memorandum mirëkuptimi për bashkëpunimin mes Zyrave të Prokurorive të Përgjithshme të Maqedonisë dhe Shqipërisë në luftën kundër krimit ndërkufitar, trafikimit të qenieve njerëzore dhe emigracionit të paligjshëm; 286. Memorandum mirëkuptimi për bashkëpunimin mes Zyrave të Prokurorive Përgjithshme të Shqipërisë dhe Malit të Zi në luftën kundër krimit të organizuar.

203

204

TITTLE: “Drug, an intelligence challenge, legal, penal and comparative aspects of it”

ABSRACT

Looking at the dynamics of the spread of this criminal phenomenon which is called “Drug” the consequences that it caused in both medical and legal aspect and but also in legal terms they have done to draw the attention of lawyers and the public to combat and prevent it in all possible ways, in an organized manner. People who abused drugs unless seriously damage their health turn into asocial persons, being social contingent keen to commit various crimes. The selection of this topic has arisen from the penal and legal problems caused by this phenomenon. The article treats different problems caused by the penal action in the field of drug or drug addiction among which an important place belong to trafficking, importation, the exportation of the narcotic substances and psychotropic and their treatment not only according to our legislation but also a comparative development with other legislations as well as the regulating function of the state in the legal regulations frame in this field. The phenomenon of drug trafficking in Albanian reality is demonstrated in different ways even by the organized crime. This paper aims to give a contribution in the field of criminal justice through a comprehensive treatment of the legal, constitutional jurisprudence of the Albanian courts international and conventions agreement paper which does not come with modest claims, but as a genuine study and research in legal this important field of addiction.

THE FIELD OF STUDY: Penal right

204