versterken - Socius · Werkblad ‘Logische niveaus’ van Dilts, a"ngevuld met richtvragen...
23
versterken Maatschappelijk innoveren vanuit sociaal-cultureel perspectief Line Windey Yves Larock Emilie Van Daele Luc De Droogh Gunter Gehre Jon Goubin Hugo Callens Gie Van den Eeckhaut Bea Elksens Fred Dhont
Transcript of versterken - Socius · Werkblad ‘Logische niveaus’ van Dilts, a"ngevuld met richtvragen...
vers
terk
en
Maatschappelijkinnoverenvanuitsociaal-cultureelperspectief
Line WindeyYves LarockEmilie Van DaeleLuc De DrooghGunter GehreJon GoubinHugo CallensGie Van den EeckhautBea ElksensFred Dhont
HEFBOOM
Competenties en grondhouding
van de professional
1
16 – HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional
De he!oom ‘Competenties en grondhouding van de pro-fessional’ bevat werkvormen en verbeeldend materiaal dataanzet tot zelfreflectie. Het stimuleert de zoektocht naarwaar de innovatieve kracht van professionals ligt en hoe dieverder te ontwikkelen. Aan de hand van deze kant en klarewerkvormen kan de professional zijn2 competenties engrondhoudingen opsporen en zo ontwikkelen opdat maat-schappelijk innoveren werkelijk deel uitmaakt van de werk-stijl.
De he!oom is gericht op:
Professionals die willen innoveren en zichzelf als eenbelangrijke innovatiekracht willen inzetten. De pro-fessional leert wie hij nu is als beroepskracht. Daarbijkijken we naar de eigen competenties en grondhoudin-gen die innoveren ondersteunen of in de weg staan. Webespreken hoe praktijkwerkers nog meer kunnen in-noveren en welke ontwikkeling dit van hen vraagt.Werken aan competenties en grondhoudingen vergtvan de professional een open houding ten aanzien vanverandering en daagt de professional uit zichzelf invraag te stellen. We gaan op zoek naar welke compe-tenties en grondhoudingen er reeds schuilen in het in-dividu en welke ontwikkelingskansen er liggen om nogmeer te innoveren.
“Je moet echt bereid zijn om naar jezelf te kij-ken, ook al is wat je ziet niet altijd aangenaam.Je grondhoudingen opsporen kan confronterendzijn. Bijvoorbeeld dat je niet helemaal bent wieje eigenlijk wìl zijn, dat je waarden niet altijdtot uiting komen in je handelen.” (Erica Baeck,Amnesty International Vlaanderen)
Situering
Ook teams kunnen deze handleiding gebruiken om inte zetten op innoveren. We bekijken hoe professionalssamen met collega’s ‘innovatoren’ leren herkennen. Webespreken daarnaast hoe je in teamverband kan naden-ken over wat innoveren betekent voor de organisatie.Ten slotte gaan we op zoek naar de innovatiekracht diereeds aanwezig is in het team en verkennen we manie-ren om elkaar te ondersteunen bij innoveren.
”Ik wil niet alleen aan de slag met mijn grond-houdingen maar ook met die van mijn collega’s.We moeten als team nog meer openstaan voor in-noveren.” (Dorien Pelckmans, Velt)
Deze he!oom is daarnaast ook bedoeld voor leiding-gevenden die hun medewerkers willen begeleiden inhun ontwikkeling om te innoveren, bijvoorbeeld tij-dens een functioneringsgesprek. Aan de hand van dehandleiding leert de leidinggevende:
competentieontwikkeling om te innoveren in deorganisatie te stimuleren.
medewerkers te ondersteunen in het opsporenvan hun eigen competenties en grondhoudingen.
de ontwikkeling van deze competenties engrondhoudingen te bevorderen.
’
’
’
2 Om de leesbaarheid te bevorderen gebruiken we in deze publicatie de hij-vormwanneer we spreken over professionals of praktijkwerkers en niet de dubbele hij/zijof zijn/haar-vorm. In de praktijk worden deze functies echter door zowel mannenals vrouwen uitgeoefend.
w
w
w
De professional speelt een bepalende rol bij innoveren enhee$ telkens een eigen manier van handelen en zijn. We stel-len vast dat in gesprekken over professionalisering vaak denadruk ligt op het handelen. De goede professional herken-nen we echter vooral aan zijn manier van zijn, aan hoe hijaanwezig is in het handelen en aan hoe hij zijn rol of functiedraagt. En aan de kracht of de energie die hij in zijn werkontwikkelt. Kortom, aan de grondhoudingen die achter zijnhandelen schuilen.
Competenties en grondhoudingen zijn bepalend voor de roldie professionals spelen in het bevorderen van innoveren.De competenties ‘een andere toekomst zien’ of ‘anderenkunnen overtuigen’ en de grondhouding ‘nieuwsgierigheid’zijn bijvoorbeeld eerder ondersteunend voor innoveren. Degrondhoudingen ‘weerstand tegen verandering’ of ‘risico-mijdend handelen’ zijn dan weer eerder belemmerend voorinnoveren.
Een competentie is een betekenisvolle samenhang tussenkennis, inzicht, vaardigheden en attitudes. Een grondhou-ding vormt een onderdeel van een competentie. Het is deattitude die daarachter schuilt3. Een voorbeeld: ’De samen-leving kunnen lezen’ is een competentie die innoveren on-dersteunt. Een mogelijke grondhouding die daarachterschuilt, is ‘een onderzoekende nieuwsgierigheid’.
Een grondhouding is een dynamisch construct van explicieteuitgangspunten, impliciete vooronderstellingen en patronenen reflexen die eigen zijn aan de professional. Het stuurt engee$ betekenis aan het concreet methodische handelen ende gehanteerde begeleidersstijl.
HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional – 17
Goed om weten
3 Van den Eeckhaut, G. (2011). De lerende professional centraal. In F. Cockx, e.a.(Red.), Wissels. Handboek voor sociaal-culture!l werken met volwassenen (pp. 180-211).Gent: Academia Press.
MET
HODI
SCH
WER
KEN
GedragHandelen
BEGELEIDERSSTIJL
De "sberg is hiervoor e!n geschikte metafoor:
WerkprincipesHandelingsprincipes
RollenRituelen
GewoontesOmgangsvormen
Posities en functies
RelatiedefinitiesCommunicatiestijl
Algemenedoel-oriëntaties
Expliciete uitgangspunten
Patronen en reflexen
Impliciete vooronderstellingen Diepliggende waarden
4 Van den Eeckhaut, G. (2005). Grondhouding: een reflectie over de kern van heteigen handelen. In Y. Larock, e.a. (Red.), Spoor zoeken. Handboek sociaal-culture!lwerk met volwassenen (pp. 181-202). Gent: Academia Press.
5 Dilts, R., Grinder, J., Bandler, R., Delozier, J. (1980). Neuro-linguistic pro-gramming. Volume I: The study of the structure of subjectieve experience. Capitola:Meta-publications.
’
’
’
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
creatief denkenbreed en groot denken wat bestaat tot iets nieuws (re)combineren broeien op successen focussennearlings herkennenalles leerzaam makenmet verwondering kijken, ook naar het gewoneinnoveren in een maatschappelijk perspectiefzetten informatieflow creërenover het muurtje kijken en vertalenvoor toeval alert zijn en toeval organiserenruimte voor jezelf en je creativiteit creëren ...
Experimenten opzetten:
ideeën doelgericht en methodisch in concrete experimenten omzetteneen functioneel en ondersteunend netwerkrondom experimenten ontwikkelensuccessen en fouten leerzaam makennearlings werkzaam makenpragmatisch handelenwars van steun handelenwroetenorganisch laten groeien...
Innoveren aantrekkelijk maken voor anderen:
vanuit eigen passie en energie handelenwerkwijze, successen en competenties delen metanderenanderen in processen meenemenruimte creëren om te innoveren (in de organisa-tie of bij partners)doel- en missiegedreven handelen...
Wat we waarnemen zijn gedragingen en handelingen ver-bonden met concrete interacties. We kunnen deze bijvoor-beeld vastleggen op video of concreet beschrijven. Zij zijnals het ware het topje van de ijsberg, namelijk alles wat bovenwater drij$.
Grondhoudingen bevinden zich echter onder water. Eengrondhouding functioneert als het ware op de achtergrond.Dit is merkbaar in zowel onze grote als onze kleine, vanzelf-sprekende keuzes die we maken bij ons handelen4.
Patronen zijn ingesleten ‘ketens’ van acties en reacties diedoorheen de persoonlijke geschiedenis zijn opgebouwd endie helpen om in allerlei situaties snel te handelen. Ze wer-ken reeds vooraleer je expliciet hebt kunnen nadenken enbeslissen5.
Een grondhouding is niet rechtstreeks observeerbaar enmoet uit handelingen en interacties worden afgeleid. Grond-houdingen detecteren we bijvoorbeeld via reflectie – doormiddel van zelfreflectie of reflectie samen met anderen. Hetkijken naar ons handelen en gedrag gee$ toegang tot onzevaardigheden. Onze vaardigheden – ook observeerbaar mitsenige reflectie – zijn dan weer een makkelijk uitgangspuntom grondhoudingen te identificeren. De werkvormen indeze handleiding focussen op deze reflectiemogelijkheden.
COMPETENTIES DIE INNOVEREN ONDERSTEUNEN
Hieronder sommen we de meest typerende competenties dieinnoveren ondersteunen, geclusterd op. De lijst is niet ex-haustief bedoeld. Voor de ene ontbreken enkele belangrijkecompetenties, voor de andere zijn enkele van deze compe-tenties minder belangrijk. Bij het toepassen van de werkvor-men kan je ook andere competenties opsporen. Er is bewustgeen hiërarchie of volgorde aangebracht aangezien priori-taire competenties voor iedereen verschillen.
De toekomst en mogelijkheden verbeelden:
de samenleving lezenmaatschappelijke systemen kritisch verstaanpositief-kritisch naar de eigen werking kijkeneen andere toekomst visualiseren frustratie in dromen omzetten
18 – HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional
samen te nemen en uit te proberen, verspreid over verschil-lende momenten.
De werkvormen zijn zo opgemaakt dat iedereen er weg meeweet. Je hebt weinig tot geen voorkennis of specifieke vaar-digheden nodig. De keuze van werkvorm hangt af van dewerkcontext, het aantal mensen, het doel dat je voor ogenhoudt, enzovoort. Om een goede keuze van werkvorm(en)te maken, vind je per werkvorm specifieke informatie die jehierbij kan helpen.
DOEL
Deze he!oom is opgebouwd aan de hand van de ‘logischefasen’ in het ontwikkelen van competenties en grondhou-ding om te innoveren. De verschillende werkvormen die weje aanbieden, hebben we gesorteerd op hun ‘doel’. We on-derscheiden drie verschillende categorieën:
Opbouw van de werkvormen
6 Van den Eeckhaut, G. (2011). De lerende professional centraal. In F. Cockx, e.a.(Red.), Wissels. Handboek voor sociaal-culture!l werken met volwassenen (pp. 180-211).Gent: Academia Press.
’’’’’’’’’
Het ontwikkelen van competenties en grondhoudingen kanvariëren op een continuüm tussen eerder onbewust-onge-richte en eerder bewust-gerichte veranderingsprocessen.Meestal ontwikkelen individuen onbewust-ongericht6. Dezehe!oom zet aan tot reflecteren over deze onbewust-onge-richte ontwikkeling en tot het in gang zetten van bewust-gerichte veranderingsprocessen.
Hierna vind je 10 werkvormen waarmee je aan de slag kangaan binnen jouw organisatie om dit realiseren. Ervaringleert dat de bruikbaarheid van de werkvormen verschiltnaargelang de eigen voorkeuren. De werkvormen kunnenlos van elkaar staan en ad hoc ingezet worden, of je kan zecombineren in een traject. Het ontwikkelen van competen-ties en grondhoudingen in functie van innoveren vraagt ech-ter tijd. Het is daarom aangewezen om meerdere vormen
GRONDHOUDINGEN DIE INNOVEREN ONDERSTEUNEN
Hieronder geven we een opsomming van de meest type-rende grondhoudingen die innoveren ondersteunen. Ookdeze lijst is niet exhaustief bedoeld.
durfvastbijtennieuwsgierigheid‘goesting’verontwaardigingmogelijkheden zienonthechting echt ‘goed’ willen zijn...
HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional – 19
’
’
’
’
’
’
’
’
’
’
’
’
’
’
’
’
’
’
CATEGORIE 3 ‘ONTWIKKELEN VAN JE COMPETENTIES ENGRONDHOUDINGEN DIE INNOVEREN ONDER!STEUNEN’
Doelen:
Deelnemers sporen hun wijze van ontwikkelen op.
Deelnemers ontwikkelen bij zichzelf en/of het teamde competenties en grondhoudingen die innoveren on-dersteunen.
Deelnemers creëren bij zichzelf en/of het team bereid-heid om te innoveren.
Deelnemers focussen op wat goed loopt in plaats vanop wat fout loopt.
BENODIGDHEDEN
Bij elke werkvorm krijg je een overzicht van het materiaaldat je moet voorzien, maar daarnaast ontwikkelden we spe-cifiek materiaal dat je kan downloaden van onze site:www.socius.be/innovatie.
Kaartjes met competenties en grondhoudingen die die-nen als inspiratie (werkvorm 1, 6 en 10).
A!eeldingen als inspiratie voor grondhoudingen(werkvorm 3 en 8).
Werkblad ‘Logische niveaus’ van Dilts, aangevuld metrichtvragen (werkvorm 4).
Overzicht richtlijnen voor geven en ontvangen vanfeedback (werkvorm 6).
Werkblad Kernkwadrant van Ofman, aangevuld metrichtvragen (werkvorm 10).
CATEGORIE 1 ‘DE BLIK OP INNOVEREN’
Doelen:
Opwarmer om in de organisatie te spreken over inno-veren en innovatiekracht van professionals.
Deelnemers krijgen een beeld van wat innoveren voorzichzelf en/of het team betekent.
Deelnemers krijgen een beeld van competenties engrondhoudingen die innoveren ondersteunen.
Deelnemers definiëren het belang van innoveren.
Deelnemers creëren bereidheid om te innoveren.
CATEGORIE 2 ‘OPSPOREN VAN JE COMPETENTIES EN GROND!HOUDINGEN DIE INNOVEREN ONDERSTEUNEN’
Doelen:
Deelnemers werpen een eerste blik op grondhoudin-gen die innoveren kunnen ondersteunen.
Deelnemers leren elkaars grondhoudingen die innove-ren ondersteunen, kennen.
Deelnemers sporen bij zichzelf en/of het team de com-petenties en grondhoudingen die innoveren onder-steunen of belemmeren, op.
Deelnemers sporen bij zichzelf en/of het team het ont-wikkelpotentieel om nog meer te innoveren, op.
20 – HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional
Hoewel we leven in een maatschappij waar sprekenover jezelf steeds meer een trend lijkt te worden, blijft‘eerlijk’ over onszelf spreken en naar onszelf kijkenbijzonder moeilijk. Niet zo verbazingwekkend als jebedenkt dat we in diezelfde maatschappij ook een gi-gantische druk ervaren om te presteren en perfect tezijn. (Katrien)
Een veilige omgeving betekent dat de procesbegeleider kiestvoor een inspirerende plek, bij voorkeur buiten de gewonewerk- of vergaderruimte met een informele uitstraling envoldoende licht. Het schikken van de stoelen in een cirkelzorgt ervoor dat de deelnemers meer op elkaar gericht zijn.Een veilige omgeving betekent ook dat je erover waakt datiedereen een open en respectvolle houding hee$ tegenoverelkaar. Een begeleider die humor inzet en die bewust aan-stuurt op positieve feedback onder de deelnemers, stimuleerteen veilige omgeving.
Daarnaast hee$ de procesbegeleider de taak om de focus opinnoveren, te bewaken. Dit betekent dat de begeleider tus-senkomt indien de focus verschui$ naar competenties engrondhoudingen die niet rechtstreeks te maken hebben metinnoveren.
Naast deze algemene taken van de procesbegeleider, formu-leren we per werkvorm waar nodig ook specifieke begelei-dingstips.
VOORBEELDEN VAN RESULTATEN
Bij enkele werkvormen geven we een voorbeeld van een re-sultaat die de toepassing van de werkvorm kan opleveren.
RANDVOORWAARDENHet ontwikkelen van competenties en grondhoudingenvraagt tijd om te reflecteren, te implementeren en opnieuwte reflecteren. Wil je echt inzetten op het ontwikkelen, danis het vaak niet voldoende om eenmalig met de werkvormenaan de slag te gaan. We raden aan om er in de organisatie eengewoonte van te maken om twee of drie keer per jaar tijd uitte trekken om met de he!oom te werken.
“Het is aangewezen dat iedereen van je team aan deslag gaat met grondhoudingen. Als je het alleen doetis het interessant om jezelf te leren kennen, maar nietvoldoende om het te laten doorgroeien in je organisa-tie.” –– Erica
Verder vraagt het werken aan je eigen competenties engrondhoudingen dat je bereid bent om jezelf onder de loepte nemen. Stilstaan bij wie je bent als professional: niet alleenwat jij doet, waar jij goed in bent, maar ook wat je belangrijkvindt, welke houding je hebt in je werk, wat de rode draad isdoorheen je werk, enz. Dit veronderstelt ook dat je nadenktover de ontwikkelkansen die er voor jou liggen op het vlakvan je competenties en grondhouding om nog meer innova-tor te zijn. Sta je open om naar jezelf te kijken en jezelf invraag te stellen? Jezelf ontwikkelen als professional impli-ceert verandering. Ben je bereid om te veranderen, om aanjezelf te werken om nog meer te innoveren?
Naast deze algemene randvoorwaarden, formuleren we perwerkvorm ook specifieke randvoorwaarden in verband metbijv. het aantal bijeenkomsten of de context.
BEGELEIDINGSTIPS
De werkvormen vragen weinig tot geen voorkennis nocheen inhoudelijk begeleider. Een procesbegeleider is echterwel aangewezen. Dit kan een medewerker uit je organisatiezijn op voorwaarde dat hiërarchie dit niet in de weg staat.Met het inschakelen van een externe persoon zorg je sowiesovoor een meer neutrale insteek.
Een belangrijke rol van de procesbegeleider is om een veiligeleeromgeving te creëren die een zinvolle confrontatie mo-gelijk maakt. Dat betekent dat de begeleider op gepastewijze het proces onderbreekt indien de veiligheid om goedte kunnen leren in het gedrang komt.
HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional – 21
Tien werkvormen
’
’
’
’’’’’
’
’’
’’
w
w
w
w
Laat de deelnemers de individuele opdracht
thuis voorbereiden om tijdte sparen. Lukt dat niet,voorzie dan meer tijd.
’
’
Indien je niet onmiddellijk een persoon vindt, ga dan op zoek naar een innoverende praktijk en zoek welke persoon
er achter die praktijk schuilt.
’
w
w
’
’
’
’
w
Verzamel, indien mogelijk, (digitaal) beeldmateriaalom je verhaal te illustreren voor de groep.Formuleer een antwoord op de volgende vragen:
Waarom vind ik deze persoon innoverend?Wat zijn typerende competenties van deze per-soon en welke houding schuilt erachter?
2. Groepsopdracht (bij een grote groep doe je deze stapin kleine groepjes)
Elke deelnemer licht zijn voorbeeld en zijn antwoordentoe, bij voorkeur aan de hand van het beeldmateriaal.De groep stelt vragen, vult aan en gee$ bedenkingenwaar nodig.De procesbegeleider noteert de belangrijkste compe-tenties en grondhoudingen van de voorbeelden op eenflap.De procesbegeleider zorgt ervoor dat alle deelnemersaan bod komen.
3. Groepsopdracht: de procesbegeleider omcirkelt voorde groep de belangrijkste competenties en grondhou-dingen op de flap.
Voorbeelden van een resultaatDe verantwoordelijke van een Brussels jeugdhuis metprobleemjongeren bouwt samen met deze stadsjonge-ren een chalet in de Luxemburgse natuur. De jongerenwerken daar in primitieve omstandigheden met paar-den en komen in contact met plaatselijke boeren.
Competenties die innoveren ondersteunen: ex-perimenten opzetten, loslaten, flexibel zijn,
BLIK OP INNOVEREN
WERKVORM 1 OP ZOEK NAAR PROFESSIONALS DIE INNOVEREN
DoelOpwarmer om in de organisatie te spreken over inno-veren en de innovatiekracht van professionals.Deelnemers krijgen een beeld van wat innoveren voorzichzelf en/of het team betekent.Deelnemers krijgen een beeld van competenties engrondhoudingen die innoveren ondersteunen.
BenodigdhedenStoelen opgesteld in een cirkelFlappen, plakband, sti$enPen en papier voor elke deelnemerOptioneel: computer, beamer, internetOptioneel: kaartjes met competenties en grondhou-dingen (downloaden via www.socius.be/innovatie)
RandvoorwaardenTijd: 1 uur voor een groep van 6 personen Aantal bijeenkomsten: 1Context:
individueelkleine groepgrote groep
Mate van vertrouwen: geen voorwaardeAansluiting op andere werkvormen:
als introductie op de andere werkvormen
Werkwijze1. Individuele opdracht
Zoek een voorbeeld van een persoon die volgens jou innoverende dingen doet. Dit kan iemand zijn uit een gelijkaardige organisatie, uit de eigen sector of buiten de sector.
22 – HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional
Maak gebruik van de kaartjes met competenties en grondhoudingen
op.
’
w
w
w
’
’’
’’’ ’
’
’
’
’’’
’’
w
w
w
Werkwijze1. Individuele opdrachtFormuleer een antwoord op de vraag ‘Hoe is innoverenwel/niet belangrijk voor onze opdracht?’.
2. Gesprek met buurLicht de antwoorden aan elkaar toe.
3. GroepsopdrachtIedereen stelt zijn bevindingen voor.De procesbegeleider noteert de antwoorden op eenflap.De groep stelt vragen, vult aan of gee$ bedenkingenwaar nodig.De procesbegeleider omcirkelt voor de groep de be-langrijkste inzichten op de flap.
voortdurend bijsturen, kwetsbaar opstellenGrondhoudingen die innoveren ondersteunen:durf/lef, geloven in positieve alternatieven, open-heid, fouten bekijken als een mogelijkheid om teleren
Sabrina Lindemann is een kunstenares die aan stads-vernieuwing doet in een Nederlandse wijk waar er veelleegstand heerst. Bekijk het interview ophttp://www.bestpersons.eu/sabrina.php
Competenties die innoveren ondersteunen: vaneen probleem een oplossing kunnen maken, detoekomst kunnen verbeelden, creatief kunnendenkenGrondhoudingen die innoveren ondersteunen:denken vanuit mogelijkheden, goesting
WERKVORM 2 BELANG VAN INNOVEREN
DoelOpwarmer om in de organisatie te spreken over inno-veren en de innovatiekracht van professionals.Deelnemers definiëren het belang van innoveren.Deelnemers creëren bereidheid om te innoveren.
BenodigdhedenStoelen opgesteld in een cirkelFlappen, plakband, sti$enPen en papier voor elke deelnemer
RandvoorwaardenTijd: 1 uur voor een groep van 6 personenAantal bijeenkomsten: 1Context:
kleine groepgrote groep
Mate van vertrouwen: geen voorwaardeAansluiting op andere werkvormen:
aangewezen om na werkvorm 1 toe te passen.Dan hebben de deelnemers al een gemeenschap-pelijk beeld van wat innoveren betekent.
HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional – 23
’
’
’
’’
’
’’
w
w
w
w
’’
Context: kleine groepgrote groep
Mate van vertrouwen: weinig. De deelnemer kiest zelfhoeveel hij van zichzelf wil blootgeven.Aansluiting op andere werkvormen:
aangewezen om de werkvorm toe te passen nawerkvorm 1. Zo hebben alle deelnemers een ge-meenschappelijk beeld van innoveren en grond-houdingen.geschikt als opstap naar de werkvormen die vol-gen
Werkwijze1. Individuele opdrachtOp de grond in het midden van de cirkel liggen a!eeldingenwillekeurig door elkaar. Kies een a!eelding die iets zegt overjouw grondhouding(en) die een impact hee$/hebben op in-noveren. Beantwoord volgende vragen:
Waarom kies ik deze a!eelding? Welke impact hee$/hebben deze grondhouding(en)op innoveren?
2. GroepsopdrachtIedereen licht zijn a!eeldingen toe.De groep stelt vragen en gee$ bedenkingen waar nodig.
OPSPOREN VAN JE COMPETENTIES EN GRONDHOUDINGEN DIE INNOVERENONDERSTEUNEN
WERKVORM 3KENNISMAKEN MET JE GRONDHOUDINGEN
DoelOpwarmer om in de organisatie te spreken over inno-veren en de innovatiekracht van professionals.Deelnemers werpen een eerste blik op grondhoudin-gen die innoveren kunnen ondersteunen.Deelnemers leren elkaars grondhoudingen die innove-ren ondersteunen, kennen.
BenodigdhedenStoelen opgesteld in een cirkelA!eeldingen als inspiratie voor grondhoudingen(downloaden via www.socius.be/innovatie)Informatie/hand-out over wat we begrijpen ondergrondhouding (zie Goed om weten p.15)
RandvoorwaardenTijd: 30 minuten voor een groep van 6 personenAantal bijeenkomsten: 1
24 – HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional
De procesbegeleider licht toe wat de betekenis is van een grondhouding. Het model van de ijsberg
kan hiervoor gebruikt worden.
’
’
’
WERKVORM 4LOGISCHE NIVEAUS
DoelDeelnemers sporen bij zichzelf de competenties en grond-houdingen op die innoveren ondersteunen of belemmeren.
ToelichtingWe baseren ons voor deze werkvorm op de theorie van de‘Logische niveaus’ van Dilts. Dilts stelt dat in elk proces vanleren en veranderen een natuurlijke hiërarchische classifica-tie bestaat. Hoe lager in de piramide, hoe meer het niveau
observeerbaar en beschrij!aar is. Hoe hoger in de piramide,hoe minder observeerbaar en beschrij!aar het niveau is. Elkhoger niveau hee$ invloed op, en organiseert, het onderlig-gende niveau.
BenodigdhedenTwee stoelen opgesteld in een hoek van 90°, indienmogelijk gericht naar een venster. Verwijder tafels enander storend materiaal.Pen en papier voor elke deelnemerHand-out ‘Logische niveaus’ van Dilts voor elke deel-nemer (downloaden via www.socius.be/innovatie)
’
’’
Niet iedereen is in staat om te reflecteren
over zijn missie. Je kan dus ook eindigen
op een lager niveau.
’
’
’
7 ‘Chunken’ is de techniek om te veranderen van abstractieniveau. ‘Upchunken’ ishet bewegen van een concreet naar een abstracter niveau. ‘Downchunken’ is hetbewegen van een abstract naar een concreter niveau.
Begeleidingstips
De begeleider hee$ inzicht in het model ‘Logische ni-veaus’ van Dilts.De begeleider bewaakt dat het gesprek opbouwend isvoor de deelnemers.De begeleider bewaakt dat de explorator lang genoegstilstaat bij elk niveau.
Voorbeeld van een resultaatHet verhaal van Erica Baeck, Amnesty InternationalVlaanderen
Omgeving“Ik werk al tien jaar bij Amnesty International Vlaanderen.Er heerst een cultuur van planmatig werken. Zo ligt er eendraaiboek klaar voor de jaarlijkse campagne. Ook voor decampagne van dit najaar lag alles reeds vast: tools, materiaalontworpen door communicatiebureau, … Tot de actualiteitroet in het eten gooide: pal in onze campagneperiode zouStudio Brussel haar Music For Life organiseren waarbij ie-dereen een goed doel naar keuze kon steunen, zoals bijv.Amnesty International Vlaanderen.
Ons team is echt een goede ploeg: we gaan ervoor. We doenniet aan stemmen, we gaan voor een compromis. Het is eenheel veilige omgeving. Er is ruimte om dingen te proberen:als er iets mislukt, worden we daar niet op afgerekend.”
Gedrag“In eerste instantie ervoeren we dit in de organisatie als eenbedreiging, maar al snel werd duidelijk dat we een brugjemoesten maken naar Music For Life, aangezien onze ach-terban dat ook zou doen.In het begin was ik erg gefrustreerd. Ik had de indruk dat alhet werk en geld voor niets was geweest en zag niet hoe ikop zo’n korte tijd een nieuwe campagne moest bedenken.Even voelde ik me op los zand zitten. Na enkele weken pie-keren (en meerdere slapeloze nachten), zag ik plotseling eenkans om iets waar te maken waar ik al twee jaar naarstreefde: bewegingsbreed campagnevoeren. Bewegings-breed campagnevoeren is één campagne op maat van àlle
Randvoorwaarden
Tijd: 1 uur per exploratorAantal bijeenkomsten:
Indien je de werkvorm toepast tijdens één bijeen-komst, kan het zijn dat er nood is aan een opvolg-gesprek om de diepgang van de werkvorm teversterken.Als je de werkvorm doorloopt tijdens meerdere bij-eenkomsten dan kan je de verschillende logischeniveaus spreiden over verschillende momenten.
Context:tweegesprek: bijv. tussen leidinggevende en medewer-ker of tussen twee collega’sMate van vertrouwen: veelAansluiting op andere werkvormen:
pas vooraf best werkvorm 1, 2 of 3 toena werkvorm 4 is het interessant om werkvorm8 of 9 toe te passen
WerkwijzeOpdracht per tweePersoon 1 is explorator, persoon 2 is begeleider. De explora-tor spoort zijn competenties en grondhoudingen op. De be-geleider bevraagt de explorator, op basis van de vragen diein het model van Dilts verwerkt zijn.
De explorator bedenkt een concrete werksituatiewaarin hij innoverend aan de slag gaat (of probeert tegaan). Bij voorkeur kies je een situatie die nog niet ach-ter de rug is.De begeleider doet aan ‘upchunken’7. Start onderaande piramide bij het niveau ‘omgeving’. Stel per niveaueerst de vragen rechts van de piramide. Help de explo-rator, daar waar het nodig is, een antwoord te formu-leren. Vat de aspecten die innoveren ondersteunen bijde explorator, samen. Toon voldoende waardering. De explorator beantwoordt de vragen en gee$ telkenseen voorbeeld van hoe hij innoverend te werk gaat. Alsafsluiter kiest de explorator ook een woord of beeld dathet niveau samenvat.Begeleider en explorator herhalen dit voor elk niveau.
Eventueel kunnen explorator en begeleider van rol om-wisselen en het proces opnieuw doorlopen.
HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional – 25
’’
’
’’
’
’
’
’
’
w
w
w
w
Wat maakte dat ik geloofde dat het zou lukken? Ik voeldedat gewoon. Het was een combinatie van ervaring en intuï-tie. Ik kan niet anders dan mijn intuïtie volgen.Mijn collega-juristen zijn ook betrokken bij ons werk, maarvoeren hun job uit in hun eigen kamertje. Ik wil met onswerk naar buiten komen. Ik wil alles delen met anderen. Ikmerk dat dit te weinig gebeurt in onze sector.Nieuwe plannen maken doe ik graag: ik wil ze uitvoeren enideeën omzetten naar iets creatiefs. Ik ben een doener.”
Overtuigingen“Eens de beslissing was genomen om een nieuwe campagnete bedenken, gaf me dat een boost. Ik ben ervan overtuigddat een open terrein, tabula rasa, veel mogelijkheden schept.”
Wa!rden“Mensenrechten is voor mij de bàsis! Dat vind ik heel be-langrijk.”
Identiteit“Tijdens mijn pleidooi op de teamvergadering voelde ik meheel erg betrokken. Dat ben ik gewoon. Mijn werk komt opzo’n moment heel dicht bij wie ik bèn.Ik ben een open boek: iedereen mag lezen wat ik te vertellenheb.”
Missie“Mijn geloof, in de ruime zin van het woord, bepaalt veel.Ik kàn niet anders dan de boodschap van Amnesty verkon-digen aan zoveel mogelijk mensen. Ik bèn zo!”
soorten engagementen en die op eenzelfde moment overalin Vlaanderen plaatsvindt. Elke persoon/organisatie kiestvoor een eigen invulling. Ik heb vervolgens gezegd aan mijn coördinator dat ik metenkele mensen hierover zou praten en dat ik een voorstelzou doen aan het team. Zo gezegd, zo gedaan. Op zulke mo-menten krijg ik goesting om te bewijzen dat ik alles kan rea-liseren. We beslisten om de combinatie met Music For Life als eenopportuniteit te zien. Dit impliceerde wel dat we een nieuwecampagne moesten bedenken. Voor het eerst in jaren veeg-den we het draaiboek van tafel. Ik heb op de teamvergade-ring een pleidooi gehouden waarom en hoe we dit als eenopportuniteit moesten zien. Ik heb toen al mijn overtui-gingskracht gebruikt. Ik voelde echt dat het mogelijk was,zag het zo voor me en geloofde dat het ging lukken. Vroeger hield ik zo’n pleidooi meer vanuit een emotioneleinvalshoek. Nu gebruikte ik een combinatie van emotie enrationele argumenten. Er was een soort spanning op die ver-gadering. Een collega vertelde me achteraf dat hij eerst wei-gerde om de oude campagne los te laten, maar dat ik hemuiteindelijk toch wist te overtuigen.“
Va!rdigheden“We hebben ingespeeld op de actualiteit: wat we eerst ervoe-ren als een bedreiging vanuit de buitenwereld hebben wekunnen ombuigen tot een opportuniteit.Voor het eerst in jaren zijn we helemaal van scratch begonnen. Het is me gelukt om mijn collega’s te overtuigen en warm temaken.
26 – HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional
Opmerking: Geef geenfeedback, hier wordt
enkel het perspectief vande explorator verdiept.
De groep stelt vragen, vult aan of gee$ bedenkingen.De groep overloopt de belangrijkste competenties en grondhoudingen op de flap. De procesbegeleider omcirkelt ze.
4. Individuele opdrachtBekijk het overzicht van competenties en grondhou-dingen die innoveren stimuleren.Noteer een drietal competenties of grondhoudingenuit het overzicht die je herkent bij jezelf als professio-nal in relatie tot innoveren. Geef bij elke compenten-tie/grondhouding een praktijkvoorbeeld uit jewerksituatie. Beperk je tot die info die je met de ande-ren wil delen. Noteer dit op drie groene kaarten.Noteer één competentie of grondhouding uit het over-zicht die bij jou als professional niet aanwezig is en no-teer welk patroon van jou de ontwikkeling ervanbelemmert. Geef een praktijkvoorbeeld uit je werksi-tuatie dat dit illustreert. Beperk je tot de info die je wildelen met anderen. Noteer dit op een gele kaart.
5. GroepsopdrachtVorm groepjes van drie personen. Elke persoon in de groepneemt om de beurt de rol van explorator op zich.
De explorator licht zijn notities toe.De groep stelt vragen ter verduidelijking en verdieping. Herhaal dit proces totdat iedereen als explorator aan bod is geweest.
6. GroepsopdrachtIedereen licht zijn notities toe.De procesbegeleider schrij$ de belangrijkste compe-tenties en grondhoudingen die aanwezig zijn op eenflap en de competenties en grondhoudingen die wor-den gemist op een andere flap.De groep stelt eventueel vragen of gee$ bedenkingen.
BegeleidingstipsDe begeleider bewaakt de focus op concrete ervaringen enpraktijkvoorbeelden.
WERKVORM 5LEREN VAN VOORBEELDEN
Doel
Deelnemers sporen bij zichzelf en/of het team de com-petenties en grondhoudingen op die innoveren onder-steunen of belemmeren.Deelnemers sporen bij zichzelf en/of het team het ont-wikkelpotentieel op om nog meer te innoveren.De deelnemers creëren bij zichzelf en/of het team be-reidheid om te innoveren.
BenodigdhedenStoelen opgesteld in een cirkelFlappen, plakband, sti$enPen en papier voor elke deelnemerDrie groene en één gele kaart voor elke deelnemerOptioneel: beeldmateriaal met interviews van innova-toren (downloaden via www.socius.be/innovatie)Optioneel: pc, beamer, geluidsversterkingOptioneel: het resultaat van werkvorm 1
RandvoorwaardenTijd: 1,5 uur voor een groep van 6 personenAantal bijeenkomsten: 1Context:
individueelkleine groep
Mate van vertrouwen: voldoendeAansluiting op andere werkvormen:
aangewezen als vervolg op werkvorm 1interessant om hierna werkvorm 6, 8 of 9 toe tepassen
Werkwijze1. GroepsopdrachtBekijk het beeldmateriaal met interviews van innovatoren.De groep krijgt zo een overzicht van competenties en grond-houdingen die innoveren kunnen ondersteunen.
2. Individuele opdrachtFormuleer een antwoord op de vraag ‘Wat zijn volgens mijde belangrijkste competenties en grondhoudingen die inno-veren ondersteunen?’.
3. GroepsopdrachtElke deelnemer licht zijn antwoord toe.De procesbegeleider noteert de antwoorden op een flap.
HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional – 27
’
’
’
’’’’’
’’
’’’
’’
’’
’
’
’
’
’
’’
’
’’
’
w
w
w
w
Stap 1 tot 3 kan je overslaan indien je vertrekt
van het resultaat van werkvorm 1.Als je met andere woorden een
overzicht hebt van de belangrijkste competenties
en grondhoudingen die innoveren ondersteunen.
Indien werkvorm 5werd doorlopen,
neem dan het resul-taat ervan mee inde bespreking.
Indien dit niet het geval is, kan de groep het
gesprek beperken tot competen-ties en grondhoudingen die
aanwezig zijn bij de persoon enniet de competenties en
grondhoudingen die worden gemist.
Het is aangewezen om op
regelmatige basis, bijv.tweemaal per jaar,
een feedbackmoment te organiseren.
WERKVORM 6 FEEDBACK
Doel
Deelnemers sporen bij zichzelf en/of het team de com-petenties en grondhoudingen op die innoveren onder-steunen of belemmeren.Deelnemers sporen bij zichzelf en/of het team het ont-wikkelpotentieel op om nog meer te innoveren.Deelnemers creëren bij zichzelf en/of het team bereid-heid om te innoveren.Deelnemers creëren vertrouwen om feedback te gevenen te ontvangen.
BenodigdhedenStoelen opgesteld in een cirkelPen en papier voor elke deelnemerEen stapel kaartjes met competenties en grondhoudin-gen voor elke deelnemer (downloaden via www.socius.be/innovatie)Flappen, plakband, sti$enDrie groene en één gele kaart voor elke deelnemerRichtlijnen voor het geven en ontvangen van feedback(downloaden via www.socius.be/innovatie)
RandvoorwaardenTijd: 2 uur voor een groep van 4 personenAantal bijeenkomsten: 1Context:
tweegesprek: bijv. tussen leidinggevende en medewerker of tussen twee collega’skleine groep (max. een vij$al personen)
Mate van vertrouwen: veel. Deelnemers moeten elkaarvrij goed kennen.
Aansluiting op andere werkvormen:toepasbaar nadat werkvorm 1 werd doorlopenwerkvorm 8 en 9 sluiten hier goed bij aan
Werkwijze
1. Groepsopdracht
Elke deelnemer bedenkt een situatie waarin hij op eenaangename en waardevolle manier feedback kreeg enlicht toe waarom de feedback als aangenaam en waar-devol werd ervaren.Iedereen licht zijn antwoorden toe.Groepsgesprek over welke leerpunten de deelnemersuit de antwoorden halen.De procesbegeleider bespreekt de richtlijnen voor hetgeven en ontvangen van feedback.
2. Individuele opdrachtElke deelnemer ontvangt een stapel met kaartjes. Opdeze kaartjes staan de meest typerende competentiesen grondhoudingen die innoveren ondersteunen, be-schreven.Selecteer voor elke andere deelnemer vier competen-ties/grondhoudingen die hem typeren als professionalin relatie tot innoveren. De deelnemer mag ook zelfkenmerken bedenken.
Kies drie competenties/grondhoudingen die deander typeren als professional in relatie tot inno-veren. Bedenk bij elk kaartje een praktijkvoor-beeld uit de werksituatie.Kies één competentie/grondhouding die je mistbij de andere. Noteer ook wat het positieve e&ectzou zijn op innoveren, mocht de andere deel-nemer over deze competentie/grondhoudingbeschikken. Bedenk ook hierbij een praktijk-voorbeeld uit de werksituatie.
3. GroepsopdrachtOm de beurt neemt een deelnemer de rol als explorator opzich. Herhaal tot wanneer iedereen aan bod is geweest alsexplorator.
De groep bespreekt de verschillende competenties/grondhoudingen die zij hebben gekozen voor deexplorator en stellen de praktijkvoorbeelden voor. Deexplorator luistert en ontvangt de kaartjes.De explorator stelt vragen en gee$ bedenkingen.
28 – HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional
’
’’
’
’
’
’
’
’
’
’
’
’’’
’’’
’’’
’
’
w
w
w
w
w
w
De explorator maakt een samenvatting op basis van devolgende vragen:
Wat zijn mijn belangrijkste competenties engrondhoudingen die innoveren ondersteunen?De explorator noteert ze op groene kaarten.Welk ontwikkelpotentieel heb ik om nog meer teinnoveren? De explorator noteert dit op een gelekaart.
4. GroepsopdrachtIedereen stelt zijn notities voor. De groep stelt vragenen gee$ bedenkingen.
De procesbegeleider noteert de belangrijkste compe-tenties die aanwezig/afwezig zijn op twee aparte flap-pen.
BegeleidingstipsDe begeleider bewaakt dat de feedback, gebaseerd isop concrete feiten.De begeleider bewaakt dat de positieve kenmerkenworden benadrukt.De begeleider maakt duidelijk dat iedereen voor zich-zelf mag bepalen wat essentieel is aan het einde van deoefening.
HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional – 29
’
’
’
’
’
’
w
w
ONTWIKKELEN VAN JE COMPETENTIESEN GRONDHOUDINGEN DIE INNOVERENONDERSTEUNEN
WERKVORM 7HOE ONTWIKKEL IK?
DoelDeelnemers sporen hun wijze van ontwikkelen op.Deelnemers creëren bij zichzelf bereidheid om te in-noveren.
BenodigdhedenStoelen opgesteld in een cirkelPen en papier voor elke deelnemerFlappen, plakband, sti$en
RandvoorwaardenTijd: 1 uur voor een groep van 6 personenAantal bijeenkomsten: 1Contexten:
individueeltweegesprek: bijv. tussen leidinggevende en me-dewerker of tussen twee collega’skleine groepgrote groep
Mate van vertrouwen: geen voorwaardeAansluiting op andere werkvormen:
aangewezen om hiervoor werkvorm 1 of 5 toe tepassen
deze werkvorm is een goede inleiding op werk-vorm 8 en 9
Werkwijze1. Individuele opdrachtNoteer een antwoord op de volgende vragen:
Welke grondhoudingen die innoveren ondersteunen,ontwikkelde ik al?Wat hee$ gemaakt dat ik gegroeid ben in die grond-houdingen? Wat hee$ mij hierin gestimuleerd?Geef één of meerdere voorbeelden die dit illustreren.Dit kunnen voorbeelden zijn uit je werk, je opleidingof daarbuiten.
2. Gesprek met buurBespreek jullie antwoorden onderlingBespreek de volgende vragen:
Wat leert dit mij over de manier waarop ik ont-wikkel?Waarmee moet ik rekening houden in mijn ver-dere ontwikkeling om nog meer te innoveren?
3. GroepsopdrachtIedereen licht de antwoorden van het tweegesprek toe.De groep stelt vragen, vult aan of gee$ bedenkingenwaar nodig.De begeleider noteert op de flap en op het einde om-cirkelt hij de belangrijkste inzichten.
’’
’’’
’’’
’’
’
’
’
’’
’’
’
w
w
w
w
w
w
w
w
Eventueel illustreer je dit met
een a!eelding uit destapel die in het midden op de
grond ligt.
WERKVORM 8INTERVISIE LANG
Doel
Deelnemers onwikkelen bij zichzelf en/of het team decompetenties en grondhoudingen die innoveren on-dersteunen.Deelnemers creëren bij zichzelf en/of het team bereid-heid om te innoveren.
BenodigdhedenStoelen opgesteld in een cirkelPen en papier voor elke deelnemerFlappen, plakband, sti$enHand-out met een overzicht van de vragen uit stappen2 tot 4 voor elke deelnemerOptioneel: a!eeldingen als inspiratie voor grondhou-dingen (downloaden via www.socius.be/innovatie)
RandvoorwaardenTijd: 4 uur voor een groep van 4 personen, indien deindividuele opdracht voor de bijeenkomst is voorbereidAantal bijeenkomsten: het is aangewezen om ongeveerdrie keer per jaar intervisie te organiserenContext: kleine groep (maximum 4 à 5 deelnemers,exclusief procesbegeleider)Mate van vertrouwen: veelAansluiting op andere werkvormen: het is aangewezendat werkvorm 5 of 6 reeds werd toegepast
Werkwijze1. Vooraf aan de bijeenkomst – individuele opdracht
Bekijk je individuele resultaat uit werkvorm 5 en 6.Kies een patroon dat je verder wil ontwikkelen: ofweleen ondersteunend patroon dat je wil behouden en ver-sterken, ofwel een belemmerend patroon dat je wil ver-minderen. Kies een patroon waarover je wil reflecterenmet anderen. Bedenk een concreet voorbeeld over innoveren in jewerksituatie en waarbij je dat patroon bent tegengeko-men. Formuleer een antwoord op volgende vragen:
Wat heb ik precies gedaan? Hoe heb ik het aan-gepakt? Wat was het resultaat?Wat van mezelf hee$ me geholpen en/of belem-merd?
2. Groepsopdracht
Om de beurt neemt een deelnemer de rol van explora-tor op zich. Herhaal tot iedereen aan bod is geweest alsexplorator.De explorator beantwoordt de volgende vragen:
Hoe zit ik er vandaag bij?
Hoe blik ik terug op de vorige intervisiebijeenkomst? Wat verwacht ik van deze intervisiebijeenkomst?’
De explorator bespreekt zijn individuele opdracht metde groep.De groep stelt de volgende vragen:
Waar botste je op bij jezelf? Met andere woorden:welk patroon van jou hee$ je belemmerd?Wat van jezelf hee$ je geholpen? Met anderewoorden welk patroon van jou hee$ je onder-steund?Wat is het positieve e&ect van je ondersteunendpatroon op innoveren? Wat is het negatieve e&ectvan je belemmerend patroon op innoveren?
De groep en de explorator bespreken de antwoordenvan de explorator.De groep stelt vervolgens nog enkele vragen:
Hoe kan je jouw ondersteunend patroon nogmeer benutten/prikkelen, om nog meer te inno-veren?Hoe kan je op een positieve manier omgaan metje belemmerend patroon om nog meer te inno-veren?
De explorator selecteert vervolgens de inzichten dievoor hem essentieel zijn. Deze worden opgeschrevenop een flap.
3. Individuele opdrachtFormuleer mogelijke tips voor de explorator bij vraag 4 eneventueel bij vraag 5.
4. GroepsopdrachtIedereen in groep stelt de tips voor die hij formuleerde.De explorator luistert en kiest de tips waarmee hij con-creet aan de slag wil gaan.Om de beurt gee$ iedereen positieve feedback over deexplorator in relatie tot innoveren.
30 – HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional
’
’
’’’’
’
’
’
’
’’
’
’
’
’
’
’
’
’
’
’
’
’
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
5. Herhaal stap 2 tot 4 totdat iedereen aan bod is geko-men als explorator.
BegeleidingstipsDe begeleider bewaakt de focus op de persoon achterhet werk en komt gepast tussen indien de focus ver-glijdt naar het werk zelf.De begeleider bewaakt de focus op concrete ervaringenen praktijkvoorbeelden.De begeleider bewaakt dat het gesprek opbouwend isvoor de deelnemers.De begeleider zorgt ervoor dat er voldoende wordtdoorgevraagd, met vooral open vragen.
WERKVORM 9INTERVISIE KORT
DoelDeelnemers ontwikkelen bij zichzelf en/of het team de com-petenties en grondhoudingen die innoveren ondersteunen.
BenodigdhedenStoelen opgesteld in een cirkelPen en papier voor elke deelnemerHand-out met een overzicht van de vragen uit stappen2 tot 4 voor elke deelnemer
RandvoorwaardenTijd: 3 uur voor een groep van 6 personen, indien deindividuele opdracht voor de bijeenkomst is voorbereidAantal bijeenkomsten: het is aangewezen om ongeveerdrie keer per jaar een intervisie te organiserenContext: kleine groepMate van vertrouwen: voldoende Deze werkvorm is een ‘light’-versie van werkvorm 8Aansluiting op andere werkvorm:deze werkvorm vormt een goede combinatie metwerkvorm 10
Werkwijze1. Vooraf aan de bijeenkomst – individuele opdracht:
Bedenk een concreet voorbeeld over innoveren uit jewerksituatie waaraan je iets wil verbeteren.
Formuleer een antwoord op de volgende vragen:Wat heb ik precies gedaan? Hoe heb ik het aan-gepakt? Wat was het resultaat?
2. GroepsopdrachtOm de beurt neemt een deelnemer de rol van explorator opzich.
De explorator bespreekt zijn voorbereidingDe groep stelt volgende vragen:
Wat van jezelf hee$ je geholpen en/of belem-merd?Wat was hiervan het e&ect op innoveren?Welke competentie wil je (nog meer) ontwikkelen?
De groep bespreekt de antwoorden samen met de ex-plorator.De explorator selecteert vervolgens die aspecten dievoor hem essentieel zijn.
3. Individuele opdrachtElke deelnemer van de groep formuleert tips voor de explo-rator.
4. GroepsopdrachtDe tips worden voorgesteld aan de explorator.
HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional – 31
’
’
’
’
’’’
’
’
’’’’
’
’
’’
’
’
w
w
w
w
w
WERKVORM 10KERNKWADRANT
Doel
Deelnemers ontwikkelen bij zichzelf de competentiesen grondhoudingen die innoveren ondersteunen.Deelnemers creëren bij zichzelf bereidheid om te in-noveren.Deelnemers focussen op wat goed loopt in plaats vanop wat fout loopt.
BenodigdhedenEen grote ruimte zonder tafels of stoelenFlappen, plakband, sti$enHand-out met uitleg over het Kernkwadrant vanOfman8 voor elke deelnemer (downloaden via www.socius.be/innovatie)Vier flappen met op elke flap de naam van een van devier kwadrantenOptioneel: kaartjes met competenties en grondhou-dingen (downloaden via www.socius.be/innovatie)
RandvoorwaardenTijd: 3 uur voor een groep van 4 personenAantal bijeenkomsten: 1Context:
individueeltweegesprek: bijv. tussen leidinggevende en me-dewerker of tussen twee collega’skleine groep
Mate van vertrouwen: voldoendeAansluiting op andere werkvormen: zorg ervoor datwerkvormen 5 of 6 reeds doorlopen werden
Werkwijze1. De procesbegeleider licht het ‘Kernkwadrant’ vanOfman toe aan de deelnemers en deelt de hand-outs uit.
2. Individuele opdrachtBekijk het individuele resultaat uit werkvorm 5 of 6.Kies een patroon dat je wil ontwikkelen. Een patroondat innoveren ondersteunt, kan je zien als een ‘kwali-teit’. Een patroon dat innoveren belemmert, kan je zienals een ‘valkuil’. Kies een patroon waarover je wil re-flecteren en uitwisselen met anderen.
3. GroepsopdrachtEr liggen 4 flappen (‘kwaliteit’, ‘valkuil’, ‘allergie’ en ‘uitda-ging’) verspreid op de grond. Samen vormen de flappen eenkernkwadrant. De deelnemers nemen elk om beurt de rolvan explorator op.
De explorator:kies vanuit welk kwadrant je wil starten en ga opdat blad staanzoek een concreet voorbeeld over innoveren datdit kwadrant illustreert
De groep: stelt enkele richtvragen bij elk kwadranthelpt de explorator waar nodig
De explorator kiest een woord of beeld dat het kern-kwadrant samenvat. De procesbegeleider schrij$ dit op de flap.
De explorator selecteert met welke tips hij aan de slagwil gaan.
5. Herhaal stappen 2 tot 4 totdat iedereen aan beurt isgeweest als explorator.
6. Om de beurt licht iedereen toe aan de groep welkeinzichten hij heeft opgedaan.
Begeleidingstips
De begeleider bewaakt de focus op de persoon achterhet werk en komt gepast tussen indien de focus ver-glijdt naar het werk zelf. De begeleider bewaakt de focus op concrete ervaringenen praktijkvoorbeelden.
32 – HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional
’
’
’
’
’’’
’
’
’’
’
’
’’
’’
’
’
’
’8 Ofman, D. (1988). Bezieling en kwaliteit in organisaties. Antwerpen: Servire.
w
w
w
w
w
w
w
Herhaal deze stap voor de twee andere kwadranten.Neem het kwadrant ‘uitdaging’ als laatste. Het kwa-drant ‘uitdaging’ vormt namelijk de essentie van dezewerkvorm. Beantwoord de vraag: Wat wil/kan ik ontwikkelen omnog meer te innoveren? Elke deelnemer formuleert positieve feedback over deexplorator in relatie tot innoveren.
4. Herhaal stap 3 tot iedereen aan bod is gekomen alsexplorator.
5. Iedereen licht toe aan de groep welke inzichten hijheeft opgedaan.
Begeleidingstips
De begeleider hee$ inzicht in de werking van het‘Kernkwadrant’ van Ofman.De begeleider voorziet voldoende tijd bij elk kwadranten bewaakt dat alle kwadranten apart worden behan-deld.De begeleider bewaakt de focus op concrete ervaringenen praktijkvoorbeelden.De begeleider bewaakt dat het gesprek opbouwend isvoor de deelnemers.
Voorbeelden van een resultaat
HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional – 33
’
’
’
’
’
’
’
KERNKWALITEIT VALKUIL
ALLERGIE UITDAGING
Positieftegenovergesteld
Positieftegenovergesteld
Schietdoor
Schietdoor
Goede aanvulling
34 – HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional
KERNKWALITEIT
Planmatig werken
VALKUIL
Eerst alles willen weten en dan toepassen
ALLERGIE
Chaos
UITDAGING
Handelen zonder te weten waar je uitkomt, onderzoekend en open leren
KERNKWALITEIT
Controle houdenVALKUIL
Geen risico’s durven nemen
ALLERGIE
Fouten maken
UITDAGING
Experimenteren, risico’s nemen
KERNKWALITEIT
Realiteitszin
VALKUIL
Niet zien wat er niet is
ALLERGIE
Idealisten
UITDAGING
Denken vanuit mogelijkheden, dromen
KERNKWALITEIT
Samen aan hetzelfde touw trekken, er samen voor gaan
VALKUIL
Weglopen bij conflictsituaties
ALLERGIE
Mismatchers, tegendraads zijn
UITDAGING
Doorzetten bij weerstand
HEFBOOM 1: Competenties en grondhouding van de professional – 35
Met dank aan
Auteur en begeleidingLine Windey (Socius)
Werkten mee aan deze hefboomKatrien Loots (Vormingplus Kempen), Erica Baeck (Am-nesty International Vlaanderen), Geert Frateur (PRH Per-soonlijkheid en Relaties), Johan Vermeersch (VormingplusWaas en Dender), Jeroen Watté (Wervel), Sien Simoens(HVV), Anja Coulier (Oxfam-Wereldwinkels), DorienPelckmans (Velt), Laure Van Hoecke (Linc), Jeroen Sleurs(Davidsfonds), Dirk Barrez (GetBasic), Eva Brumagne(Femma) en Tobias Lenaert (EVA).
De medewerkers van Vormingplus Vlaamse Ardennen-Dender: Jos Gysels, Leila Zohrie, Liesbeth Descheemaeker,Marijke Verleyen, Rina Cosyns, Stefaan Van der Biest, YvesVan Reusel en Sonja Focketeyn.
