URSULA K. LE GUINLe Guin 21 Ekim 1929’da ABD’nin Kaliforniya eyaletinin Berkeley kentindedo¤du. Babas› ünlü antropolog Alfred Kroeber’di. Do¤al olarak esininiK›z›lderili efsaneleri ve masallar›ndan alarak, ilk öyküsünü dokuz yafl›ndayazd›. Üniversitede Frans›z ve ‹talyan edebiyat› okudu, Rönesans edebiyat›üzerine uzmanlaflt›. Master›n› 1952’de Columbia Üniversitesi’nde tamamlad›.70’li y›llardan beri çeflitli Amerikan ve Avustralya üniversitelerinde bilim-kurgu üzerine ‘workshop’lar düzenledi. Le Guin geleneksel edebiyattekniklerini ustal›kla bilim-kurgu ögeleriyle birlefltirmesi ve büyük bir derin-likle alternatif toplumlar ve düflünce biçimleri yaratmas›yla tan›n›r. Le Guingenellikle fizik ve kimya gibi teknik bilimlerin ayr›nt›lar›n› betimlemektenkaç›narak kültürel antropoloji, siyaset ve psikoloji üzerinde odaklafl›r.Yap›tlar›nda telepati, zihinokuma, önbili gibi psiflik fenomenlerden yararlan›l›rve karfl›l›kl›l›k, birlik ve bütüncülük gibi temalar›n öne ç›kar›lmas›ndan daanlafl›laca¤› gibi Taoizm ve Zen felsefelerine yer verilir. Le Guin karmafl›k,genellikle paradoksal simgeler, imgeler ve an›flt›rmalar kullanarak, bireylerinve toplumlar›n düzen ile kaos, uyum ile bütünlü¤e ulaflmak için ayaklanma gibikarfl›tl›klar› dengeleme gerekliliklerini vurgular. Bilim-kurguya edebiyatsayg›nl›¤›n› kazand›rmas›n›n yan› s›ra, yaratt›¤› müthifl ütopyalarla son derecetahrik edici bir siyasal ufuk da çizen ola¤anüstü bir yazar Ursula K. Le Guin.Bafll›ca yap›tlar›: Rocannon’s World (1966) [Rocannon’un Dünyas›, Çev. TubaÇele, Metis Yay., 1995]; Planet of Exile (1966) [Sürgün Gezegeni, Çev. AyfleGorbon, ‹thaki Yay, 1999]; City of Illusions (1967) [Hayaller fiehri, Çev.Meltem Tayga, ‹mge Yay., 1994]; The Left Hand of Darkness (1969)[Karanl›¤›n Sol Eli, Çev. Ümit Altu¤, Ayr›nt› Yay., 2001]; The EarthseaTrilogy, [Yerdeniz Üçlemesi]: A Wizard of Earthsea (1968) [YerdenizBüyücüsü, Çev. Çi¤dem ‹pek Erkal, Metis Yay., 1994]; The Tombs of Atuan(1971) [Atuan Mezarlar›, Çev. Çi¤dem Erkal ‹pek, Metis Yay., 1995]; TheFarthest Shore (1972) [En Uzak Sahil, Çev. Çi¤dem Erkal ‹pek, Metis Yay.,1995]; Tehanu (1990) [Tehanu, Çev. Çi¤dem Erkal ‹pek, Metis Yay., 1996];The Lathe of Heaven (1971) [Cennet Tezgâh›]; The Word for World is Forest(1972) [Dünyaya Orman Denir, Çev. Özlem Dinçkal, Metis Yay., 1996]; TheBeginning Place [Bafllama Yeri, Çev. Can Eryümlü, ‹letiflim Yay., 1995]; TheDispossessed (1974), [Mülksüzler; Çev. L. Mollamustafao¤lu, Metis Yay.,1990]; The Eye of the Heron (1978) [Bal›kç›l Gözü, Çev. Çi¤dem Erkal ‹pek,Metis Yay., 1978] ve Always Coming Home (1985) [Hep Yuvaya Dönmek,Çev. Cemal Yard›mc›, Ayr›nt› Yay., 2001] en önemli romanlar›d›r. Öyküleriise üç kitapta derlenmifltir: The Wind’s Twelve Quarters (1975) [Rüzgâr›n On‹ki Köflesi, Çev. Aysun Babacan, Ayr›nt› Yay., 2011]; Orsinian Tales (1976)[Orsinian Öyküleri] ve The Compass Rose (1982) [Rüzgar Gülü, Çev. ÜmitAltu¤, Ayr›nt› Yay., 2012]. Ayr›ca iki fliir kitab›, bir çocuk kitab› ile deneme vekonferanslar›n› içeren The Language of The Night: Essays on Fantasy andScience Fiction (1979) [Gecenin Dili: Fantezi ve Bilim-kurgu ÜzerineDenemeler] adl› bir kitab› da vard›r.

Ayr›nt›: 300“A¤›r” Kitaplar dizisi: 8

Hep Yuvaya DönmekUrsula Le Guin

Kitab›n özgün ad›Always Coming Home

‹ngilizceden çevirenCemal Yard›mc›

Yay›ma haz›rlayanElif Özsayar

Grafton Books / 1998bas›m›ndan çevrilmifltir.

© Ursula K. Le Guin & Virgia Kidd Agency & Prova i Prevodi

Bu kitab›n Türkçe yay›m haklar›Ayr›nt› Yay›nlar›’na aittir.

Kitap illüstrasyonlar›Margaret Chodos

Kapak illüstrasyonuSevinç Altan

Kapak düzeniOrhan Deliorman

DüzeltiNurcan Azaz

Bask›Kayhan Matbaac›l›k San. ve Tic. Ltd. fiti.

Davutpafla Cad. Güven San. Sit. C Blok No: 244Topkap›/‹st. Tel.: (0212) 612 31 85

Sertifika No.: 12156

Birinci Bas›m 2002‹kinci Bas›m 2004

Üçüncü Bas›m 2013Bask› adedi 2000

ISBN 978-975-539-291-2Sertifika No.: 10704

AYRINTI YAYINLARIHobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.: 3 Eminönü - ‹stanbul

Tel.: (0212) 512 15 00 - 01 - 05 Faks. (0212) 512 15 11www.ayrintiyayinlari.com.tr & info@ayrintiyayinlari.com.tr

Ursula K. Le Guin

Hep Yuvaya Dönmek

“ A ⁄ I R ” K ‹ T A P L A R D ‹ Z ‹ S ‹

K‹TLE VE ‹KT‹DARElias Canetti

‹NSANLI⁄IN MAHREM TAR‹H‹ Theodore Zeldin

RUJ LEKES‹Yirminci Yüzy›l›n Gizli Tarihi

Greil MarcusB‹Z‹ ‘B‹Z’ YAPAN H‹KÂYELER

Kendimizi Yaratma Üzerine Bir DenemeWilliam Lowell Randall

MARKS‹ZM, AHLÂK VE TOPLUMSAL ADALETR. G. Peffer

‹MPARATORLUKMichael Hardt & Antonio Negri

D‹S‹PL‹NAskeri ‹taat Üretiminin Sosyolojisi ve Tarihi

Ulrich BröcklingHEP YUVAYA DÖNMEK

Ursula K. LeGuinAHLÂK‹ PROTESTO SANATI

Toplumsal Hareketlerde Kültür, Biyografi ve Yarat›c›l›kJames M. Jasper

SANATTA ANLAMIN GÖRÜNTÜSÜ‹mgelerin Toplumsal ‹fllevi

Richard LeppertKAMUSAL ‹NSANIN ÇÖKÜfiÜ

Richard SennettCAZ K‹TABI

Ragtime’dan Fusion ve Sonras›naJoachim-Ernst Berendt

KURTLARLA KOfiAN KADINLARVahfli Kad›n Arketipine Dair Mit ve Öyküler

Clarissa Pinkola EstésC‹NSELL‹⁄‹N TAR‹H‹

Michel FoucaultSEKS ‹SYANLARI

Toplumsal Cinsiyet, Baflkald›r› ve Rock‘n’rollSimon Reynolds & Joy Press

H A Z I R L A N A N K ‹ T A P L A R5

TAR‹HTE KENTKökenleri, Geçirdi¤i Dönüflümler ve Gelece¤i

Lewis MumfordSÜRÜDEN DEVLETE

Toplumsal Ba¤ Üzerine Psikanalitik DenemeEugène Enriquez

MODERN ÇA⁄IN MEfiRULU⁄UHans Blumenberg

‹çindekiler

B‹R ‹LK NOT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

BILDIRCIN fiARKISI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

B‹R GELECEK ARKEOLOJ‹S‹NE DO⁄RU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15

Anlatan tafl, Bi r inc i Bölüm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19

YILANTAfiI ELYAZMASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54

DOKUZ EV’‹N Ç‹ZELGES‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58-59

VAD‹’N‹N BULUNDU⁄U YER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61

PANDORA YAPTI⁄I ‹fi ‹Ç‹N END‹fiELEN‹YOR: BEZEMELER . . . . .65

YÜKSEK SESLE ANLATILAN B‹RKAÇ ÖYKÜ . . . . . . . . .67fiahugoten 70 Saklay›c› kad›n 73 Kurutulmufl fare 75Dira 77

fii i r le r , Bi r inc i K ›s ›m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81

VAD‹’DE NASIL ÖLÜNÜR? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95PANDORA DERE KIYISINDA OTURUYOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106

DÖRT ROMANT‹K ÖYKÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108De¤irmenci 109 Kay›p 110 Korkusuz Adam 115Orlu P›narlar›’nda 118

fii i r le r , ‹k inc i K ›s ›m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123

DÖRT TAR‹H ANLATISI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132Yafll› kad›nlar›n nefreti 132 Domuz ‹nsanlar›’yla savafl 139Çumo kasabas› 145 Pamuk ‹nsanlar›’yla aram›zdaki sorun 146

PANDORA YAPTI⁄I ‹fi ‹Ç‹N END‹fiELEN‹YOR:TELAfi ‹Ç‹NDE OKUYUCUYA SESLEN‹YOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157

ZAMAN VE KENT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .159Kent 159 Havadaki delik 164Büyük Adam ile Küçük Adam 167 Bafllang›çlar 169Vadi’de zaman 172

Anlatan tafl, ‹k inc i Bölüm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183

T‹YATRO YAPITLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .212Çukulmas’ta Dü¤ün Gecesi 213Ba¤›ran Adam, K›z›l Kad›n ve Ay›lar 224 Tabetupah 230Beyaz Su 233 Çandi 239

PANDORA, YAPTI⁄I ‹fi ‹Ç‹N END‹fiELEN‹RKEN, B‹R BODUR MEfiEDENVAD‹’YE G‹DEN B‹R YOL BULUYOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .252

AY DANSI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .255Yine Ay Dans› üzerine 263

fii i r le r , Üçüncü K›s ›m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .265

SEK‹Z YAfiAMÖYKÜSÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .277Tren 279 Dinleyen Kad›n 280 ‹spinoz 281Rüzgâr›n parlak bofllu¤u 285 Beyaz A¤aç 286Üçüncü Çocu¤un Hikâyesi 289 Kap›daki Köpek 294Hayal Kuran Düfl Gören: Telina-na Y›lantafl›’ndanA¤açkakan’›n yaflamöyküsü 295

B‹RKAÇ KISA VAD‹ METN‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .318Baykufl, çakal, ruh 318 Kifli ve benli¤i 320Dört gün içinde gerekecek fleylerin listesi 321Kargalar, kazlar, kayalar 321 Kara bokböce¤i ruhu 323Meflelere övgü 324 Sözcükler/kufllar 324Buran›n kedilerinin umurunda de¤il 325

PANDORA UVAKUVAHA-NA KOCAYEM‹fi LOCASI KÜTÜPHANES‹ARfi‹VC‹S‹ ‹LE SOHBET ED‹YOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .327

TEHL‹KEL‹ ‹NSANLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .331Tehlikeli ‹nsanlar 333

K‹BAR OKUYUCUYA PANDORA’NIN K‹BARCA SÖYLED‹⁄‹ . . . . . ....352

Anlatan tafl, Üçüncü Bölüm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .353

fii i r le r , Dördüncü K›s ›m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .400

VAD‹’DE YERYÜZÜ EVLER‹’NDE YAfiAYANLARDAN KEND‹LER‹NDENÖNCE YERYÜZÜ’NDE YAfiAMIfi OLANLARA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .416

K‹TABIN ARKASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .418Evlerin uzun isimleri 419Vadi’de baflka kimler yaflard›? 424

I. Yanartafl hayvanlar› 424II. Mavi Çamur hayvanlar› 430

Akrabal›k 434Localar, dernekler, sanatlar 440Vadi’de ne giyerlerdi? 444Ne yerlerdi? 447Kefllerin müzik aletleri 454 Haritalar 460

Dünya Dans› 462Günefl Dans› 470Tren üzerine 477T›bbi uygulamalara iliflkin birkaç not 479Etkinliklerin dökümü üzerine 486Oyunlar 487Kimi oluflturucu e¤retilemeler 490Pandora’n›n Vadi’den ‹nsan Kenti’ne yanlamas›na yazd›¤› üç fliir . . .492K›y›’da yaflamak, enerji ve dans 494 Sevmek 498Yaz›l› Kefl 499

Kefl alfabesi 501Yeryüzü ve Gökyüzü kipleri 504Anlat› kiplerine iliflkin bir not ve bir çizelge 505Sözlü ve yaz›l› edebiyat 505

PANDORA ARTIK END‹fiELENM‹YOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .511

SÖZLÜKÇE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .514Kefl say›lar› 514

KEKELENEN fiARKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .528

HAR‹TALAR– ‹ÇDEN‹Z’E AKAN IRMAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134– KEfiLERCE B‹L‹NEN BAZI HALKLAR VE YERLER . . . . . . . . . . . .152– S‹NfiAN KASABASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .188– S‹NfiAN EVLER‹N‹N ‹S‹MLER‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .190– IRMAK’IN DOKUZ KASABASI: I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .374– IRMAK’IN DOKUZ KASABASI: II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .386– S‹NfiAN DERES‹ YAKINLARINDAK‹ K‹M‹ PAT‹KALAR . . . . . . .460– S‹NfiAN DERES‹ HAVZASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .461

Bir ilk not

Bu kitaptaki insanlar, belki bundan çok, çok zaman sonra, Kuzey Kalifor-niya’da yaflam›fl olacaklar.

Kitab›n ana bölümünü oluflturan hikâyelerde, yaflamöykülerinde, oyun-larda, fliirlerde ve flark›larda, kendi a¤›zlar›ndan, onlar konufluyor. Okur, ta-n›mad›¤› kimi terimlerle karfl›laflsa da, hepsi sonunda anlafl›l›r olacak. ‹fleromanc› olarak giriflti¤im için, aç›klay›c›, betimleyici parçalar› Kitab›n Ar-kas› adl› bir bölümde toplad›m. Yaln›z anlat›y› isteyenler, bu bölümü gör-mezden gelebilir; aç›klamalardan hofllananlar, arad›klar›n› orada bulabilir.Sözlükçe hem yararl› hem de e¤lendirici olabilir.

Henüz var olmayan bir dilden çeviri yapman›n güçlükleri büyük; amayine de iflin zorlu¤u abart›lmamal›. Geçmifl de gelecek kadar karanl›k ola-bilir. Tao-d› Cing adl› Çin kitab› ‹ngilizceye onlarca defa çevrildi; asl›nabak›l›rsa Çinliler de, Çin takviminin her döngüsünde kitab› yeniden Çince-ye çevirmek zorundalar. Ancak hiçbir çeviri, (belki de hiç yaflamam›flolan) Lao-dz›’n›n kitab›n› bize veremez. Elimizde olan, yaln›zca, flimdikive buradaki Tao-d› Cing. Gelece¤in (ya da bir gelece¤in) edebiyat›ndanyap›lan çeviri için de bu böyle. Metnin henüz yaz›lmam›fl oluflu, çevrile-cek bir metnin bulunmay›fl›, pek o kadar de¤ifliklik yaratm›yor. Olmufl veolabilecek, yüzlerini göremedi¤imiz çocuklar gibi, sessizli¤in kollar›ndayat›yor. Elimizde olan yaln›zca flimdi ve buras›.

Hep yuvaya dönmek

BILDIRCIN fiARKISIYaz Dans›’ndan.

Irma¤›n oradaki tarlalara›rma¤›n oradaki çay›rlardan›rma¤›n oradaki tarlalardan›rma¤›n oradaki çay›rlara

iki b›ld›rc›n koflar

Koflar iki b›ld›rc›nuçar iki b›ld›rc›niki b›ld›rc›n koflariki b›ld›rc›n uçar

›rma¤›n oradaki çay›rlardan

Bir gelecek arkeolojisine do¤ru

Is›rganlar›n ve çal›lar›n alt›ndaki otla kapl› biçimsiz tümsekler, s›¤ hendek-ler bir biçim kazanmaya ve anlafl›l›r olmaya bafllad›¤›nda, sab›rla onca u¤-raflm›fl bilginin neler hissetti¤ini düflünün: ‹flte buras› d›fl surlar -bu da anakap›- fluras› tah›l ambar›! Buray›, bir de buray› kazaca¤›z. Daha sonra ya-maçtaki flu engebeli yere bir bakmak istiyorum... Toz toprakla birlikte par-maklar› aras›ndan kayan yuvarlak fley temizlendi¤inde, incecik bir tunç dis-kin üzerine resmedilmifl boynuzlu Tanr› ortaya ç›k›nca nas›l da coflarlar! Sa-hip olduklar› küreklere, eleklere, flerit metrelere, bütün o malzemelere vebulduklar›na dokunan, kavrayan o iflinin ehli, bilge ellere ben de sahip ol-may› çok isterdim! Elleriyle tutarlar bulduklar›n›. Müzeye verecekleri içinelbette uzun süre de¤il, ama bir an için bile olsa, tutabilirler.

Sonunda aramakta oldu¤um kasabay› buldum. Bir y›ldan uzun bir süre

15

boyunca bir sürü yanl›fl yeri kazd›m. Surlarla çevrili oldu¤u, bir flehir ka-p›s› bulundu¤u türünden budalaca kan›lara tak›l›p kalm›flt›m. Kim bilir ka-ç›nc› defa bölge haritam üzerinde çal›fl›rken, güneflin flafakta a¤›r a¤›r, amadurdurulamaz bir kesinlikle do¤mas› gibi, kafam›n içi ayd›nland›: Kasabahep orada, derelerin aras›nda, aya¤›m›n alt›ndayd›. Ve hiçbir zaman birsurla çevrili olmam›flt›. Sura ne diye ihtiyaç duymufl olsunlar ki? fiehir ka-p›s› sand›¤›m fley, derelerin kavufltu¤u yerdeki köprüydü. Merkezde EklemYeri vard›; kutsal binalar ve dans alan› kasaban›n merkezinde de¤il, çiftesarmal›n kolu -elbette sa¤ kolu- üzerinde, ambarlar›n ötesindeki çay›rday-d›. Evet, öyleydi, öyleydi.

Ama gidip oray› kazmay›, dalgal› bir kiremit parças›n›, bir flarap kade-hinin rengârenk taban›n›, bir günefl pilinin seramik bafll›¤›n› bulmay› ümitedemezdim. Gerçi alt›n paslan›p yok olmaz. Ama yine de, bir zamanlarPlacerville’de tart›lm›fl, Frisco’da fahiflelere ya da emlak edinmeye harcan-m›fl, sonra belki bir süre nikâh yüzü¤ü olmufl, daha sonra da bütün güven-lik önlemlerinin bofluna oldu¤u anlafl›lana dek, ç›kt›¤› madenden daha de-rinde bir kasada saklanm›fl ve nihayet k›vr›m k›vr›m ›fl›nlar› olan bir güneflolarak yeniden biçimlendirilip, yetenekli bir sanatkâr›n onuruna verilmifl,Kaliforniya alt›n›ndan, küçük bir para bulmay› düflünemezdim bile. Hay›rbunlar› bulamam. Burada de¤iller. Küçük alt›n günefl onlar›n deyimiyleYeryüzü Evleri’nde bulunmuyor. Günün ve gecenin ötesinde uzanan sah-rada, havan›n içinde, Gökyüzü Evleri’nde bulunuyor. Alt›n›m, gökkufla¤›-n›n ucundaki k›r›k çömlek parçalar›n›n aras›nda. Gidin kaz›n oray›! Ne mibulacaks›n›z? Tohumlar. Yaban yulaf› tohumlar›.

Sinflan’›n, arad›¤›m kasaban›n evleri aras›nda, yaban yulaflar› ve ›s›r-ganlar›n içinde dolafl›yorum. Eklem Yeri’ni geçip dans alan›na gidiyorum.Orada, flimdi Vadi meflesinin durdu¤u yerde, kuzeydo¤uda Yanartafl ola-cak; hemen onun yan›nda, kuzeybat›da, yamaca gömülmüfl olarak, MaviÇamur; bana daha yak›n, merkeze do¤ru, Dört Yönün Y›lantafl› bulunacak;bir de iki Kerpiç, derelere do¤ru k›vr›lan bir e¤ri üzerinde, güneydo¤u vegüneybat›da. Heyimaslar› e¤er düflündü¤üm gibi yeralt›nda infla eder, yal-n›zca tepesindeki girifl merdiveninin süslü bafll›¤›n› ve yüksek pencereleri-ni, bir de piramit biçimli çat›lar›n› yukar›da b›rak›rlarsa, akaçlama yapmakzorunda kalacaklar. Bunu gayet iyi görebiliyorum. Burada, ak›l gözüylegörmenin her türü için iznim var. Günefl ve ya¤mur, yaban yulaf›, ›s›rganve ç›lg›n yemlikotundan baflka bir fleyin olmad›¤›, otlayan s›¤›rlar›n de¤il,yaln›z geyiklerin bulundu¤u bu yerde gözlerimi kap›yorum ve görüyorum:Dans alan›, basamakl› piramit çat›lar, Yanartafl’›n üzerinde, dire¤in tepe-sindeki dövülmüfl bak›rdan ay. ‹çimdeki kulakla dinlemeye kalksam, ses-lerini iflitebilir miyim? Truva sokaklar›nda sen de sesler duyabildin miSchliemann? Duyduysan, sen de ç›lg›ns›n demektir. Truval›lar›n hepsi üçbin y›l önce ölmüfltü. Hangisi daha uzak, daha ulafl›lmaz, daha sessizdir;ölüler mi, do¤mam›fl olanlar m›? Kemikleri, geçmiflin ›s›rganlar›n›n, top-

16

ra¤›n›n, mezar tafllar›n›n alt›nda yatanlar m›, yoksa moleküllerin aras›ndaa¤›rl›ks›z uçuflanlar, yüzy›llar›n bir gün gibi geçti¤i yerde, çan biçimli Ola-s›l›k Tepesi’nin alt›nda benzerleriyle birlikte dolaflanlar m›?

Bu insanlara kazarak ulaflmak olanaks›z. Onlar›n kemikleri yok. Bu ça-y›rlardaki insan kemikleri ancak ilk gelenlere ait olabilirdi. Onlar da ölüle-rini buraya gömmediler; artlar›nda mezar, kiremit ya da çömlek parças›,duvar ya da para b›rakmad›lar. Burada ilk gelenlerin bir kasabas› olduysa,bu ormanlar ve k›rlar neyle yap›lm›flsa onunla yap›lm›flt› ve tümü yok ol-du. Kulak verilebilir, ama dillerinin bütün sözcükleri yok oldu, kesin ola-rak yok oldu. Obsidyen tafl›n›, yanartafl› ifllediler; iflte bu kal›c›d›r. Afla¤›-da, zengin adam›n havaalan›n›n bitifli¤inde yanartafl yonttuklar› bir yer var.Orada sürüyle yontulmufl parça toplayabilirsiniz, ama y›llard›r hiç kimseucu sivriltilip bitirilmifl bir tafl bulamad›. Arkalar›nda baflka bir iz b›rakma-d›lar. Vadi’yi ellerinde son derece gevflek, okflarcas›na tuttular. Yürüyüfl-leri bile yumuflakt›. Ötekiler de, arad›klar›m da öyle yapacak.

Onlar› bulmak için düflünebildi¤im tek yol, uygulanabilir tek arkeolo-jik yöntem flöyle: Çocu¤unuzu veya torununuzu kucaklay›n ya da daha biryafl›na basmam›fl herhangi bir bebe¤i al›p gelin ve ambar›n yan›ndaki ya-ban yulaflar›n›n içine yürüyün. Yamac›n bafl›ndaki meflenin alt›nda durun.Sessizce durun. Belki, kuca¤›n›zdaki bebek bir fley görür veya bir ses du-yar ya da birileriyle konuflur orada: Kendi yuvas›ndan birileriyle.

1717F2

1818F2

Sinflan’daki küçük flarap atölyesi

Anlatan taflBirinci Bölüm

Anlatan Tafl benim son ad›m. Bu ad, ben seçti¤im için banageldi; çünkü gençken gitti¤im yerlere iliflkin anlatacak birhikâyem var; ama flimdi hiçbir yere gitmiyorum; burada, buyerde, bu Vadi’de bir tafl gibi oturuyorum. Gitmek istedi¤imyere geldim.

Ev’im Mavi Çamur benim; hanem ise Sinflan’daki Yük-sek Sundurma.

Annemin adlar› Tovhi, Sö¤üt ve Diflbudak’t›. Babam›n ad› Abhao. Busözcük “Öldürür” anlam›na gelir Vadi’de.

Sinflan’da bebeklerin adlar›, haberci olduklar› için ço¤unlukla kufllar-dan gelir. Annemin beni do¤urmas›ndan önceki ay boyunca her gece birbaykufl, Yüksek Sundurmal› Ev’in kuzey pencerelerinin önündeki Gairga

19

adl› mefle a¤ac›na konup, baykufl flark›s›n› söyledi; bu yüzden ilk ad›m Ku-zey Baykuflu.

Yüksek Sundurma genifl odalar› olan, sa¤lam ve eski bir evdir. Direk-leri, kiriflleri k›z›la¤aç; duvarlar› s›vanm›fl kerpiç tu¤las›, taban› mefle, pen-cereleri küçük kare kanatl› ve saydam caml›d›r. Yüksek Sundurma’n›n bal-konlar› genifl ve güzeldir. Büyükannemin büyük-büyükannesi çat›n›n alt›n-daki ilk kattaki odalar›m›zda yaflayanlar›n ilkiydi. Aile büyükken bütünkata ihtiyaç duymufllard›; ama büyükannem kendi kufla¤›ndan sa¤ kalantek kifliydi, bu yüzden biz yaln›z iki bat› odas›nda yafl›yorduk. Çok fazlaveremiyorduk. Sinflan da¤lar›nda on yabani zeytin ve birkaç baflka yemifla¤ac›n›, Uvakyahum’un do¤u taraf›nda bir tarlay› kullan›yor; Kerpiç Tepe-si’nin güneydo¤usundaki derenin k›y›s›nda bir yerde patates, m›s›r ve seb-ze yetifltiriyorduk. Ama depodan, verdi¤imizden çok daha fazla m›s›r vefasulye al›yorduk. Büyükannem Gözüpek dokumac›yd›. Ben küçük bir ço-cukken, ailede koyun olmad›¤› için, dokudu¤unun büyük bölümünü, dahafazla dokumak için yün almak üzere verirdi. Hayatta olufluma iliflkin an›m-sad›¤›m ilk fley, büyükannemin dokuma tezgâh›n›n atk›s› üzerinde gidipgelen parmaklar›; bir de k›rm›z› elbise kolunun alt›nda, bile¤inde parlayanhilal biçimli gümüfl bilezik.

An›msad›¤›m ikinci fley, k›fl›n, daha sabah sisi kalkmadan deremizinp›nar›na gidiflim. Bir Mavi Çamur çocu¤u olarak yeniay uvakuvas› için su-ya ilk dald›r›l›fl›md›. O kadar üflüdüm ki, a¤lad›m. Daha büyük çocuklarbana güldüler ve a¤lad›¤›m için suyu kirletti¤imi söylediler. Onlara kan-d›m ve suyu kirletti¤im için kat›l›rcas›na a¤lamaya bafllad›m. Törenin ba-fl›ndaki büyükannem, suya bir fley olmad›¤›n› söyledi ve ay-testisini kasa-baya kadar tafl›mak için bana verdi. Yol boyunca burnumu çekip h›çk›ra-rak a¤lamay› sürdürdüm, çünkü üflümüfl ve utanm›flt›m; üstelik p›nar›n su-yuyla dolu testi so¤uk ve a¤›rd›. fiu yafll› halimde bile, hâlâ so¤u¤u, ›slak-l›¤› ve a¤›rl›¤› hissediyor, sisin içinde kara kara uzanan kuru manzanitadallar›n› görüyor ve dere boyunca giden dik patikada önümden, arkamdangülüflen ve konuflan sesleri duyuyorum.

20