VERGİ İCRA HUKUKU

8/15/2019 VERGİ İCRA HUKUKU

1/160

T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2726

AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1688

VERG‹ ‹CRA HUKUKU

Yazarlar

Yrd.Doç.Dr. M. Ezhan DO⁄RUSÖZ (Ünite 1, 5) Yrd.Doç.Dr. A. Bumin DO⁄RUSÖZ (Ünite 2, 8)

Ö¤r.Gör.Dr. Veysi SEV‹⁄ (Ünite 3, 6)

Ö¤r.Gör.Dr. Funda TUNÇEL (Ünite 4, 7)

Editör

Ö¤r.Gör.Dr. Veysi SEV‹⁄

ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹


2/160

‹çindekiler

Önsöz ............................................................................................................ vii

Kamu Alaca¤›, Vergi Alaca¤› Kavramlar›, Kapsam› veVergi Alaca¤›n›n Takip Hukuku ‹çindeki Yeri ...................... 2

G‹R‹fi .............................................................................................................. 3KAMU ALACA⁄I, VERG‹ ALACA⁄I KAVRAMLARI VE KAPSAMI.............. 3Kamu Alaca¤› Kavram›, Kapsam› ve Özel Alacak Kavram›ndan Fark› .... 3Kamu Alaca¤› Kavram›n›n Özel Alacak Kavram›ndan Fark› ..................... 8 Vergi Alaca¤› Kavram› ................................................................................. 9 VERG‹ ALACA⁄ININ TAK‹P HUKUKU ‹Ç‹NDEK‹ YER‹ ........................... 10Genel Olarak ................................................................................................. 10

Takip Hukuku Kavram› ve Vergi Alaca¤› Kavram›n›n Takip Hukuku‹çindeki Yeri .................................................................................................. 10Özet .............................................................................................................. 11Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 13 Yaflam›n ‹çinden............................................................................................ 14Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 15S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 15 Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 16

Kamu Alacaklar›n› Güvence Alt›na Alan Önlemler...................18KAMU ALACAKLARINI GÜVENCE ALTINA ALAN ÖNLEMLER ................. 19

KAMU ALACA⁄I ‹Ç‹N TEM‹NAT ‹STENMES‹ ............................................. 19‹HT‹YAT‹ HAC‹Z........................................................................................... 22‹HT‹YAT‹ TAHAKKUK.................................................................................. 23KAMU ALACAKLARININ RÜÇHAN HAKKI ................................................. 25KAMU ALACA⁄I ÖDENMEDEN ‹fiLEM YAPMA YASA⁄I ......................... 27KAMU ALACAKLARININ TAK‹B‹NDE ‹PTAL DAVALARI........................... 28KAMU ALACAKLARINDAN YAPILACAK REDD‹YATLARDA MAHSUP ..... 30KAMU ALACAKLARINI GÜVENCE ALTINA ALMA AMACIYLADÜZENLENEN SORUMLULUK HÂLLER‹ .................................................... 31 Vergi Kesenlerin Sorumlulu¤u...................................................................... 31

Limited fiirket Ortaklar›n›n Sorumlulu¤u ..................................................... 32Kanuni Temsilcilerin Sorumlulu¤u............................................................... 33fiah›s fiirketlerinde Ortaklar›n Sorumlulu¤u................................................. 35Tasfiye Memurlar›n›n Sorumluluklar›........................................................... 35Birleflme, Devir, Bölünme ve fiekil De¤ifltirme Hâllarinde Sorumluluk.... 36Özet................................................................................................................ 37Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 38Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 39S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 39 Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 40

‹ç indek i ler iii

1. ÜN‹TE

2. ÜN‹TE


3/160

Vergi Borçlusuna Takip Hukukunda Sa¤lanan Kolayl›klar... 42TEC‹L.............................................................................................................. 43

Çok Zor Durumun Varl›¤› Koflulu................................................................ 44Bilanço ve ‹flletme Hesab› Esas›na Göre Defter Tutan Borçlularda.... 45“Çok Zor Durum” Tespiti ....................................................................... 45 Yaz›l› Baflvuruda Bulunma Zorunlulu¤u ............................................... 45Teminat Gösterme Gereklili¤i ................................................................ 46

Süreli Redde Ba¤l› Tecil................................................................................ 47Tecil Koflullar›na Uygun Davran›lmamas›n›n Sonuçlar›.............................. 47

Tecil Faizinin Hesaplanmas› .................................................................. 48 Aciz Hâli ........................................................................................................ 49HACZED‹LMEYECEK MALLAR ..................................................................... 51K›smen Haczedilebilen Gelirler.................................................................... 52

YÜRÜTMEN‹N DURDURULMASI ................................................................. 53ÖLÜM HÂL‹NDE SÜRE ERTELEMES‹........................................................... 54TAB‹‹ AFETLER SEBEB‹YLE TERK‹N........................................................... 56Özet................................................................................................................ 57Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 58Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 59S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 59 Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 60

Vergi Alacaklar›n›n Tahsili...................................................... 62ÖDEME KAVRAMI ........................................................................................ 63

ÖDEME ZAMANI........................................................................................... 63Özel Ödeme Zamanlar› ................................................................................ 64

‹kmalen, Re’sen veya ‹darece Tarh Edilen Vergilerde Ödeme Zaman› 64 Vergi Mahkemelerinde Dava Aç›lmas› Hâlinde Ödeme Zaman› ......... 64Uzlaflmaya Baflvurulmas› Hâlinde Ödeme Zaman› ............................... 64Ülkeyi Terk ve Ölüm Hâlinde Ödeme Zaman›..................................... 64

Ödeme Zaman›n›n Uzamas› ......................................................................... 65Mücbir Sebepler ...................................................................................... 65Zor Durum............................................................................................... 65Befl Yüzden Fazla Yükümlüsü Bulunan Vergi Dairelerinde ÖdemeSüresinin Uzat›lmas› ................................................................................ 66

Mali Tatil .................................................................................................. 66Tecil ......................................................................................................... 66

ÖDEME YER‹................................................................................................. 66ÖDEME fiEKL‹ ............................................................................................... 67Normal Ödeme fiekli..................................................................................... 67Özel Ödeme fiekilleri.................................................................................... 67

Çizgili Çek Kullanmak Suretiyle Ödeme ............................................... 68Mükellef Hesab›ndan Bankadaki ‹lgili Vergi Dairesi Veya MerkezBankas› Hesab›na Münakale (Otomatik Virman) Suretiyle Ödeme..... 68Bankalar Arac›l›¤›yla Ödeme.................................................................. 68Postaneler Arac›l›¤›yla Ödeme ............................................................... 69

Banka Kart›, Kredi Kart› ve Benzeri Kartlar Kullan›lmak SuretiyleÖdeme ..................................................................................................... 69

ÖDEMEN‹N ‹SPATI ....................................................................................... 69

‹ç indek i leriv

4. ÜN‹TE

3. ÜN‹TE


4/160

ÖDEMEN‹N MAHSUP ED‹LECE⁄‹ ALACAKLAR......................................... 70R›zaen Yap›lan Ödemelerin Mahsubu ......................................................... 70Cebren Tahsil Edilen Paralar›n Mahsubu .................................................... 72

ÖDEMEN‹N GEC‹KMES‹ DURUMUNDA UYGULANAN GEC‹KMEZAMMI ........................................................................................................... 72Gecikme Zamm›n›n Hukuki Niteli¤i ............................................................ 72Gecikme Zamm› ve Gecikme Faizinin Karfl›laflt›r›lmas›.............................. 73Gecikme Zamm› Oran› ................................................................................. 74Gecikme Zamm›n›n Hesaplanmas› .............................................................. 75Gecikme Zamm›nda Uygulama Süresi......................................................... 76Köylerde Gecikme Zamm›............................................................................ 77Özet................................................................................................................ 78Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 80Okuma Parças› .............................................................................................. 81

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 82S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 82 Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 83

Cebren Tahsilat Sürecinde Tahsilat›n Bafllang›c›, ÖdemeEmri ve Vergi Alaca¤›nda Cebren Tahsil Yollar› ................. 84

CEBREN TAHS‹LAT SÜREC‹NDE TAHS‹LATIN.BAfiLANGICI VE ÖDEMEEMR‹............................................................................................................... 85Cebren Tahsilatta Bafllang›ç Zaman› ........................................................... 85‹dari ‹fllemin Unsurlar› Aç›s›ndan Ödeme Emri ......................................... 86Ödeme Emrine Karfl› Dava Aç›lmas› .......................................................... 88

Borcu Olmad›¤› ‹ddias›........................................................................... 89Borcun K›smen Ödendi¤i ‹ddias›........................................................... 90Borcun Zaman afl›m›na U¤rad›¤› ‹ddias› ............................................... 90

Mal Bildirimi ................................................................................................. 90 VERG‹ ALACA⁄INDA CEBREN TAHS‹L YOLLARI...................................... 91Teminat›n Paraya Çevrilmesi veya Kefilin Takibi ....................................... 91Borçlunun Mallar›na Haciz Uygulanmas› ................................................... 92Borçlunun ‹flas Yoluyla Takibi .................................................................... 96Özet................................................................................................................ 98Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 100 Yaflam›n ‹çinden .......................................................................................... 101


Haciz Uygulamas› ve Sonuçlar›.............................................. 104HAC‹Z ............................................................................................................ 105ÜÇÜNCÜ fiAHISLARDAK‹ MENKUL MALLARIN, ALACAK VEHAKLARIN HACZ‹ VE ‹ST‹HKAK DAVALARI............................................. 108TEBL‹⁄ YOLU ‹LE HAC‹Z UYGULAMASI ................................................... 110HACZED‹LEN MENKUL MALLARIN DE⁄ERLEMES‹ VE KORUNMASI...... 111Haczedilen Menkul Mallar›n De¤erlemesi ve Korunmas› .......................... 111

MENKUL MALLARIN HACZ‹ VE SATIfiI ...................................................... 113HAC‹Z ‹fiLEMLER‹NDE ZOR KULLANMA.................................................... 114Haczedilen Gayrimenkul’ün Sat›fl›................................................................ 115

‹ç indek i ler v

5. ÜN‹TE

6. ÜN‹TE


5/160

GAYR‹MENKUL MALLARIN HACZ‹ VE TEFERRU⁄ ................................... 117Teferru¤ Kavram› .......................................................................................... 118Özet ............................................................................................................... 120

Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 122Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 123S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 124 Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 125

Vergi Alaca¤›n› Sona Erdiren Hâller ..................................... 126ÖDEME .......................................................................................................... 127ZAMAN AfiIMI ............................................................................................... 127Tahsil Zaman Afl›m›....................................................................................... 127Tahsil Zaman Afl›m›n›n Kesilmesi ................................................................ 128Tahsil Zaman Afl›m›n›n Durmas› ................................................................. 129

Özel Durumlarda Tahsil Zaman Afl›m› ........................................................ 129Tahsil Zaman Afl›m›n›n Sonuçlar›................................................................. 129TERK‹N .......................................................................................................... 129Do¤al Afetler Nedeniyle Terkin ................................................................... 130Tahsil ‹mkâns›zl›¤› Nedeniyle Terkin .......................................................... 132TAKAS............................................................................................................ 132 AF ................................................................................................................. 133ÖLÜM............................................................................................................. 134 YARGI KARARLARI ....................................................................................... 134Özet................................................................................................................ 135Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 137

Okuma Parças› .............................................................................................. 138Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 140S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 140 Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 141

Kamu Alacaklar›n› Korumay› Amaçlayan Yasaklar,Suç ve Cezalar ......................................................................... 142

KAMU ALACAKLARINI KORUMAYI AMAÇLAYAN YASAK, SUÇ VECEZALAR........................................................................................................ 143SIRLARIN ‹FfiASI............................................................................................ 143 ARTIRMALARA KATILMA YASA⁄I ............................................................. 144

TAKD‹R ‹fiLEMLER‹NE VE KARARLARA ‹fiT‹RAK YASAKLARI.................. 145KAMU ALACA⁄ININ TAHS‹L‹NE ENGEL OLMA SUÇU ............................. 146MAL B‹LD‹R‹M‹ ‹LE ‹LG‹L‹ SUÇ VE CEZALAR............................................ 147MAL B‹LD‹R‹M‹NDE BULUNMAMA HÂL‹ VE GERÇE⁄E AYKIRIB‹LD‹R‹MDE BULUNMA SUÇU .................................................................... 147MAL ED‹NME VE ARTMALARINI B‹LD‹RMEME SUÇU .............................. 149‹STENECEK B‹LG‹LER‹ VERMEME SUÇU ................................................... 150KAMU BORÇLUSUNA A‹T ELLER‹NDEK‹ MALLARI..B‹LD‹RMEME SUÇU 150SUÇLARIN TAK‹B‹......................................................................................... 151Özet................................................................................................................ 152Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 153


‹ç indek i lervi

7. ÜN‹TE

8. ÜN‹TE


6/160

Önsöz Anayasam›z›n 73. maddesinde “herkes kamu giderlerini karfl›lamak üzere ma-

li gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür” denilmek suretiyle kiflilere vergi

ödeme yükümlülü¤ü getirilmekle birlikte, Devlete de herkesten vergi alma yü-kümlülü¤ü yüklenmifltir. Ancak kiflilerin vergi ödeme yükümlülüklerini kendilik-lerinden ve süresinde yerine getirmemeleri halinde, alacakl› kamu idarelerinincebri yollara baflvurma zorunluluklar› do¤ar.

Vergi icra hukuku, devletin (alacakl› idarenin), kamu alacaklar›n›n borçlular›n-ca karfl›lanmamas› halinde bu alacaklar›n› cebri yollarla tahsilini konu alan bir hu-kuk dal›d›r. Bu hukuk dal›, mali hukukun (veya kamu gelir hukukunun yahut ver-gi hukukunun) alt›nda bir alt dal olarak yer al›r. Bu hukuk dal›na iliflkin temel ka-nun, 6183 say›l› Kamu Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanundur. Kanun esasitibariyle tüm kamu alacaklar›n›n cebri takip usulünü düzenlemekle birlikte, ders ki-tab› olarak bu kitapta sadece vergi alacaklar›n›n cebri takip usulü incelenecektir.

Sekiz bölümden oluflan bu kitab›n, Marmara Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi Mali

Hukuk Ö¤retim Üyelerinden Dr. M. Ezhan DO⁄RUSÖZ taraf›ndan kaleme al›nanbirinci bölümünde, kamu alaca¤› kavram› aç›klanmakta, kamu alacaklar›n›n içeri-sinde vergi alacaklar›n›n yeri irdelenmekte ve takip hukukunun temel kavramlar›üzerinde durulmaktad›r.

Kitab›n Marmara Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi Mali Hukuk Ö¤retim Üyelerin-den Dr. A. Bumin DO⁄RUSÖZ taraf›ndan kaleme al›nan ikinci bölümünde ise6183 say›l› Kanunda vergi alaca¤›n› güvence alt›na almak amac›yla düzenlenenmüesseseler, uygulama koflullar› ile incelenmekte ve bu konuda kamu idarelerinetan›nan yetkiler aktar›lmaktad›r.

Kitab›n Marmara Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi Mali Hukuk Ö¤retim Görevlile-rinden Dr. Veysi SEV‹⁄ taraf›ndan kaleme al›nan üçüncü bölümünde ise kamuborçlular›na takip hukukunda sa¤lanan kolayl›klar ve borçlular›n sahip oldu¤uhaklar incelenmektedir.

Kitab›n Marmara Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi Mali Hukuk Ö¤retim Görevlile-rinden Dr. Funda TUNÇEL taraf›ndan kaleme al›nan dördüncü bölümünde ise“ödeme” kavram› çerçevesinde kamu borçlar›n›n ödenme zamanlar›, ödeme usul-leri, mahsup edilebilece¤i alacaklar, gecikme faizi ve gecikme zamm› gibi konu-lar üzerinde durulmaktad›r.

Kitab›n Marmara Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi Mali Hukuk Ö¤retim Üyelerin-den Dr. M. Ezhan DO⁄RUSÖZ taraf›ndan kaleme al›nan beflinci bölümünde isecebren tahsilatta bafllang›ç zaman› ve ödeme emri, ödeme emrine karfl› aç›labile-cek davalar ve mal bildirimi konular› aktar›lmaktad›r.

Kitab›n Marmara Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi Mali Hukuk Ö¤retim Görevlilerinden

Dr. Veysi SEV‹⁄ taraf›ndan kaleme al›nan alt›nc› bölümünde ise haciz müessesesi in-celenmekte ve kamu borçlular›n›n mal varl›¤›n› haczi uygulamas› ele al›nmaktad›r.Kitab›n Marmara Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi Mali Hukuk Ö¤retim Görevlile-

rinden Dr. Funda TUNÇEL taraf›ndan kaleme al›nan yedinci bölümünde ise ka-munun vergi alaca¤›n› sona erdiren haller irdelenmekte ve zamanafl›m› konusuüzerinde durulmaktad›r.

Kitab›n Marmara Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi Mali Hukuk Ö¤retim Üyelerin-den Dr. A. Bumin DO⁄RUSÖZ taraf›ndan kaleme al›nan sekizinci bölümünde ise6183 say›l› Kanunda düzenlenen ve suç veya kabahat olarak yapt›r›ma ba¤lananfiiller ele al›nmakta ve bu fiillere uygulanacak yapt›r›mlar aktar›lmaktad›r.

Kitap hem bir ders kitab› hem de ileride ö¤rencilerimizin her zaman baflvurabile-ce¤i bir kaynak olarak kaleme al›nmaya çal›fl›lm›fl, konular irdelenirken konuya ilifl-

kin maliye idaresi uygulamas› ve yarg› anlay›fl› da örneklerle aç›klanmaya çal›fl›lm›flt›r.Kitab›n ö¤rencilere yararl› olmas› dile¤i ile…

Editör

Ö¤r.Gör.Dr. Veysi SEV‹⁄

Önsöz vii


7/160

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Kamu alaca¤› kavram›n›n ne anlama geldi¤ini ve hangi gelirlerin kamu ala-ca¤› kavram›n›n kapsam› içinde yer ald›¤›n› aç›klayabilecek;Özel alacak kavram›n›n neyi ifade etmekte oldu¤unu ve kamu alaca¤› kav-ram› ile özel alacak kavram› aras›nda nas›l bir farkl›l›¤›n söz konusu oldu¤u-nu belirleyebilecek,

Vergi alaca¤› kavram›n›n ne anlama geldi¤ini, bu kavram›n kapsam› ve vergi alaca¤› kavram›n›n kamu alaca¤› kavram›ndan fark› olup olmad›¤›n›aç›klayabilecek;Takip Hukuku kavram› ve ayr›ca vergi alaca¤› kavram›n›n takip hukuku için-deki yerini de¤erlendirebileceksinz.

‹çindekiler

• Kamu Alaca¤›• Özel Alacak• Kamu Borçlusu

• Vergi Alaca¤›• Takip Hukuku

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

Vergi ‹cra Hukuku

• G‹R‹fi

• KAMU ALACA⁄I, VERG‹ ALACA⁄IKAVRAMLARI VE KAPSAMI

• VERG‹ ALACA⁄ININ TAK‹PHUKUKU ‹Ç‹NDEK‹ YER‹

1VERG‹ ‹CRA HUKUKU

Kamu Alaca¤›, VergiAlaca¤› Kavramlar›,Kapsam› ve VergiAlaca¤›n›n TakipHukuku ‹çindeki Yeri


8/160

G‹R‹fiDevletlerin yerine getirmek zorunda kald›klar› ve sosyal devlet ilkesinin kabulü ilekapsam› da genifllemifl olan kamu hizmetlerinin finansman›nda kamu gelirlerininrolü büyüktür. Söz konusu kamu gelirlerinin içinde de en önemli kalemi vergi kav-ram› oluflturmaktad›r.

Bir kamu (amme) alaca¤› niteli¤i ile vergi, günümüzde kamu borçlusu taraf›n-dan gönüllü olarak ödenebilece¤i gibi, bu mali yükümlülü¤ün ilgili kanunlar›n ön-gördü¤ü flekilde yerine getirilmemesi halinde ise alaca¤›n zorla tahsili gündemegelebilmektedir.

Dolay›s›yla, özel hukuk iliflkilerinden kaynaklanan alacaklar›n tahsilinden fark-

l› bir uygulama olarak vergi alaca¤›n›n incelenmesinde, kamu alaca¤› ve vergi ala-ca¤› kavramlar›, kapsam› ve bu kavramlar›n takip hukuku içindeki yerleri önem ta-fl›maktad›r.

KAMU ALACA⁄I, VERG‹ ALACA⁄I KAVRAMLARI VEKAPSAMI

Kamu Alaca¤› Kavram›, Kapsam› ve Özel Alacak Kavram›ndan Fark›Kamu alacaklar›; devlet, il özel idarelerine ve belediyelere ait, vergi ve benzeri ma-li yükümlülükler, ceza kovuflturma ve yarg›lama masraflar›, vergi cezas› ve para ce-

zas› gibi birincil ve gecikme zamm›, gecikme faizi ve piflmanl›k zamm› gibi ikincilalacaklar ile idari sözleflme ve kamu hizmetlerinden do¤an alacaklard›r (Gerçek,2010, s.3). Bir baflka tan›mla kamu alaca¤›, kamu hizmetlerinin finansman› amac›y-la ve kamu gücüne dayan›larak konulan mali yükümlerden kaynaklanan, kamuidarelerinin bütçelerinde yer alan ve idari ifllemler arac›l›¤›yla tahsil edilebilen ge-lirlerdir (Karakoç, 2011, s. 591).

Vergi Usul Kanunu, vergi alacaklar›n›n ödeme aflamas›na gelinceye kadar ge-çirdi¤i süreçleri düzenlemifl olup vergi alaca¤›n›n ödenmesine iliflkin ayr›nt›lar veözellikle yükümlü ya da sorumlu taraf›ndan kendi iste¤iyle ve zaman›nda ödenme-mesinin sonuçlar›, bu Kanunun kapsam› d›fl›nda kalmaktad›r. Vergilerin ödenme-mesinin sonuçlar› ve kamusal güç kullan›lmak suretiyle tahsili, 21.7.1953 tarihli ve

6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun ile düzenlenmifl bu-lunmaktad›r (Kaneti, 1986/1987, s. 365). 6183 say›l› Kanun hükümlerince takip ve

Kamu Alaca¤›, Vergi Alaca¤›Kavramlar›, Kapsam› veVergi Alaca¤›n›n Takip

Hukuku ‹çindeki Yeri


9/160

tahsil edilecek olan kamu alacaklar›, Kanun’un birinci maddesinde say›lan kamukurum ve kurulufllar ile özel kanunlar› hükümlerine göre, kamu kurum ve kuru-lufllar› niteli¤ini haiz kurum ve kurulufllar›n kamu alaca¤› olarak kabul edilen ve

genel bütçeye gelir kaydedilen alacaklar› (Koçak, 2011 s. 15-16);1. Vergi, resim, harç, mahkeme masraflar›, vergi cezalar›, para cezalar› gibi as›lalacaklar,

2. Gecikme zamm›, gecikme faizi, zam, piflmanl›k zamm› gibi as›l alacaklarüzerinden hesaplanan fer’i alacaklar,

3. Kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinden do¤an alacaklar,4. Mahiyetleri ne olursa olsun özel kanunlar›nda alacaklar› 6183 say›l› Kanun

hükümlerine göre takip edilece¤ine iliflkin hüküm bulunan kurumlara aitalacaklar,

5. Kamu alacaklar›n›n takip ve tahsili için yap›lan giderlerden kaynaklananalacaklard›r.

Örneklendirerek k›saca belirtecek olursak, 6183 say›l› Kanun kapsam›na girenkamu alacaklar›; asli kamu alacaklar› (vergi, resim, harç, muhakeme gideri, vergicezalar›, para cezalar›), fer’i kamu alacaklar› (gecikme zamm›, tecil faizi, haks›zç›kma zamm›, gecikme faizi, piflmanl›k zamm›), kamu hizmetlerinin uygulanma-s›ndan do¤an alacaklar (kat›lma paylar›, su bedelleri), kamu alacaklar›n›n takipgiderleri (ilan, haciz, muhafaza, sat›fl giderleri) ile özel kanunlarda 6183 say›l› Ka-nun’a göre tahsili öngörülen alacaklar (oda aidatlar›, ecrimisiller) olarak belirtile-bilir (Gerçek, 2010, s. 5).

Yukar›da say›lanlar hakk›nda k›saca flu aç›klamalar› yapabiliriz (Gerçek, 2010,s. 5-6):

• Muhakeme giderleri, ceza tahkik ve takiplerine ait bir dava söz konusu ol-du¤unda, davan›n sonuna kadar o dava için yap›lm›fl olan giderlere karfl›l›kolarak al›nan k›s›md›r.

• Gecikme zamm›, tahakkuk etmifl ve ödenmesi gereken aflamaya gelmifl birkamu alaca¤›n›n, vadesinde ödenmemesi nedeniyle vade tarihinden ödemetarihine kadar hesaplanan bir alacakt›r.

• Tecil faizi, as›l kamu alacaklar›n›n ödenmesinin ertelenmesi dolay›s›yla,devlete ait bir paran›n kullan›lmas› karfl›l›¤›nda baflvuru tarihinden ödemetarihine kadar hesaplanan bir alacakt›r.

• Haks›z ç›kma zamm›, kamu alaca¤›na olan itiraz›nda haks›z ç›k›lmas› duru-munda, hakk›ndaki itiraz›n (davan›n) reddolunan kamu alaca¤›n›n % 10 ola-rak hesaplanan bir alacakt›r.

• Gecikme faizi, zaman›nda tahakkuk ettirilmeyen vergiler için, sonradan yap›lan ikmalen, re’sen veya idarece tarhiyatlarda, verginin normal vadetarihinden son yap›lan tarhiyat›n tahakkuk tarihine kadar hesaplanan biralacakt›r.

• Piflmanl›k zamm›, vergi hukukumuzda var olan piflmanl›k müessesesinden yararlan›lmas› için ödenmesi gereken vergi ile birlikte al›nan bir gecikmezamm›d›r. Burada söz konusu olan gecikme zamm› uygulamada piflmanl›k,zamm› fleklinde de adland›r›lmaktad›r (Bilici, 2011, s. 94).

• Ecrimisil, bir mal›n kullan›lmas›ndan do¤an yarar›n (menfaatin) para ile de-¤erlendirilmesi olarak ifade edilebilir (Y›lmaz, 1992, s. 234).

6183 say›l› Kanun’un birinci ve ikinci madde kapsam›na giren alacaklar›n tümü,amme (kamu) alaca¤›d›r. Birinci madde kapsam›na giren alacaklar, akitten, haks›zfiil ve haks›z iktisaptan do¤anlar d›fl›nda devlete, il özel idarelerine veya belediye-lere ait alacaklar›n tümüdür (Coflkun, 2011, s. 59).

4 Vergi ‹cra Hukuku

6183 say›l› Kanunkapsam›na giren kamu(amme) alacaklar›bak›m›ndan, asli kamualacaklar› ve fer’i kamualacaklar› ay›r›m› yap›labilir.


10/160

‹kinci maddedeki alacaklar ise, özel kanunlarda, 6183 say›l› Kanun’dan önceuygulama alan› bulmufl olan Tahsili Emval Kanunu’na at›f yap›lm›fl alacaklar ile,ayr›ca özel hükümle takip ve tahsillerinin 6183 say›l› Kanuna göre yap›laca¤› ön-

görülmüfl alacaklard›r. Her iki maddedeki alacaklar›n tümü kamu alaca¤› kavram›-na dahildir (Coflkun, 2011, s. 59).Kamu alacaklar›n›n tahsili, Tanzimat’tan önce iltizam usulüne göre yürütülmek-

teydi. Tanzimat’tan sonra 1861 tarihli Nizamname uygulamas› ve daha sonra 1865tarihli bir talimat ile vergi borçlar›nda zorlama hapsi uygulamas› söz konusu olmufl

ve vergi tahsilinde makbuz sistemi getirilmifltir. 1880 y›l›nda Tahsili Emval Nizam-namesi düzenlenmifltir. 1909 y›l›nda ise Tahsili Emval Kanunu oluflturuldu ve1.1.1954 tarihinde 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsili Usulü Hakk›nda Ka-nun’un uygulamaya konulmas›na kadar yürürlükte kald›. 1954 y›l›ndan beri yürür-lükte olan 6183 say›l› Kanun, Tahsili Emval Kanununun yetersiz kalmas› sonucudüzenlenmifltir (Çelik, 2002, s. 33).

Birinci maddeye göre, bir alacak hakk›nda 6183 say›l› Kanun hükümlerinin uygu-lanabilmesi; baflka anlat›mla, bu alaca¤a kamu alaca¤› niteli¤i tan›nabilmesi, iki ko-flulun birlikte varl›¤›na ba¤l›d›r. ‹lk koflul, bir alaca¤›n kamu alaca¤› say›labilmesinin,Devlete, vilayet hususi (il özel) idarelerine ve belediyelere ait bulunmas›na ba¤l› ol-mas›d›r. Devlet, il özel idareleri ve belediyeler d›fl›nda kamu kurum ve kurulufllar›naait olan alacaklar, nitelikleri ne olursa olsun, 1’nci madde kapsam›nda de¤ildirler. Bu

yüzden; bu alacaklar›n, bu madde çerçevesinde, kamu alaca¤› say›labilmelerine ola-nak yoktur. Hatta kanunlar›nda, Devlet, il özel idareleri ve belediyeler d›fl›nda kalankurum ve kurulufllar›n üçüncü kiflilerden olan alacaklar› hakk›nda 6183 say›l› Kanunhükümlerinin uygulanaca¤›n›n söylenmifl olmas› da, bu alacaklara, kamu alaca¤› ni-teli¤ini kazand›ramaz. Söz konusu kanunlarda 6183 say›l› Kanunla yap›lan gönder-

me, alacakl› kurulufla kamu gücü ve bu kanunda öngörülen cebri takip ve tahsil yön-temlerini kullanma yetkisinin tan›nmas›ndan ibarettir (Candan, 2011, s. 8).

‹kinci koflul; alacak, niteli¤i bak›m›ndan, maddede say›lanlardan olmal›d›r.Devlete, il özel idarelerine ve belediyelere ait olmas›, tek bafl›na bir alaca¤›n 6183say›l› Kanun kapsam›na girebilmesine ve kamu alaca¤› say›labilmesine yeterli de-¤ildir. Ayr›ca; bu alaca¤›n,1’nci maddede say›lan alacaklardan olmas› da gereklidir(Candan, s. 9).

Devlete, il özel idarelerine ve belediyelere ait olan alacaklar, kamu hukukun-dan ve özel hukuktan do¤an alacaklar olmak üzere iki türdür. 1’nci madde kapsa-m›na giren alacaklar, bu alacaklardan, yaln›zca, kamu hukukundan do¤anlard›r.Devletin, il özel idarelerinin ve belediyelerin özel hukuktan do¤an ve idare edilen-

lerin üçüncü kiflilerden olan alacaklar›yla ayn› hukuki rejime tabi olan alacaklar›,6183 say›l› Kanun kapsam›nda de¤ildir (Candan, 2011, s. 9).

6183 say›l› Kanun’un uygulamas›nda; Devlete, il özel idarelerine veya belediye- ye ait olan alacaklar›n, akitten, haks›z fiilden ve haks›z iktisaplardan do¤an alacak-lar olmamas› gerekir. Çünkü, bu nitelikte olan alacaklar›n takip ve tahsili 6183 sa-

y›l› Kanun’a tabi de¤ildir.2004 say›l› ‹cra ve ‹flas Kanunu’nun 47. maddesinde yer alan “Para cezasiyle di-

¤er hukuku amme borçlar›n›n takibi hakk›ndaki kanunlar hükmü mahfuzdur. fiu ka-dar ki, Devletin bir akitten veya haks›z fiilden do¤an alacaklar› hakk›nda bu Kanu-nun hükümleri cereyan eder” hükmü dikkate al›n›rsa, bu nitelikteki alacaklar 6183say›l› Kanun’un kapsam› d›fl›ndad›r. Bir baflka deyiflle; akitten, haks›z fiil ve haks›z

iktisaptan kaynaklanan bu nitelikteki kamu alacaklar› 2004 say›l› ‹cra ve ‹flas Kanu-nu md.47 hükmüne dayan›larak genel hükümlere göre takip yoluna gidilecektir.

51. Ünite - Kamu Alaca¤› , Verg i A laca¤› Kavramlar › , Kapsam› ve Verg i A laca¤›n ›n Tak ip Hukuku ‹ç indek i Yer i

Devletin akitten, haks›zfiilden ve haks›z iktisaptando¤an alacaklar›n›ntakibinde, ‹cra ve ‹flasKanunu uyar›nca genelhükümlere göre takip yolunagidilecektir.


11/160

Akitten, haks›z fiilden ve haks›z iktisaptan do¤an alacaklar, kime ait olursa olsunözel hukuk hükümlerine tabidir ve bu hukuk hükümlerine göre takip ve tahsil olu-nur. Örne¤in; Devlete, il özel idarelerine ve belediyelere ait tafl›n›r ve tafl›nmaz mal-

lar›n kiraya verilmesi dolay›s›yla do¤an kira alacaklar›; flehir su flebekesinden yarar-lanma karfl›l›¤›nda tahakkuk ettirilen su bedelleri; söz konusu kamu tüzel kiflilerineait mallar›n ya da ürünlerin sat›fl›ndan kaynaklanan alacaklar; bu mallara üçüncü ki-flilerce verilen zararlar karfl›l›¤› olarak mahkemelerce, Devlet, il özel idareleri veyabelediyeler lehine hüküm alt›na tazminatlar bu niteliktedir (Candan, 2011, s. 14-15).

Kamu alaca¤›n›n kapsam› konusunda üzerinde durulabilecek bir baflka hususda alaca¤›n, kamu hizmetleri tatbikat›ndan (uygulamas›ndan) do¤mas›d›r. Kamuhizmeti yap›lmas›na ba¤l› olarak do¤an alacaklar›n neler oldu¤unun bilinebilmesi,kamu hizmetinin ne anlama geldi¤ine ba¤l›d›r. Kamu hizmeti, biri genifl di¤eri darolmak üzere iki anlamda kullan›lan bir kavramd›r. Genifl anlamda kamu hizmeti,kamu yarar›n›n sa¤lanmas› ve genel toplumsal ihtiyaçlar›n karfl›lanmas› amac›ylaDevlet taraf›ndan ya da Devletin denetimi alt›nda özel kiflilerce devaml› ve düzen-li olarak yürütülen faaliyetlerdir. Dar anlamda kamu hizmeti ise kamu idareleri ve-

ya kamu kurumlar›n›n kamu hukukuna özgü yöntemler çerçevesinde ve kamu hu-kukundan do¤an yetki ve ayr›cal›klara dayanarak gösterdi¤i faaliyetler ve yapt›¤›hizmetlerdir (Karakoç, 2011, s. 596).

Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun, Vergi Usul Kanunu kapsa-m›na giren kamu gelirlerini kapsad›¤› gibi, onun d›fl›nda kalan baflka kamu gelir-lerini de kapsamaktad›r. Bu anlamda kamu alaca¤› kapsam›na, vergi, resim, harç-lar gibi geleneksel kamu gelirleri yan›nda, gümrük ve tekel idarelerince tahsil edi-len vergiler, para cezalar›, ecrimisil alacaklar›, idari sözleflmelerden do¤an alacak-lar, parafiskal gelirler, fon gelirleri de dahildir. Bu itibarla, kamu icra hukuku hü-kümlerine göre tahsil edilen ve/ya da edilmesi gereken alacaklar›, kamu alaca¤›

ve/ya da kamu alaca¤› say›lan alacak olarak nitelendirmek mümkündür (Karakoç,2011, s. 592-593).

6183 say›l› Kanun’un kapsam›n› belirleyen 1. maddesinde yer alan .... vergi cezas›, para cezas› gibi .... ifadesinde yer alan “gibi” deyifli sizce kamu alacaklar›n›n kapsam› aç›s›ndannas›l yorumlanmal›d›r?

6183 say›l› Kanun düzenlemesinde, Türk Ceza Kanunu hükümlerince hükme-dilen para cezalar›na iliflkin hükümleri sakl› tutulmufltur. Bu nedenle ceza mahke-melerince ceza yarg›lamas› sonucuna göre hükmedilen para cezalar›n›n infaz›5275 say›l› Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin ‹nfaz› Hakk›ndaki Kanun hükümlerinegöre yap›lmakta ve adli para cezalar›n›n infaz› bu Kanun hükümlerine göre Cum-huriyet Savc›l›klar›nca yerine getirilmektedir (Koçak, 2011, s. 16).

Acaba, devletin sebepsiz iktisaptan do¤an alacaklar› olarak kabul edilen ecri-misiller kamu alaca¤› say›labilir mi? Tahsili Emval Kanunu ecrimisilleri kapsam›naalmaktayd›. 6183 say›l› Kanun’un 1. maddesi d›fl›nda say›lmas› do¤ru olmakla bir-likte, baflka bir özel hüküm nedeniyle ecrimisiller de bu kanuna göre tahsil edilir.Öte yandan 6183 say›l› Kanun’un 2. maddesine göre “Muhtelif kanunlarda TahsiliEmval Kanununa göre tahsil edilece¤i bildirilen her çeflit alacaklar hakk›nda da bukanun hükümleri tatbik olunur” denmektedir.Bu durumda ecrimisiller de kamualaca¤› gibi tahsil edilecektir (Öncel-Kumrulu- Ça¤an, 2010, s. 160).

Kamu iktisadi teflebbüsleri, kendilerine tan›nan özel hukuk tüzel kiflili¤i nede-

niyle, 6183 say›l› Kanun’un kapsam› d›fl›nda kalmaktad›rlar (Öncel-Kumrulu-Ça-¤an, 2010, s. 160).


SIRA S‹ZDE 1


12/160

Kamu maliyesinde vergi benzeri olarak (parafiskalite) adland›r›lan, baz› kamukurulufllar›na özgü gelir çeflitleri vard›r. Sosyal sigorta ödentileri, kamu kurumu nite-li¤indeki belli meslek kurulufllar›n›n ödentileri örnek olarak gösterilebilir. Bunlar, il-

ke olarak kamu alaca¤› kavram›na, 6183 say›l› Kanun kapsam›na girmezler. Ancaközel kanunlar ile bu statü tan›nabilmektedir (Öncel-Kumrulu-Ça¤an, s. 160, 161).Köy gelirleri 6183 say›l› kanun d›fl›nda tutulmufltur. Köy tüzel kiflili¤inin de sal-

ma gibi, kamusal nitelikte gelirleri vard›r. Bunlar›n tahsili 442 say›l› Köy Kanunu’nagöre yürütülür. Ay›rt edilmesi gerekli nokta, 6183 say›l› Kanunun köylerde de uy-gulanabilece¤idir. 1. maddeye giren kamu alacaklar›n›n (örne¤in devlet hazinesineait bir vergi alaca¤›n›n, köyde tahsili söz konusu ise 6183 say›l› Kanun hükümlerigeçerlidir (Öncel-Kumrulu-Ça¤an, s. 161).

Kabahatler Kanunu’nun, 5560 say›l› Kanun’la de¤iflik 17. maddesinin (4) numara-l› f›kras›nda “Genel Bütçeye gelir kaydedilmesi gereken idari para cezalar›na iliflkinkesinleflen kararlar, 21/7/1953 tarihli ve 6283 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil UsulüHakk›nda Kanun hükümlerine göre tahsil edilmek üzere Maliye Bakanl›¤›nca belir-lenecek tahsil dairelerine gönderilir. Sosyal güvenlik kurumlar› ve mahalli idareler ta-raf›ndan verilen idari para cezalar›, ilgili kanunlar›nda aksine hüküm bulunmad›¤›takdirde, Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun hükümlerine göre ken-dileri taraf›ndan tahsil olunur. Di¤er kamu kurum ve kurulufllar› taraf›ndan verilen veGenel Bütçeye gelir kaydedilmesi gerekmeyen idari para cezalar›, ilgili kanunlar›ndaözel hüküm bulunmad›¤› takdirde genel hükümlere göre tahsil olunur” hükmü yeralmaktad›r. Buna göre, genel bütçeye gelir kaydedilmesi gereken idari para cezalar›-n›n 6183 say›l› Kanun’a göre takip ve tahsil edilebilmesi için, bu cezalara iliflkin ida-ri yapt›r›m kararlar›n›n kesinleflmesi gerekmektedir (Tombalo¤lu, 2011, s. 58).

‹dari yapt›r›m kararlar›na karfl› kanun yoluna baflvurulmamas› veya kanun yo-luna baflvurulmas› hâlinde yarg›lama aflamalar›n›n son bulmas› neticesinde idaripara cezalar›n›n takip edilebilir aflamaya gelmesi, idari para cezas›n›n kesinleflme-sidir (Tombalo¤lu, 2011, s. 58).

Kabahat deyiminden ne anlamaktay›z? Kabahatler Kanunu’nun uygulanma alan› hakk›nda bilgi verebilir misiniz?

Kamu borçlusu, 6183 say›l› Kanun’un 3. maddesinde; kamu alaca¤›n› ödemekmecburiyetinde olan gerçek ve tüzel kifliler, bunlar›n kanuni temsilcileri veya mi-rasç›lar›, vergi mükellefleri, vergi sorumlular›, kefil ve yabanc› flah›s ve kurumlar›ntemsilcileri olarak belirtilmifltir (Çelik, 2002, s. 38).

Kanun’da gerçek kifli kamu borçlular› s›ralan›rken tekrara yol aç›lm›flt›r. Çünkü,gerçek kifli kamu borçlular›n›n kanuni temsilciler, mirasç›lar, vergi mükellefleri,

vergi sorumlular›, kefiller ve yabanc› flah›s ve kurumlar›n temsilcileri oldu¤u belir-tilmifltir (6183 say›l› Kanun). Oysa; kanuni temsilciler, yabanc› flah›s ve kurum tem-silcileri ile mirasç›lar zaten vergi sorumlular›n›n kapsam›na girmektedir. Bundandolay›, gerçek kifli kamu borçlular› belirlenirken vergi mükellefleri, vergi sorumlu-lar› ve kefillerin belirtilmesi yeterli olacakt›r (Çelik, 2002, s. 38).

Gerçek kifli, kamu borçlular› vergi mükellefi, vergi sorumlusu ve kefildir (Çelik,2002, s. 39).

Tüzel kifliler; özel hukuk tüzel kiflileri ve kamu hukuku tüzel kiflileri olarak ikiyeayr›l›r. Özel hukuk tüzel kiflileri ticaret flirketleri, dernekler, sendikalar gibi kiflilikler-dir. Kamu tüzel kiflilerinin bafl›nda Devletin kendisi gelir. Ayr› tüzel kiflili¤i ve katma

bütçesi olan genel müdürlüklerin her biri kamu tüzel kiflisidir. Belediyeler, il özelidareleri ve köy tüzel kiflili¤i de kamu tüzel kiflileridir (Coflkun, 2011, s. 59-60).


Köy gelirlerinin tahsili 442say›l› Köy Kanunu’na göreyap›lmaktad›r.

SIRA S‹ZDE

2

Gerçek ve tüzel kifliler,bunlar›n kanuni temsilcileriveya mirasç›lar›, vergimükellefleri, vergisorumlular›, kefil ve yabanc›flah›s ve kurumlar›ntemsilcileri kamu borçlusuolabilmektedir.


13/160

6183 say›l› Kanun’un 3.maddesi uyar›nca as›l borçlular›n kanuni temsilcileri de,kamu borçlusu olarak ortaya ç›kabilmektedir. Temsilci, baflkas›n›n nam ve hesab›-na hareket ederek, irade beyan› ile temsil etti¤i kifliyi hak sahibi veya borçlu k›la-

bilen kiflidir. Kanuna dayanan temsil yetkisine, kanuni temsil; bu tür yetkiye sahipolan kifliye de, kanuni temsilci denir. Kayna¤› temsil edilenin istek ve iradesindenalan temsil yetkisine ise iradi temsil yetkisi; bu flekilde yetkili k›l›nan kifliye de ira-di temsilci ad› verilir. Vergi ile ilgili ödevlerin yerine getirilmesi ve temsil edilenad›na hukuki ifllemler yap›labilmesi bak›m›ndan her iki temsil türü de geçerlidir(Candan, 2011, s. 23).

Kimi zaman, yabanc› gerçek kiflilerle kurumlar da kamu borçlusu olabilmekte-dirler. Bu durumda, onlar›n borçlar› dolay›s›yla temsilcileri, kamu borçlusu olarakkabul edilebilir. Örne¤in, Vergi Usul Kanunu’nun 10. maddesine göre; Türkiye’de

yerleflmifl bulunmayan gerçek kiflilerle kanuni ve ifl merkezlerinden her ikisi deTürkiye’de olmayan tüzel kiflilerin vergi mükellefi veya sorumlusu olmalar› duru-munda, bunlar›n vergi ile ilgili ödevleri,Türkiye’de bulunan daimi temsilcileri tara-f›ndan yerine getirilir. Böyle bir durumda, yabanc› kifli ve kuruluflun kamu borcudolay›s›yla Türkiye’de bulunan temsilcisi, kamu borçlusu olarak takip edilecektir(Candan, 2011, s. 45).

Mirasç›lar›n kamu borçlusu say›lmas› söz konusu olabilir. Murise ait kesinleflmiflkamu alaca¤› ile, henüz tahakkuk etmemifl olsa bile, vergi borçlar› miras› reddetme-mifl olan kanuni ve atanm›fl mirasç›lar›ndan tahsil edilir (Coflkun, 2011, s. 61).

Vergi mükellefiyeti ve vergi sorumlulu¤u ile ilgili olarak ayr›nt›l› bilgi için baflvurulabile-cek bir kaynak olarak bkz.: Öncel M.- Kumrulu A.-Ça¤an N. (2010) Vergi Hukuku, TurhanKitabevi Yay›nlar›, s. 71-85.

Mükellef, vergi kanunlar›na göre kendisine vergi borcu düflen gerçek veya tü-zel kiflidir. Vergi sorumlusu ise verginin ödenmesi bak›m›ndan alacakl› vergi daire-sine karfl› sorumlu olan kiflidir. Bir kamu borcunun ödeme aflamas›na gelebilmesiiçin, tahakkuk aflamas› itibariyle kesinleflmifl olmas› ve ödeme vadesinin gelmifl ol-mas› gerekir. Vergi mükellef ve sorumlular›nda bu temel kural uygulanmaz. fiöyleki; vergi mükellef ve sorumlusu durumuna girmek için verginin ödenecek aflama-

ya gelmesi ve tahakkuk etmesi gerekli de¤ildir. Vergi borcu, henüz ödenecek afla-maya gelmese bile, mükellef kamu borçlusu say›l›r. Buna göre; örne¤in, belli ika-metgâh› bulunmayan bir gelir vergisi mükellefi hakk›nda, henüz vadesi gelmemifl

ve hatta tahakkuk bile etmemifl vergi borcu için ihtiyati haciz uygulamas› yap›labi-lir. Mükelleften teminat istenebilir (Coflkun, 2011, s. 60).

Kefil, bir borcun borçlu taraf›ndan yerine getirilmesini alacakl›ya karfl› garantieden üçüncü kiflidir. 6183 say›l› Kanun’un 3. maddesinde belirtilen kefil ise bir ka-mu borçlusunun borcunun, alacakl› kamu idaresine ödenmesini garanti ederek ka-mu borçlusu s›fat›n› kazanan üçüncü kiflidir (Çelik, 2002, s. 40).

Ayr›ca flu noktay› da belirtmek gerekir ki gerçek ve tüzel kiflilerin yan› s›ra tü-zel kifli olmayan baz› ortakl›klar›n ya da mal topluluklar›n›n da kamu borçlusu ol-malar› mümkün bulunmaktad›r.

Kamu Alaca¤› Kavram›n›n Özel Alacak Kavram›ndan Fark›Özel alacaklar, özel hukuka iliflkin borç-alacak iliflkilerinden dolay› ortaya ç›kanalacaklard›r. Ancak, özel hukuktan kaynaklanan bu flekilde ki hukuki iliflkiler ni-

telik olarak kamu hukukundan kaynaklanan borç-alacak iliflkilerinden farkl›d›r.


K ‹ T A P


14/160

Özel hukuktan kaynaklanan özel alacaklar, taraflar› (yani borçlu ve alacakl› s›-fat›na sahip olan kiflilerin) irade serbestli¤ine sahip olduklar› hukuki koflullar için-de ortaya ç›kan alacaklard›r. Dolay›s›yla bu tür alacaklar›n önemli bir niteli¤i, hu-

kuki iliflkinin taraflar› aras›nda hukuki statüleri aç›s›ndan eflit hak ve yetkilere sa-hip olmalar›d›r. Buna karfl›l›k kamu hukukundan kaynaklanan ve kamu alaca¤›olarak belirtilebilecek nitelikteki alacaklar da ise hukuki iliflkinin taraflar› yaniborçlu ve alacakl› taraflar aras›nda hukuki statüleri aç›s›ndan eflit hak ve yetkileresahip olunmas› durumu söz konusu olmamaktad›r. Bir kamu hukuku iliflkisinde,emredici hukuk kurallar›n›n uygulanmas›ndan do¤an alaca¤a, örne¤in bir vergialaca¤›na sahip bir taraf ile kamusal nitelikteki borcu ilgili mevzuat uyar›nca öde-mek zorunda olan bir kamu borçlusu bulunmaktad›r.

Ayr›ca, özel hukukta hukuki durumlar› yaratan, de¤ifltiren ve kald›ran irade beyanlar› iki tarafl›, bir baflka ifade ile akit fleklinde olufltu¤u hâlde, kamu hukukun-da esas, tek tarafl› irade beyanlar›, yani tek tarafl› hukuki tasarruflard›r.

Kamu alacaklar›n›n özel hukuk iliflkilerinden do¤an alacaklardan nitelik itiba-riyle farkl› olmas› ve kamu alacaklar›n›n tahsil sürecinin özel alacaklar›n tahsil sü-recine göre farkl›l›k göstermesi nedeniyle, ülkemizde ‹cra ‹flas Kanunu yan›ndakamu alacaklar›n›n zorla tahsili için de Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›n-da Kanun kabul edilmifltir (Mutluer, 2011, s. 323).

Bu iki tür alacak aras›nda, alaca¤›n takibi aç›s›ndan da farkl›l›k ortaya ç›kmak-tad›r. Özel hukuktan kaynaklanan alacaklarda, borçlunun borcunu zaman›nda ye-rine getirmemesi durumunda, alacakl›n›n talebi yani harekete geçmesi ile Devletincebri icra organlar› devreye girecektir. Netice de, yap›lan takip sonucu gerekirseborçlunun borcunu karfl›lamaya yetecek kadar mal› haczedilecek ve sat›larak ala-cak karfl›lanmaya çal›fl›lacakt›r. Özel hukuktan do¤an alacaklar›n takibinde baflvu-rulacak kanun ise ‹cra ve ‹flas Kanunu’dur. Buna karfl›l›k, kamu hukukundan kay-naklanan alacaklar›n takibinde ise kamusal nitelikteki borcun zaman›nda ödenme-mesi halinde herhangi bir talebe gerek kalmaks›z›n alacaklar›n takibine geçilecek-tir. Bu nitelikteki alacaklar›n takibinde ise daha önce de ifade edildi¤i gibi 6183 sa-

y›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun uygulanacakt›r.

Vergi Alaca¤› Kavram›1982 Anayasas›’n›n 73. maddesine “Vergi Ödevi” bafll›¤› verilmifl olmas›na ra¤men,bu bafll›k sadece vergileri de¤il resim, harç ve benzeri gelirleri, bir baflka deyiflle,kamusal güce dayal› bütün mali yükümlülükleri kapsamaktad›r. Di¤er taraftan Ver-gi Usul Kanunu’nun 1. maddesinde de, bu kanun hükümlerinin sadece vergileriçin de¤il di¤er kamu alacaklar› hakk›nda da uygulanaca¤›na amirdir. Görüldü¤ügibi; vergileme, vergilerin bütününü kavrayan üst bir kavramd›r. Bu anlamda ver-gi kavram›, harç ve resim türündeki di¤er kamu alacaklar›n› da kapsamaktad›r. Do-lay›s›yla, vergi alaca¤›; sadece vergileri de¤il harç, resim türündeki di¤er kamu ala-caklar›n› da kapsamaktad›r (Gerçek, 2010, s. 4).

1982 tarihli Anayasam›z›n 73. maddesinde ifade edilmifl bulunan harç ve resim kavramla-r› hakk›nda bir tan›m verebilir misiniz?

Vergi alaca¤› ile kamu alacaklar› aras›nda farkl› ve benzer yönler vard›r. Bunla-r› belirtmek istersek vergi alaca¤› ile kamu alacaklar› aras›ndaki farkl› yönleri flöy-le belirtebiliriz (Gerçek, 2010, s. 4):


Özel hukuktan kaynaklananalacaklar ile kamuhukukundan kaynaklananalacaklar›n takibi farkl›usullere tabi tutulmufltur.

SIRA S‹ZDE

3

Vergi alaca¤› kavram› ilekamu alaca¤› kavram›n›nortak ve farkl› yönleri vard›r.


15/160

• Vergi alaca¤› kamu hizmetlerinin finansman›nda kullan›lmak amac›yla al›-n›r. Di¤er kamu alacaklar›n›n her biri farkl› amaçlarla al›nmaktad›r. Örne¤in,

vergi cezalar› usland›rma ve cayd›rma amac›yla al›nmaktad›r.

• Vergiler kanundan do¤arken, kamu alacaklar›ndan biri olan idari sözleflme-lerden do¤an alacaklar idari sözleflmelerden do¤ar. Vergi alaca¤› ile kamu alacaklar›n›n ortak yönleri ise flunlard›r:• Vergi gibi di¤er kamu alacaklar› da devlet gücünden kaynaklanmaktad›r.• Vergi gibi di¤er baz› mali yükümlülük kapsam›ndaki kamu alacaklar› da

karfl›l›ks›zd›r.

VERG‹ ALACA⁄ININ TAK‹P HUKUKU ‹Ç‹NDEK‹ YER‹

Genel Olarak Kamu alacaklar›n›n ve özel alacaklar›n farkl› hukuk alanlar›na tabi olmas›, bu ikialacak bak›m›ndan bir nitelik fark› ortaya ç›karmaktad›r. fiöyle ki; bu alacak - borçiliflkilerinde gerek taraflar›n hukuki statüleri aç›s›ndan gerekse de kamu alacakla-r›n›n kamu hizmetlerinin finansman› amac›na hizmet etmesi gibi farkl›l›klar önemtafl›maktad›r.

Fakat, her iki alaca¤›n da zaman›nda tahsil edilmemesi hâlinde bir cebri takiportaya ç›kmaktad›r. Ancak bu iki kavram›n takip hukuku içindeki yerlerinin farkl›-l›¤›, sonuçta her iki alaca¤›n takibinin farkl› yöntemlerle yap›lmas› ve bu takiplereiliflkin hukuk kurallar›n›n da farkl› kanunlara tabi olmas›n› gerektirmektedir.

Kamu alacaklar› ile özel alacaklar aç›s›ndan belirtti¤imiz bu aç›klamalar çerçe- vesinde vergi alaca¤›n›n da takip hukuku içindeki yeri önem kazanmaktad›r.

Takip Hukuku Kavram› ve Vergi Alaca¤› Kavram›n›n TakipHukuku ‹çindeki YeriTakip hukuku veya cebri icra hukuku üst ve genel bir kavram olmakla birlikte, bu-gün takip hukukuna icra ve iflas hukuku da denilmektedir. ‹cra ve iflas hukuku,zaman zaman takip hukukunu ifade etmek için kullan›lmaktaysa da esasen icrahukuku ve iflas hukuku, takip hukuku içinde yer alan alt bölümlerdir (Pekcan›tez-

Atalay-Sungurtekin-Özekes, 2010, s. 47).Takip hukuku kavram›n› bir üst kavram olarak kabul edersek, özel hukuktan

do¤an alacaklar›n takibi icra ve iflas hukuku alan› içinde iken buna karfl›l›k kamualacaklar›n›n takibi ise daha önce de ifade edildi¤i üzere Amme Alacaklar›n›n Tah-sil Usulü Hakk›nda Kanun’un alan› içinde ortaya ç›kacakt›r.

Bir kamu alaca¤› olarak vergi alaca¤›n›n da zaman›nda tahsil edilememesi ta-kip hukuku kavram› içinde, bir takip sürecini ortaya ç›karacakt›r.

Verginin tahakkuku ile verginin kesinleflmesi kavramlar› size neyi ifade etmektedir?

Ayr›ca flu hususu da belirtebiliriz: Her kamu alaca¤› kesinleflene kadar kendi ka-nunundaki tarh ve tahakkuk usulüne tabi olacakt›r. Ancak kesinlefltikten sonra Am-me Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun’a tabi olacakt›r. Vergi alaca¤› için dekesinleflene kadar kendi kanununda yer alan tarh ve tahakkuk usulü geçerli olacak-t›r. Örne¤in, yapt›¤›m›z bu aç›klama çerçevesinde, gümrük vergileri aç›s›ndan Güm-rük Kanunu, baz› vergi borçlar› için de Vergi Usul Kanunu hükümleri geçerli olacak-t›r. Vergi alaca¤›n›n kesinlik kazanmas›ndan sonra ise takip hukuku alan›nda Amme

Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun uygulama alan› bulacakt›r.


SIRA S‹ZDE4


16/160


Kamu alaca¤› kavram›n›n tan›m› ve kapsam›n›

aç›klamak • Kamu gücüne dayan›larak konulmufl bulunan

kamu borçlar›n›n, borçlusu taraf›ndan yerine ge-

tirilmemesi hâlinde kamu borcu-kamu alaca¤›

kavramlar› ortaya ç›kmaktad›r. Kamu alacaklar›

kamu hukukundan do¤maktad›r ve kamu hiz-

metlerinin yerine getirilmesi için de önemli bir

kaynak niteli¤indedirler.

• Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Ka-

nun’un birinci ve ikinci maddeleri incelendi¤in-

de, akitten, haks›z fiil ve haks›z iktisaptan do¤-

mufl olanlar d›fl›nda devlete, il özel idarelerine veya belediyelere ait olan alacaklar›n tümü kamu

alaca¤› olarak nitelenebilir. Di¤er yandan, özel

kanunlarda Tahsili Emval Kanunu’na at›f yap›lm›fl

alacaklar ile kanunlarda ayr›ca özel hükümle ta-

kip ve tahsillerinin 6183 say›l› Kanun’a göre yap›-

laca¤› öngörülmüfl olan alacaklarda kamu alaca¤›

kavram› içinde oldu¤undan, bu alacaklar›n da ta-

kibinde Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hak-

k›nda Kanun’un uygulanmas› gerekecektir.

• 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hak-

k›nda Kanun kapsam›na giren kamu alacaklar›-n›n bir k›sm›, asli kamu alacaklar› iken (örne¤in,

vergi, resim, muhakeme giderleri, vergi cezas›)

baz›lar› da fer’i kamu alacaklar›d›r (örne¤in, ge-

cikme zamm›, haks›z ç›kma zamm›, tecil faizi).

Bunlar›n yan› s›ra, kamu hizmetlerinin tatbikat›n-

dan, bir baflka deyiflle, uygulanmas›ndan do¤an

alacaklar ile kamu alacaklar›n›n takip giderleri

de kamu alaca¤› kavram›na dahildir.

• Bir kamu hukuku iliflkisi sonucu ortaya ç›kacak

kamu borcunda; kamu alaca¤›n›n ödenmesinden

sorumlu kiflilerden baflka bunlar›n kanuni temsil-

cileri, miras› ret etmemifl olan mirasç›lar›, kefil

olan kifliler ve baz› durumlarda yabanc› flah›s ve

kurumlar›n temsilcileri de kamu borçlusu olarak

ortaya ç›kabilecektir.

Özel alacak kavram› ve bu kavram›n kamu ala-

ca¤› kavram› ile fark›n› belirlemek • Kamu alacaklar›, kamu hukukundan kaynakla-

nan ve taraflar› aras›ndaki hukuki iliflkilerde eflit-

li¤in de¤il, hukuki aç›dan egemen bir iliflkinin

söz konusu oldu¤u bir ortamda ortaya ç›kan

alacaklard›r. Buna karfl›l›k, irade serbestli¤i ve

hukuki iliflkilerde eflitli¤in egemen oldu¤u özel

hukuk iliflkilerinden kaynaklanan borçlar›n ye-

rine getirilmemesi hâlinde ise özel alacak kav-

ram› ile karfl›lafl›r›z. Dolay›s›yla, özel alacaklar

özel hukukta var olan hukuki iliflkilerden do¤-

mufl ve kamu gücüne dayal› olamayan borç ala-cak iliflkileridir.

• Özel hukuktan do¤an bir alaca¤›n zaman›nda

yerine getirilmemesi hâlinde, özel hukuk iliflki-

lerinden kaynaklanan borçlar›n yerine getiril-

mesi için alacakl› olan kiflinin icra takibini bafl-

latmas› ile birlikte icra ve iflas hukuku kuralla-

r› devreye girecektir. Bu takdirde uygulanacak

olan kurallar ‹cra ve ‹flas Kanunu’nda yer al-

maktad›r.

• Buna karfl›l›k, yukar›da ifade etti¤imiz kamu

hukukundan do¤an kamu alacaklar›n›n taki-binde ise 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tah-

sil Usulü Hakk›nda Kanun hükümleri uygula-

nacakt›r.

Özet

1

A M A Ç

2

A M A Ç


17/160


Vergi alaca¤› kavram› ve bu kavram›n kamu ala-

ca¤› kavram›ndan fark›n› aç›klamak

• Vergi alaca¤› sadece vergileri de¤il harç, resim

türündeki di¤er kamu alacaklar›n› da kapsam›na

alan bir kavramd›r.

• Vergi kanunlar›n›n uygulanmas› ile ortaya ç›kan

vergi alacaklar› kapsam itibariyle kamu alacakla-

r›n›n içinde yer alan bir kavramd›r.

• Kamu hukukundan do¤an baflka tür alacaklar›

da kapsayan kamu alaca¤› kavram› vergi alaca-

¤› kavram›ndan daha genifl kapsaml› olarak or-

taya ç›kmaktad›r. Kamu alaca¤› da vergi alaca¤›

da kamu gücünden kaynaklanmas›na karfl›l›k,

aralar›nda farkl› yönler de bulunmaktad›r.

Takip hukuku kavram› ve vergi alaca¤› kavram›-

n›n takip hukuku içindeki yerini de¤erlendirmek

• Özel hukuktan do¤an alacaklar›n yerine getiril-

memesi hâlinde alacakl›n›n talebi üzerine, Dev-

letin cebri icra sisteminin devreye girmesi sure-

tiyle alacakl›n›n alaca¤›na nas›l kavuflaca¤›n› dü-

zenleyen hukuk dal› icra-iflas hukuku veya takip

hukuku olarak adland›r›lmaktad›r.

• Her ne kadar icra ve iflas hukuku kavram›, za-

man zaman takip hukukunu ifade etmek için kul-

lan›lmaktaysa da, icra ve iflas hukuku takip hu-

kuku içinde yer alan alt bölümleri oluflturmakta-

d›r. Dolay›s›yla takip hukuku bir üst kavram ola-

rak karfl›m›za ç›kmaktad›r.

• Konumuz aç›s›ndan bir bölümleme yapmak is-tersek, özel hukuktan do¤an alacaklar›n kamu

gücü ile takibi, takip hukuku içinde icra-iflas hu-

kukunu olufltururken buna karfl›l›k kamu huku-

ku kurallar› çerçevesinde ortaya ç›km›fl bir kamu

borcunun kamu gücü ile takibi ise Amme Ala-

caklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun’un uy-

gulanmas›n› gerektiren bir baflka takip hukuku

alan›n› oluflturmaktad›r.

3

A M A Ç

4

A M A Ç


18/160


1. Afla¤›dakilerden hangisi kamu alacaklar›n›n cebrentahsili ile ilgili olarak yap›lan takibat dolay›s›yla ortaya

ç›kan ve kamu alacaklar›n›n takip giderleri olarak ka-

bul edilen bir alacak de¤ildir?

a. ‹lan giderleri

b. Haciz giderleri

c. Muhakeme giderleri

d. Muhafaza giderleri

e. Sat›fl giderleri

2. Afla¤›da yer alan ifadelerden hangisi 6183 say›l› Am-me Alacaklar›n›n Tahsili Usulü Hakk›nda Kanunun kap-

sam›na giren alacaklar için geçerli bir ifade de¤ildir?

a. Devlete, il özel idarelerine ve belediyelere ait ver-

gi alacaklar› 6183 say›l› kanunun kapsam›ndad›r.

b. Devlete, il özel idarelerine ve belediyelere ait pa-

ra cezalar› 6183 say›l› kanunun kapsam›ndad›r.

c. Kamu tüzel kiflilerinin haks›z fiil ve haks›z ikti-

saptan do¤an alacaklar› 6183 say›l› kanunun

kapsam›ndad›r.

d. Özel kanunlar›nda Tahsili Emval Kanununa at›f

yap›lm›fl alacaklar 6183 say›l› Kanunun kapsa-

m›ndad›r.

e. 6183 say›l› kanunda Türk Ceza Kanununa görehükmedilecek para cezalar›n›n tahsili ile ilgili

hükümler sakl› tutulmufltur.

3. Afla¤›dakilerden hangisi fer’i kamu alacaklar›ndanbiridir?

a. Vergi

b. Harç

c. Muhakeme giderleri

d. Vergi cezalar›

e. Haks›z ç›kma zamm›

4. Afla¤›da belirtilen kamu gelirlerinden hangisi 6183say›l› Kanunun kapsam› d›fl›ndad›r?

a. Gecikme zamm›

b. Vergi cezalar›

c. Gecikme faizi

d. Köy gelirleri

e. Tecil faizi

5. Afla¤›dakilerden hangisi kamu alaca¤› kavram› için-de de¤ildir?

a. Devletin kamu hukukundan do¤an ve kamu gü-

cüne dayanarak elde etti¤i gelirler

b. Kamu hukukundan kaynaklanan vergi gelirleri

c. Kamu hukukundan kaynaklanan resim, harç gi-

bi gelirler

d. Kamu hukukundan kaynaklanan kamu alaca¤›

ile ilgili fer’i kamu alacaklar›

e. Devletin özel ekonomi gelirleri

6. Afla¤›dakilerden hangisi 6183 say›l› kanun kapsa-m›nda bir asli kamu alaca¤›d›r?

a. Gecikme zamm›

b. Piflmanl›k zamm›

c. Ödeme emrine itiraz›n haks›z bulunmas› dolay›-

s›yla ödenen faiz

d. Vergi alaca¤›

e. Vergi davalar›nda kaybeden taraftan al›nan faiz

7. Afla¤›dakilerden hangisi kamu borçlusu kavram› için-de de¤ildir?

a. Vergi mükellefi

b. Kamu borçlusunun kanuni temsilcisic. Vergi sorumlusu

d. Kamu borçlusunun miras› ret etmeyen mirasç›lar›

e. Tahsil dairesi

8. Afla¤›da yer alan ifadelerden hangisi do¤ru bir ifadede¤ildir?

a. Kamu alacaklar› kamu hukuku iliflkilerinden do-

¤an alacaklard›r.

b. Kamu alacaklar›nda hukuki iliflkide iki taraftan

birini kamu kesimi oluflturmaktad›r.

c. Özel alacaklarda cebren tahsilde, alacakl›n›ntalebi ile bafllat›lan icra takibi geçerli bir uygu-

lamad›r.

d. Özel hukuktan kaynaklanan alacaklar, irade ser-

bestli¤ine sahip kifliler aras›nda ortaya ç›kan ala-

caklard›r.

e. Özel alacaklarda alaca¤›n takibinde Amme Ala-

caklar›n›n Takip Usulü Hakk›nda Kanun uygu-

lama alan› bulmaktad›r.

Kendimizi S›nayal›m


19/160


9. Afla¤›da yer verilen konulardan hangisinde vergi ala-

ca¤› ile kamu alaca¤› aras›ndaki fark› do¤uran bir ne-den ortaya ç›kabilmektedir?

a. Her iki alaca¤›n kullan›laca¤› finanse edilecek

alan bak›m›ndan

b. Alacaklar›n kaynakland›¤› devlet gücü aç›s›ndan

c. Kamu alacaklar›na iliflkin düzenlemelerin ka-

nunlarla yap›lmas› aç›s›ndan

d. Alacaklar›n kamu alaca¤› niteli¤inde olmas› aç›-

s›ndan

e. Hukuki iliflkinin taraflar›n›n kamu borçlusu ve

kamu alacakl›s› olmas› aç›s›ndan

10. Afla¤›daki ifadelerden hangisi do¤ru de¤ildir?a. Takip hukuku ve icra iflas hukuku kavramlar›

aras›nda yak›n bir ilgi mevcuttur.

b. Takip hukuku özel hukuktan kaynaklanan ala-

caklar›n takibi ile de ilgili bir kavramd›r.

c. Kamu alacaklar›n›n takibinde 6183 say›l› Kanu-

nun hükümleri dikkate al›n›r.

d. Kamu alacaklar›n›n takibinde taraflar kamu ala-

cakl›s› ve kamu borçlusudur.

e. ‹cra ve ‹flas Kanunu hükümleri sadece kamu

alacaklar›n›n takibinde uygulan›r.

“ Dan›fltay Onuncu Daire

Tarih: 18.1.1984Esas No: 1983/1327

Karar No: 1984/27

Özü: 6183 say›l› Kanun (Yasa) hükümlerine göre dü-

zenlenmifl bulunan ödeme emri nedeniyle ortaya ç›kan

uyuflmazl›¤›n çözümü idari yarg› yerlerinin görev alan›

içine girmektedir.

Karar: “ Temyizen bozulmas› istenen karara iliflkin da-

va dosyas›n›n incelenmesinden, düzenlenen ödeme em-

rinin 6183 say›l› Yasan›n 1nci maddesinde say›lan ka-

mu alacaklar› içinde bulunmayan bir alaca¤a iliflkin ol-

du¤unun mahkemece tespit edilmesine ra¤men, alaca-¤›n esas›n›n bir özel hukuk iliflkisinden kaynakland›¤›

gerekçesiyle uyuflmazl›¤›n çözümünün idari yarg› gö-

rev alan› içinde bulunmad›¤› sonucuna var›larak temyiz

konusu karar›n verildi¤i anlafl›lmaktad›r.

2576 say›l› Yasan›n 6 ›nc› maddesi (b) bendi, 6183 sa-

y›l› Yasan›n uygulanmas›ndan do¤an uyuflmazl›klar›n

vergi mahkemelerince çözümlenece¤i hükme ba¤lan-

m›flt›r. Dava konusu edilen ödeme emri, belirtilen 6183

say›l› Yasa hükümleri do¤rultusunda ve bu yasan›n uy-

gulanmas› sonucu düzenlendi¤inden ödeme emrine ko-

nu alaca¤›n nedeni ne olursa olsun uyuflmazl›¤›n esas›-n› ödeme emri düzenlenip düzenlenemeyece¤i hususu

oluflturdu¤una göre bu konudaki uyuflmazl›¤› bir sonu-

ca ba¤lamak yukar›da belirtilen yasa hükmü gere¤i ver-

gi mahkemesinin görev alan› içinde bulunmaktad›r.

Bu nedenle temyiz konusu karar usul hükümlerine ay-

k›r› düflmektedir.

Öte yandan dava konusu ödeme emri 6183 say›l› Yasa-

n›n 1 nci maddesinde yaz›l› kamu gücüne dayan›larak

takip ve tahsil edilecek bir kamu alaca¤›ndan de¤il, da-

val› idarenin davac›ya yapt›¤› ö¤renim giderlerinden

dolay› düzenlenmifltir. Alaca¤›n, yap›lan giderlerin mec-

buri hizmet yükümlülü¤ünün yerine getirilmemesi du-

rumunda davac› taraf›ndan iade edilece¤inin davac› ile

idare aras›nda yap›lan sözleflme ile taahhüt edilmifl ol-

mas› nedeniyle akitten do¤an bir alacak oldu¤u ve bu

tür bir alaca¤›n 6183 say›l› Yasa uyar›nca takip ve tah-

silinin dolay›s›yla ödeme emri düzenlenmesi ve tebli¤i-

nin sözü edilen yasaya ayk›r› oldu¤u aç›kt›r.”

Kaynak: Ünlü, Cengiz (1995), Aç›klamal›-‹çtihatl› Am-

me Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun, Anka-

ra: Seçkin Yay›nevi, s. 65.

Yaflam›n ‹çinden

”

“


20/160


1. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kamu Alaca¤› Kavram›,

Kapsam› ve Özel Alacak Kavram›ndan Fark›”

konusunu yeniden gözden geçiriniz.

2. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kamu Alaca¤› Kavram›,



3. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kamu Alaca¤› Kavram›,



4. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kamu Alaca¤› Kavram›,






6. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kamu Alaca¤› Kavram›,






8. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kamu Alaca¤› Kavram›n›n

Özel Alacak Kavram›ndan Fark›” konusunu ye-

niden gözden geçiriniz.

9. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Vergi Alaca¤› Kavram›” ko-

nusunu yeniden gözden geçiriniz.

10. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Vergi Alaca¤›n›n Takip Hu-

kuku ‹çindeki Yeri” konusunu yeniden gözden

geçiriniz.

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›S›ra Sizde 1

6183 say›l› Kanun’un 1.maddesinde geçen “gibi” ifade-sinin asli ve fer’i kamu alacaklar›n›n çeflitlerini ço¤alt-

mak amac›yla kullan›lmad›¤› düflünülmektedir. Çünkü

Kanun, asli ve fer’i kamu alacaklar›n› belirtirken say›m

tekni¤ini kullanm›fl bulunmaktad›r. Kanun’da, kamu

hizmetlerinin uygulanmas›ndan do¤an kamu alacaklar›

belirtilirken ise say›m tekni¤i kullan›lmam›fl, sadece is-

tisnalar say›lm›flt›r (Çelik, 2002, s.26).

S›ra Sizde 2

30.3.2005 tarihinde kabul edilen 5326 say›l› Kabahatler

Kanunu’nun 2. maddesi, kabahat deyimini; kanunun,karfl›l›¤›nda idari yapt›r›m uygulanmas›n› öngördü¤ü

haks›zl›k anlafl›l›r fleklinde ifade etmifltir. Kabahatler Ka-

nunu md. 3/1-b, Kanun’un konu bak›m›ndan uygulama

alan›n› di¤er kanunlarda yer alan idari para cezas› veya

mülkiyetin kamuya geçirilmesi yapt›r›m›n› gerektiren

bütün fiiller için öngörmektedir. Dolay›s›yla di¤er ka-

nunlarda bu iki idari yapt›r›m d›fl›nda baflka idari yapt›-

r›mlar›n uygulanaca¤› öngörülen fiiller bak›m›ndan Ka-

bahatler Kanunu’nun genel kanun olarak uygulanma

olana¤› bulunmamaktad›r (Kangal, 2011, s. 62-63)

S›ra Sizde 3

Harç, kamusal güce dayal› olarak, kamusal harcamala-

r›n finansman› için, kamu idaresinin belirli edimleri ya

da belirli kamu hizmetlerinden yararlanma karfl›l›¤›nda

al›nan parad›r.

Resim, kamusal güce dayal› olarak, kamusal harcama-

lar›n finansman› için, belirli bir hizmetin veya iflin gö-

rülmesi için yetkili makamlarca verilen iznin karfl›l›¤›n-

da al›nan parad›r (Kaneti, 1986/1987, s. 5).

S›ra Sizde 4

Verginin tahakkuku ile verginin kesinleflmesi kavramla-

r› birbirinden farkl› kavramlard›r.

Verginin tahakkuku verginin ödenmesi gereken bir afla-

maya gelmesini ifade ederken verginin kesinleflmesi il-

gili vergiye karfl› hukuki yoldan itiraz imkan›n›n kalma-

mas›n› ifade etmektedir.

Vergi borcuna karfl› süresi içinde, dava aç›l›p aç›lma-

mas›na göre verginin tahakkuku ve kesinleflmesi farkl›-

l›k arz edecektir. fiöyle ki; bir vergi borcuna karfl› süre-

si içinde dava aç›lmamas› hâlinde vergi borcu hem ta-

hakkuk edecek hem de kesinleflecektir. Buna karfl›l›k

dava aç›lmas› ve aç›lan davan›n kaybedilmesi hâlinde

ilgili vergi tahakkuk edecek fakat kesinleflmeyecektir.

Çünkü söz konusu vergiye karfl› hâlen (ilgili üst yarg›merciine baflvuru imkân› olmas› dolay›s› ile) hukuki

yoldan itiraz imkân› mevcuttur.

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›


21/160


Bilici, N. (2011). Vergi Hukuku. (26. Bask›). Ankara:

Seçkin Yay›nc›l›k.

Candan, T. (2011). Aç›klamal› Amme Alacaklar›n›n

Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun. (2. Bask›). Ankara:

Maliye ve Hukuk Yay›nlar›.

Coflkun, M. (2011). Aç›klamal›-‹çtihatl› Amme Alacak-

lar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun. (1. Bask›).

Ankara: Seçkin Yay›nc›l›k.

Çelik, B. (2002). Kamu Alacaklar›n›n Takip ve Tahsil

Hukuku. (1. Bask›). ‹stanbul: Türkiye ‹fl Bankas›

Kültür Yay›nlar›.

Gerçek, A. (2010). Kamu Alacaklar›n›n Takip ve Tahsil

Hukuku. Bursa: Ekin Yay›nevi.

Kaneti, S. (1986/1987). Vergi Hukuku. ‹stanbul: ‹stan-

bul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yay›n›.

Kangal,Z.T. (2011). Kabahatler Hukuku. (1. Bask›). ‹s-

tanbul: On ‹ki Levha Yay›nc›l›k.

Karakoç, Y. (2011). Genel Vergi Hukuku. Ankara:Yet-

kin Yay›nlar›.

Koçak, M. (2011). Mukayeseli Vergi-‹cra Hukuku. (1.

Bask›). Ankara: Seçkin Yay›nc›l›k.

Mutluer, M. Kâmil (2011). Vergi Hukuku. Ankara: Tur-

han Kitabevi Yay›nlar›.

Öncel, M.-Kumrulu, A.-Ça¤an N. (2010). Vergi Hukuku.

(18. Bask›). Ankara: Turhan Kitabevi Yay›nlar›.

Pekcan›tez, H.-Atalay, O.-Sungurtekin Özkan M.- Öze-

kes M. (2010). ‹cra ve ‹flâs Hukuku. (8. Bask›). An-

kara: Yetkin Yay›nlar›.

Tombalo¤lu, M.L. (2011). Amme Alacaklar›n›n Takip

Ve Tahsil Usulü. Ankara: Seçkin Yay›nc›l›k.

Ünlü, C. ( 1995). Aç›klamal›-‹çtihatl› Amme Alacaklar›-

n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun. Ankara: Seçkin

Yay›nevi.

Y›lmaz, E., (1992). Hukuk Sözlü¤ü. (4. Bask›). Ankara:

Yetkin Hukuk Yay›nlar›.

Yararlan›lan Kaynaklar


22/160


23/160

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Kamu alacaklar›n› güvence alt›na almay› amaçlayan müesseseleri sayabilecek,Bu müesseslere karfl› borçlular›n baflvurabilecekleri hukuki yollar› aç›klayabilecek,Kamu alacaklar›n› güvence alt›na almak maksad›yla getirilen sorumluluklar›s›ralayabilecek,Kamu alaca¤›n› bertaraf etmek amac›yla yap›lan hukuki muamelelere karfl›idarenin baflvurabilece¤i hukuki yollar› de¤erlendirebileceksiniz.

‹çindekiler

• Teminat• ‹htiyati Haciz• ‹htiyati Tahakkuk• Rüçhan Hakk›

• ‹ptal Davas›• ‹fllem Yasa¤›• Kamu Alaca¤›n›n ‹adesi

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

Vergi ‹cra Hukuku

• KAMU ALACAKLARINI GÜVENCEALTINA ALAN ÖNLEMLER

• KAMU ALACA⁄I ‹Ç‹N TEM‹NAT‹STENMES‹

• ‹HT‹YAT‹ HAC‹Z

• ‹HT‹YAT‹ TAHAKKUK

• KAMU ALACAKLARININ RÜÇHANHAKKI

• KAMU ALACA⁄I ÖDENMEDEN

‹fiLEM YAPMA YASA⁄I

• KAMU ALACAKLARININ TAK‹B‹NDE‹PTAL DAVALARI

• KAMU ALACAKLARINDAN YAPILACAKREDD‹YATLARDA MAHSUP

• KAMU ALACAKLARINI GÜVENCEALTINA ALMA AMACIYLADÜZENLENEN SORUMLULUK HÂLLER‹

Kamu Alacaklar›n›Güvence Alt›naAlan Önlemler

2VERG‹ ‹CRA HUKUKU


24/160

KAMU ALACAKLARINI GÜVENCE ALTINA ALANÖNLEMLER6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun kamu alacaklar›n›güvence alt›na almak amac›yla Kanun’un 2. bölümünde (md. 9 - 36) baz› önlem-ler ve/veya müesseseler ihdas etmifltir. Bunlar› topluca sayacak olursak, teminat is-tenmesi, ihtiyati haciz uygulanmas›, alaca¤›n ihtiyaten tahakkuk ettirilmesi, icra ta-kiplerinde kamu alaca¤›na rüçhan (öncelik) hakk› tan›nmas›, kamu alaca¤›n› etki-siz k›lmak amac›yla yap›lan hukuki muamelelere karfl› iptal davas› yolu, kamu ala-ca¤› ödenmeden ifllem yapma yasa¤›, kamu alacaklar›n›n iadesinde borç mahsubufleklinde karfl›m›za ç›kmaktad›r. Kanun ayr›ca, kamu alaca¤›n› güvence alt›na alma

amac›yla baz› sorumluluk hâllerini özel olarak düzenlemifltir. Bunlarda s›ras›yla vergi kesenlerin sorumlulu¤u, tasfiye memurlar›n›n sorumlulu¤u, limited flirket or-taklar›n›n sorumlulu¤u, flah›s flirketlerinde ortaklar›n sorumlulu¤u, kanuni temsil-cilerin sorumlulu¤u ve flirketlerin birleflme, devir ve flekil de¤ifltirmelerinde sorum-luluk hâlleridir.

KAMU ALACA⁄I ‹Ç‹N TEM‹NAT ‹STENMES‹6183 say›l› Kanun’un 9. maddesinde, vergi alacaklar› ile ilgili olarak tarha yetkili

vergi dairesine, 213 say›l› Vergi Usul Kanun’un 344 üncü maddesi uyar›nca vergiziya› cezas› kesilmesini gerektiren hâller ile 359 uncu maddesinde say›lan hâlleretemas eden bir amme alaca¤›n›n sal›nmas› için gerekli muamelelere bafllanm›fl ol-

du¤u takdirde, vergi incelemesine yetkili memurlarca yap›lan ilk hesaplara görebelirtilen miktar üzerinden teminat isteme hakk› tan›nm›flt›r.‹darenin amme alaca¤› için teminat isteyebilmesinin Vergi Usul Kanunun’un

344 ve 359. maddesinde say›l› hâllerin varl›¤›na ve vergi incelemesine ba¤lanmas›dolay›s›yla, bu düzenleme uyar›nca teminat istenebilmesi ancak tarh ve tahakku-ku Vergi Usul Kanunu’nun kapsam›na giren kamu alacaklar› için söz konusu ola-bilir. 6183 say›l› Kanun uyar›nca takibi mümkün di¤er kamu alacaklar› için 9. mad-deye dayan›larak teminat istenebilmesi mümkün de¤ildir.

Vergi Usul Kanunu’nun 344. maddesine göre, vergi ziya›na yol açan hâllerde,buna sebebiyet veren mükellef veya vergi sorumlusuna vergi ziya› cezas› kesilir.

Vergi ziya›n›n ne oldu¤u ise ayn› Kanunun 341. maddesinde, “mükellefin veya so-

rumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zaman›nda yerine getirmemesi veyaeksik yerine getirmesi yüzünden verginin zaman›nda tahakkuk ettirilmemesi veya

Kamu Alacaklar›n› GüvenceAlt›na Alan Önlemler

Kamu borçlusundan teminatancak tarh ve tahakkukuVergi Usul Kanunu’nunkapsam›na giren kamualacaklar› için istenebilir.


25/160

eksik tahakkuk ettirilmesi” fleklinde tan›mlanm›fl ve ayr›ca maddede “flahsi, mede-ni hâller veya aile durumu hakk›nda gerçe¤e ayk›r› beyanlar ile veya sair suretler-le verginin noksan tahakkuk ettirilmesine veya haks›z yere geri verilmesine sebe-

biyet verme”nin de vergi ziya› hükmünde oldu¤u belirtilmifltir. Vergi Usul Kanunu’nun 359. maddesinde yapt›r›ma ba¤lanan fiiller ise flu flekil-de say›labilir:

a. Vergi kanunlar›na göre tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ibraz mec-buriyeti bulunan defter ve kay›tlarda hesap ve muhasebe hileleri yapmak,gerçek olmayan veya kayda konu ifllemlerle ilgisi bulunmayan kifliler ad›nahesap açmak veya defterlere kayd› gereken hesap ve ifllemleri vergi matra-h›n›n azalmas› sonucunu do¤uracak flekilde tamamen veya k›smen baflkadefter, belge veya di¤er kay›t ortamlar›na kaydetmek,

b. Vergi kanunlar›na göre tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ibraz mecbu-riyeti bulunan defter, kay›t ve belgeleri tahrif etmek veya gizlemek veya muh-teviyat› itibariyle yan›lt›c› belge düzenlemek veya bu belgeleri kullanmak,

c. Vergi kanunlar› uyar›nca tutulan veya düzenlenen ve saklama ve ibraz mec-buriyeti bulunan defter, kay›t ve belgeleri yok etmek veya defter sahifeleri-ni yok ederek yerine baflka yapraklar koymak veya hiç yaprak koymamak

veya belgelerin as›l veya suretlerini tamamen veya k›smen sahte olarak dü-zenlemek veya bu belgeleri kullanmak,

d. Vergi Usul Kanunu’nu hükümlerine göre ancak Maliye Bakanl›¤› ile anlafl-mas› bulunan kiflilerin basabilece¤i belgeleri, Bakanl›k ile anlaflmas› olma-d›¤› hâlde basmak veya bilerek kullanmak.

Bu düzenlemelere göre alacakl› vergi dairesinin teminat talep edebilmesi içinbir vergi mükellefi veya sorumlusu aleyhine;

1. Yukar›da aktard›¤›m›z fiiller dolay›s›yla ceza kesilmesini gerektiren bir ince-

lemenin bafllam›fl olmas›2. Yetkili inceleme eleman›n›n inceleme sonucunda amme alaca¤›n›n tehlike-

ye girebilece¤i ve teminat al›nmas› gerekti¤i kanaatine ulaflmas›3. Yetkili inceleme eleman›n›n inceleme sonucu ortaya ç›kabilecek vergi, ge-

cikme faizi ve ceza ile ilgili olarak ilk hesaplamalar› yapm›fl olmas›4. Bu ilk hesaplanan tutar üzerinden teminat al›nmas› gerekti¤ini vergi idaresi-

ne bildirmesiGörüldü¤ü gibi, vergi idaresinin teminat talep yetkisi, idare hukuku anlam›nda

bir ba¤l› yetki olup, bu yetkinin kullan›labilmesi inceleme eleman›n›n takdir hak-k›n› bu yönde kullanarak vergi idaresine bildirmesi kofluluna ba¤l›d›r. ‹ncelemeeleman›n›n, inceleme yetkisi, raporunu haz›rlamakla bitece¤inden, inceleme rapo-

ru düzenlendikten ve idareye teslim edildikten sonra teminat al›nmas›n› vergi ida-resinden isteme yetkisi de kalmaz. Öte yandan vergi dairesi, rapor kendisine inti-kal ettikten ve bu rapora göre tarhiyat› yaparak vergi ceza ihbarnamesini düzenle-dikten sonra, kendili¤inden amme alaca¤›n› tehlikede görerek, teminat isteyemez.Her ne kadar uygulamada bazen vergi daireleri bu yola gitmekteyseler de bu gibiteminat talepleri yarg› organlar› taraf›ndan iptal edilmektedir.

Alacakl› kamu idaresi hangi hâllerde kamu borçlusundan teminat isteyebilir?

Ancak, Türkiye’de ikametgâh› bulunmayan kamu borçlusunun durumu, kamualaca¤›n›n tahsilinin tehlikede oldu¤unu gösteriyorsa, tahsil dairesi kendisinden,inceleme eleman› talebinin olup olmad›¤›na bakmaks›z›n her aflamada re’sen temi-

nat isteyebilir.


‹darenin teminat istemesiusulü Kanunda gösterilmiflba¤l› yetkiye dayan›r

SIRA S‹ZDE 1


26/160

‹darenin, teminat talep eden yaz›s›nda muhataba en az 15 günlük süre verme-si gerekmektedir (Bkz. VUK md.14) ‹darenin teminat talebi üzerine muhataplarcateminat gösterilebilecek de¤erler 6183 say›l› Kanun’un 10 ve 11. maddelerinde sa-

y›lm›flt›r. Bu düzenlemelere göre teminat olabilecek de¤erler flunlard›r.1. Para,2. Bankalar ve özel finans kurumlar› (kat›l›m bankalar›) taraf›ndan verilen sü-

resiz teminat mektuplar›,3. Hazine Müsteflarl›¤›nca ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetleri veya bu

senetler yerine düzenlenen belgeler (Nominal bedele faiz dahil edilerek ih-raç edilmifl ise bu ifllemlerde anaparaya tekabül eden sat›fl de¤erleri esas al›-n›r.),

4. Hükümetçe belli edilecek millî esham ve tahvilât (Bu esham ve tahvilât, te-minat›n kabul edilmesine en yak›n borsa cetvelleri üzerinden %15 noksaniy-le de¤erlendirilir.),

5. ‹lgililer veya ilgililer lehine üçüncü flah›slar taraf›ndan gösterilen ve alacakl›amme idaresince haciz varakas›na müsteniden haczedilen menkul ve gayri-menkul mallar,

6. Muteber bir flahs›n müteselsil kefil ve müflterek müteselsil borçlulu¤u. Yukar›da ilk 5 madde olarak sayd›¤›m›z teminat gösterilebilecek de¤erler, borç-

lu taraf›ndan teminat olarak gösterilebilece¤i gibi, üçüncü flah›slar taraf›ndan daborçlu lehine teminat olarak verilebilir.

Teminat› sonradan tamamen veya k›smen de¤erini kaybetmesi veya borç mik-tar›n›n artmas› hâllerinde idarece, teminat›n tamamlanmas› veya yerine baflka te-minat gösterilmesi istenir. Teminat›n üçüncü flah›slarca verildi¤i hâllerde de ta-mamlama ancak borçludan istenebilir.

Sadece flahsi kefaleti ve/veya gösterilen flahs› kefil olarak kabul edip etmemekkonusunda, alacakl› idareye takdir hakk› tan›nm›flt›r. fiahsi kefalet, tespit edilecekflartlara uygun olarak noterden tasdikli kefalet sözleflmesi ile tesis olunabilir. Am-me alaca¤›n› ödeyen kefile, as›l borçluya rücu edebilmesi için, buna dair bir belge

verilir. Amme borçlular› her zaman verdi¤i teminat› k›smen veya tamamen ayn› de¤er-

de baflkalar›yla de¤ifltirebilir.‹darece gösterilen teminat›n kabulü, teminat olarak gösterilen menkul mallar›n

haczedilmeleri ve muhafaza alt›na alt›na al›nmas›, gayrimenkul ise haczin tapu si-cil müdürlü¤üne bildirilmesi ile uygulan›r. Teminat olarak gösterilenin gemi veyamotorlu araç olmas› durumunda da haciz ilgili sicillere bildirilir.

Öte yandan 6183 say›l› Kanun’un 12. maddesi ile bar, otel, han, pansiyon, çal-g›l› yerler, sinemalar, oyun ve dans yerleri, birahane, meyhane, genelevler içerisin-de bulunan eflya ve malzeme (2004 say›l› ‹cra ve ‹flâs Kanunu’nun 270, 271’incimaddeleri hükümleri sakl› kalmak flart›yla) bu müesseselerin iflletilmesinden do-¤an amme borçlar›na karfl› teminat hükmünde kabul edilmifltir. Ancak tabiî ki, no-terden tasdikli kira sözleflmesinde gayrimenkul sahibinin demirbafl› olar

VERGİ İCRA HUKUKU

Documents

Transcript of VERGİ İCRA HUKUKU