UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I DREJTËSISË · PDF fileuniversiteti i...

UNIVERSITETI I TIRANËS

FAKULTETI I DREJTËSISË

DEPARTAMENTI I TË DREJTËS CIVILE

DISERTACION

PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE

“DOKTOR”

“KONTRATA E DHURIMIT NË

LEGJISLACIONIN SHQIPTAR”

Kandidati: Udhëheqësi:

Anjeza LIÇENJI Prof. Dr. Mariana SEMINI

Tiranë, 2013

i

Mirënjohje!

Përgatitja dhe finalizimi i këtij punimi kaq të rëndësishëm në jetën

profesionale dhe akademike ka gjetur mbështetjen, përkrahjen dhe

dashamirësinë e shumë personave të tjerë të cilëve do të doja t’ju

dedikoja pjesën e falënderimeve dhe mirënjohjeve.

Mirënjohje dhe falënderim për udhëheqësen shkencore, Prof. Dr.

Mariana Semini, për ndihmën e dhënë, këshillat, mbështetjen dhe

orientimin gjatë hartimit të temës.

Mirënjohje dhe falënderim për Prof. Asoc. Dr. Kestrin Katro, për

mbështetjen profesionale, akademike, psikologjike dhe shpirtërore në

hartimin dhe përfundimin e këtij punimi.

Falënderime të tjera shkojnë për stafin akademik të Fakultetit të

Drejtësisë, i cili më mbështeti gjatë kësaj gjithë kësaj periudhe.

Së fundmi, dua tu shpreh mirënjohje dhe falënderime Familjes sime,

e cila pandërprerë më ofroi mirëkuptimin, mbështetjen dhe inkurajimin

deri në përfundimin me sukses të këtij punimi, të cilin jua dedikoj me

shumë dashuri.

Anjeza Liçenji

ii

PËRMBAJTJA

Mirënjohje........................................................................................................................i

Përmbajtja.......................................................................................................................ii

Parathënie.......................................................................................................................1

Qëllimi i studimi..............................................................................................................3

Metodologjia...................................................................................................................5

Një vështrim i shkurtër mbi punimin...............................................................................7

KAPITULLI I

VËSHTRIM HISTORIK MBI KONTRATËN E DHURIMIT NË REPUBLIKËN

E SHQIPËRISË...........................................................................................................13

Hyrje..............................................................................................................................13

1.1. Dhurimi në të drejtën romake.................................................................................14

1.2. Dhurimi në të drejtën zakonore..............................................................................19

1.2.1. Kanuni i Labërisë..........................................................................................19

1.2.2. Kanuni i Lekë Dukagjinit.............................................................................20

1.3. Dhurimi në Kodin Civil të Zogut...........................................................................23

1.4. Dhurimi në periudhën 1945-1994..........................................................................27

1.5. Pozicioni i kontratës së dhurimit në Kodin Civil të vitit 1994...............................30

1.6. Koncepte të përgjithshme......................................................................................36

KAPITULLI II

ELEMENTËT PËRBËRËS TË KONTRATËS SË DHURIMIT………..……….39

2.1. Veçoritë e kontratës së dhurimit.............................................................................39

2.2. Subjektet e kontratës së dhurimit...........................................................................50

2.2.1. Zotësia juridike.............................................................................................51

2.2.2. Zotësia për të vepruar...................................................................................52

2.2.2.1. Persona me zotësi të plotë për të vepruar........................................53

2.2.2.2. Persona me zotësi të kufizuar për të vepruar...................................55

iii

2.2.2.3. Persona të pazotë për të vepruar...............................................................55

2.3. Zotësia për të pranuar dhurimin.............................................................................57

2.4. Objekti i kontratës së dhurimit...............................................................................59

2.5. Përmbajtja e kontratës së dhurimit.........................................................................67

2.5.1. Përgjegjësia e dhuruesit në rastet e mosdorëzimit ose dorëzimit me

vonesë të sendit............................................................................................69

2.5.2. Garancia për eviksion...................................................................................71

2.5.3. Garancia për të metat e sendit......................................................................73

KAPITULLI III

LIDHJA E KONTRATËS SË DHURIMIT..............................................................76

3.1. Mënyra e lidhjes së kontratës.................................................................................76

3.2. Pranimi i dhurimit..................................................................................................80

3.3. Revokimi i deklaratës së dhurimit........................................,.................................83

3.4. Vdekja ose shpallja e pazotësisë për të vepruar e dhuruesit dhe e përfituesit

para lidhjes së kontratës.........................................................................................85

KAPITULLI IV

FORMA E KONTRATËS SË DHURIMIT..............................................................87

Hyrje..............................................................................................................................89

4.1. Forma e kontratës së dhurimit me objekt sendet e paluajtshme.............................89

4.2. Forma e kontratës së dhurimit me objekt sendet e luajtshme.................................95

KAPITULLI V

ELEMENTËT RASTËSORË TË KONTRATËS SË DHURIMIT........................97

5.1. Kushti dhe barra si elementë rastësorë të kontratës së dhurimit............................97

5.2. Dhurimi me kusht...................................................................................................99

5.2.1. Kushti i kthyeshmërisë së sendit................................................................101

5.2.2. Dhurimi me barrë (modus).........................................................................103

iv

KAPITULLI VI

KONTRATA DHURIMI TË VEÇANTA...............................................................110

6.1. Dhurimi i tërthortë (indirekt)................................................................................110

6.2. Dhurimi i sendeve me vlerë të vogël....................................................................113

6.3. Dhurimi për shkak të martesës............................................................................113

6.4. Dhurimi për shpërblim.........................................................................................118

6.5. Dhurimi në favor të fëmijëve të konceptuar, ende të palindur.............................120

KAPITULLI VII

PAVLEFSHMËRIA E KONTRATËS SË DHURIMIT........................................122

7.1. Kushtet dhe rastet e pavlefshmërisë së kontratës së dhurimit..............................122

7.2. Pavlefshmëria e dhurimit për arsye të lajthimit të “shkakut ”(motivit)

të bërjes së këtij dhurimi......................................................................................135

7.3. Pavlefshmëria e dhurimit kur shkaku është jo legjitim........................................137

7.4. Ndalimi i dhurimit të sendeve të ardhshme.........................................................139

7.5. Pasojat e pavlefshmërisë së kontratës së dhurimit..............................................140

KAPITULLI VIII

REVOKIMI I KONTRATËS SË DHURIMIT.......................................................142

8.1. Karakteristikat e përgjithshme të revokimit të dhurimit......................................142

8.2. Rastet kur mund të kërkohet revokimi i dhurimit...............................................145

8.3. Legjitimiteti dhe afati për të kërkuar revokimin e dhurimit.................................151

8.4. Efektet e revokimit të dhurimit midis palëve dhe personave të tretë...................154

KAPITULLI IX

VËSHTRIM KRAHASUES I KONTRATËS SË DHURIMIT ME VEPRIMET

JURIDIKE TË NGJASHME ME TË......................................................................156

Hyrje............................................................................................................................156

9.1. Kontrata e dhurimit dhe sponsorizimi..................................................................157

9.2. Kontrata e dhurimit dhe aktet e tjera të bujarisë..................................................159

9.2.1. Kontrata e dhurimit dhe testamenti...........................................................159

v

9.2.2. Kontrata e dhurimit dhe huapërdorja........................................................162

9.2.3. Kontrata e dhurimit dhe huaja..................................................................163

9.2.4. Kontrata e dhurimit dhe legu....................................................................164

9.2.5. Kontrata e dhurimit dhe kontrata në dobi të personit të tretë...................165

9.2.6. Kontrata e dhurimit dhe renta jetore.........................................................166

9.2.7. Kontrata e dhurimit dhe falja e detyrimit.................................................168

9.3. Kontrata e dhurimit dhe heqja dorë nga pronësia...............................................168

9.4. Kontrata e dhurimit dhe kontrata e shitjes..........................................................169

KONKLUZIONE ....................................................................................................171

REKOMANDIME...................................................................................................177

BIBLIOGRAFIA.....................................................................................................181

Abstrakt....................................................................................................................189

1

Parathënie

Kontrata e dhurimit në legjislacionin civil shqiptar ka ekzistuar dhe është

parashikuar që nga Kodi Civil i vitit 1929, ndërsa Kodi Civil aktual e parashikon

shprehimisht atë në titullin e II, Kreu III, në nenet 761-771, duke dhënë përkufizimin

në nenin 761, sipas të cilit: “Dhurimi është një kontratë me anë të së cilës njëra palë i

kalon në pronësi pa shpërblim palës tjetër një send të caktuar ose një të drejtë reale të

cilat ajo i pranon.”

Si një kontratë tipike e cila parashikohet shprehimisht nga Kodi Civil, kontrata e

dhurimit shpreh më së miri shpirtin e mirësisë dhe humanizmit që e karakterizon. Dhe

pikërisht, shkaku, i cili i shtyn palët të hyjnë në këtë marrëdhënie juridike duke kryer

dhurimin, është pikërisht dëshira për të shtuar pasurinë e palës tjetër, dëshirë kjo e

cila, si në çdo kontratë, edhe tek kontrata e dhurimit ka nevojë të pranohet për të

prodhuar efektet e saj.

Nisma kryesore e kësaj kontrate është pikërisht altruizmi, humanizmi dhe bujaria

që karakterizon dhuruesin, i cili gjithmonë në bazë të këtij shpirt bujarie heq dorë në

mënyrë përfundimtare nga pronësia mbi sendin ose të drejtën.

Ndryshimi i sistemit politik në Shqipëri solli frymë dhe botëkuptim të ri edhe në

legjislacion, ndryshim ky i cili u shoqërua me nevojën për të përshtatur dispozitat

ligjore me nevojat e kohës. Në këtë mënyrë evoluimi i marrëdhënieve të pronësisë, si

një ndër institutet bazë të së drejtës, i ndikuar nga zhvillimet politike dhe historike,

ndikoi edhe në evoluimin e kontratës së dhurimit duke luajtur një rol të rëndësishëm

në marrëdhëniet ndërmjet njerëzve.

Sot, në kushtet e një instituti solid të pronësisë dhe të drejtës në përgjithësi,

kontrata e dhurimit është realisht një mjet i rëndësishëm i fitimit të pronësisë në

qarkullimin civil. Për të evituar përdorimin e këtij instituti si një instrument ligjor për

të shmangur detyrimet ligjore apo pasurore, është i nevojshëm qartësimi i konceptit të

tij, qëllimi që ai ndjek, kushtet e realizimit të dhurimit, etj.

Në lidhje me problemet me të cilat ndeshen palët në kontratën e dhurimit, shpesh

herë doktrina shqiptare është përpjekur për t’ju dhënë atyre një zgjidhje sa më të

përshtatshme duke vlerësuar si të domosdoshme faktin që përditësimi dhe ndryshimi i

marrëdhënieve shoqërore të shoqërohet herë pas herë dhe me përditësimin e

dispozitave ligjore.

Përsa i përket vendit tonë, për shkak të problematikave që kanë shoqëruar

konceptin e pronësisë, dhurimi për një kohë të gjatë nuk ka pasur vendin që i takon në

lidhje me trajtimin ligjor. Në ditët e sotme, edhe pse parashikimi i kontratës së

dhurimit është më i gjerë se ai i periudhës paraardhëse, dispozitat të cilat i referohen

kësaj kontrate lënë vend për shumë konfuzion. Prandaj është parë e udhës që edhe

kontrata e dhurimit, ashtu si edhe disa marrëdhënie të tjera juridike, ka nevojë për

plotësime dhe qartësime, gjë e cila synohet të arrihet nëpërmjet realizimin e këtij

punimi.

Megjithatë, pavarësisht këtyre boshllëqeve në legjislacion, zbatimi i kontratës së

dhurimit ka marrë një zhvillim të madh në shoqërinë shqiptare. Në ndryshim me

periudhën e mëparshme, legjislacioni aktual dhe dispozitat në fuqi kanë bërë të

2

mundur mënjanimin sa më të madh të abuzimeve dhe simulimeve të cilat mund të

kryheshin nëpërmjet kontratës së dhurimit.

Përgjatë viteve, kanë ndryshuar edhe përpjekjet e juristëve dhe të legjislatorit,

duke bërë të mundur në këtë mënyrë përshtatjen e kontratës së dhurimit me

karakteristikat e veçanta të zhvillimit shoqëror dhe të së drejtës civile në veçanti. Nga

ana tjetër, një rol të rëndësishëm në zhvillimin e kësaj kontrate ka luajtur edhe

doktrina dhe jurisprudenca, të cilat ju kanë dhënë zgjidhje problemeve të rëndësishme

të cilat kanë lindur në këtë fushë, duke u përpjekur në shumicën e rasteve të unifikojnë

qëndrimet e tyre në lidhje me çështje të caktuara.

Roli i gjykatave në këtë rast ka qenë i jashtëzakonshëm, për vetë faktin se

nëpërmjet interpretimit të tyre janë përpjekur dhe kanë bërë të mundur dhënien e një

kontributi të vlefshëm në përmirësimin e legjislacionit në lidhje me kontratën e

dhurimit.

3

Qëllimi i studimit

Në qendër të këtij punimi është vendosur kontrata e dhurimit, e cila është analizuar

në mënyrë të detajuar duke u referuar tek dispozitat dhe parashikimet e Kodit Civil në

lidhje me këtë kontratë. Për shkak të veçorive që ka kontrata e dhurimit është e

rëndësishme trajtimi i hollësishëm i saj, për të nxjerrë në pah karakteristikat, veçoritë,

elementët e saj, kushtet e lidhjes, kushtet e pavlefshmërisë, zgjidhjes ose revokimit.

Ky punim ka si qëllim shqyrtimin dhe analizimin e gjithë problematikave me të

cilat ndeshen subjektet kontraktuese gjatë zbatimit të kësaj kontrate, duke u ndalur në

veçanti tek situata aktuale në legjislacionin shqiptar.

Me synimin për të mos pasur një punim tërësisht doktrinar, analiza e kontratës së

dhurimit është gërshetuar shumë herë me praktikën e gjykatave, e cila shpesh herë ka

shërbyer si një mjet në funksion të sqarimit të koncepteve dhe problemeve që ndeshen

shpesh tek kjo kontratë.

Për vetë faktin që kontrata e dhurimit është një kontratë tipike, e parashikuar

shprehimisht nga Kodi ynë Civil, trajtimi i saj dhe evidentimi i problematikave më

kryesore u shndërrua në qëllimin e këtij punimi.

Në përfundim studimi ofron konkluzione dhe rekomandime të vlefshme dhe të

dobishme për studiuesit e të drejtës.

Pyetjet që shtrohen gjatë këtij punimi janë:

Cili është pozicioni i kontratës së dhurimit në lidhje me veprimet juridike, është

një veprim juridik i njëanshëm apo i dyanshëm?

Kontrata e dhurimit është gjithmonë kontratë e njëanshme apo në raste të veçanta

mund të lindë detyrim edhe për përfituesin?

Kontrata e dhurimit, pavarësisht parashikimeve të Kodit Civil, është kontratë reale

apo edhe konsensuale?

Mungesa e shpërblimit tek kontrata e dhurimit është kusht thelbësor i saj apo

ekzistojnë edhe përjashtime?

Në cilat raste mund të kërkohet pavlefshmëria e kontratës?

Cilat janë kushtet që duhet të plotësohen për të kërkuar revokimin e kontratës së

dhurimit dhe cilat janë personat e legjitimuar për të kërkuar atë?

Me përjashtim të kontratës së dhurimit të parashikuar nga Kodi Civil, praktika njeh

edhe figura të tjera të kësaj kontrate?

Cilat janë paditë të cilat mund të përdoren për të mbrojtur të drejtat e fituara apo të

cenuara prej dhurimit?

Ky punim synon ti japë përgjigje të plota dhe të sakta në mënyrë profesionale,

ligjore dhe praktike këtyre pyetjeve.

Kërkimet për realizimin e këtij punimi u zhvilluan në tre drejtime: së pari lidhur

me doktrinën-literaturën shqiptare e ndërkombëtare, së dyti në drejtim të legjislacionit

4

vendas e të huaj, dhe së treti lidhur me jurisprudencën e gjykatave shqiptare dhe ato të

huaja.

Nëpërmjet gërshetimit dhe ndërthurjes së këtyre tre drejtimeve u bë e mundur

përfundimi i këtij punimi, i cili shpresoj të jetë i vlefshëm dhe i dobishëm për lexuesit

dhe studiuesit e të drejtës.

Pavarësisht faktit që ky punim synon tju japë një zgjidhje të arsyeshme të gjitha

problematikave të kësaj kontrate, përsëri evoluimi i marrëdhënieve njerëzore dhe i së

drejtës ne veçanti sheh si domosdoshmëri përshtatjen dhe përditësimin e kontratës së

dhurimit me nevojat e kohës dhe legjislacionet më të përparuara.

5

Metodologjia

Metodologjia e përdorur gjatë hartimit të këtij punimi mbështetet kryesisht në

pikëpamjet doktrinarë shqiptare dhe të huaj, duke u ndalur ne veçanti tek doktrina

italiane, për vetë faktin se pikërisht kësaj doktrine dhe këtij legjislacioni i është

referuar dhe ligjvënësi ynë në momentin e hartimit të Kodit Civil.

Gjithashtu, ndër metodat e përdorura nuk duhet të lihen mënjanë as metoda e

analizës, metoda empirike dhe ajo krahasimore.

Përmes metodave kërkimore dhe shkencore është tentuar nxjerrja në pah e

veçorive kryesore të kësaj kontrate, shpirti i bujarisë dhe i humanizmit i cili

karakterizon dhuruesin, si një nga palët e kësaj kontrate dhe si iniciator i kryerjes së

veprimit juridik, efektet dhe pasojat që ka kjo kontratë për palët dhe roli që ajo luan në

marrëdhëniet njerëzore.

Ky punim për vetë karakteristikat e tij është mbështetur në metodën cilësore të

analizimit të çështjeve të trajtuara në të. Metoda cilësore përfshin brenda saj metodën

hulumtuese, përshkruese, interpretuese dhe krahasimore.

Metoda hulumtuese është përdorur gjatë gjithë këtij punimi. Kjo metodë përfshin

në vetvete procesin e mbledhjes së materialeve si në format të shkruar, ashtu edhe në

format elektronik, të mbledhjes së vendimeve të Gjykatave shqiptare dhe te huaja, në

funksion të shkrimit dhe strukturës së temës. Hulumtimi është një proces i cili ka

shoqëruar në të njëjtën kohë edhe sistemimin e zërave bibliografik me qëllim

finalizimin e këtij punimi.

Gjatë hulumtimit të objektit të studimit, ndër metodat e përdorura përmendëm atë

të analizës dhe sintezës, të cilat shpresoj të kenë siguruar arritjen e objektivave të këtij

kërkimi.

Metoda përshkruese është një mjet i domosdoshëm për sqarimin e termave dhe

koncepteve të ndryshme nga aspekte ligjore në ato praktike.

Gjithashtu, nëpërmjet përdorimit të këtyre metodave kam pasur për qëllim

analizimin e zbrazëtirave ligjore në legjislacion dhe dispozitat ligjore që kanë kuptime

të ndryshme, për të cilat paraqitet nevoja e interpretimit të tyre dhe nevoja për të

saktësuar dispozitat të cilat shpesh herë bien në kundërshtim me njëra-tjetrën. Këtu,

analizohet ndikimi i mendimeve shkencore dhe legjislacionit me qëllim plotësimin e

nevojave shoqërore duke pasur si tendencë përmirësimin e tij.

Nëpërmjet metodave të përdorura jam përpjekur të nxjerr në pah gjendjen reale të

kontratës së dhurimit, problemet kryesore që shfaqen tek kjo kontratë, paqartësitë e

Kodit Civil në lidhje me të dhe nevojës së interpretimit me të cilën përballen palët e

kësaj kontrate.

Vendimet e Gjykatës së Lartë dhe të Gjykatave të shkallëve të tjera pasqyrojnë më

së miri këto paqartësi dhe nxjerrin në pah domosdoshmërinë e rregullimit më së miri të

kësaj kontrate nga legjislacioni shqiptar.

Pjesa origjinale e punimit konsiston në interpretimin e disa çështjeve të ndryshme

dhe disi problematike në lidhje me kontratën e dhurimit dhe vlefshmërinë e saj.

Metoda interpretuese ka si qëllim analizimin e gjendjes reale të kësaj kontrate e

cila karakterizohet nga zbrazëtira ligjore në legjislacion dhe si dhe analizimi i

dispozitave ligjore të cilat shpesh herë bien ndesh me njëra-tjetrën.

6

Strukturimi i tezës ka si objektiv që të japë një trajtim teorik të kontratës së

dhurimit, elementëve përbërës të saj, llojeve të ndryshme të kësaj kontrate,

pavlefshmërisë së saj dhe pasojat që rrjedhin nga kjo pavlefshmëri.

7

Një vështrim i shkurtër mbi punimin

Punimi është i strukturuar në 9 (nëntë) kapituj.

Kapitulli i parë analizon sfondin historik të zhvillimit të kontratës së dhurimit.

Kontrata e dhurimit haset që në fazat më të hershme të organizimit shtetëror dhe është

një nga kontratat më të vjetra me rrënjët e tij juridike që në të drejtën romake.

Në këtë kapitull një rëndësi të veçantë teorike i kushtohet studimit të kanuneve të

cilat kanë luajtur një rol tepër të rëndësishëm në trevat shqiptare, për vetë faktin se

kanunet përbënin bazat ligjore të detyrueshme për zbatim nga popullsia e këtyre

trevave. Ndër kanunet të cilat janë zbatuar, në periudha të ndryshme në vendin tonë,

mund të përmendim si më të rëndësishmit Kanunin e Labërisë, Kanunin e Lekë

Dukagjinit, etj.

Më pas kalohet në periudhën e shtetit shqiptar të organizuar dhe të njohur, ku një

rëndësi të veçantë i kushtohet periudhës së qeverisë së Zogut, në të cilën u hartuan të

parat ligje moderne në historinë e shtetit shqiptar, ndër to edhe Kodi Civil i 1929.

Veçori e këtij Kodi, përveç qenies së ligjit të parë civil të shtetit shqiptar, është

edhe qenia e tij si rregullimi i parë modern dhe mjaft i përparuar (për kohën) që

reflekton edhe burimet ku është mbështetur. Në Kodin Civil të vitit 1929, kontrata e

dhurimit trajtohet gjerësisht në të gjithë gamën e veprimit të saj, duke u parashikuar në

plot 47 nene të sistemuara në katër krerë.

Një periudhe të cilës i kushtohet një vëmendje e veçantë në këtë kapitull, është

periudha nga viti 1945- 1994, periudhë e cila karakterizohet nga një humbje graduale e

kuptimit të kontratës së dhurimit, realitet ky që pasqyrohet edhe në trajtimin ligjor

prej 4-5 nenesh, për faktin se vetë kjo periudhë karakterizohet nga një ekonomi ku

gjithçka është shtetërore dhe individit nuk i ngelet asgjë tjetër veç atyre pak sendeve

personale.

Në këtë pjesë analizohet në veçanti legjislacioni pas vitit 1945 dhe në veçanti

dekreti “Mbi pronësinë” i vitit 1955 dhe ligji “Mbi veprimet juridike dhe mbi

detyrimet” i vitit 1956. Këto legjislacione pasohen nga Kushtetuta e vitit 1976, të cilat

gjithnjë edhe më shumë po konsolidonin superioritetin e shteti dhe pronës shtetërore

mbi individin dhe pronën private, për të mbërritur në Kodin Civil të vitit 1994 që

përbën një ndryshim rrënjësor nga ai i mëparshmi.

Në kushtet e forcimit të pronës private, me ardhjen në fuqi të kapitalizmit, edhe

kontrata e dhurimit njohu faza të reja evoluimi; kjo kontratë u shndërrua në një prej

mjeteve më të rëndësishme të qarkullimit civil dhe i fitimit të pronësisë.

Kontrata e dhurimit, e rregulluar tradicionalisht nga legjislacioni ynë, ka për qëllim

ndihmën reciproke të njerëzve, veprim ky i shtyrë nga shpirti i mirësisë dhe bujarisë.

Me anë të kësaj kontrate synohet kalimi në pronësi pa shpërblim i një sendi të

luajtshëm ose të paluajtshëm ose një të drejte reale. Dhuruesi ka qëllim të shtojë

pasurinë e një personi tjetër që quhet përfitues, nëpërmjet dhënies së sendit ose të së

drejtës.

Në ditët e sotme, edhe pse parashikimi i kontratës së dhurimit është më i gjerë se ai

i periudhës paraardhëse, dispozitat të cilat i referohen kësaj kontrate përsëri lënë për të

dëshiruar dhe kanë nevojë për plotësime dhe qartësime, gjë e cila synohet me

realizimin e kësaj teme.

8

Kapitulli i dytë merr në analizë elementët përbërës të kontratës së dhurimit, duke

nisur kapitullin me veçoritë dhe karakteristikat e kontratës së dhurimit. Elementët

thelbësorë të kontratës së dhurimit dhe të çdo kontrate në përgjithësi janë: subjekti,

objekti, përmbajtja, elementë të cilët analizohen në veçanti në këtë pjesë.

Kontrata e dhurimit, për vetë faktin se konsiderohet një veprim juridik i dyanshëm

i sjell pasojat e saj në lidhje me dy subjekte të cilët janë: dhuruesi dhe përfituesi. Këta

subjekte duhet të kenë zotësinë juridike dhe zotësinë për të vepruar në momentin e

kryerjes së veprimit juridik, pasi në të kundërt kontrata e dhurimit është e pavlefshme.

Ndërsa, përsa i përket objektit të kontratës së dhurimit, mund të themi se si objekt

paraqiten të gjitha sendet, qofshin këto të luajtshme ose të paluajtshme, të përcaktuara

në gjini ose individualisht të përcaktuara, madje edhe të drejtat reale. E rëndësishme

është që sendet, objekt i kontratës, të jenë në pronësi të dhuruesit në momentin në të

cilin lidhet kontrata dhe të jenë sende që ekzistojnë, të prekshme dhe jo sende të

ardhshme, duke qenë se Kodi Civil parashikon në mënyrë të shprehur pavlefshmërinë

e kontratës së dhurimit me objekt sendet e ardhshme.

Në varësi të objektit të kontratës së dhurimit, nëse objekt janë sendet apo të drejtat,

nëse sendi është i luajtshëm apo i paluajtshëm, kontrata e dhurimit mund të jetë reale

ose konsensuale. Pavarësisht, parashikimit të Kodit Civil, i cili e cilëson dhurimin si

një kontratë e cila i sjell pasojat e saj në momentin e dorëzimit të sendit, praktika

gjyqësore ka arritur në përfundimin se kur objekt i dhurimit janë të drejtat reale dhe

sendet e paluajtshme kemi shmangie nga rregulli i përgjithshëm pasi kontrata e

dhurimit në këto raste është kontratë konsensuale.

Analiza e elementëve përbërës të kontratës së dhurimit gërshetohet në të njëjtën

kohë edhe me vendimet e gjykatave, të cilat paraqesin më së miri domosdoshmërinë e

secilit prej tyre në një kontratë dhurimi.

Çështja e fundit e këtij kapitulli trajton përmbajtjen e kontratës së dhurimit,

përmbajtje e cila, duke u nisur nga fakti që kontrata e dhurimit është një kontratë e

njëanshme, përbëhet nga të drejtat e përfituesit dhe të drejtat e dhuruesit.

Detyrimet në ngarkim të dhuruesit të përcaktuara shprehimisht nga Kodi Civil

janë: përgjegjësia e dhuruesit në rastet e mosdorëzimit ose dorëzimit me vonesë të

sendit; garancia për eviksion dhe garancia për të metat e sendit.

Një detyrim i cili rëndon mbi dhuruesin është gjithashtu edhe detyrimi për pagimin

e taksës në lidhje me kalimin e të drejtës së pronësisë në qoftë se objekt i kontratës

janë sendet e paluajtshme.

Kapitulli i tretë trajton mënyrën e lidhjes së kontratës së dhurimit, faza nëpërmjet

të cilave kalon kjo lidhje dhe kushteve kryesore që duhet të plotësohen për të pasur një

propozim dhe një pranim të vlefshëm. Trajtimi synon të përcaktojë procedurën

nëpërmjet së cilës kalon perfeksionimi i kontratës.

Një rol të rëndësishëm në këtë kapitull zë edhe manifestimi i vullnetit të palëve, në

veçanti pranimi i përfituesit, si një ndër kushtet e nevojshme për lidhjen e kontratës.

Që një dhurim të jetë i plotë ose perfekt, është e rëndësishme që përfituesi të

pranojë dhurimin në mënyrë formale nëpërmjet një akti publik ose shkrese noteriale,

duke u përjashtuar në këtë mënyrë dhënia e pëlqimit me veprime konkludente ose

konsiderimi i mungesës së refuzimit si pranim.

9

Pranimi i dhurimit mund të bëhet në të njëjtin akt me kontratën e dhurimit, ose në

një akt tjetër të mëvonshëm në kohë dhe në këtë rast është e nevojshme që akti i

pranimit t‟i jetë njoftuar dhuruesit dhe kontrata do të konsiderohet e plotë dhe do të

fillojë të sjellë efektet e saj juridike, në momentin që njoftimi i pranimit i mbërrin

dhuruesit.

Një rol të rëndësishëm në këtë kapitull zë edhe forma me të cilën duhet bërë

propozimi dhe pranimi. Rregulli i përgjithshëm është që në atë formë që është bërë

oferta e dhurimit, në atë formë duhet të bëhet dhe pranimi i tij. Akti i pranimit të

dhurimit në rastin e dhurimit të një sendi të paluajtshëm duhet të bëhet me akt noterial,

meqenëse dhe vetë oferta e dhurimit të një sendi të tillë duhet të bëhet me akt noterial.

Kurse për sendet e luajtshme, pranimi do të ketë sipas rastit formën e ofertës së

dhurimit. Kusht është që të bëhet dorëzimi i sendit të dhuruar.

Kapitulli vazhdon më tej me revokimin e deklaratës së dhurimit, e drejtë kjo e cila

ju takon të dyja palëve në të njëjtën kohë. Para përfundimit të kontratës, si dhuruesi

ashtu edhe përfituesi kanë të drejtë të revokojnë deklaratat e tyre. Për kontratën e

dhurimit është e mjaftueshme që revokimi, jo vetëm i propozimit, por edhe pranimit,

të kryhet dhe të dërgohet para lidhjes së kontratës së dhurimit, d.m.th. para se të

njoftohet dhuruesi për aktin e pranimit nga ana e përfituesit.

Dhe në fund kapitulli trajton rastin në të cilin dhuruesi ose përfituesi vdesin ose

shpallen të pazotë për të vepruar para lidhjes së kontratës, duke trajtuar në veçanti

pasojat që vijnë në rast se ato vërtetohen. Duke u bazuar tek karakteri ngushtësisht

personal i kontratës së dhurimit, vdekja e propozuesit e bën të pavlefshme propozimin.

Si rrjedhojë, trashëgimtarët e dhuruesit nuk janë të detyruar të qëndrojnë të lidhur me

propozimin e trashëgimlënësit, me përjashtim të rasteve në të cilat ata dëshirojnë ta

përsërisin këtë propozim. Gjithashtu, edhe vdekja e përfituesit para se kontrata të jetë

përfunduar, i përjashton trashëgimtarët nga detyrimi për të përfunduar apo kryer

formalitet e fundit për lidhjen e kontratës.

Kapitulli i katërt trajton një tjetër element thelbësor të kontratës, formën e saj. Në

themel të kësaj çështje është vlera juridike e formës dhe rëndësia e saj në kontratën e

dhurimit, duke u ndalur në rastet në të cilat forma kërkohet për vlefshmëri apo

provueshmëri, si një kusht të nevojshëm për vlefshmërinë e saj.

Pavarësisht parimit të lirisë së formave, legjislatori, ka parashikuar se forma e

kësaj kontrate përcaktohet nga Kodi Civil, në bazë të kriterit të sendeve që përbëjnë

objektin e kontratës së dhurimit. Kështu, në rast se kontrata e dhurimit ka për objekt

sendet e paluajtshme, ligji kërkon shprehimisht formën e aktit publik dhe regjistrimin e

saj, në të kundërt, kontrata është e pavlefshme. Ndërsa kur kontrata e dhurimit ka për

objekt sende të luajtshme, ai është i vlefshëm kur ato specifikohen duke treguar edhe

vleftën e tyre në kontratë. Pra, forma e aktit publik për kalimin e pronësisë, në bazë të

nenit të sipërcituar kërkohet ad substantiam, me pasojë pavlefshmërinë e veprimit

juridik.

Në përfundim të këtij kapitulli analizohet forma e kontratës së dhurimit kur objekt

i saj janë sendeve e luajtshme, të cilat duhet të specifikohen në kontratë duke u treguar

edhe vlefta e tyre. Për këto lloje sendesh, legjislatori ka përcaktuar regjimin e

veprimeve juridike reale, për të cilat nuk mjafton vetëm shfaqja e vullnetit të palëve,

arritja e konsensusit, por kërkohet edhe një element tjetër i domosdoshëm që është

dorëzimi i sendit.

10

Për këto sende legjislatori kërkon ekzistencën e kontratës, por pa përcaktuar

formën e saj, çka nënkupton që forma e shkruar në këtë rast kërkohet “ad

probationem”, me përjashtim të sendeve të luajtshme për të cilat kërkohet formaliteti i

regjistrimit në regjistrat publikë dhe shfaqja e vullnetit me akti publik para noterit.

Kapitulli i pestë i referohet elementëve rastësorë të kontratës së dhurimit. Ashtu

sikurse veprimet e tjera juridike, edhe dhurimi përmban elementë rastësorë apo

aksidentalë, sikurse janë kushti dhe barra.

Kushti, në kontratë, formon një kufizim të vendosur nga vetë vullneti ndaj

pasojave që vijnë prej veprimit juridik të kryer, i cili bën që këto pasoja të varen nga

vërtetimi i një ngjarjeje të ardhme të pasigurt.

Në fokus të këtij kapitulli është edhe kushti i kthyeshmërisë së sendit, duke trajtuar

rastet në të cilat mund të parashikohet ky kusht në kontratë, si dhe pasojat që vijnë në

rast se ai vërtetohet. Dhuruesi ka të drejtë të vendosë si kusht në kontratë se nëse

përfituesi i dhurimit vdes para dhuruesit, ose nëse paravdesin përfituesi dhe

pasardhësit e tij, atëherë sendet e dhuruara nuk kalojnë njëherë në pasurinë

trashëgimore të përfituesit, por automatikisht i kthehet dhuruesit.

Është trajtuar në këtë kapitull edhe rasti i dhurimit me barrë, si një peshë e

vendosur nga autori i aktit të liberalitetit (dhuruesi) në ngarkim të përfituesit, kushtet

që duhet të plotësojë barra për të qenë e vlefshme, si dhe pasojat që vijnë në rastin e

mosrealizimit të saj. Legjislatori ka parashikuar një kufi për vlerën e barrës që

përfituesi detyrohet të përmbushë duke e barazuar me vlerën e vetë dhurimit. Kjo

bëhet pikërisht për të mos dëmtuar interesat e përfituesit duke e detyruar për më shumë

nga sa ka përfituar dhe të përgjigjet më tej me pasurinë e tij personale.

Gjithashtu trajtohen edhe personat të cilët janë të legjitimuar të kërkojnë

përmbushjen e barrës dhe zgjidhjen e saj, si në rastin në të cilin kontrata e dhurimit

vendoset në favor të dhuruesit, ashtu edhe kur barra është vendosur në favor të

personave të tretë.

Kapitulli i gjashtë analizon disa forma të veçanta të kontratës së dhurimit.

Zakonisht për këto kontrata, ndryshe nga dhurimi i parashikuar shprehimisht nga Kodi

Civil, nuk kërkohet forma noteriale. Kështu trajtohet në veçanti kontrata e dhurimit

indirekt e cila është ajo kontratë tek të cilat palët mund të arrijnë të njëjtin rezultat

praktik me dhurimin por duke “i shpëtuar” formës së ngurtë të aktit publik.

Trajtohet dhurimi i sendeve me vlerë të vogël për të cilin nuk mjafton vetëm

dhënia e pëlqimit nga ana e përfituesit, por për vlefshmërinë e dhurimit kërkohet në të

njëjtën kohë edhe dorëzimi i sendit objekt i kontratës. Dorëzimi i sendit në këtë rast

nënkupton dhënien e pëlqimit në heshtje nga ana e përfituesit.

Madhësia e kësaj vlere duhet parë rast pas rasti duke vlerësuar edhe ndikimin që

do të ketë ky dhurim në pasurinë e përfituesit.

Një tjetër kontratë e cila analizohet në këtë kapitull është kontrata e dhurimit për

shkak të martesës, dhurim ky i përcaktuar nga një motiv i veçantë, siç është martesa, e

cila në të njëjtën kohë është arsyeja e vetme e këtij akti liberaliteti, shfaqjeje vullneti

dhe kushti i vlefshmërisë së kontratës. Gjithashtu, në këtë pjesë trajtohen edhe pasojat

që shoqërojnë anulimin e martesës apo edhe zgjidhjen e saj.

Kontrata të tjera të trajtuara në këtë pjesë janë edhe kontrata e dhurimi për

shpërblim, i cili konsiston në pasurimin pa kundërshpërblim të kryer në mënyrë të

11

vullnetshme në shenjë mirënjohjeje, si vlerësim i meritave apo si shpërblim i një

shërbimi të kryer, si dhe dhurimi i kryer në favor të fëmijëve ende të palindur.

Kapitulli i shtatë ka për objekt të tij pavlefshmërinë e kontratës së dhurimit. Si

fillim trajtohen kushtet të cilat duhet të plotësohen që kontrata e dhurimit të jetë e

pavlefshme. Kështu, analizohet pavlefshmëria e kontratës së dhurimit nëse kryhet nga

një person i cili nuk mund të jetë dhurues pasi nuk ka zotësinë për të vepruar, nuk

është pronar i sendit, kur nuk respektohet forma e kërkuar nga ligji, kur është bërë në

kundërshtim me ligjin apo në mashtrim të tij.

Gjithashtu, janë trajtuar rastet edhe në të cilat dhurimi është i pavlefshëm për

shkak se është kryer nën ndikimin e mashtrimit, kanosjes, ose për shkak të lajthimit.

Në varësi të kushteve në të cilat është lidhur kontrata e dhurimit, veseve të vullnetit

ose mungesës së elementëve thelbësorë të një veprimi juridik, kontrata e dhurimit

mund të jetë absolutisht e pavlefshme ose relativisht e pavlefshme.

Në të njëjtën kohë janë trajtuar edhe disa raste të veçanta të pavlefshmërisë të cilat

nuk parashikohen shprehimisht nga legjislacioni ynë, po të njohura nga praktika

ndërkombëtare, si p.sh.: dhurimi i bërë nga një person i paaftë për të kuptuar dhe

vlerësuar rëndësinë e veprimit që po kryen; dhurim i bërë nga një person i cili në

kohën e kryerjes së veprimit nuk ishte i ndërgjegjshëm për rëndësinë e veprimit, si

pasojë e një sëmundjeje psikike ose si pasojë e zhvillimit të metë mendor, pavarësisht

se me vendim gjykate këtij personi nuk i është hequr ende kjo zotësi; dhurimi i bërë

nga përfaqësuesi ligjor i një personi të pazotë për të vepruar; mandati ose prokura me

anë të së cilës dhuruesi ka ngarkuar një person të tretë që ta bëjë ai dhurimin në vend

të tij dhe dhurimi i kryer në favor të kujdestarit të personit të pazotë, para miratimit të

llogarisë.

Gjatë trajtimit të këtij kapitulli është trajtuar në të njëjtën kohë edhe pavlefshmëria

e kontratës së dhurimit për lajthitje të shkakut dhe pavlefshmëria e kontratës së

dhurimit që ka për objekt sendet e ardhshme duke u ndalur në të njëjtën kohë edhe tek

pasojat e kësaj pavlefshmërie.

Kapitulli i tetë i referohet revokimit të kontratës së dhurimit, ndryshimit ndërmjet

revokimit të kontratës dhe revokimit të deklaratës së dhurimit, rastet në të cilat mund

të kërkohet ky revokim dhe kushtet që duhet të plotësohen. Dhuruesi ka të drejtë të

kërkojë revokimin e dhurimit jo për çdo lloj dhurimi, por vetëm për: dhurimet të cilat

nuk janë të zakonshme dhe dhurimet që nuk janë bërë për shpërblim.

Vetëm në këto dy lloj dhurimesh dhe vetëm për veprimet e kryera nga përfituesi të

përcaktuara shprehimisht në ligj dhuruesi ka të drejtë të kërkojë revokimin e dhurimit.

Kufizimi i llojeve të dhurimit dhe i shkaqeve për të cilat lejohet revokimi i dhurimit,

bëhet për t‟i qëndruar sa më shumë parimit të parevokueshmërisë së kontratës së

dhurimit, me qëllim që përfituesi të jetë i sigurt në posedimin e lirë dhe të plotë të

sendit që i dhurohet.

Dhuruesi ka të drejtë të kërkojë revokimin e dhurimit jo për çdo lloj veprimi që

mund të ketë kryer përfituesi karshi tij, por vetëm për veprimet e mëposhtme: me

dashje ka vrarë ose ka tentuar të vrasë dhuruesin, bashkëshortin, fëmijët ose prindërit e

tij dhe pa të drejtë nuk i jep dhuruesit ushqim kur është i detyruar sipas ligjit.

12

Më pas trajtohen personat të cilët janë të legjitimuar për të kërkuar revokimin e

kontratës dhe afati brenda të cilit mund të ngrihet padia e revokimit, si dhe efektet që

do të pasojnë revokimin e kontratës së dhurimit ndërmjet palëve dhe personave të

tretë. E drejta e ngritjes së padisë për revokimin e dhurimit është një e drejtë

ngushtësisht personale e dhuruesit ushtron të drejtën për të ngritur një padi revokimi

kur verifikohet përmbushja e njërit prej kushteve paraprake të përcaktuara në ligj.

Kapitulli i nëntë përmbyll këtë punim duke krahasuar kontratën e dhurimit me

veprimet e tjera juridike, të cilat janë të ngjashme me të. Kapitulli fillon me

sponsorizimin, i cili duke u nisur nga shpirti i bujarisë, mungesa e shpërblimit, paraqet

mjaft të përbashkëta me kontratën e dhurimit, por rregullimi i sponsorizimit bëhet nga

një ligj i veçantë dhe konsiston në dhënien e ndihmës financiare apo materiale për një

qëllim të caktuar dhe ndryshimet e tjera i dallojnë këto kontrata nga njëra-tjetra.

Një rol të veçantë në këtë kapitull zënë edhe aktet e tjera të bujarisë, si testamenti,

huaja, legu, renta jetore, etj, të cilat paraqesin karakteristika të ngjashme me dhurimin.

Testamenti është veprimi juridik i cili, më shumë se kushdo tjetër, ngjason me

kontratën e dhurimit. Por, edhe në këtë rast ndryshimet midis testamentit dhe dhurimit

janë të shumta dhe këto ndryshime janë trajtuar më gjerësisht në brendësi të kapitullit.

Në mbyllje të këtij punimi janë pasqyruar konkluzionet dhe rekomandimet

përkatëse, që i drejtohen palëve në këto kontrata dhe studiuesve të së drejtës. Aty

evidentohet gjendja aktuale e kontratës së dhurimit në vendit tonë, problematikat e

shumta që hasen në jetën e përditshme, si dhe nevoja për përmirësim që ka

legjislacioni ynë në këtë fushë.

13

KAPITULLI I

VËSHTRIM HISTORIK MBI DHURIMIN

Hyrje

Përkufizimi i kontratës së dhurimit jepet nga Kodi Civil i cili në nenin 761

parashikon shprehimisht se: “Dhurimi është një kontratë me anë të së cilës njëra palë i

kalon në pronësi pa shpërblim palës tjetër një send të caktuar ose një të drejtë reale të

cilat ajo i pranon.”

Për të kuptuar më mirë kontratën e dhurimit është e nevojshme të shohim një

trajtim juridik në historinë e lindjes dhe zhvillimit të saj që nga e drejta romake e deri

më sot. Duke qenë se e drejta jonë civile bën pjesë në familjen romano-gjermanike

(civil law), vështrimin historik të kontratës së dhurimit e fillojmë pikërisht nga e drejta

romake.

Në nivel ndërkombëtar mund të themi se në vitet 800, teoria e Puchta dhe

Savigny1, e konsideronte dhurimin asgjë tjetër veçse një shkak apo mënyrë me anë të

së cilës ju jepet jetë veprimeve juridike të cilat transmetojnë ose krijojnë të drejta

reale, krijojnë ose shuajnë një lidhje të detyrueshme, e kështu me radhë.2

Ndërsa sistemi francez, Code Napoléon, institutit të dhurimit i ka dhënë një natyrë

kontraktuale, edhe pse në përkufizimin që i bëhej dhurimit paraqitej fjala “akt” në

vend të fjalës “kontratë”, gabim ky që i kushtohet Konsullit të Parë, i cili konsideronte

kontrata vetëm ato veprime me juridike të cilat kanë detyrime për të dyja palët.

Dhurimi, edhe pse kontratë tipike, parashikohej bashkë me testamentin si dy akte

liberaliteti, njëri mortis causa për shkak të vdekjes dhe tjetri inter vivos.

Ndërsa Kodi Civil gjerman3 dhe ai zviceran i detyrimeve

4 e trajtojnë dhurimin dhe

e parashikojnë atë si një kontratë tipike, së bashku me shitjen, qiranë, huan, etj.

Ndryshe nga këto kode, Kodi Civil italian i vitit 18655, e trajton dhurimin në mënyrë të

njëjtë me Kodin Civil francez, edhe pse doktrina mbizotëruese nuk ka dyshuar

asnjëherë për natyrën kontraktuale të këtij instituti.

Duke ju referuar të drejtës sonë, në këtë kapitull, një rëndësi të veçantë teorike i

kushtohet edhe studimit të kanuneve (të drejtës zakonore), të cilët kanë luajtur një rol

tepër të rëndësishëm në trevat shqiptare. Studimi i kanuneve ka rëndësi duke qenë se

kanunet përbënin bazat ligjore të detyrueshme për zbatim nga popullsia e këtyre

trevave. Ndër kanunet mund të përmendin si më të rëndësishmin Kanunin e Lekë

Dukagjinit.

Më pas studimi ndalet në periudhën e shtetit shqiptar të organizuar dhe të njohur,

ku një rëndësi të veçantë i kushtohet periudhës së qeverisë së Zogut, në të cilën u

hartuan të parat ligje moderne në historinë e shtetit shqiptar, ndër to edhe Kodi Civil i

1929. Periudha e qeverisjes së Zogut pasohet nga periudha që i kushtohet sistemit

komunist, periudhë e cila shoqërohet me pasoja regresive. Këtu flitet në veçanti për

legjislacionin pas vitit 1945 dhe në veçanti theksohet roli që ka luajtur në të drejtën

tonë dekreti “Mbi pronësinë” i vitit 1955 dhe ligji “Mbi veprimet juridike dhe mbi

1 Karl Friedrich von Savigny është themelues i të ashtëquajturës “Shkollë Historike”.

2 Pietro Rescigno, “Trattato di diritto privato”, Utet Giuridica, 2006, fq . 492.

3 Neni 516, Kodi Civil Gjerman.

4 Neni 239, Kodi Civil Zvicerian.

5 Neni 1050, Kodi Civil Italian i vitit 1865.

14

detyrimet” i vitit 1956. Në vend që të konsolidohej, instituti i dhurimit pothuajse

pushoi së ekzistuari gjatë gjithë kësaj periudhe, të cilat nga Kushtetuta e vitit 1976.

1.1. Dhurimi në të drejtën romake.

Dhurimi, si një institut i rëndësishëm i të drejtës romake, ka njohur një evolucion

në trajtimin dhe interpretimin në raport me institutet e tjera të së drejtës.

Sipas juristëve klasikë, dhurimi ishte një predispozitë për të mirën e dikujt tjetër,

për të cilën pala tjetër nuk ishte e detyruar të jepte gjë si kundërshkëmbim. Kjo dhënie

mund të konsistojë në forma nga më të ndryshme: në kalimin e pronësisë, në krijimin

ose shuarjen e një të drejte reale të kufizuar, në marrjen përsipër të një detyrim ose në

faljen e detyrimit që përfituesi ka pasur kundrejt tij.6

Në të drejtën romake dhurimi nuk ka pasur një trajtim të njëjtë në të gjitha

periudhat e saj; ai vazhdimisht është konsoliduar dhe forcuar që nga faza primitive e

organizimit deri në periudhën e Justinianit dhe përpunimit që ky perandor ju bëri

ligjeve romake.

Kontrata e dhurimit në këtë periudhë nuk bënte pjesë tek grupi i atyre kontratave të

cilat kërkonin një skemë kontraktuale të përcaktuar nga ligji i kohës.

Në fazën primitive, përpara daljes së Lex Cincia7 më 204 p.e.s., ekzistonte i

ashtuquajturi dhurim real, që konsistonte në kalimin e një sendi nga dhuruesi te

përfituesi i dhurimit përmes veprimeve formale të kalimit të pronësisë8, veprim i cili

konsistonte në dhënien (donatis) nga dhuruesi dhe marrjen (acceptis) nga përfituesi.

Sipas këtij veprimi, ishte e nevojshme që dhurimi të bëhej duke u udhëhequr nga

animus donandi (dëshira dhe vullneti për të dhuruar) si dhe pëlqimi që duhej të jepte

pala tjetër për pranimin e këtij dhurimi.

Pas konceptit të dhurimit, si dhurim real9, u kalua në konceptimin e përgjithshëm

të shkakut të dhurimit (causa donations).

Me fillimin e përpunimit të së drejtës romake u kalua te koncepti “causa donates”,

i cili realizoi dallimin e dhurimit nga fakti me të cilin realizohej, duke e cilësuar atë si

një shkak fitimi dhe jo një marrëveshjeje tipike. Në këtë periudhë me dhurim kuptohej

“një veprim i vullnetshëm që çon në një varfërim të dhuruesit dhe pasurim të atij te

cilit i dhurohej” për realizimin e të cilit nevojiteshin dy kushte:

a) Elementi objektiv, dhënia gratis e diçkaje pa kundërshpërblim.

b) Elementi subjektiv, vullneti i drejtpërdrejtë për të falur diçka.

Elementi objektiv përbën qëllimin ose shkakun që e shtyn dhuruesin të bëjë këtë

dhurim. Dhuruesi me dhurimin e tij ka për qëllim të shtojë pasurinë e një pale tjetër,

duke çuar në pakësimin e pasurisë se tij, pa kërkuar gjë si kundërshpërblim.

Papinianus thotë se: “konsiderohet e dhuruar ajo ç`ka jepet pa detyrim

juridik”10

.

6 Reinhard Zimmermann, “The law of obligations. Roman foundations of the civilian tradition”, Juta

and co. LTD, 1990, fq. 479. 7 Lex Cincia është një plebishit i cili është miratuar në vitin 204 para Krishtit, i cili rregullonte kryesisht

fenomenin e dhurimit. Ciceroni, “De Oratore”, II, fq. 71. 8 Arta Mandro, “E drejta romake”, Botimet Toena, Tiranë, 1998, fq. 336-343.

9 Arta Mandro, “E drejta romake”, Emal, 2011, Tiranë, fq . 442.

10 Arta Mandro, Po aty, fq. 443.

15

Përkrah elementit objektiv qëndron elementi subjektiv, i cili konsiston në vullnetin

ose dëshirën e drejtpërdrejt për të dhënë diçka falas. Animus donandi udhëhiqet nga

mirësia dhe bujaria që e karakterizon dhuruesin, duke e shtyrë atë të japë një të mirë

ose të marrë përsipër një detyrim për llogari të përfituesit.

Një rol të rëndësishëm ka luajtur edhe miratimi i “Lex Cincia de donis muneburis“

në vitin 204 p.e.s., i cili solli një sërë kufizimesh në lidhje me dhurimet duke ndalur

dhurimin që kapërcenin një kufi të caktuar (modus donationis). Kjo bëhej me qëllim

që të frenoheshin dhurimet me vlerë të madhe, duke bërë të mundur shmangien e

dëmeve që buronin nga dhurime të tepruara duke evituar në këtë mënyrë dëmet që

buronin prej dhurimeve të tepruara. Megjithatë, konsiderohej si një “lex imperfecta”

sepse nuk parashikonte pavlefshmërinë e dhurimeve të bëra në kundërshtim me

ndalimin, si dhe nuk impononte sanksione ndaj atyre që e shkelnin atë.

Ndër parashikimet e Lex Cincia mund të përmendim kufizimet që i bëheshin

vullnetit ndërmjet personave të gjallë, si p.sh. ndalimi i dhurimit ndërmjet

bashkëshortëve11

e cila kishte si qëllim moscopëzimin e pasurisë së pater familias, ose

edhe ndalimi i dhurimeve të cilat kalonin një vlerë të caktuar, po për të njëjtin qëllim.

Megjithatë, pavarësisht këtyre parashikimeve, juristët romakë nuk e zbatonin këtë

ligj me rigorozitet dhe në të njëjtën kohë nuk ishin parashikuar sanksione penale në

rastet në të cilat shkeleshin rregullat e vendosura nga Lex Cincia.

Ligji “Lex Cincia de donis et numeribus” synonte të mbronte vullnetin e lirë të

dhuruesit në rastet në të cilat, për shkak të personalitetit të personit që i dhurohej,

mund të prezumohej një mashtrim ose një detyrim i mundshëm, synim që përpiqej ta

realizonte nëpërmjet kufizimit të sasisë (vlerës) së sendeve që mund të dhuroheshin.12

Nga ky kufizim përjashtoheshin disa subjekte si: kushërinjtë deri në shkallën e shtatë,

krushqit, skllevërit, të çliruarit, etj.

Pavarësisht se në të nuk parashikoheshin masa të cilat e bënin efektiv këtë ndalim,

ishin pretorët dhe jurisprudenca që plotësuan këto boshllëqe me masa të tilla si;

“exeptio legis Cinciae” (padi), e cila ngrihej kundër atij që i ishte dhuruar ose

kërkonte ti shtohej dhurimi, etj.

Në periudhën post-klasike, ndalimi i dhurimit ndërmjet bashkëshortëve u zbeh së

tepërmi dhe, ndërsa në perëndim u zhduk krejtësisht ky parashikim, në lindje

vazhdonte ende të ekzistonte.

Ndryshe nga periudha klasike e cila nuk e konsideronte dhurimin si një veprim

juridik, gjatë kësaj periudhe, me reformat e Kostandinit, dhurimi u shndërrua në një

kontratë. Ishte pikërisht Kostandini13

ai që luajti një rol tepër të rëndësishëm në

emancipimin dhe zhvillimin e kontratës së dhurimit duke e shndërruar atë nga shkak

për fitim në një marrëveshje tipike me strukturën e kontratës me pasojat përkatëse të

kalimit të pronësisë, për vlefshmërinë e të cilës ishin të domosdoshme tre kushte14

:

11

Dhurimet ndërmjet bashkëshortëve ishin të vlefshme në qoftë se ishte parashikuar që ata do të

siguronin mirëmbajtjen ose nëse akti i dhurimit përputhej dhe nuk vinte në kundërshtim me ndalimet

apo me detyrimet morale apo kur dhurimi kërkohej në bazë të mirësjelljes së përbashkët të palëve.

Megjithatë, këto përjashtime nuk vinin në kundërshtim por konsideroheshin si arsyeja pse ishin

parashikuar këto ndalime. Reinhard Zimmermann, “The law of obligations. Roman foundations of the

civilian tradition”, Juta and co. LTD, 1990, fq. 488. 12

Arta Mandro, vep.e cit., fq. 443. 13

Kostandini ishte i predispozuar drejt këtyre akteve të liberalitetit dhe vetë ai bëri një sërë dhurimesh në

favor të të varfërve dhe njerëzve në nevojë, vejushave, ushtarëve dhe kishës. Reinhard Zimmermann,

vep. e cit., fq. 491. 14

Arta Mandro, vep.e cit., fq. 446.

16

kontrata duhej të bëhej në formën e një akti të shkruar,

dhurimi duhej të shoqërohej me dorëzimin në publik të sendit të

dhuruar.15

regjistrimi në arkivat publike.

Gjithashtu, kryerja e dhurimit nëpërmjet një dokumenti të shkruar duhet të

realizohej në prani të dëshmitarëve dhe të përmbante gjeneralitetet e dhuruesit,

përshkrimin e sendit, objekt të dhurimit, dhe dëshminë e pronësisë së dhuruesit që i

jepte të drejtë në kryerjen e këtij veprimi. Në rast mosplotësimi të të gjitha kushteve të

mësipërme, dhurimi do të ishte i pavlefshëm.

Dhurimi u konceptua nga Kostandini si një veprim i dyanshëm i cili duhet të

ekzekutohej menjëherë dhe që çon në transferimin e menjëhershëm të pronësisë nga

dhuruesi tek përfituesi.16

Në këtë mënyrë, në vend që të ishte një nga shkaqet e

transferimit u bë një nga mënyrat nëpërmjet të cilës realizohej kalimi i pronësisë.

Në të drejtën justiniane, koncepti i dhurimit të plotë ka një kuptim tjetër në

krahasim më konceptimet klasike mbi këtë dhurim. Dhurim i plotë është ai që plotëson

kushtet formale të kërkuara nga ligji dhe për sa kohë që ende nuk është realizuar

formaliteti, pra kontrata e dhurimit nuk është plotësuar tërësisht, ajo mund të

revokohet.

Ndër tendencat e reja që influencuan kontratën e dhurimit, përmenden idetë

kristiane të cilat favorizojnë shpirtin e gjerë dhe bujar dhe të ndihmave ndaj kishës dhe

ndaj instituteve të bamirësisë. Ndërsa, përsa i përket revokimit të dhurimit, vetëm duke

filluar nga shekulli IV e.s. u pranua mundësia e revokimit në rast mosmirënjohjeje prej

atij të cilit i dhurohej, nëse ky ishte një pasardhës.

Justiniani e shtriu revokimin për mosmirënjohje në çdo lloj dhurimi dhe bëri

dallimin në katër tip mosmirënjohjesh: fyerje e rëndë, atentat ndaj jetës, moskryerje e

detyrës dhe dëmtimi me dashje i pasurisë.17

Në periudhën e Justinianit dhurimi u nda në dy kategori, nga ku janë marrë bazat

për ndarjen e sotme të dhurimit:

Dhurim me vlerë nën 500 solde,18

për të cilat nuk kërkohej akti i shkruar dhe

regjistrimi në regjistrat publik.

Dhurimi me vlerë mbi 500 solde, për të cilat ishin të detyrueshme veprimet e

mësipërme.

Pra, vetëm dhurimet në vlerë më të vogël mund të bëheshin me një marrëveshje të

thjeshtë joformale (pactum donationis)19

. Në këtë kohë ndryshon dhe konceptimi

klasik i dhurimit të plotë apo perfekt. Kështu pra, do të konsiderohet i plotë dhurimi që

plotëson kushtet formale të kërkuara nga ligji (pëlqimi i dhuruesit dhe përfituesit,

dhuruesi të ketë të drejtën e tjetërsimit dhe vetë sendi të ishte i transferueshëm).20

Në

15

Shohim këtu se kemi të bëjmë akoma me një veprim formal. 16

Reinhard Zimmermann, vep.e cit., fq. 492. 17

Arta Mandro, “E drejta romake”, Botimet Toena, Tiranë, 1998, fq. 341. 18

Soldi ishte një monedhë e cila kish një vlerë të konsiderueshme, pasi përbëhej nga 4,55 gram ari.

Reinhard Zimmermann, Po aty, fq. 495. 19

Adolf Berger, “Encyclopedic dictionary of roman law”, Library of Congres Catalog, 1991, fq. 443. 20

George Leapingwell, “A manual of the roman civil law”, Cambrige: Deighton, Bell & Co, 1859,

fq.122.

17

këtë periudhë, gjithashtu, rifitoi përsëri terren premtimi për dhurim duke u bërë i

detyrueshëm dhe i ndëshkueshëm në rast mospërmbushje të tij.

Pra, nëse i referohemi kësaj periudhe, mund të themi se dhurimi ende nuk ishte

konceptuar si një veprim i njëanshëm, por bazohej në një marrëveshje ndërmjet

dhuruesit dhe përfituesit, marrëveshja e cila nuk kërkonte ndonjë formë të veçantë.

Megjithatë, ekzistonte një mënyrë kontrolli për të gjitha veprimet e dhurimit të cilat u

zbatuan në Evropë: kërkesa e regjistrimit për veprimeve të cilat kalojnë një vlerë të

konsiderueshme (vlerë të cilën Justiniani e pati vendosur në kufirin 500 solde).

Në Francë, gjatë periudhës së ancien régime kërkesa për regjistrim u shtri tek të

gjitha llojet e dhurimeve, pavarësisht vlerës së tyre. Çdo dhuratë ndërmjet personash të

gjallë duhet të bëhej në prani të noterit, pasi në rast të kundërt veprimi do të ishte i

pavlefshëm.21

Gjithashtu, vlen të theksohet se në ketë periudhë kemi evoluimin të disa lloje

dhurimesh ekzistuese prej kohësh si:

a) Dhurimi “mortis causa”, i cili ishte i tillë sepse lidhej midis dhuruesit në rrezik

vdekjeje dhe përfituesit të dhurimit (dhuratëmarrësi ose përfituesi). Dhuruesi i

dorëzonte pranuesit një send të vetin duke rezervuar të drejtën në favor të tij për ta

rimarrë sendin nëse rreziku largohet ose pranuesi nuk rronte pas vdekjes së tij.22

Dhurimi “mortis causa” quhet i përmbushur me vdekjen e dhuruesit dhe deri në

momentin në të cilin dhuruesi është gjallë ai mund të revokojë vendimin e tij,

përderisa ai nuk është plotësuar ende.

Pra, ky lloj i veçantë dhurimi kishte si veçori të tij faktin se objekti i dhurimit

preferohet t‟i kalojë përfituesit të dhurimit sesa trashëgimtarëve të personit që do të

bëjë dhurimin.

Dhurimi “mortis causa”, thuajse u barazua me leget dhe fideikomisin, por pa u

asimiluar tërësisht prej tyre, u cilësua si mjeti për të përmbushur dëshirën e fundit të

dhuruesit. Tashmë, kjo dhuratë nuk lidhej më me formën reale, por konsistonte në të

premtuarin se nëse pranuesi rron pas dhuruesit do ti jepej sendi i premtuar, premtim ky

që duhej realizuar para pesë vjetësh.

Ajo i nënshtrohej formës se testamentit me dy ndryshime:

sillte pasoja të menjëhershme,

ekzistonte mundësia e revokimit.

Dhurimi “mortis causa” do të bëhej i plotë vetëm me vdekjen e dhuruesit, pasi

kushti i tij ishte pikërisht vdekja e dhuruesit para përfituesit, të cilit, vetëm në këtë

moment i kalonte dhurimi. Nëse përfituesi vdiste më parë, atëherë dhurimi nuk

ndodhte dhe trashëgimtarët e tij nuk kishin asnjë të drejtë të përfitonin. Gjithkush që

mund të bënte testament mund të ishte dhurues dhe gjithkush që mund të përfitonte

nga legu kishte të drejtë të përfitonte nga ky lloj dhurimi. Dhuruesi gjatë jetës së tij

ruante të drejtën ta tërhiqte dhurimin e kryer.

b) Dhurimi “inter vivos”, bëhej gjatë kohës kur si dhuruesi dhe përfituesi ishin

gjallë.

21

Si dhuruesi, ashtu edhe përfituesi duhet të paraqiteshin para dy noterëve, kushtet e kontratës duhet të

parashikoheshin të gjitha me shkrim, më pas dokumenti lexohej me zë të lartë, firmosej nga të

pranishmit dhe më pas bëhej regjistrimi publik. Reinhard Zimmermann, “The law of obligations.

Roman foundations of the civilian tradition”, Juta and co. LTD, 1990, fq. 500. 22

Ivo Puhan, “E drejta romake”, Prishtinë, 1968, fq. 440.

18

Si rregull, ishte i parevokueshëm, por duke filluar nga shek IV e.s. u njoh

mundësia e revokimit për shkak të mosmirënjohjes.

Shohim kështu që, qysh prej kësaj periudhe, filloi të pranohej dhe të futej koncepti

i “revokimit të dhurimit” i cili zbatohej në rast mosmirënjohjeje si më poshtë:

fyerja e rëndë e dhuruesit ose bashkëshortit të tij, duke synuar një dëm

moral i kryer nga ana e përfituesit të dhurimit,

atentati ndaj jetës së dhuruesit,

moskryerja e detyrës nga ana e përfituesit, ku mund të përfshihet

mosdhënia e detyrimit për ushqim në dobi të dhuruesit;

dëmtimi me dashje i pasurisë së dhuruesit.

c) Në kohën e Kostandinit ishte e njohur gjithashtu edhe “dhurata

paramartesore”23, ku burri ndante një pjesë të pasurisë sa kapte paja dhe ja dhuronte

gruas së ardhshme (donatio ante nuptias), pasuri e cila edhe më pas ngelte në

administrim të burrit. Regjimi që ndiqej në mbarim të martesës, lidhur me këtë pasuri,

ishte edhe në varësi të shkakut të zgjidhjes të martesës.

Kështu dallojmë:

kur shkak ishte vdekja e burrit, ajo i ngelej fëmijëve, ndërsa gruaja

kishte të drejtën e uzufruktit.

kur shkurorëzimi bëhej për faj të burrit, ajo kalonte në pronë të gruas.24

Dhurimi “paramartesor”25

evoluoi, duke qenë se kjo dhuratë tashmë lejohej të jepej

edhe gjatë martesës, evoluim ky i cili shprehet dhe te emërtimi “donatio propter

nuptias”.

Donatio propter nuptias konsiderohej si një garanci ndaj pajës (dota) së gruas nëse

burri dështonte në administrimin e saj. Ky dhurim bëhej pas martese; nëse bëhej para

martese dhe martesa nuk ndodhte atëherë duhej të kthehej.

d) Duke ju referuar dhurimit të ndërsjellët ose dhurimit me “modus” mund të

themi se në këtë lloj dhurimi, personi përfitues i dhurimit i imponohet përgjegjësia

morale ose “modus” për t‟i dhënë diçka dhuruesit ose një personi tjetër të caktuar prej

tij. Me “modus” nuk duhet kuptuar një kundërshpërblim që përfituesi duhet t‟i jepte

dhuruesit për dhurimin që ai merr, pasi në këtë mënyrë do të largoheshim nga kuptimi

i dhurimit si një veprim juridik pa shpërblim.

23

Ivo Puhan, “E drejta romake”, Prishtinë, 1968, fq. 188. 24

Nga çdo pikëpamje tjetër ajo barazohej me pajën “et nomine et substantia nihil distat a dote ante

nuptias donatio”. 25

Ivo Puhan , vep. e cit., fq. 188.

19

1.2. Dhurimi në të drejtën zakonore shqiptare.26

1.2.1. Kanuni i Labërisë.

Gjurmimi i së drejtës zakonore dhe studimi i saj është një aspekt shumë i

rëndësishëm për studimin e historisë së shtetit tonë dhe të drejtës në veçanti. Zakonet

kanë luajtur rol parësor në formacionet e hershme shoqërore parashtetërore, për

rregullimin e marrëdhënieve brenda një grupi shoqëror27

dhe në formimin e shtetit të

së drejtës. Veçoria themelore e së drejtës zakonore është se ajo vetë ishte e

pashkruar,28

prandaj dhe në pjesën më të madhe kontratat nuk lidheshin me shkrim,

por thjesht me gojë dhe duke përcaktuar në marrëveshje kushtet thelbësore të tyre, me

vullnetin e lirë të palëve.

Në literaturën tonë juridike dhe shkencore janë përdorur dy terma për të emërtuar

të drejtat e pashkruara: e drejta kanunore dhe e drejta zakonore, ku kanune janë quajtur

edhe normat me zbatim të përgjithshëm, duke bërë dallim nga zakonet që kanë

karakter lokal.29

Megjithatë shpesh të dy këta terma janë përdorur me të njëjtin kuptim

në krahina të ndryshme.

Midis origjinës së të drejtës zakonore dhe origjinës së kanuneve ka dallime të

qenësishme historike. Kjo për faktin se kanunet janë një përmbledhje e normave të së

drejtës zakonore, si dhe produkt i mëvonshëm i zhvillimit historik.

Në të drejtën zakonore shqiptare, në të kaluarën, mbizotëronte formalizmi i cili me

kalimin e kohës filloi të zbutej.30

Megjithatë, në rastin e lidhjes së kontratave të cilat

kishin për objekt sendet e paluajtshme, forma shpeshherë shërbente si prova më e

lehtë.

Përveç kontratave formale, marrëdhëniet ndërmjet njerëzve dhe veprimet e kryera

prej tyre, në shumicën e rasteve, mbështeteshin në fjalën e dhënë, në besë. Këto

kontrata (me karakter moral), që e kanë zanafillën në solidaritet, me kohën u bënë

detyrime juridike duke shndërruar në këtë mënyrë besën në institut juridik.31

Zhvillimi i marrëdhënieve shoqërore solli lindjen e ideve të reja, mentaliteteve më

të zhvilluara, në kundërshtim me konceptet e vjetra. Këto ide të reja kërkonin

mbështetje juridike tek e drejta kanunore duke sjellë në fuqi norma të reja, në

kundërshtim me ato ekzistuese. Hyrja e këtyre normave të reja shprehte një ndryshim

cilësor në jetën e kanunit, një hop në procesin e zhvillimit të tij, treguesi ky i faktit se

edhe normat kanunore, në vetvete, megjithëse të ngurta, përsëri qenë dinamike në

zhvillimin e tyre.32

Nga fillimi i shekullit të XIX, kontratat filluan të lidheshin me shkrim, sidomos pas

krijimit të shtetit shqiptar. Lindja e shtetit të ri solli si pasojë zbehjen e rolit të së

drejtës zakonore.

26

Syrja Pupovic,“Marrëdhëniet juridiko civile në Kanunin e Lekë Dukagjinit, Shtypshkronja“Sllobodan

Jovic”, Beograd, 1971, fq. 256 - 259. 27

Ismet Elezi, “Kanuni i Labërisë”, Botimet Toena, 2006, fq. 12. 28

Ismet Elezi, vep. e cit., fq. 135. 29

Shtjefën Gjeçovi, “E drejta zakonore shqiptare 1, (Kanuni i Lekë Dukagjinit)”, Akademia e Shkencave

e R.P.S. të Shqipërisë, Shtypshkronja “8 Nëntori”, Tiranë, 1989, fq. 5. 30

Shtjefën Gjeçovi, “Kanuni i Lekë Dukagjinit”, Rilindja, Prishtinë, 1972, parathënie, XCVIII. 31

Fjala e dhënë, besa, duhej mbajtur patjetër dhe kontrata e mbështetur në të, duhej ekzekutuar. Shtjefën

Gjeçovi, vep. e cit. 32

Rezana Konomi, “Rendi etnojuridik. Nga statutet tek kanunet”, Tiranw, 2013, fq. 16.

20

Nga viti 1912-1929 bazën juridike të kontratave e përbënin: sheriati,33

legjislacioni

i ri otoman (mexhele), kurse në Kurvelesh dhe Himarë vepronte edhe e drejta

zakonore.

Pas vitit 1929-1939, kontratat rregulloheshin nga Kodi Civil i vitit 1929 dhe Kodi

Tregtar, kurse normat e të drejtës zakonore edhe në Labëri filluan të kufizoheshin

shumë.

Në Kanunin e Labërisë ishin parashikuar llojet më të rëndësishme dhe më të

përhapura të kontratave, kontrata të cilat zakonisht ishin më të shpeshta në jetën e

përditshme dhe që vareshin nga tipi i marrëdhënieve në prodhim. Një ndër to ishte

edhe kontrata e dhurimit. Kjo kontratë kishte të bënte me dhënien ose faljen

(dhurimin) e një sendi në favor të një personi tjetër apo një institucioni si p.sh.

shkollës, kishës, xhamisë, teqesë, etj. 34

.

Sipas këtij Kanuni, dhurimi bëhej me vullnet të lirë të palës që dhuronte pa u

kushtëzuar me pëlqimin e palës që e përfitonte dhe pa asnjë formalitet që dikush t‟i

linte pasurinë me testament në emër të dikujt personit zyrtar, por vetëm me fjalën e

gojës.35

Dhuruesi, i shtyrë nga mirësia, solidariteti dhe bujaria i jepte një të mirë një

personi tjetër, pa pritur gjë si kundërshpërblim. Kjo bëhej duke pasur parasysh

marrëdhëniet familjare, shoqërore, etj.

Në bazë të Kanunit, nëse dikush i linte pasurinë personit të veçantë apo

institucionit, ky akt nuk kishte lidhje me kontratën e dhurimit, por me trashëgiminë.36

Nëse dhuruesi nuk e mbante premtimin e dhënë për dhurim nuk kishte ndonjë sanksion

dhe nuk sillte ndonjë pasojë nga pikëpamja e së drejtës zakonore, por nga pikëpamja e

moralit konsiderohej si shenjë e mospasjes së burrërisë, si një njeri që nuk e mbante

fjalën.

Në Kanunin e Skënderbeut: “E falmja asht me i dhanë gjasend kuje pa ia

pasë detyrë dhe pa i kërkue shpërblim”37

. Kontrata e dhurimit do të quhej e lidhur

me pirjen e një kafeje ose me ngrënien e drekës ose darkës, ose me dhënien e një

dhuratë të vogël simbolike si kundërshpërblim. Veç kësaj, njihej edhe dhurimi me

dorëzani për sendet e paluajtshme.

Si burim për të drejtën në periudhën e Skënderbeut ka qenë tradita e së drejtës

feudale romake-bizantine, të periudhës së vonshme, duke u përshtatur me kushtet

konkrete të vendit si dhe të shtetit të Skënderbeut në shekullin XV.

1.2.2. Kanuni i Lekë Dukagjinit38

.

Kanuni i Lekë Dukagjinit39

është një burim i rëndësishëm i njohjes së historisë së

shtetit dhe i të drejtës shqiptare, një dokument që duke u nisur nga kultura juridike e

33

Termi sheriat cilëson të drejtën islamike; ai përmban tërësinë e rregullave të zotit që kanë të bëjnë me

veprimet e njeriut. Ligjet e sheriatit janë të detyrueshme për të gjithë njerëzit në një shoqëri islamike,

edhe për jo-myslimanët. www.wikipedia.com 34

Ismet Elezi, “E drejta zakonore e Labërisë në planin krahasues”, shtëpia botuese “Libri Universitar”,

1994, fq. 138. 35

Neni 499, Kanuni i Labërisë. 36

Ismet Elezi, vep. e cit., fq. 135. 37

Ismet Elezi, “E drejta zakonore e Labërisë”, Botimet Toena, 2002, fq. 137 38

Kanuni i Lekë Dukagjinit është tërësia e normave të së drejtës zakonore që janë zbatuar prej shekujsh,

kryesisht në trevën malore të Dukagjinit, por edhe më gjerë. Është kodi i normave, dokeve, koncepteve

juridike dhe etike të epokave të ndryshme të historisë. Shtjefën Gjeçovi, “E drejta zakonore shqiptare

1”, Akademia e Shkencave e R.P.S. të Shqipërisë, Shtypshkronja “8 Nëntori”, Tiranë, 1989.

21

kohëve të fundit, në mënyrë retrospektive jep mundësinë të sqarojmë, brenda disa

caqeve të caktuara, gjenezën e të drejtës shqiptare, historinë e formimit të saj në

rrjedhën e shekujve. 40

Në kushtet e sundimit romak dhe tij bizantin, dhe më vonë atij turk, Kanuni ka

qenë shprehje e drejtpërdrejtë juridike e vetëqenies së pavarur të popullit; një mjet i

fuqishëm i afirmimit dhe konsolidimit të kësaj pavarësie.

Ky Kanun është një e drejtë e pashkruar, një tërësi rregullash të formuara në

përputhje me zhvillimin historik të jetës së popullit në epoka të ndryshme; është një

tërësi rregullash juridike zakonore të cilat u zbatuan për shekuj me radhë.

Në Kanunin e Lekë Dukagjinit parashikohet se në momentin në të cilin është

dhënë fjala për të dhuruar një send dhe, personi nuk i përmbahet fjalës së dhënë, në

këtë rast nuk mund të kërkohet dorëzimi i sendit në mënyrë të detyrueshme.41

Personi i

cili ka dhënë fjalën për të dhuruar sendin dhe shkel fjalën e dhënë shburrërohet42

dhe

nxin fytyrën e vet. E falura ose bërja e një dhurate konsiderohej si një detyrim moral

për shkak të detyrimit të nderit.

«E falmja për detyrë ndere»,43

kishte të bënte me detyrimin që kishte çdo person

të ndihmonte tjetrin në rast se atij i digjej shtëpia, duke i dhënë të mira materiale për

shtëpinë e re, një punëtor falas, si dhe në qoftë se kishte viktima, ta ndihmonte në

shpenzimet e varrimit. Kurse, «E falmja për detyrë feje»,44

nënkuptonte detyrimin

për të falur për shpirt, duke u nisur nga besimi fetar që kishte gjithsecili. Kjo falje

mund të përfshinte dhënien e gjësë së gjallë, punëtorëve ose lekëve. Rrallë herë jepej

dhe tokë. Në qoftë se nuk bëhej një dhënie e tillë, atëherë personi do të konsiderohej si

i pafe dhe i braktisur nga Zoti dhe shoqëria.

Kanuni i Lekë Dukagjinit (varianti i Mirditës), liston lloje të ndryshme

dhurimesh, ndër të cilat mund të përmendim: të falmet për lypë, të falmet për shpi të

re, të falmet për mort, etj.

Kanuni parashikon mundësinë për të revokuar dhurimin e bërë, revokim i cili nuk

sjell ndonjë sanksion, por shprehet se kjo ndikon në moralin e personit. Gjithashtu,

parashikon se mund të dhurohen vetëm sendet që dhuruesi i posedon, pra, nuk mund të

kalojë pasuri që nuk janë të tijat apo që nuk janë të tashme.45

Në të drejtën zakonore dhurimi konsiderohej një kontrate bamirësie, e cila

konsistonte në “kalimin pa shpërblim të pronësisë mbi një send nga një palë te

tjetra”. Por, karakteri i bamirësisë nuk ishte absolut falas, pasi në kanun

përmenden parime si: “çdo dhuratë kërkon të kthehet” apo edhe “kush të jep

dhuratë të madhe të këqyr t‟i japësh dhuratë të madhe”. Sipas kësaj të drejte, dhurimi

ishte i parevokueshëm nëse pasohej edhe nga kundërdhurimi qoftë edhe simbolik.

Megjithatë, një rast i detyrueshëm i revokimit të dhurimit ishte ai i prishjes së

fejesës. Por, megjithëse në parim dhurimi ishte i parevokueshëm, sipas të drejtës

39

Kanuni i Lekë Dukagjinit ka vepruar në Malësinë e Veriut, kryesisht në krahinën etnografike të

Dukagjinit, në rrethin e Shkodrës, si dhe në Kosovë e gjetkë. Ai u mblodh dhe u kodifikua nga Shtjefën

Kostandin Gjeçovi në fund të shek. XIX-të dhe në fillim të shek. XX-të. Aleks Luarasi, “Historia e

shtetit dhe e së drejtës në Shqipëri”, Luarasi Press, Tiranë, 2007, fq. 233-234. 40

Izet Hoxha, “Marrëdhëniet juridike në kanunin e Lekë Dukagjinit”, Albin, Tiranë, 2002, fq. 8. 41

Neni 517 KLD parashikon se: “Po i thae kuj se don me ja falë kët a at send e mbrapa e hëngre fjalën

t‟ande, me “ fala, s‟t‟a fala”, kanuja nuk të nget me peng e me plak”. Shtjefën Gjeçovi, “Kanuni i Lekë

Dukagjinit”, Rilindja, Prishtinë, 1972, fq. 58. 42

Neni 518 KLD parashikon se: “Je i lir me mbajtë burrnin t‟ande; je i lir me u shburrnue”, Shtjefën

Gjeçovi, vep. e cit., fq. 58. 43

Neni 431, Xhemal Meçi “Kanuni i Lekë Dukagjinit”(varianti i Pukës), Çabej, 1997, fq. 132. 44

Neni 432, KLD, vep. e cit., fq.1 32. 45

Xhemal Meçi, “Kanuni I Lekë Dukagjinit (varianti i Mirditës)”, GEER, Tiranë, 2002, fq. 190.

22

zakonore dhurimi nuk detyron, e mbështetur kjo edhe në parimin “Je i lir me mbajt

burrninë tënde, je i lir me u shburrnue”.

Kryesisht, objekt i kontratës së dhurimit ishin sendet e luajtshme për të cilat

nevojitej dorëzimi i sendit në dorë që dhurimi të ishte i vlefshëm.

Përveç kushteve të parashikuara më sipër, për të qenë e vlefshme kontrata e

dhurimit nevojiteshin46

:

a. Zotësia e plotë për të vepruar

Zotësinë për të vepruar e kishte vetëm i zoti i shtëpisë së vogël dhe i zoti i shtëpisë

së madhe.47

Anëtarët e tjerë të shtëpisë edhe nëse ishin madhorë, nuk kishin zotësi të

plotë, por vetëm zotësi të kufizuar për të vepruar. Kështu, një djalë bëhej madhor kur

mbushte 15-16 vjeç, ku me arritjen e kësaj moshe i zoti i shtëpisë ishte i detyruar t‟i

blinte birit të tij armë dhe të ishte “i pjekur”, pra të ishte në moshë për tu martuar (kur

hin në bylyk). Veprimet e tjera që mund të kryenin djemtë, edhe pse në moshë

madhore, ishin te pavlefshme.

Situata ndryshonte me femrat, të cilat edhe pas moshës madhore kishte zotësi

të kufizuar për të vepruar, përjashtim bënin këtu “virgjëreshat”,48

të cilat kishin njëfarë

zotësie për të vepruar por jo të plotë, pasi ato nuk mund të dispononin pasurinë e

paluajtshme, përveç në rastet e skamjes dhe me pëlqimin e kushërinjve më të afërt.

Pavarësisht kësaj, edhe në këtë rast, “virgjëreshat” nuk mundeshin në asnjë rrethanë të

dispononin këto sende.

b. Qenia pronar i sendit

Sipas të drejtës zakonore pasuria i takonte atit të familjes së vogël i cili kishte edhe

pushtet të pakufizuar mbi të. Në familjen e madhe, ku bëhet fjalë për pasurinë e

familjes së madhe, pushteti i zotit të saj ishte më i kufizuar se i të zotit të familjes së

vogël.

Nga sa me sipër arrijmë ne konkluzionin se: të drejtën për të bërë një

dhurim që do të ishte i vlefshëm për nga pasojat, në të drejtën zakonore, e kishin

vetëm “zoti i familjes së vogël” dhe deri diku edhe “zoti i familjes së madhe”. Kështu, parashikohet në kanun se cilido, si zot i pasurisë së vet, mund të lejë

pasurinë e vet për kishë dhe asnjë nuk mund ta ndalojë. Ndërsa, përsa i përket

marrëdhënieve brenda në familje, babai, edhe në rastin në të cilin nuk ka fëmijë

meshkuj, nuk mund t‟u lejë pasuri të paluajtshme vajzave, por i vetmi tagër që ai ka

është falja e sendeve të luajtshme. 49

Në të drejtën zakonore njihej gjithashtu edhe “dhurimi i detyrueshëm” si modalitet

i lidhjes së kontratës së dhurimit. Rastet e këtij dhurimi janë të përcaktuara mirë në

Kanunin e Lekë Dukagjinit dhe ndeshen në raste të tilla si: dasma ku nipërit,

stërnipërit, daja i dhëndrit çonin për dhurim dashin, apo krushqit janë të detyruar ti

46

Syrja Pupoviçi, “Marrëdhëniet juridiko civile në Kanunin e Lekë Dukagjinit”, Shtypshkronja

“Sllobodan Jovic”, Beograd, 1971, fq. 71-77. 47

Në Kanunin e Lekë Dukagjinit dallohen dy lloje kryesore të familjes: familja e madhe, e mbështetur

në pronësinë e përbashkët të pjesëtarëve të saj meshkuj dhe familja e vogël, e bazuar në pronësinë

private të të zotit të shtëpisë dhe në pushtetin e tij absolut kundrejt gruas dhe fëmijëve. Shtjefën Gjeçovi,

“Kanuni I Lekë Dukagjinit”, Rilindja, Prishtinë, 1972, parathënie, CI. 48

“Virgjinat (femrat qi veshen si burrë) s‟veçohen prej grash tjera, posë qi janë të lira me ndenjë ndër

burra pa tagër zanit e kuvendit”, Neni 1228, KLD, Shtjefën Gjeçovi, vep. e cit., fq. 108. 49

Neni 109, Kanuni “Baba për të gjallë të vet, ka tager me u falë bijave të holla, rraqe, çakla, përmbas

deket të t‟et s‟ka tager bija me lypë të falmet e të folmet e t‟et”. Shtjefën Gjeçoviç, vep. e cit., fq. 28.

23

sjellin atit të nuses për dhuratë, dashin “dymbëdhjetë okësh rrumbull” si dhe sende te

tjera.

Një tjetër formë dhurimi që haset në kanun është edhe ai në favor të kishës.50

Kisha ishte ndër të pakta subjekte që mund të përfitonte dhe të dispononte dhurimin pa

asnjë kufizim.

Si përfundim, mund të themi se: kontrata e dhurimit në të drejtën zakonore,

ndryshe nga institutet e tjera, nuk është i rregulluar në mënyrë sistematike.

1.3. Dhurimi në Kodin Civil të Zogut.

Në Kodin Civil të 1929 krahas shumë elementëve civile të jetës shqiptare gjeti

rregullim edhe dhurimi si një institut jo pak i rëndësishëm i të drejtës së detyrimeve.

Veçori e këtij kodi, përveç qenies së ligjit të parë civil të shtetit shqiptar, është edhe

qenia e tij si rregullimi i parë modern dhe mjaft i përparuar (për kohën) që reflekton

edhe burimet ku është mbështetur. Në kuadër të këtij kodi gjendet e trajtuar në mënyrë

sistematike dhe të përparuar edhe kontrata e dhurimit së bashku me institutet e tjera të

së drejtës civile.

Në Kodin Civil të vitit 1929, kontrata e dhurimit trajtohet gjerësisht në të gjithë

gamën e veprimit të saj. Kontrata e dhurimit është parashikuar në titullin VI dhe janë

rreth 47 nene të sistemuara në 4 krerë, të cilat rregullojnë këtë kontratë.51

Ajo çka bie

në sy, në rast studimi të këtij kodi, është fakti se dispozitat për kontratën e dhurimit të

parashikuara në Kodin Civil të vitit 1929 janë shumë të përafërta me parashikimin që i

bën Kodi Civil Italian aktual kësaj kontrate.

Trajtimi i kontratës së dhurimit nis me përkufizimin e saj, përkufizim ky i cili jepet

në nenin 1483 dhe e trajton kontratën e dhurimit si një kontratë e cila karakterizohet

nga liberalitetit i aktit, pra shfaqja e vullnetit.52

Që në përkufizim dhurimi përcaktohet si një akt i vullnetit të lirë individual dhe

asnjëherë si një akt i imponuar nga të tjerët. Nga ana tjetër përcaktohet si një kontratë

pa shpërblim, kontratë e cila do i sjellë efektet juridike, si të gjitha kontratat e tjera, në

momentin në të cilin pranohet nga përfituesi. Në momentin në të cilin kryhet dhurimi,

dhuruesi heq dorë në mënyrë përfundimtare dhe të parevokueshme nga sendi i

dhuruar. Në dispozitën në vijim kemi një zgjerim të nocionit të kontratës së dhurimit

në mënyrë të shprehur e të drejtpërdrejtë si: dhurimi për mirënjohje, për merita të

përfituesit, për shpërblim të veçantë sikurse dhurimi me kusht / barrë.53

Pra, ndryshe nga Kodi Civil aktual, Kodi Civil i vitit 1929 parashikon

shprehimisht të ashtuquajturin dhurim “për shpërblim”, koncept ky i cili përmendet

nga Kodi aktual në rastin e revokimit të kontratës së dhurimit, por nuk trajtohet

shprehimisht si lloj i veçantë dhurimi.

50

“Kisha ka tagër me ble e me shitë, si edhe me marrë e me mbajtë të falunat, qi i vijnë prej bujarisë së

bamirve e me i vendue si t‟a shofë vetë me udhë”. Libri 1, neni 2, Tagri i kishës. Shtjefën Gjeçovi, Vep.

e cit., fq. 1. 51

Nenet 1483-1529, Kodi Civil, 1929, Botimet Toena, Tiranë, 52

Neni 1483 parashikon se: “Dhurimi asht një kontratë, me të cilën një person (dhuruesi) i shtymë

vetëm nga qëllimi me ba një liberalitet prej vetes, zhvishet qysh tash dhe në mënyrë të parevokueshme

nga një gja në favor të një personi tjetër (donatari), i cili e pranon”. Kodi Civil, 1929. 53

Neni 1484: “Asht dhurim dhe liberaliteti i bamë për mirënjohje, ose për meritat e donatarit, ose për

shpërblime të posaçme, si dhe liberalitet që i ngarkon ndonjë barrë donatorit”. Kodi Civil, 1929.

24

Në këtë Kod një trajtim të zgjeruar zë “zotësia për të disponuar dhurimin”54

dhe

“zotësia për të pranuar dhurimin”, duke përcaktuar në mënyrë të qartë se cilët janë

ata të cilët nuk mund të dhurojnë dhe, gjithashtu, kush nuk mund të pranojnë dhurimin

e bërë në favor të tyre. Ndër personat të cilët nuk mund të dhurojnë, neni 1485

parashikon rastin e personit të paaftë, i cili nuk mund të bëjë testament, apo i personit

të pazotë për të vepruar, që nga dita e ngritjes së gjyqit për heqjen e pazotësisë për të

vepruar, madje edhe i mituri, qoftë ai një i mitur i emancipuar.

Subjektet të cilat nuk mund të pranojnë dhurimin, si drejtpërdrejt ashtu edhe

nëpërmjet personave të tretë, sipas nenit 1486, janë personat e pazotë të cilët nuk

mund të pranojnë testamentin. Pra, dispozitat e Kodit Civil të vitit 1929 përcaktojnë në

mënyrë të shprehur pamundësinë për të pranuar dhurimin nga të pazotët apo edhe

rastet e të bërit dhurim në favor të të pazotit. Përjashtohen, gjithashtu, nga mundësia

për të bërë dhurime edhe bashkëshortët, përsa kohë ata janë të martuar”.55

Përjashtimi

vlen jo vetëm në rastet kur bashkëshortët ju dhurojnë personave të tretë, por edhe kur

përfitues i dhurimit është bashkëshorti tjetër.

Çdo dhurim i bërë në kundërshtim me këto përcaktime e bën veprimin nul edhe

sikur të jetë bërë në formën e një kontrate me barrë.56

Ky është një element i cili

pasqyron më së miri zhvillimin social - kulturor të kohës së miratimit të këtij akti

ligjor.

Një kre më vete, Kodi Civil i vitit 1929, i kushton formës dhe efekteve të

kontratës së dhurimit.57

Dispozitat e këtij kapitulli janë shumë më të zgjeruara se ato

të parashikuara nga Kodi Civil aktual për këtë pjesë. Në fillim të këtij kapitulli jepet

rregulli i përgjithshëm i formës që kërkohet për kontratën e dhurimit dhe pasojat e

mosrespektimit të kësaj forme.

Kështu, përsa i përket formës, Kodi parashtron, si kusht të vlefshmërisë së kësaj

kontrate, formën e aktit publik / noterial për të gjitha llojet e kontratës së dhurimit, me

përjashtim të dhurimeve dorësore për të cilat mjafton dorëzimi, ndërkohë që çasti i

pranimit të dhurimit merr vlerën e një elementi thelbësor që sanksionon fillimin e

efekteve të kësaj kontrate.

Pranimi, kur është i menjëhershëm, mund të bëhet në të njëjtin akt që është

bërë kontrata e dhurimit. Për pranimet që janë më të vonshme në kohë se sa vetë

akti i dhurimit, duhet të bëhen në një akt tjetër publik për sa kohë që dhuruesi është

gjallë, në të kundërt dhurimi është i pavlefshëm.58

Në rastin kur dhurimi bëhet me një

akt publik të mëvonshëm, efektet e dhurimit fillojnë nga momenti i marrjes dijeni të

dhuruesit për aktin e pranimit.

Sikurse shohim, pranimi në vetvete përbën një element të rëndësishëm të kontratës

së dhurimit. Mosrespektimi i formës dhe i mënyrave të caktuara të pranimit, për të

pakonceptuarit, të miturit dhe personat e pazotë për të vepruar sjell pavlefshmërinë e

54

Kaptina 1, Zotësia me disponue dhe me pranue dhurim, Neni 1485- 1488, Kodi Civil, 1929. 55

Një nen i tillë ka qenë fillimisht i parashikuar dhe ne Kodin Civil Italian, i cili më pas u shfuqizua me

arsyen e vetme që bashkëshortët nuk kishin pse të rëndoheshin me kufizime të disponimit të lirë të tyre,

thjesht për faktin se ishin të martuar, aq më pak që këto kufizime nuk ekzistonin për shtetasit e tjerë.

Carlo Giannattasio, “Delle successioni, divizione-donazione”, Unione Tipografico - Editrice Torinese,

1980, fq. 245. 56

Neni 1488, Kodi Civil, 1929. 57

Kaptina II, Neni 1489- 1509, Kodi Civil, 1929. 58

“Dhurimi nuk obligon dhuruesin, dhe nuk sjell efekte veçse që prej ditës që pranohet. Pranimi mundet

me u ba në aktin e dhurimit, ose me një akt publik të mapasmë, por para vdekjes së dhuruesit; në këtë të

fundit, dhurimi ka efekt vetëm që prej ditës që i asht njoftues dhuruesit pranimi”. Neni 1490, Kodi

Civil, 1929.

25

dhurimit. Të drejtën për të kërkuar pavlefshmërinë e kanë dhuruesi, trashëgimtarët e tij

dhe ata të cilët janë të interesuar.

Gjithashtu, Kodi Civil i vitit 1929 parashikon pavlefshmërinë e dhurimeve të bëra

me kushtin e përmbushjes së detyrimeve që nuk ekzistojnë në kohën e dhurimit ose që

janë të ndryshme nga specifikimet e bëra në aktin e dhurimit.59

Po kështu një trajtim të gjerë gjejnë edhe mënyrat e realizimit të dhurimit, të

pranimit të tij për çdo subjekt qoftë ky madhor, i mitur, i pakonceptuar, pranimi i

kujdestarit, prindit etj. Në rast se përfituesi i dhurimit është një person në moshë

madhore, pranimi mund të bëhet nga ai vetë ose në emër të tij nga përfaqësuesi ligjor i

pajisur me prokurë të posaçme, e cila duhet të tregojë në mënyrë të qartë tagrat që ka

për të pranuar dhurimin ose dhurimet në përgjithësi. Ndërsa, përsa ju përket të miturve

dhe personave me zotësi të kufizuar për të vepruar, pranimi mund të bëhet nga babai i

tij ose kujdestari, ndërkohë që pranimi për të konceptuarin mund të bëhet nga çdo

pjesëtar i familjes së tij.

Të miturit, të pazotët për të vepruar dhe çdo përfitues tjetër nuk mund të

pretendojnë dhurimet e refuzuar nga përfaqësuesit e tyre. Në këtë rast, këta persona

kanë të drejtë të kërkojnë prej tyre vleftën e dëmit të shkaktuar nga humbjet e pësuara

si rezultat i mospranimit të dhurimit.60

Ky Kod parashikon si objekte të kontratës së dhurimit vetëm sendet e tashme të

dhurimit dhe mosrespektimi i këtij detyrimi do të sanksionohet me pavlefshmërinë e të

gjithë kontratës ose vetëm të pjesës që disponon sende të ardhshme.

Kodi ka trajtuar një sërë tipash dhurimi si: dhurimi i bërë duke pasur parasysh

një martesë të ardhshme dhe të caktuar të cilat kryhen ose ndaj nuses, dhëndrit ose të

fëmijëve të lindur prej tyre, dhurimi me disponimin e një sendi në favor të vetes,

dhurimi me kushtin e kthimit të sendit dhuruesit në rast vdekjeje të përfituesit.

Në rastin e dhurimit të kryer duke pasur parasysh një martesë të ardhshme, në qoftë se

martesa nuk kryhet, ose në rast se martesa anulohet, dhurimi nuk sjell asnjë efekt, me

përjashtim të dhurimit të kryer në favor të fëmijëve.61

Gjithashtu, Kodi Civil i vitit 1929, parashikon edhe kushtin e kthyeshmërisë së

sendit, si p.sh. në rast se përfituesi ose pasardhësit e tij do të vdesin para dhuruesit,

atëherë sendet objekt dhurimi duhet ti kthehen dhuruesit të lira nga çdo detyrim dhe

barrë. Në momentin në të cilin vërtetohet kushti i kthyeshmërisë, do të zgjidhen të

gjitha tjetërsimet që kanë për objekt sendet e dhuruara dhe këto sende duhet t‟i

kthehen dhuruesit të lira dhe të shkarkuara nga çdo barrë dhe hipotekë.

Por në të njëjtën kohë, në Kod parashikohet edhe dhurimi i sendeve të luajtshme,

vlefshmëria e të cilit, në këtë rast varet nga specifikimi i vleftës së këtyre sendeve

në aktin e dhurimit ose në një akt të mëvonshëm. Akti i mëvonshëm, i cili duhet t‟i

bashkëngjitet origjinalit të aktit të dhurimit, duhet të jetë i nënshkruar prej dhuruesit,

noterit dhe përfituesit ose prej atij personi që e pranon dhurimin në vend të tij, në rastet

në të cilat ka qenë pjesë e aktit.

59



Neni 1500, Kodi Civil i vitit 1929 parashikon se: “Çdo dhurim që asht ba duke pasë parasysh një

martesë të ardhme nuk ka efekt, në qoftë se martesa nuk bahet. Gjithashtu nuk ka efekt në qoftë se

martesa anulohet; por dhurimi përsa u përket fëmijëve mbetet i vlefshëm në rastet e treguese në nenin

178 dhe të drejtat e fituese ndërkohësisht prej të tretëve nuk lëndohen.”

26

Një vend të rëndësishëm zë edhe dhurimi me rezervë uzufrukti,62

i cili mund të

jetë në favor të dhuruesit apo të një të treti duke përcaktuar edhe rregullat kur uzufrukti

do mbarojë. Tek dhurimi i sendeve të paluajtshme me rezervë uzufrukti, në momentin

në të cilin përfundon uzufrukti, përfituesi i merr sendet, objekt i dhurimit, në atë

gjendje në të cilën ndodhen dhe ka të drejtë të ngrejë padi kundër dhuruesit dhe

trashëgimtarëve të tij, për sendet të cilat nuk ekzistojnë më. Vlefta e dëmit që

përfituesi ka të drejtë të kërkojë në këtë rast është deri në vleftën e sendeve të

dhuruara, e përcaktuar kjo në aktin e dhurimit, me përjashtim të rasteve në të cilat

sendet kanë humbur si rezultat i rastit fator.63

Si rregull, dhuruesi nuk detyrohet të garantojë përfituesin për eviksionin në lidhje

ne sendet e dhuruara me përjashtim të rasteve të parashikuara shprehimisht kur

dhuruesi mban përgjegjësi për eviksionin64

.

Një kapitull i veçantë i kushtohet revokimit të dhurimeve. Janë rreth 14 nene që

trajtojnë në mënyrë të detajuar revokimin, rastet në të cilat mund të kërkohet ky

revokim, afati për ngritjen e padisë si dhe personat të cilët kanë të drejtë për ta ngritur

padinë e revokimit. Kështu, mund të themi se dhurimi mund të revokohet në të gjitha

ato raste kur vërtetohet kushti zgjidhës, në rast mosmirënjohje nga ana e përfituesit,

por edhe në rast se dhuruesi lë pas fëmijë.65

Nga e drejta për të revokuar kontratën e dhurimit, si për shkak mosmirënjohjeje,

ashtu edhe për paslindje fëmijësh, përjashtohen dhurimet e bëra për shpërblim dhe

dhurimet për shkak të martesës. Këto dhurime janë të parevokueshme, por fëmijëve të

dhuruesit ju njihet e drejta për të kërkuar zbritjen e dhurimeve të cilat kalojnë pjesën e

disponueshme.66

“Zbritja e dhurimeve”,67

koncept ky i cili nuk është parashikuar në Kodin Civil

aktual, gjen vend dhe parashikohet nga Kodi Civil i vitit 1929 në kapitullin e katër të

tij. Zvogëlimi i dhurimit do të zbatohet në rastet kur pas vdekjes së dhuruesit, rezulton

se dhurimet e bëra prej tij e kalojnë realisht pjesën e pasurisë që ai mund të dispononte

dhe këtij zvogëlimi mund t‟i nënshtrohen të gjitha llojet e dhurimit, të kryera për

çfarëdolloj shkaku dhe në favor të çdo personi. Nëse në momentin e çeljes se

trashëgimisë, konstatohet se pasuria e mbetur e dhuruesit nuk është e mjaftueshme për

të përmbushur nevojat e trashëgimtareve, për arsye se dhuruesi kur ka qenë gjallë ka

abuzuar me dhurimet e tij, atëherë mund të ngrihet në gjykatë padia me objekt zbritjen

e dhurimeve të bëra nga dhuruesi gjatë kohës që ai ka qenë gjallë.

Personat të cilët kanë të drejtë të kërkojnë zbritjen e dhurimit janë pikërisht ata

persona në dobi të të cilëve është përcaktuar rezerva ligjore si dhe trashëgimtarët.

Si pasojë e ngritjes së kësaj padie, përfituesi ka për detyrë të kthejë sendin objekt

dhurimi dhe në qoftë se janë bërë disa dhurime, duke filluar nga dhurimi më i fundit

deri tek ato të parat, derisa të mos mbetet vend për zbritje. Së bashku me to, përfituesi

duhet të kthejë edhe frutat dhe çfarë kapërcen pjesën e disponueshme që nga dita e

62


Neni 1508, Po aty. 64

Neni 1509, Kodi Civil i vitit 1929 parashikon rastet në të cilat dhuruesi është i detyruar të garantojë

eviksionin për sendet e dhuruara. Këto raste janë: kur dhuruesi e ka premtuar shprehimisht atë; kur

eviksioni është shkaktuar me dashje ose nga një fakt personal i dhuruesit dhe në rastet e dhurimit të

ngarkuar me barrë, por deri në shumën ose vleftën e barrës. 65

Neni 1510, parashikon se: “Dhurimi mund të revokohet me verifikimin e konditës zgjidhëse ose për

mosmirënjohje, ose për paslemje fëmije”. 66


Neni 1524, Po aty.

27

vdekjes së dhuruesit, nëse kërkesa për zbritje është bërë brenda një viti, ose përndryshe

që nga dita e ngritjes së kësaj padie.68

Kjo padi mund të ngrihet dhe ndaj personave të

tretë në favor të së cilëve janë tjetërsuar këto sende, por vetëm pasi trashëgimtarët t‟i

jenë drejtuar fillimisht përfituesit por ai nuk i ka paguar.69

Siç shihet, nga studimi i detajuar i neneve të cilat parashikojnë kontratën e

dhurimit, vihet re se pjesa më e madhe e tyre ndodhen dhe në Kodin Civil aktual.

Gjithsesi, Kodi i Zogut, megjithëse i hartuar mjaft mirë dhe modern për kohën kur

është realizuar, ishte pak i realizueshëm në praktikë për shkak të gjendjes ekonomike,

kulturore dhe sociale të shoqërisë shqiptare të kohës. Megjithatë, pavarësisht këtij

konstatimi, Kodi i Zogut ka meritën e vet duke qenë se nuk bëri thjesht një reflektim,

por i parapriu zhvillimeve dhe modernizimit të marrëdhënieve të pronësisë në

shoqërinë shqiptare, e cila më pas u hodh poshtë nga regjimi komunist, i cili e

zëvendësoi me ligje të reja që “do të ndërtonin rendin e ri socialist” duke çuar në këtë

mënyrë në regres total kontratën e dhurimit dhe gjithë legjislacionin në përgjithësi.

1.4. Dhurimi në periudhën 1945 – 1994.

Me ardhjen në fuqi të diktaturës komuniste, ndryshimi rrënjësisht i konceptit të

pronës u shoqërua me asgjësimin, pothuajse plotësisht, të pronës private. Kalimi drejt

sistemit socialist solli me vete dhe një sërë ndryshimesh të cilat u pasqyruan edhe në

fushën e së drejtës, duke bërë të mundur jo vetëm ndryshimin e zbatimit të saj, por

ndryshuan edhe mënyrën e të konceptuarit të së drejtës private në përgjithësi.

Ndër ligjet më të rëndësishme të kësaj periudhe është ligji “Mbi veprimin juridik

dhe mbi detyrimet” i vitit 1956, i paraprirë nga Kushtetuta e vitit 1946, e cila

përcaktonte si mbizotëruese pronën shtetërore dhe minimalizonte pronën private. Deri

në këtë periudhë ajo që bie në sy është mungesa e sistemimit të legjislacionit,

legjislacion ky i cili ishte tepër i varfër krahasuar me atë të vitit 1929.

Duke u udhëhequr nga parimi i sanksionuar edhe në Kushtetutë: “Toka u takon

atyre që e punojnë”,70

u shpall ligji “Mbi reformën agrare”71

i cili u ndryshua shumë

herë brenda një viti duke sanksionuar një sërë kufizimesh thelbësore në lidhje me

pronësinë mbi gjithë pronën tokën. Këto kufizime, e nxorën tokën bujqësore jashtë

qarkullimit civil, duke ndaluar tjetërsimin e saj, dhënien me qira, lënien e saj si garanci

dhe punimi i saj me persona të tretë.72

Brenda dhjetëvjeçarit të parë, shteti arriti të kolektivizojë të gjithë pronën private

mbi tokën duke organizuar kooperativat bujqësore dhe duke eliminuar pjesën më të

madhe të saj. Përcaktimi ideologjik i pronësisë u reflektua ligjërisht në Kodin Civil të

vitit 1955 dhe nga Dekreti “Mbi pronësinë” po i vitit 1955, ku në pjesën “Mbi fitimin

dhe humbjen e pronësisë” kufizonte absolutisht kalimin e pronësisë së tokave

bujqësore. Organi kompetent për kalimin e pronësisë së saj ishte organi shtetëror

dhe çdo veprim i bërë në kundërshtim me këtë përcaktim e bënte veprimin juridik

absolutisht të pavlefshëm.73

68

Neni 1527, Kodi Civil i vitit 1929. 69

Neni 1529, po aty. 70

Neni 32, Kushtetuta e R. P. të Shqipërisë. 71

Ligji “Mbi reformën agrare”, nr. 108, datë 29.08.1945. 72

Rustem Gjata, “Marrëdhëniet juridike të pronësisë në Republikën e Shqipërisë”, Disertacion për

marrjen e titullit Doktor, Tiranë, 1999, fq. 18. 73

Dekreti nr. 2083, datë 06.07.1955, “Mbi pronësinë”, Neni 41, paragrafi i dytë.

28

Në këtë dekret, tre ishin kategoritë e pronave që njiheshin dhe sanksionoheshin:

prona shtetërore;

prona kooperativist;

prona personale e private.

Pozitën dominuese e zinte prona shtetërore dhe ajo kooperativiste duke qenë se ato

përfshinin praktikisht pasuritë dërmuese të vendit, ku edhe vihen në mënyrë të veçantë

kufizime dhe ndalime për tjetërsimin e këtyre pasurive (kuptohet në ketë rast edhe

dhurimi).

Të gjitha këto ndryshime në marrëdhëniet e pronësisë sollën si pasojë që prona

shtetërore dhe ajo kooperativiste në fshat të jenë pronat e vetme të pronësisë në fushën

e prodhimit dhe të qarkullimit të mallrave. Në pronësi të shtetasve mbeti vetëm prona

vetjake, e cila përbëhej nga sendet e përdorimit familjar dhe vetjak, duke përfshirë

këtu të drejtën e pronësisë mbi banesën për banim.

Ligji përcaktonte qartësisht si detyrim ligjor “ndalimin e tjetërsimit të këtyre

pasurive personale” apo edhe “lejimin e tjetërsimit vetëm në favor të shtetit apo të një

organizate tjetër kooperativiste”.74

Në këtë mënyrë, i vetmi qarkullim civil i pronës

mbetej brenda vetë pronarit shtet, i cili ruante në këtë mënyrë monopolin e pasurisë

shtetërore dhe duke e zgjeruar atë në kurriz të pronës private deri në asgjësimin e plotë

të kësaj të fundit.

I vetmi përjashtim, bëhet për tokat për ndërtim dhe ndërtesat për banim, të cilat

me vendim të Asamblesë së Përgjithshme Kooperativiste mund t‟u tjetërsoheshin si

shtetit ashtu edhe personave75

dhe kjo, me të vetmen arsye, “për të përballuar nevojat e

popullsisë për strehim”,76

e cila ishte një çështje problematike për kohën.

Ndërkohë, pasuria personale dhe private e personit kufizohej vetëm në kursimet e

siguruara nga puna, sendet e nevojshme për ekonomi private, për përdorim personal a

familjar si dhe mjetet e prodhimit apo edhe mallrat, pasuri këto që në vazhdimësi

erdhën duke u ngushtuar derisa me Kushtetutën e vitit 1976 koncepti i pronës private u

zhduk edhe formalisht duke lejuar vetëm sendet e përdorimit vetjak apo familjar.

Ky kontekst, shkurtimisht i pasqyruar, shërben për të kuptuar më së miri rolin dhe

vendin që kontrata e dhurimit mund të zinte në atë periudhë në qarkullimin civil dhe

për pasojë edhe në legjislacionin civil. Megjithatë, mund të shohim se edhe në ato

raste kur prona shtetërore apo kooperativiste lejohej të tjetërsohej, direkt apo indirekt,

ky tjetërsim përcaktohej se bëhej nëpërmjet shpërblimit, duke e përjashtuar dhurimin

si mjet për kalimin e pronësisë, qoftë edhe në favor të subjekteve të legjitimuara nga

ky ligj.

Në këtë zhvillim juridik dhe historik kontratës së dhurimit i bëhet një përcaktimi

fare sipërfaqësor dhe formalist në Ligjin “Mbi veprimet juridike dhe mbi detyrimet” të

vitit 1956, ku ajo nuk zë më shumë se tre nene.77

Në bazë të neneve të cilat i referohen

kontratës së dhurimit, me anë të kësaj kontrate njëra palë (dhuruesi) i kalon në

pronësi pa shpërblim palës tjetër një send të caktuar, të cilin kjo palë e pranon.

Ajo që bën më tepër përshtypje është fakti se ky ligj parashikon shprehimisht

vetëm dhurimin i cili ka për objekt sendet e luajtshëm, dhurim i cili quhet i lidhur dhe i

74

Neni 7 paragrafi i parë dhe i dytë; Neni 18; Neni 19, paragrafi i parë. Po aty, 75

Neni 19, paragrafi i dytë. Po aty. 76

Ligji Nr. 2359, datë 15.11.1956, “Mbi veprimet juridike dhe mbi detyrimet”, parathënia Gazeta

zyrtare e R.P. të Shqipërisë. 77

Neni 218- 220, Po aty, fq. 36.

29

sjell efektet e veta që nga çasti i dorëzimit të sendit, duke e parashikuar kështu

dhurimin si një kontratë reale.

Pra, siç e përmendëm më lart, të vetmet që lejoheshin të tjetërsoheshin me anë të

kontratës së dhurimit ishin sendet e luajtshme. Kjo shënonte një regres total në

krahasim me Kodin Civil të 1929.

Ndërsa neni i fundit i cili i referohet kontratës së dhurimit i referohet revokimit të

kontratës,78

revokim i cili ndodh vetëm në dy raste:

për dhurimet që nuk janë të zakonshme ose

për dhurimet që nuk janë bërë për shpërblim

dhe vetëm kur përfituesi:

a) me dashje ka vrarë ose ka tentuar të vrasë dhuruesin, bashkëshortin, fëmijët ose

prindërit e tij;

b) pa të drejtë nuk i jep dhuruesit ushqim, kur detyrohej nga ligji.

Afati për ngritjen e padisë është një vit nga dita që dhuruesi ka marrë dijeni për

ekzistencën e shkaqeve që i japin të drejtën për ta ngritur atë dhe nuk mund të hiqet

dorë nga kjo e drejtë, pasi çdo heqje dorë do të ishte e pavlefshme.

Pas Ligjit “Mbi veprimet juridike dhe mbi detyrimet” të vitit 1956, hyrja në fuqi e

Kodit Civil të vitit 198179

e zbeh së tepërmi figurën e kontratës së dhurimit, pasi

ky kod e parashikon këtë kontratë vetëm në një nen të vetëm.80

Trajtimi sipërfaqësor i kontratës së dhurimit, në veçanti, dhe i së drejtës private, në

përgjithësi, lidhet me faktin se studiuesit e së drejtës të influencuar jashtëzakonisht

shumë nga shkollat ruse të së drejtës, zbatonin verbërisht porositë dhe udhëzimet e

partisë.

Kështu, Kodi Civil i vitit 1981, jep vetëm përkufizimin e kontratës së dhurimit dhe

parashikon në të njëjtin nen81

edhe formën e dhurimit kur objekt janë sendet e

luajtshme dhe të paluajtshme. Kontrata e dhurimit e sendeve të luajtshme quhet e

lidhur dhe i sjell efektet e veta që nga momenti i dorëzimit të sendit, ndryshe nga

kontrata që ka për objekt sendet e paluajtshme për të cilat parashikohet

shprehimisht se duhet bërë me akt noterial, përndryshe është e pavlefshme.

Kontrata e dhurimit, si veprim juridik i kategorisë së veprimeve pa

kundërshpërblim, synon kalimin e një vlere pasurore nga një pronar në një pronar

tjetër, pa synuar tjetër ekuivalent për fitimin e realizuar. Edhe në këtë rast, për lidhjen

e kontratës dhe vlefshmërinë e saj, element thelbësor është ekzistenca e një shkaku të

78


Me hyrjen e tij në fuqi, ky Kod rregulloi të gjitha marrëdhëniet juridiko-civile të kohës dhe u

shfuqizuan ligji nr. 2022, datë 2.4.1955 “Mbi pjesën e përgjithshme të Kodi Civil”; ligji nr. 2023, datë

2.4.1955 “Mbi zbatimin e ligjit mbi pjesën e përgjithshme të Kodit Civil”; ligji nr. 2359, datë 5.11.1956

“Mbi veprimet juridike dhe mbi detyrimet”; ligji nr. 2360, datë 15.11.1956 “Mbi zbatimin e ligjit mbi

veprimet juridike dhe mbi detyrimet”; ligji nr. 4408, datë 3.10.1969 “Mbi të drejtën e autorit” dhe një

sërë dekretesh që rregullonin pronësinë, trashëgiminë apo shpikjet dhe racionalizimet. 80

Kodet e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë, Tiranë, 1982, fq. 216. 81

Neni 304, Kodi Civil i Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë. “Me kontratën e dhurimit njëra

palë (dhuruesi) i kalon në pronësi pa shpërblim palës tjetër një send të caktuar. Kontrata e dhurimit të

sendeve të luajtshme quhet e lidhur që nga çasti i dorëzimit të sendit, përveç rastit të parashikuar në

nenin 84/2 të këtij kodi. Kontrata e dhurimit e sendeve të paluajtshme bëhet me akt noterilal, përndryshe

është e pavlefshme.”

30

ligjshëm, i cili përfaqëson elementin psikologjik, qëllimin që synon pala kontraktore

në momentin që merr përsipër një detyrim juridik.82

Pranohet unanimisht se, shkaku i kontratës së dhurimit ka qenë dhe është

qëllimi për t’i sjellë dobi ekonomike palës tjetër, pa ndjekur asnjë përfitim si

shkëmbim,83

pra me fjalë të tjera, disponimi i pasurisë në rastin e kontratës së

dhurimit bëhet për shkak të shpirtit të bujarisë, animus donandi, pa pretenduar

kundërshpërblim për detyrimin e marrë përsipër.

Në ndryshim nga Kodi Civil në fuqi, Kodi Civil i vitit 1981, në dispozitat që

rregullojnë këtë kontratë, nuk parashikonte ndalime për pasurinë e ardhshme të

dhuruesit.

Parashikimi kaq shkurtimisht që i bëhet kontratës së dhurimit në Kodin Civil të

vitit 1981, lë vend për shumë paqartësi dhe mënyra të ndryshme interpretimi, por nga

ana tjetër reflekton më së miri raportin ekzistues ndërmjet pronës socialiste, e cila

gëzonte një mbrojtje të veçantë, dhe pronës vetjake nga ana tjetër.84

Pas shembjes të shtetit monist, filloi rivendosja në mënyrë graduale e të drejtave

themelore të qytetarëve duke përfshirë këtu edhe njohjen e të drejtës së pronësisë. Me

njohjen e të drejtës së pronësisë, qytetarëve ju dha mundësi e tjetërsimit të kësaj prone,

tjetërsim i cili mund të realizohej edhe nëpërmjet dhurimit.

Vetëm me Kodin Civil të vitit 1994, kontrata e dhurimit fillon të rifitojë terrenin e

humbur gjatë gjithë kësaj periudhe, për vetë faktin se i janë kushtuar plot 11 nene

pikërisht kësaj kontrate. Pavarësisht parashikimit më të gjerë të kontratës së dhurimit

në Kodin e vitit 1994, boshllëqet e lëna gjatë gjithë këtyre viteve kanë qenë tepër të

vështira për tu mbuluar.

1.5. Pozicioni i kontratës së dhurimit në Kodin Civil të vitit 1994.

Me hyrjen në fuqi të Kodit Civil të 1994, kontrata e dhurimit rimerr pozicionin që i

takon në raport me kontratat e tjera. Nëse i referohemi konceptit dhe përkufizimit të

dhurimit mund të themi se nuk kemi ndonjë shkëputje dhe ndryshim thelbësor nga ai i

ligjit të vitit 1956, “Mbi veprimet juridike dhe mbi detyrimet”, i cili e përkufizon

dhurimin si kontratën me anë të së cilës njëra palë i kalon në pronësi pa shpërblim

palës tjetër një send të caktuar që ajo e pranon. I vetmi ndryshim qëndron tek objekti,

ku edhe për shkak të zhvillimeve shoqërore, përveç sendeve, janë shtuar edhe të drejtat

reale të cilat gjithashtu mund të jenë objekt i një kontrate të tillë.

Por cili është qëllimi që e shtyn një person të bëjë një dhurim në favor të një

tjetri?

Legjislacioni, në periudha të ndryshme të zhvillimit të tij, i është përgjigjur kësaj

pyetjeje në mënyra të ndryshme.

82

Neni 12 paragrafi i dytë dhe nenit 143, paragrafi i tretë i Kodit Civil të vitit 1981. 83

Neni 304, paragrafi i parë, Kodi Civil, 1981. 84

Prona vetjake e cila ishte e vetmja që ju njihej subjekteve gjatë kësaj periudhe parashikohej

shprehimisht nga neni 77 i Kodit Civil, sipas të cilit: “Janë pronë vetjake të ardhurat nga puna dhe nga

burime të tjera të ligjshme, shtëpia e banimit dhe sende të tjera, që shërbejnë për plotësimin e nevojave

materiale e kulturore vetjake e familjare. Pronë vetjake janë edhe objektet që i përkasin familjes

kooperativiste në bazë të statutit të kooperativës bujqësore.”

31

Nëse i referohemi Kodit të vitit 1929, dhurimi kishte si qëllim “bërjen e një

liberaliteti”, dhënien e një sendi pa kundërshpërblim “për shtimin e pasurisë së

përfituesit”; pra, dhurimi përcaktohej si një mjet juridik i ndihmës reciproke midis

njerëzve në rast nevoje. Liberaliteti, për të cilin bëhet fjalë tek kontrata e dhurimit i

referohet dhuruesit, duke qenë se ajo që ka rëndësi parësore në dhurim është vullneti i

dhuruesit. Tek kontrata e dhurimit shpirti i bujarisë është qëllimi i përbashkët i

palëve për të krijuar një rregullore interesash, e cila ka si qëllim dhënien pa

kundërshpërblim, në favor të përfituesit. I njëjti qëllim karakteristik për dhurimin ekziston edhe sot ku dhuruesi, në bërjen e

dhurimit, niset nga shpirti i bujarisë dhe nga vullneti i tij i lirë, vullnet ky i cili

kërkohet të shprehet edhe nga ana e përfituesit të dhurimit. Pra, dhurimi realizohet prej

dhuruesit me vullnet të lirë ose siç thuhej në Kodin Civil të vitit 1929 “prej vetes”,

duke pranuar kështu të zhvishet nga një e drejtë në favor të një personi tjetër, i cili

pranon ta gëzojë këtë të drejtë që i jepet.

Shpirt bujarie do të thotë se nuk mjafton kalimi i pronësisë pa kundërshpërblim,

pra pasurimi, por kërkohet që ky kalim të justifikohet nga vullneti i lirë, nga qenia

koshient dhe i vetëdijshëm për dhënien e të tjerëve të një avantazhi pasuror pa qenë i

detyruar (liberalitas nullo iure cogente in accipientem facto).85

Në qoftë se i referohemi përkufizimit të dhënë nga Windscheid: Dhurimi është çdo

dhënie me karakter pasuror për të cilin:

a) pasuria e marrësit rritet;

b) shkaku kryesor i personit që e kryen është shtimi i pasurisë së marrësit;

c) pranohet nga marrësi me qëllimin për të cilin është dhënë.86

Gjithashtu, ai nënvizon faktin se dhurim në kuptimin e ngushtë janë vetëm ato

përfitime pasurore të cilat në të njëjtën kohë zvogëlojnë pasurinë e dhuruesit në

mënyrë korresponduese me shtimin e pasurisë së përfituesit.

Dhurimi është një kontratë pa prestime korresponduese, ku dhënies nga njëra

palë të diçkaje nuk i korrespondon detyrimi i kundërshpërblimit nga pala tjetër.

Kontrata e dhurimit është një kontratë bamirësie, duke qenë se dhuratëmarrësi

(përfituesi) nuk ka asnjë detyrim ndaj dhuratëdhënësit (dhuruesit).87

Pra, dhuruesi ka

vetëm detyrimin, ndërsa përfituesi vetëm të drejta. Nëse do të ndodhte ndryshe nuk do

të kishim të bënim me dhurim por me një veprim juridik si kontratë shitblerje,

shkëmbimi.88

85

Bujaria nuk shtrëngon, nuk detyron, për veprimin e ndërmarrë. Antonio Palazzo, “I contratti di

donazione”, Utet Giuridica, 2009, fq. 47. 86

Antonio Palazzo, vep. e cit., fq. 45. 87

Mehdi J. Hetemi, “Detyrimet dhe kontratat”, Shtëpia botuese “ Luarasi”, Tiranë, 1998, fq. 191. 88

Vendimi nr. 905, datë 19.10.1999, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. Në vendimin në fjalë kërkohet

pavlefshmëria e veprimit juridik të kontratës së dhurimit dhe gjykata në bazë të rrethanave të çështjes ka

konstatuar se: “Duke parë kontratën në fjalë, del qartë se nuk kemi të bëjmë me një kontratë dhurimi.

Dhurimi është një kontratë me anë të së cilës njëra palë i kalon në pronësi pa shpërblim, palës tjetër një

send të caktuar, ose një të drejtë reale, të cilat ajo i pranon. Siç shihet ligja materiale, parashikon qartë

dhe saktë se veprimi juridik konkret, rezulton se është bërë me shpërblim. Shpërblimi konsiston në

përballimin e shpenzimeve gjyqësore dhe kryerjen e pjesëtimit të sipërfaqes së truallit. Pra, sa kohë që

kemi të bëjmë me shpërblim, nuk mund të bëhet fjalë për kontratë dhurimi. Nga sa sipër, kemi të bëjmë

me një veprim juridik të pavlefshëm, i cili nuk mund të krijojë asnjë pasojë juridike, sepse vjen në

kundërshtim me një dispozitë urdhëruese të ligjës.”

32

Kodi Civil francez e parashikon kontratën e dhurimit në librin e tretë të tij të

titulluar “Mënyrat e ndryshme të fitimit të pronësisë”, duke e trajtuar atë menjëherë

pas trashëgimisë si një ndër mënyrat e fitimit të pronësisë, ashtu sikurse Kodi Civil

italian.89

Në përkufizimin e dhënë nga Kodi Civil francez për kontratën e dhurimit bie në sy

fakti se, në nenin 894 të tij, dhurimi përkufizohet si një akt me anë të së cilit

dhuruesi zhvishet në mënyrë të përhershme dhe të parevokueshme nga sendi i

dhuruar në favor të përfituesit, i cili e pranon. Pra, në këtë dispozitë mungon

referimi i pasurimit dhe shpirtit i bujarisë, të cilat shpesh herë doktrina është e detyruar

t‟i kërkojë ato në përmbajte të aktit të dhurimit.

Nuk kemi të bëjmë me një kontratë dhurimi, në rastet në të cilat palët, parashikojnë

një shpërblim ose pagesë, sado i vogël në vleftë të jetë ai, pasi kjo vjen në kundërshtim

me parashikimet e legjislatorit i cili e parashikon kontratën e dhurimit si një kontratë

pa kundërshpërblim.

Më konkretisht,90

Kodi i Napoleonit, edhe sot e kësaj dite parashikon nën të njëjtin

emërtues normat mbi “donacion entre vis” dhe të “testament”, duke supozuar se këto

dy akte janë ata që bëjnë të mundur disponimin e pronësisë pa shpërblim dhe i

parashikon në një titull të vetëm, duke ju dedikuar atyre një kapitull të përbashkët të

dispozitave të përgjithshme91

.

Testamenti përbën në vetvete mënyrën me anë të së cilës disponohet pasuria pas

vdekjes, ndërsa nëpërmjet dhurimit disponohet pasuria ndërmjet të gjallëve. Kjo

zgjidhje e dhënë nga e drejta franceze ka lidhje me faktin se në këtë të drejtë, në

trashëgiminë testamentare, ndryshe nga ajo që ndodh në trashëgiminë ligjore, nuk ka

trashëgimtarë dhe trashëgimi dhe për këtë arsye trashëgimtarët testamentarë janë

konsideruar si legatarë, pra një lloj përfituesi për shkak të vdekjes.

Në këtë mënyrë, e drejta franceze njeh një lloj të veçantë dhurimi, i cili aktualisht

nuk njihet nga e drejta jonë, i cili është dhurimi mortis causa.92

Kodi Civil gjerman B.G.B.93

, në nenin 516 të tij e përkufizon dhurimin si vënien

në dispozicion të tjetrit të pasurisë së tij, më anë të së cilit një person pasuron një tjetër

në qoftë se të dy janë dakord që kjo dhënie të ndodhë pa shpërblim, gratis.94

Ndërsa, neni 527 i B.G.B., i cili i referohet po kësaj kontrate, parashikon se

premtimi i një dhuruesi duhet të regjistrohen nga një noter që të sjellë efekte.95

Në

qoftë se dhurata është bërë tashmë, lidhja e kontratës me gojë ose me veprime

konkludente shëron pasojat e saj.

Duke krahasuar kontratën e dhurimit me kontratën e shitjes, përgjegjësia e

dhuruesit është më e vogël pasi ai vepron pa kundërshpërblim; dhuruesi, në

89

Kodi Civil francez nuk e ka prekur Code Napoléon, duke preferuar ndjekjen e linjave evolutive të

ndryshme nga ripunimi i kodit. Rodolfo Sacco, Antonio Gambaro, “Sistemi giuridici comparati”, Utet,

Torino, 1996, fq. 297. 90

Barry Nicholas, “French Law of Contract”, London, 1982, fq. 138. 91

Titulli II, Kapitulli IV, Libri III, Pierre Voirin, “Droit Civil”, Librarie Generale de Droit et de

Jurisprudence, Eja, 1997. 92

Giovanni Bonilini, “Trattato di diritto delle successioni e delle donazioni, Le Donazioni”, VI, Giuffre

Editore, fq. 9. 93

B.G.B. (Kodi Civil gjerman) është aprovuar në vititn 1896 dhe ka hyrë në fuqi në 1 janar të vitit 1900

dhe është fryt i shkollës Pandetiste. Në ndryshim nga Kodi Civil francez, B.G.B. nuk i drejtohej

qytetarit po ekskluzivisht juristit profesionist, i cili nuk kishte si të mos vlerësonte teknikën juridike

ekselente. 94

Bernhard Windscheid, “Diritto delle pandette”, Torino, 1904, fq. 5-8. 95

Werner F. Ebke, Matthew W. Finkin, “Introductin of german law”, Kluwer Law International, 1996,

fq. 193.

33

përgjithësi, është përgjegjës vetëm për akte të qëllimshme ose kur ka vepruar me

pakujdesi dhe, për shkelje të garancisë në lidhje me titullin e pronësisë apo cilësisë së

sendit, vetëm në rast keqdashjeje. Revokimi i dhurimit është i lejueshëm kur përfituesi

nuk përbush kushtet të cilat i bashkëngjiten dhurimit, kur dhuruesi është i varfër ose

kur ai përfituesi është fajtor për mosmirënjohje kundrejt dhuruesit.

Megjithatë, ekzistojnë raste në të cilat “shpirti i bujarisë” jo gjithmonë është i

pastër, duke qenë se kemi edhe dhurime me barrë, ku përfituesi është i detyruar të japë

diçka ose të kryejë një veprim të caktuar në përfitim të personit në favor të të cilit

është vendosur barra.

Barra mund të vendoset në favor të një personi të tretë ose në favor të vetë

dhuruesi dhe përfituesi ka detyrimin, të paktën moral, për realizimin e barrës. Motivet

për të cilin dhuruesi vendos t‟i dhurojë diçka përfituesit mund të jetë nga më të

ndryshmet (dhe jo gjithmonë fisnike), mirëpo vetë vullneti dhe qëllimi i tij që të japë

dhuratën dhe pranimi i këtij vullneti nga ana e përfituesit duhet të ekzistojnë dhe të

jenë të shprehura qartë, pasi në rast të kundërt nuk prezumohen.96

Mungesa e shtrëngimit apo e forcës në momentin e shfaqjes së vullnetit duhet të

jetë e pranishme në çfarëdolloj dhurimi dhe nuk duhet parë vetëm në lidhje me

dhuruesin, por për shkak të natyrës kontraktuale të këtij veprimi, duhet të ekzistojë

edhe për përfituesin.

Gjithashtu, njihet edhe dhurimet për shpërblim, i cili do të trajtohet në kapitujt e

mëposhtëm. Në rastin e një dhurimi për shpërblim, dhuruesi nuk nxitet kryesisht nga

shpirti i bujarisë, por dhuron “në shenjë falënderimi” ose për “vlerësim të meritave”

të përfituesit, pra dhuron si pasojë e një detyrimi moral kundrejt përfituesit dhe jo për

shkak të bujarisë.

Në favor të tezës që vërteton mosqenien “pa shpërblim” të dhurimit, është edhe

situata “e detyrimit për ushqim”, në të cilën personi përfitues i dhurimit në rastin e

përcaktuar nga ligji ka detyrimin për ushqim ndaj dhuruesit në masën e dhurimit.

Megjithatë, ajo që vlen të theksohet në rastin e kontratës së dhurimit është fakti se në

këtë kontratë dhuruesi nuk ka si qëllim përfitimin pasuror (ekonomik) nga realizimi i

dhurimit. Kjo karakteristikë e kontratës së dhurimit buron nga e drejta romake, në të

cilën vlerësohej se “Denari videtur quod nullo uire cogente conceditur”.97

Në këtë këndvështrim “përfitimi pasuror” që ndjek dhurimin në rastin e detyrimit

për ushqim nuk është gjë tjetër veç një detyrim dytësor që buron nga ligji - një barrë

ligjore - dhe jo një detyrim që lind drejtpërdrejt nga kontrata e dhurimit, pasi dhuruesi

nuk ndjek qëllimin e përfitimit të mëvonshëm nga përfituesi i dhurimit, duke bërë

kështu që këto prestime (dhënia e dhurimit dhe dhënia e detyrimit ushqimor) të mos

jenë korresponduese dhe të mos kenë arsye ekzistence te njëra-tjetra, por ta ketë

burimin te vetë kuptimi i dhurimit “si mjet juridik i ndihmës reciproke midis njerëzve

në rast nevoje”.

Në këtë mënyrë, më shumë se një përfitim pasuror, dhurimi është një detyrim jo

vetëm ligjor por edhe moral i përfituesit për t‟i qëndruar pranë dhuruesit të tij në rast

nevoje. Në këtë rast kufiri i ndihmës i vendosur nga ligji, është një kufi minimal i

ndihmës reciproke që duhet t‟i japë dhuruesit dhe jo në të gjitha rastet por vetëm në

ato përjashtimore, specifikisht të përcaktuara nga ligji.

Kontrata e dhurimit kryhet për një shkak të caktuar.

96

Mehdi J. Hetemi, “E drejta me njohuritë themelore të së drejtës afariste”, Prishtinë, 2002, fq. 349. 97

“Dhuratë konsiderohet vetëm ajo e cila jepet pa obligime juridike”. Mehdi J. Hetemi, “Detyrimet dhe

kontratat”, Shtëpia botuese “Luarasi”, Tiranë, 1998, fq.193.

34

Motivi apo shkaku i kryerjes së dhurimit është krejt i ndryshëm nga shpirti i

bujarisë dhe nuk duhet ngatërruar me të. Është një motiv krejt personal dhe i

dëshiruar i aktit të vullnetshëm dhe është pikërisht ky shkak i cili do të merret më pas

në konsideratë nga ligji në momentin në të cilin do të dyshohet për patologji të

dhurimit. Në qoftë se mungon shpirti i bujarisë, veprimi nuk mund të paraqitet si

dhurim.

Çështja e motivit të dhurimit është thelbësore pasi në të gjitha ato raste në të cilat

mungon vlerësimi, interesi ekonomik i shkëmbimit dhe mungon në të njëjtën kohë

edhe forma noteriale e dhurimit që mbulon këtë veprim, lindin problemet kryesore të

këtij instituti dhe shtrohen pyetje në lidhje me motivin e dhurimit.

Zakonisht, mungesa e një vlerësimi ekonomik dhe mungesa e aktit publik ndeshen

praktikisht në rastet e kontratave pa shpërblim, të ndryshme nga dhurimi, si p.sh. huaja

pa interes ose në rastin e dhurimit indirekt (p.sh. falja e borxhit), të cilat duhet

gjithashtu të karakterizohen nga shpirti i bujarisë dhe nga shkaku i kësaj bujarie.

Interesi që ndjek dhuruesi mund të jetë i çfarëdollojshëm, mjafton të mos jetë

një interes pasuror (ekonomik). Ky interes duhet të njihet dhe të pranohet edhe nga

përfituesi i dhurimit. Kjo nuk do të thotë që ky interes jo pasuror të jetë i përbashkët

për të dy palët, por nevojitet që ato të paktën të pranojnë, në mos të duan, që dhurimi

të realizojë një interes jopasuror të dhuruesit.98

Duke u nisur nga detyrimet në ngarkim të dhuruesit mund të themi se kontrata e

dhurimit hyn në kontratat e njëanshme, ku përfituesi nuk është i detyruar të japë

diçka në favor të dhuruesit edhe kur një detyrim i tillë ekziston. Dhënia e tij nuk ka një

lidhje ndërvarësie me atë të dhuruesit, lidhje që do të shprehej në qëllimin e përbashkët

të palëve të kontratës për realizimin e qëllimeve (synimeve ekonomike) nëpërmjet

shkëmbimit “të dhënieve”, të cilat në këtë rast do të gjenin arsyen e ekzistencës te

njëra-tjetra.

Nëse i referohemi doktrinës italiane dhe Kodit Civil italian vëmë re se kontrata e

dhurimit trajtohet jo në librin e IV “Të Detyrimeve”, dedikuar kontratave të veçanta,

por trajtohet në librin e dytë në lidhje me trashëgiminë.

Edhe Kodi Civil francez, njësoj si ai italian, e trajton dhurimin si një veprim

juridik të njëanshëm, i cili nuk mund të konsiderohet një kontratë, për vetë faktin se

nuk parashikon asnjë detyrim në ngarkim të përfituesit. Është e vërtetë që dhurimi

trajtohet dhe cilësohet si një kontratë, por në të njëjtën kohë është mëse e vërtetë që

bëhet fjalë për një kontratë sui generis, disiplina e të cilës paraqet devijime në

krahasim me rregullat e përgjithshme të raporteve kontraktuale. Shumë rregulla, të

cilat zbatohen për kontratën e dhurimit, si p.sh. zotësia për të dhuruar dhe për të

përfituar dhurimin, pavlefshmëria e dhurimit për shkakun e paligjshëm ose për

gabimin mbi motivin, e largojnë dhurimin nga figurat e tjera kontraktore duke theksuar

gjithnjë e më shumë analogjinë e kësaj kontrate me parashikimet në lidhje me

trashëgiminë testamentare.

Pra, ajo që paraqet interes në këtë rast është fakti se dhurimi cilësohet si një veprim

juridik99

i dyanshëm, më saktësisht, një kontratë dhe nuk është një veprim juridik i

njëanshëm.100

98

Antonino Cataudella, “Successioni e donazioni. La Donazione. Trattato di diritto privato”,

Giappichelli, Torino, 2005. 99

Sipas nenit 79 të Kodit Civil : “Veprimi juridik është shfaqja e ligjshme e vullnetit të personit fizik

ose juridik, që synon të krijojë, të ndryshojë ose të shuajë të drejta ose detyrime civile.” Pra, veprimi

35

Veprimi juridik është shfaqja e ligjshme e vullnetit të personit fizik ose juridik, i

cili kryhet me dëshirën e personit, me vullnetin e tij. Për të kryer veprimin juridik,

personi fizik ose juridik, jo vetëm duhet të shfaqë vullnetin, por ky vullnet duhet të jetë

edhe i ligjshëm.101

Nëse i referohemi doktrinës, ajo i ndan veprimet juridike në disa lloje:

Së pari veprimet juridike ndahen në:

veprime juridike midis të gjallëve ( inter vijos); dhe

veprime juridike për shkak të vdekjes (mortis causa).102

Në sistemet common law (e zbatuar në Angli dhe Amerikë) dhurimet janë në të

njëjtën kohë si inter vivos (ndërmjet të gjallëve) ashtu edhe mortis causa (në

parashikim të vdekjes) dhe në këtë rast dhurimi inter vivos quhet dhurim i pastër dhe

konsiston pikërisht në dhënien e sendit pa shpërblim, si në rastin e dhurimit në jetën e

përditshme. 103

Në mënyrë krejt të kundërt parashikon legjislacioni ynë, i cili ndalon dhurimin për

shkak të vdekjes, pasi dhurimi mund të kryhet vetëm ndërmjet personave që janë të

gjallë dhe që mund të shprehin në mënyrë të lirë vullnetin e tyre për të pranuar apo

refuzuar këtë dhurim.

Duke u nisur nga numri i subjekteve që marrin pjesë në kryerjen e veprimit,

veprimet juridike ndahen në tre lloje:

veprime juridike të njëanshme104;

veprime juridike të dyanshme105

dhe

juridik është mjeti me më shumë peshë me anën e të cilit realizohet në të drejtën private autonomia e

subjekteve. 100

Asnjëherë nuk është dyshuar për natyrën kontraktuale të dhurimit. Antonino Cataudella, “Successioni

e donazioni. La donazione”, vol. V, Giapichelli Editore, Torino, 2005, fq. 3. 101

Veprimi juridik, si fakt juridik që hyn në kategorinë e veprimeve të njeriut, dallohet nga veprimet e

tjera të ligjshme të njeriut, sepse, në rastin e fundit, pasojat vijnë drejtpërdrejt nga ligji dhe nuk varen

nga vullneti i personave. Valentina Kondili, “E drejta civile, I”, Pjesa e Përgjithshme. Geer, 2008, fq.

227. 102

I vetmi veprim juridik, për shkak të vdekjes është testamenti. Testamenti është një akt unilateral, që

realizohet nga një person i gjallë me qëllim që pas vdekjes së tij ky akt të sjellë pasojat tek një kategori e

caktuar personash, që quhen trashëgimtarë. Juliana Latifi, “E drejta Civile”, Pjesa e Përgjithshme,

Grafon,Tiranë, 2005, fq. 209. 103

Henry Campbell Black, M.A, “Black‟s law dictionary”, West Publishing Co., 1990, fq. 487. 104

Janë ato veprime juridike, për realizimin e të cilave është e nevojshme shfaqja e vullneti vetëm të një

personi, një pale. E tillë është p.sh. prokura, testamenti, pranimi i trashëgimisë, heqja dorë nga

trashëgimia, etj.

Veprimet juridike të njëanshme ndahen në: Veprime juridike të njëanshme tek të cilat vullneti i shfaqur

i njërës palë të marrëdhënies ka nevojë t‟i drejtohet dhe t‟i arrijë palës tjetër, si p.sh. prokura ose

revokimi i prokurës; dhe veprime juridike të njëanshme tek të cilat vullneti i njërës palë nuk ka nevojë

t‟i drejtohet dhe të arrijë tek një person tjetër, si p.sh. testamenti, heqja dorë nga trashëgimia.

Dallimi midis këtyre dy llojeve të veprimeve juridike të njëanshme i parë në lidhje me pasojat juridike

që ato sjellin, ka të bëjë me faktin se, tek të parat pasojat vijnë në çastin kur vullneti i shfaqur i arrin

palës tjetër, ndërsa tek të dytat këto pasoja lindin menjëherë, pa qenë e nevojshme mbërritja e tyre tek

personi (pala) tjetër. Juliana Latifi, “E drejta Civile”, Pjesa e Përgjithshme, Grafon,Tiranë, 2005, fq.

211.

36

veprime juridike të shumanshme106

.

Kontratat, nga ana e tyre, si veprime juridike të dyanshme ndahen në:

a) kontrata të njëanshme

dhe

b) kontrata të dyanshme.107

1.6. Koncepte të përgjithshme.

Dhurimi - Dhurimi është transferimi i të drejtës së pronësisë së një sendi apo një

të drejte reale pa shpërblim të cilën përfituesi e pranon. Bëhet fjalë për një veprim

juridik me anë të së cilës titullari i së drejtës së pronësisë e transferon në mënyrë

vullnetare këtë titull së bashku me posedimin e sendit dikujt tjetër, pa kërkuar diçka si

kundërshpërblim. Me anë të dhurimit, dhuruesi shton pasurinë e përfituesit në mënyrë

të vullnetshme dhe i shtyrë nga shpirti i bujarisë.

Dhurues - Personi i cili kryen dhurimin, i cili duhet të jetë pronar i sendit ose i të

drejtës që dhurohet.

Përfitues – personi në favor të së cilit kryhet dhurimi.

Animus donandi ose elementi subjektivi kontratës së dhurimit - Shpirti i bujarisë

që karakterizon kontratën e dhurimit, e cila përbën dhe shkakun e kësaj kontrate. Në

bazë të animus donandi, dhuruesi e pakëson pasurinë e tij duke rritur pasurinë e

përfituesit.

Elementi objektiv i kontratës së dhurimit – konsiston në varfërimin e dhuruesit të

cilit i korrespondon njëkohësisht pasurimi i përfituesit.

Pranimi i dhurimit - Që një dhurim të jetë i plotë ose perfekt, është e rëndësishme

që përfituesi të pranojë dhurimin në mënyrë formale nëpërmjet një akti publik ose

shkrese noteriale. Pranimi është kusht për vlefshmërinë e kontratës së dhurimi dhe

mund të bëhet në të njëjtin akt me kontratën e dhurimit, ose në një akt tjetër të

mëvonshëm në kohë

105

Veprime juridike të dyanshme janë ato veprime për realizimin e të cilave është e nevojshme shfaqja e

vullneteve të kundërta të dy palëve, të cilat përputhen. Të tilla janë kontratat, ndër to edhe dhurimi.

Juliana Latifi, vep. e cit., fq. 211. 106

Veprimet juridike të shumëanshme janë ato veprime ku për realizimin e tyre është e domosdoshme

shfaqja e vullneteve të kundërtat të më shumë se dy palëve, të cilat përputhen. Vullnetet e këtyre

personave veprojnë në drejtime të ndryshme, por synojnë në ardhjen e pasojave të njëjta juridike. E tillë

është kontrata e shoqërisë së thjeshtë. Juliana Latifi, Po aty. 107

Kontratat e njëanshme janë ato kontrata tek të cilat njëra palë është mbajtëse e të drejtave, kurse pala

tjetër është mbajtëse e detyrimeve, si p.sh. kontrata e dhurimit. Tek këto kontrata njëra palë është vetëm

kreditore dhe pala tjetër vetëm debitore.

Kontratat e dyanshme janë ato kontrata tek të cilat të drejtat dhe detyrimet e palëve janë reciproke, pra

palët janë reciprokisht mbajtëse të të drejtave dhe detyrime, si p.sh. kontrata e shitjes, furnizimit, qirasë.

Pavarësisht nga dallimi i kontratave në të njëanshme dhe të dyanshme, kontrata, si veprim juridik, është

gjithmonë veprim juridik i dyanshëm. Mariana Tutulani-Semini, “E drejta e detyrimeve”, Pjesa e

Përgjithshme, Skanderbegbooks, Tiranë, 2008, fq. 95.

37

Dhurim i tërthortë (indirekt) – Në këto dhurime shpirti i bujarisë bëhet

nëpërmjet akteve të tjera që në mënyrë indirekte sjellin të njëjtën pasojë që sjell edhe

dhurimi tipik. Pra, në këto raste një subjekt pasuron një subjekt tjetër nëpërmjet

përdorimit tërthorazi të një veprimi që në vetvete nuk është dhurim.108

Të tilla janë

p.sh. rastet e pagesës së borxhit të dikujt tjetër, marrja përsipër e detyrimit, kontrata në

dobi të personit të tretë, etj.

Dhurim jo i zakonshëm – Dhurimi, tek i cili objekti i tij është një send ose një e

drejtë me vlerë relativisht të madhe ose dhurimi i cili realizon një interes të

rëndësishëm ekonomik, financiar apo të një lloji tjetër për përfituesin e dhurimit.

Dhurimi për shkak të martesës – Dhurim, tek i cili martesa është shkaku i

kryerjes së këtij akti bujarie dhe mund të bëhet në favor të çiftit ose në favor të

fëmijëve të lindur prej tyre. Kjo lloj kontrate quhet e lidhur dhe i sjell efektet e saj në

momentin e lidhjes së martesës, pa qenë nevoja e pranimit nga ana e përfituesit.

Dhurimi në favor të fëmijëve ende të palindur - Dhurimi i kryer në favor të

fëmijës të sapokonceptuar apo në favor të fëmijëve të një personi të caktuar të cilët në

kohën e dhurimit nuk kishin lindur ende. Fëmija i sapokonceptuar është i aftë dhe

mund të përfitojë sende dhe të drejta si rezultat i një kontrate dhurimi.

Dhurimi për shpërblim – Shkaku apo motivi i dhurimit është një shpërblim i cili

buron nga një marrëdhënie apo kontratë tjetër e cila rezulton e lidhur më përpara në

kohë midis palëve (dhuruesit dhe përfituesit) sesa kontrata e dhurimit, por që nuk ka të

bëjë fare me të.109

Bëhet fjalë për një akt bujarie i kryer për mirënjohje ose nga

konsiderata e meritave të përfituesit.

Dhurimi me kusht – Kontrata e dhurimit në të cilën është parashikuar një ngjarje

cila nuk është e sigurt nëse do të ndodh ose jo dhe nga vërtetimi i të cilit varet lindja

ose shuarja e të drejtave dhe detyrimeve. Kushti i vendosur tek kontrata e dhurimit ka

një rëndësi të veçantë për vetë faktin se nga realizimi i tij, varet efekti i kontratës sipas

parashikimeve të bëra nga palët.

Kushti i kthyeshmërinë e sendit - Është marrëveshja me anë të së cilës dhuruesi

vendos si kusht kthimin e sendit të dhuruar për shkak të vdekjes së pranuesit përpara

dhuruesit ose të vdekjes së trashëgimtarëve të përfituesit para dhuruesit. Kushti është i

vlefshëm vetën në qoftë se është vendosur në favor të dhuruesit dhe verifikimi i kushtit

rikthen objektin e dhurimit në pasurinë e dhuruesit, sepse ka efekt prapaveprues.

Dhurimi me barrë (modus) – Në këtë rast përfituesi i dhurimit duhet të

përmbushë barrën brenda vlerës së sendit të dhuruar. Mosrealizimi ose mospërmbushja

e barrës, ju jep të drejtën palëve për të kërkuar zgjidhjen e kontratës së dhurimit në të

gjitha ato raste kur palët e kanë parashikuar shprehimisht këtë mundësi në kontratë.110

Barra e paligjshme – Barra do të jetë e paligjshme në të gjitha ato raste kur ndaj

përfituesit rëndon një detyrim, kryerja e të cilit është e ndaluar nga ligji, p.sh. rasti kur

mbi përfituesin rëndon detyrimi që të vrasë një person ose të kryejë një vepër tjetër

108

Ardian Nuni, Ilir Mustafaj, Asim Vokshi, “E drejta e detyrimeve II”, Tiranë, 2008, fq. 34. 109

Mariana Tutulani – Semini, vep.e cit., fq. 34. 110

Piero Pajardi, “Dizionario Giuridico”, Pirola Editore, 1990, fq. 341.

38

penale. Barra e paligjshme konsiderohet e paqenë dhe nuk prek vlefshmërinë e

kontratës së dhurimit.

Lajthitja e shkakut - Është një nga arsyet për të cilat mund të kundërshtohet

kontrata e dhurimit. E rëndësishme është që shkaku të rrjedhë nga akti dhe duhet ta

ketë shtyrë dhuruesin të bëjë dhurimin. Shkaku që e bën një dhurim të pavlefshëm

duhet të rezultojë nga përmbajtja e aktit të dhurimit duke rezultuar në mënyrë të

shprehur dhe jo të nënkuptuar.111

Revokimi i dhurimit - Parashikohet revokimi vetëm si pasojë e mosmirënjohjes

që tregon përfituesi ndaj këtij veprimi dhe është një e drejtë që i takon vetëm dhuruesit

të sendit apo të drejtës, pasi kontrata është lidhur.

Dhurimet periodike - Dhuruesi detyrohet t‟i transferojë pranuesit të dhurimit në

mënyrë periodike të drejtat reale, mbi të njëjtin send ose mbi sende të ndryshme. Ky

dhurim shuhet me vdekjen e dhuruesit, përveç rasteve kur në kontratë është

parashikuar ndryshe.

Dhurimi i parevokueshëm - konsiderohen si dhurime të parevokueshme për

shkak mosmirënjohje tre lloj dhurimesh: dhurimi jo i zakonshëm, dhurimi i bërë për

shpërblim dhe dhurimi i bërë në rastin e një martese të ardhshme.

111

Ardian Nuni, Ilir Mustafaj, Asim Vokshi, “E drejta e detyrimeve II”, Tiranë, 2008, fq. 45.

39

KAPITULLI 2

ELEMENTËT PËRBËRËS TË KONTRATËS SË DHURIMIT

2.1. Veçoritë e Kontratës së dhurimit.

Kontrata e dhurimit është një marrëdhënie juridike civile e cila rregullohet nga

Kodi ynë Civil. Marrëdhëniet juridike civile112

dallohen nga marrëdhëniet e tjera

juridike për karakterin pasuror të tyre. Këto marrëdhënie paraqiten jo vetëm si

marrëdhënie me karakter pasuror, por në disa raste, edhe si marrëdhënie vetjake

jopasurore, ku subjektet e tyre, personat fizikë apo juridikë, paraqiten si mbartës të së

drejtave subjektive dhe të detyrimit, të rregulluara nga normat e së drejtës civile.

Marrëdhëniet juridike civile janë ato marrëdhënie shoqërore që rregullohen nga

normat e së drejtës civile, të cilat përcaktojnë kufijtë e sjelljes së pjesëmarrësve në

këto marrëdhënie, të drejtat dhe detyrimet e tyre. Këto marrëdhënie nuk i krijon ligji,

ato krijohen vetëm atëherë kur vërtetohen rrethanat e parashikuara nga ligji, por që

janë të pavarura prej tij dhe që quhen fakte juridike.

Pra, normat e së drejtës civile parashikojnë rrethanat që sjellin lindjen e

marrëdhënieve juridike civile, parashikojnë se në cilat kushte marrëdhëniet juridike

mund të krijohen, ndryshohen apo shuhen.

Marrëdhënia juridike civile përbëhet nga tre elementë të domosdoshëm dhe

thelbësorë për ekzistencën e saj:

- subjektet midis të cilave krijohet marrëdhënia juridike civile;

- objekti i marrëdhënies juridike civile;

- përmbajtja e kësaj marrëdhënieje, e cila përbëhet prej të drejtave dhe

detyrimeve të palëve që rrjedhin nga marrëdhënia juridike konkrete.

Kontrata e dhurimit mund të cilësohet si marrëdhënie juridike detyrimi në

kuptimin e gjerë të fjalës, e cila nuk është gjë tjetër veçse “Marrëdhënia juridike me

anë të së cilës një person (debitori) detyrohet të japë diçka ose të kryejë apo të mos

kryejë një veprim të caktuar në dobi të një personi tjetër (kreditori), dhe ku personi

tjetër ka të drejtën të kërkojë t’i jepet diçka ose të kryhet apo të mos kryhet

veprimi.”113

Në qoftë se do të bazohemi tek përkufizimi i dhënë nga Kodi Civil, mund të themi

se: Dhurimi është një kontratë me anë të së cilës njëra palë i kalon në pronësi pa

shpërblim palës tjetër një send të caktuar ose një të drejtë reale, të cilat ajo i

pranon.114

Dhurimi, për vetë faktin që parashikohet shprehimisht nga Kodi Civil, është një

kontratë tipike;115

është një veprim i vullnetshëm, me anë të së cilit dhuruesi duke u

112

Marrëdhënia juridike është ajo marrëdhënie shoqërore që lind midis njerëzve, personave fizikë ose

personave juridikë lidhur me të drejta dhe detyrime me karakter pasuror dhe personal jopasuror, që

rregullohen nga normat e së drejtës civile. Valentina Kondili, “E drejta civile 1”, Pjesa e Përgjithshme,

GEER, 2008, fq. 88. 113

Neni 419, “Kuptimi i detyrimit”, Kodi Civil. 114

Neni 761, paragrafi i parë, Kodi Civil. 115

Kontratat tipike janë ato kontrata që janë rregulluar shprehimisht nga legjislacioni civil në mënyrë të

veçantë dhe të posaçme. Ardian Nuni, Ilir Mustafaj, Asim Vokshi, “E drejta e detyrimeve II”, Tiranë,

2008, fq. 60.

40

nisur nga shpirti i mirësisë dhe bujarisë, zhvishet nga pronësia e një sendi ose e një të

drejte reale në favor të përfituesit, pa kërkuar asgjë si kundërshpërblim. Me anë të këtij

veprimi, dhuruesi synon të shtojë pasurinë e përfituesit dhe të pakësojë pasurinë e

tij, me anë të një veprimi të vullnetshëm dhe si rregull të parevokueshëm.

Parevokueshmëria e kontratës së dhurimit ka lidhje pikërisht me faktin se tek kjo

kontratë dhuruesi heq dorë nga pronësia e një sendi apo të drejte reale në mënyrë

përfundimtare, duke mos pasur si qëllim ta marrë atë përsëri, me përjashtim të rasteve

në të cilat parashikohet revokimi i kontratës së dhurimit.

Pra, që të kemi dhurim duhet që të konkurrojnë dy elementë :

elementi subjektiv – vullneti për të pasuruar përfituesin apo shpirti i

bujarisë, i njohur si animus donandi; dhe

elementi objektiv- varfërimi i dhuruesit që i korrespondon njëkohësisht

pasurimi i përfituesit.

Pikërisht prania e këtyre dy elementëve e bën të dallohet nga veprimet e tjera

juridike pa shpërblim.

Elementi subjektiv përbëhet nga “shpirti i mirësisë dhe bujarisë”, ose siç

quhet ndryshe “animus donandi”, i cili shpreh mbi të gjitha mungesën e detyrimit

juridik apo dhe vetëm moral. Bujaria nuk është vetëm shpirt humanizmi apo dashurie.

Edhe në rast se bëhet fjalë për një kontratë dhurimi pa shpërblim, bujaria është

gjithashtu e pranishme edhe pse dhuruesi e kryen veprimin juridik duke u nisur nga

njohja apo konsiderata për meritat e përfituesit apo dëshira për të shfaqur mirënjohje

me dhënien e një shpërblimi special. Në qoftë se mungon animus donandi, veprimi

nuk mund të klasifikohet si dhurim, por kërkohet edhe një motiv i cili përbën impulsin

personal dhe konkret të dhuruesit.116

Një përjashtim nga ky rregull është rasti i kontratës së dhurimit të lidhur për

shpërblim, tek e cila qëllimi i dhuruesit nuk është plotësisht i vullnetshëm, duke qenë

se e kryen dhurimin në shenjë mirënjohjeje ose duke konsideruar meritat e përfituesit.

Është e vërtetë që arsyet që e shtyjnë dhuruesin janë nga më të ndryshmet dhe që

qëllimi i pastër për të pasuruar palën tjetër më tepër si rregull, duhet të shihet si

përjashtim. Ajo që është e rëndësishme dhe që duhet të jetë gjithmonë prezent, në

momentin në të cilin kryhet një akt i vullnetshëm dhurimi, është mungesa e forcës apo

shtrëngimit për të kryer këtë dhurim.

Qëllimi konstant i dhuruesit për t‟i kaluar një pasuri përfituesit, pa shpërblim,

duhet të përkrahet dhe të ndahet edhe nga përfituesi, duke u paraqitur në këtë mënyrë

si qëllimi i përbashkët i të dyja palëve.

Por që të kemi të bëjmë me një dhurim nuk është e mjaftueshme vetëm elementi

subjektiv animus donandi, por duhet që ky veprim të karakterizohet dhe nga elementi

objektiv. Sipas elementit objektiv, dhurimi duhet të çojë në shtimin e pasurisë së

përfituesit dhe në pakësimin e pasurisë së dhuruesit, dhe këtë gjë dhuruesi ta bëjë

vullnetarisht, pa qenë i detyruar.117

116

Biondo Biondi, “La donazione, Trattato di diritto civile italiano”, Trattatto Vassalli, Torino, 1961, fq.

592. 117

Jurisprudenca italiane, me vendimin nr. 2001, datë 11.03.1996, të Gjykatës së Kasacionit, ka arritur

në përfundimin se: “Mungesa e shpërblimit është e mjaftueshme për të dalluar veprimet juridike me

shpërblim nga veprimet juridike pa shpërblim, por kjo nuk është e mjaftueshme për të identifikuar

dhurimin, për ekzistencën e të cilit është e nevojshme jo vetëm shtimi i pasurisë së përfituesit, elementi

41

Në të njëjtin përfundim ka arritur edhe Gjykata italiane e Kasacionit,118

sipas së

cilës: ”Për ekzistencën e kontratës së dhurimit nuk mjafton vetëm elementi subjektiv

ose shpirti i bujarisë, e cila konsiston në ndërgjegjësimin në momentin e kalimit të një

të mire pasurore, pa qenë i detyruar apo i sforcuar, por kërkohet në të njëjtën kohë

edhe elementi objektiv, i cili përbëhet nga shtimi i pasurisë së përfituesit dhe

varfërimin ose pakësimin e pasurisë nga ana e dhuruesit”.

Pra, ashtu sikurse e përmendëm edhe më sipër, dhurimi karakterizohet nga

shtimi i pasurisë së përfituesit, kundrejt të cilit, pasuria e dhuruesit pakësohet në

mënyrë vullnetare me të njëjtën vlerë.119

Duke analizuar kontratën e dhurimit, vemi re se legjislatori e trajton dhe e

konsideron dhurimin si një veprim juridik të dyanshëm.120

Zakonisht, ashtu sikurse është konfirmuar nga pjesa më e madhe e doktrinës,

kontrata karakterizohet nga fakti që secila prej palëve është mbartëse e interesave të

kundërta. Qendra e interesit, ndryshe nga sa ndodh në kontratat në përgjithësi, tek

dhurimi nuk individualizohet në praninë, ekzistencën e dy vullneteve të kundërta por,

duket sikur vullneti i dhuruesit justifikon dhënien dhe kryerjen e aktit. Pra, tek kontrata

e dhurimit, mungon prania e dy vullneteve të kundërta që karakterizon zakonisht

kontratat. 121

Në veçanti, mund të pohohet se konflikti i interesit është ai që e dallon dhe e veçon

kontratën e dhurimit nga figurat e tjera kontraktore, si p.sh. marrëveshja në kuptimin e

ngushtë. Mungesa e konfliktit tipik të interesit, që ndeshet pikërisht në perfeksionimin

e kontratës, dëshmon më së miri mbizotërimin e vullnetit të dhuruesit, i cili shfaqet në

këtë mënyrë si vullneti i vetëm që ka rëndësi realisht në shtimin pasuror.122

Në bazë të

kësaj teorie, vullneti i dhuruesit në kontratën e dhurimit është konform dhe paralel me

vullnetin e përfituesit.

Dhurimi i bërë nga dhuruesi në favor të përfituesit ka karakter ekonomik, pasi çon

në shtimin e pasurisë së këtij të fundit. Ky “shtim” i pasurisë nuk është një situatë që

duhet të zgjatet domosdoshmërish në kohë, pasi është e mjaftueshme të realizohet në

momentin e kryerjes së dhurimit.123

Megjithatë mund të ekzistojnë edhe raste të tjera

ku dhurimi mund të ekzistojë edhe pa u shoqëruar me shtimin e pasurisë së përfituesit,

siç është rasti i dhurimit me barrë ku parashikohet se përfituesi duhet të përmbushë

barrën brenda vleftës së sendit të dhuruar. Në qoftë se vlefta e barrës që duhet të

realizohet është më e madhe se vlefta e sendit të dhuruar, do të lindin dyshime përsa i

përket kualifikimit të kontratës, nëse bëhet fjalë për një kontratë të njëanshme apo të

dyanshme.

subjektiv i cili konsiston në shpirtin e liberalitetit dhe vetëdijen e plotë në momentin e kryerjes së tij, pa

qenë të detyruar; por kërkohet edhe ekzistenca e elementit objektiv i cili konsiston në varfërimin e atij i

cili ka hequr dorë nga e drejta e tij.” 118

Vendimi nr. 6994, datë 26.05.2000, Gjykata italiane e Kasacionit: “Nuk mund të quhet dhurim,

trasferimi i pronësisë së një sendi të paluajtshëm në favor të fëmijëve, i kryer si rezulat i ekzekutimit të

vendimit të dhënë në aktin e ndarjes, duke qenë se në këtë rast mungon shpirti i liberalitetit.” 119

Andrea Torrente, “Le donazioni, Trattato di diritto civile italiano”, Milano, 1956, fq. 34. 120

Ardian Nuni, “E drejta Civile”, Pjesa e Përgjithshme, Tiranë, 2011, fq. 326. 121

Deklarimi i vullnetit të lirë është një nga elementët bazë të veprimit juridik, i cili ka ekzistuar dhe

është rregulluar edhe nga e drejta zakonore. Veprimi juridik është mjeti më me shumë peshë me anën e

të cilit realizohet në të drejtën private autonomia e subjekteve. Ardian Nuni, vep. e cit., fq. 282. 122


580. 123

Antonino Cataudella, “Nozione e struttura del contratto di donazione”, Giapicchelli Editore, 2006,

fq. 3.

42

Nga ana tjetër, duhet theksuar se kontrata e dhurimit ka si elementë përbërës palët

kontraktore, vullnetet konkurrente të së cilëve çojnë në lidhjen e kontratës dhe lindjen

e marrëdhënies juridike.

Marrëdhënia që lind si rezultat i kontratës së dhurimit, si çdo marrëdhënie

tjetër juridike, ka dy palë, dhuruesin në pozitat e debitorit të kësaj marrëdhënie,

dhe përfituesin e detyrimit, në cilësinë e kreditorit. Si rezultat i lidhjes së kontratës

dhe bazuar në efektet që ajo sjell për palët, elementi pasuror kalon përfundimisht nga

pasuri e dhuruesit në atë të përfituesit të dhurimit. Detyrimit të dhuruesit për kalimin e

pronësisë së sendit i korrespondon e drejta e përfituesit të dhurimit për të fituar

pronësinë mbi këtë send.

Vetëm në bazë të vullnetit të tyre të lirë, palët mund të disponojnë mbi një send ose

rreth një të drejte reale të caktuar.124

Në bazë të parimit të “autonomisë së vullnetit”,125

këto palë kanë të drejtë të vendosin nëse do të kryejnë një veprim juridik apo jo, të

zgjedhin personin me të cilin duan të lidhin kontratën, të përcaktojnë lirisht

përmbajtjen, kushtet dhe formën e kontratës si dhe ta ndryshojnë ose shuajnë kontratën

edhe pasi e kanë lidhur atë, gjithmonë në bazë të lirisë kontraktore të njohur nga ligji.

Në realitet, kontrata e dhurimit perfeksionohet me dhënien e pëlqimit nga ana

e përfituesit të dhurimit, i cili, jo vetëm është i rëndësishëm sipas parashikimeve të

Kodit Civil, por, me anë të këtij pëlqimi manifestohet në të njëjtën kohë edhe vullneti i

palës tjetër. Me fjalë të tjera, shfaqja e vullnetit nga përfituesi është gjithmonë i

rëndësishëm përsa kohë pasuria e tij pëson një ndryshim, edhe pse në rastin e dhurimit

ndryshimi i pasurisë është në mënyrë pozitive, duke sjellë shtimin e saj. Shfaqja e

vullnetit nga ana e përfituesit të dhurimit nuk ndryshon nga dhënia e pëlqimit e cila

kërkohet në çfarëdolloj kontrate.

Sipas një teorie,126

kontrata e dhurimit mund të bëjë pjesë tek ai grup kontratash të

cilat kanë detyrimeve vetëm për njërën palë, për propozuesin. Duke u mbështetur edhe

tek parashikimi i Kodit Civil, propozimi për të lidhur një kontratë, nga e cila burojnë

detyrime vetëm për propozuesin, është e parevokueshme në momentin në të cilin

mbërrin tek personi të cilit i drejtohet ky propozim; duke parashikuar në të njëjtën

kohë një afat të shkurtër për refuzimin e propozimit nga ana e palës tjetër, afat ky i cili

varet nga natyra e marrëveshjes ose nga zakonet tregtare.127

Në mungesë të një

refuzimi të tillë nga ana e pritësit kontrata e dhurimit do të quhet e lidhur.

124

Sipas të drejtës zvicerane, deklarimi i vullnetit është akti me të cilin një person dëshmon qëllimin e

tij për t‟i dhënë forcë ligjore veprimit të kryer ose deklarata e kryer me qëllim që të prodhojë një efekt

juridik që korrespondon me vullnetin e shprehur. Kojo Yelpaala, Mauro Rubino- Sammartano, Dennis

Campbell, “Drafting and enforcing contracts in civil and common law jurisdictions”, Kluwer law and

Taxation publishers, 1986, fq. 15. 125

Që në shekullin e XIX ka lindur për herë të parë e ashtuquajtura teori e autonomisë së vullnetit sipas

së cilës vullneti është kusht thelbësor i ekzistencës së një kontrate. Kjo teori e trajton pikëpamjen e

mësipërme në tre drejtime: 1. drejtimi filozofik që mbështet pikëpamjet e Rusoit, sipas të cilit njeriu

është një qenie e lirë nga natyra dhe si i tillë duhet të jetë i lirë të lidhë çdo marrëdhënie juridike; 2.

drejtimi moral, sipas të cilit çdo kontratë duhet të plotësojë kushtin “ aty ku ka kontratë ka drejtësi”. Në

këtë kuptim të dyja palët duhet të hyjnë në marrëdhënie me njëri-tjetrin që të plotësojnë diçka në favor

të tyre; 3. drejtimi ekonomik, sipas të cilit autonomia e vullnetit duhet të përputhet me realizimin e

interesave ekonomike, shtimin e prodhimit, uljen e kostos, etj. Shfaqja e vullnetit kontraktor është

plotësisht e lirë kur realizohen këto drejtime në të njëjtën kohë. Kur palët nuk kanë qenë të lira në

shfaqjen e vullnetit të tyre për të lidhur një kontratë, atëherë ajo është e pavlefshme. Mariana Semini -

Tutulani, “E Drejta e Detyrimeve”, Pjesa e Posaçme, Skanderbegbooks, Tiranë, 2008, fq. 41. 126

Guido Capozzi, “Successioni e Donazioni”, Giuffre Editore, Milano, 2003, fq. 789. 127

Neni 664, Kodi Civil.

43

Megjithatë, pavarësisht kësaj teorie, tashmë, konsiderohen të hedhura poshtë

dyshimet në lidhje me faktin në qoftë se në kontratën e dhurimit vullneti i dhuruesit ka

rëndësi parësore në krahasim me vullnetin e përfituesit.

Dhurimi është një veprim juridik i dyanshëm; një kontratë e njëanshme128

ku

detyrimet rëndojnë vetëm mbi dhuruesin. Themi kështu, sepse dhuruesi detyrohet t‟i

kalojë të drejtën e pronësisë përfituesit, të një sendi të caktuar ose të një të drejte reale.

Nuk përbën dhurim bujaria e cila kryhet në rastin e shërbimeve të kryera ose në

përputhje me zakonet e mira. Përjashtohet, gjithashtu, edhe rasti i sponsorizimit, i cili

edhe pse paraqet disa elementë të përbashkët me kontratën e dhurimit ndryshon prej

tij.

Kontrata e dhurimit është një kontratë pa shpërblim,129

duke qenë se me lidhjen

e kësaj kontrate pakësohet pasuria e njërës palë (dhuruesit) në favor të përfituesit i cili

nuk është i detyruar të japë ndonjë kundërvleftë të caktuar për atë çka merr nga

kontrata e dhurimit.

Mungesa e kundërshpërblimit dhe njëanshmëria e kontratës së dhurimit çon në

domosdoshmërinë e sqarimit të shkakut social të kësaj kontrate. Në ndryshim nga të

gjitha kontratat e tjera tipike, shkaku social i kontratës së dhurimit nuk qëndron në

qarkullimin e të mirave materiale, sende apo para, por në ndjenjën e bashkëpunimit,

ndihmës reciproke dhe dashamirësisë ndërmjet palëve kontraktore. Është pikërisht

mbrojtja e këtyre ndjenjave me origjinë morale që shtyn Kodin ta konsiderojë

kontratën e dhurimit si “kontratë” dhe madje kontratë tipike.

Kjo karakteristikë e kontratës së dhurimit evidentohet indirekt në nenin 771, në të

cilin parashikohet se kontrata e dhurimit zgjidhet nëse pranuesi i dhurimit ka shkelur

dashamirësinë e dhuruesit duke kryer ndaj tij ose personave të afërt të tij

veprime/mosveprime ligjërisht dhe moralisht të dënueshme, si vrasje apo

mospërmbushje të detyrimit për ushqim.130

Gjithashtu është një kontratë kryesore131

, pasi ekziston e pavarur nga ndonjë

kontratë tjetër dhe në të njëjtën kohë është edhe kontratë formale132

. Megjithatë,

përsa i përket formës, do ishim më të saktë nëse do të saktësonim që kontrata e

dhurimit është formale, në varësi të objektit të kësaj kontrate.

Në rastet në të cilat kontrata e dhurimit ka për objekt sendet e luajtshme dhe nëse

ky send i është dorëzuar përfituesit, kontrata e dhurimit nuk është formale dhe krijon

efekte juridike pavarësisht formës me të cilën është lidhur. Ndërsa, në qoftë se objekt i

kontratës janë sendet e paluajtshme, ose sendet e luajtshme për të cilat kërkohet

regjistrimi, kontrata e dhurimit është formale dhe në këtë rast forma kërkohet për efekt

vlefshmërie.

128

Prof. Dr. Mariana Semini quan kontrata të njëanshme ato kontrata në të cilën vetëm njëra palë është e

detyruar të kryejë një veprim apo të dorëzojë një send në dobi të palës tjetër dhe kjo e fundit fiton në

bazë të kontratës të drejtën e kërkimit kundrejt palës së parë, duke mos u detyruar nga ana e vet kundrejt

saj. Përkufizimi i kontratave të njëanshme jepet në Kodin Civil në nenin 661 të tij. 129

Kontrata pa shpërblim është ajo kontratë në bazë të së cilës njëra nga palët i jep dobi pasurore palës

tjetër pa pasur ajo vetë asnjë përfitim nga kontrata. Mariana Tutulani– Semini, vep. e cit., fq. 99. 130

Olti Skrame, “Komentari i Kodit Civil të Republikës së Shqipërisë”, vëllimi i 2, Onufri, 2011, fq.

327. 131

Kontrata kryesore quhen ato kontrata të cilat ekzistojnë të pavarura nga ndonjë detyrim tjetër.

Mariana Tutulani - Semini, Po aty, fq. 100. 132

Kontratat formale janë ato kontrata për të cilat ligji kërkon që shfaqja e vullnetit të palëve të bëhet në

një formë të caktuar. Mariana Tutulani - Semini, Po aty, fq. 102.

44

Kontrata e dhurimit është kontratë reale,133

e cila quhet e lidhur dhe i sjell efektet

e saj në momentin në të cilin dorëzohet sendi. Karakteri real i kontratës së dhurimit

lidhet me faktin se perfeksionimi i saj kërkon domosdoshmërish dorëzimin e sendit

nga njëra palë tek tjetra dhe forma e kontratës nuk mund të ndryshohet me

marrëveshje të palëve, duke e shndërruar atë në kontratë konsensuale.134

Nuk duhet të harrojmë se neni 663 i Kodit Civil parashikon si një ndër konditat e

nevojshme për vlefshmërinë e kontratës edhe formën, në rastet në të cilat kjo kërkohej

në mënyrë të shprehur; në rastet në të cilat nuk kërkohet në mënyrë të shprehur forma

e kontratës, kjo formë është e lirë dhe veprimi juridik mund të kryhet në çfarëdolloj

forme.

Për analogji, në qoftë se i referohemi kontratave reale dhe konsensuale, në

legjislacionin tonë mungon një rregull i përgjithshëm, sipas të cilit tek kontrata e

dhurimit dhe tek kontratat e tjera reale duhet domosdoshmërish dorëzimi i sendit për të

sjellë pasoja juridike dhe për tu konsideruar një kontratë e vlefshme. Kjo nënkupton

se, me përjashtim të disa rasteve të veçanta, për të cilat është e parashikuar

shprehimisht dorëzimi i sendit, në rastet e tjera palët mund të zbatojnë formën e

kontratave konsensuale, pra ju jepet mundësia palëve që të lidhin kontratën edhe

vetëm me pëlqimin e tyre.135

Megjithatë, pavarësisht këtij përcaktimi të bërë nga Kodi ynë Civil, në varësi të

objektit ndryshon edhe karakteri real136

apo konsensual i kësaj kontrate, të cilin do e

trajtojmë në paragrafët e mëposhtëm.

Nëse i referohemi parashikimeve të Kodit Civil, mund të themi se ky Kod e

rregullon kontratën e dhurimit si kontratë reale, çka do të thotë që kontrata e dhurimit

quhet e lidhur në çastin e dorëzimit të sendit, pra në momentin që dhuruesi i dorëzon

pranuesit sendin objekt të kontratës së dhurimit.

Pikërisht në momentin në të cilin dorëzohet sendi, vijnë të drejtat dhe detyrimet

për palët kontraktuese, konkretisht për dhuruesin dhe pranuesin e dhurimit, pavarësisht

nëse vullnetet e palëve për lidhjen e kontratës janë takuar në një moment më të

hershëm në kohë. Mirëpo nga leximi i kombinuar i të gjitha dispozitave të Kodit Civil

që rregullojnë kontratën e dhurimit, vërehen dispozita të cilat nuk janë në mbështetje

të rregullimit të kontratës së dhurimit si kontratë reale, madje që vijnë në kundërshtim

me të.

Nëse krahasojmë nenin 764 paragrafi i katërt të Kodit Civil, i cili parashikon se

“kontrata quhet e lidhur nga çasti i dorëzimit të sendit”, me nenin 766 të Kodit civil, i

cili parashikon se “dhuruesi për mospërmbushjen ose vonesën në dhurim, është

133

Kontratat reale janë ato kontrata për vlefshmërinë e të cilave ligji kërkon jo vetëm marrëveshjen e

palëve, jo vetëm shfaqjen e vullnetit nga ana e tyre, por edhe dorëzimin e sendit objekt i kontratës. Këto

kontrata, pavarësisht se mund të hartohen, të nënshkruhen dhe palët të bien dakord për lidhjen e tyre,

nuk hyjnë në fuqi dhe nuk sjellin pasoja juridike për to derisa nuk është dorëzuar sendi objekt kontrate.

Mariana Tutulani - Semini, “E drejta e detyrimeve”, Pjesa e Posaçme, Skanderbegbooks, Tiranë, 2006,

fq. 106-107. 134

Legjislacioni italian e përshkruan dhurimin si një kontratë konsensuale, e cila perfeksionohet vetëm

me shfaqjen e vullnetit të të dy palëve, pa qenë e domosdoshme dorëzimi i sendit, me përjashtim të

kontratës së dhurimit të sendeve me vlerë të vogël, e cila mund të kryhet edhe pa akt publik por kërkon

dorëzimin e sendit. Guido Capozzi, “Successioni e Donazioni”, Giuffre Editore, Milano, 2003, fq. 1527. 135

Ugo Natoli, “I contratti reali”, Appunti delle lezioni, Giuffre Editore, Milano, 1975, fq. 30. 136

Vendimi nr. 253 , datë 21. 06. 2001, Kolegji Civil i Gjykatë së Lartë.

45

përgjegjës vetëm për qëndrimet e kryera me dashje ose me pakujdesi të rëndë”,

vërejmë një mospërputhje ndërmjet tyre. Nëse interpretojmë paragrafin e katërt të

nenit 764, shikojmë që kontrata e dhurimit nuk lidhet në momentin e përputhjes së

vullneteve të palëve, por konsiderohet e lidhur në çastin e dorëzimit të sendit.

Nga ana tjetër nga leximi i kujdesshëm i nenit 766, del se dorëzimi i sendit është

një nga detyrimet kontraktore të dhuruesit, detyrim i cili mund të përmbushet nga

dhuruesi edhe pas lidhjes së kontratës. Konkretisht, kjo dispozitë parashikon

përgjegjësinë e dhuruesit për të shpërblyer dëmin e shkaktuar nëse ai nuk e përmbush

detyrimin ose dorëzon sendet objekt kontrate me vonesë, vetëm në rast se këto

veprime janë kryer me dashje ose me pakujdesi të rëndë.

Të lind pyetja nëse kontrata e dhurimit është kontratë reale ku dorëzimi i

sendit nga dhuruesi tek pranuesi kushtëzon lidhjen e kontratës, apo është

kontratë konsensuale dhe dorëzimi i sendit është vetëm një nga detyrimet

kontraktore të dhuruesit?

Dorëzimi i sendit në një kontratë mund të prezantohet:

a) si një element thelbësor i përmbajtjes së kontratës, i cili shërben për

perfeksionimin e kontratës;

b) si një moment ekzekutiv i kontratës, ose përmbushje e detyrimeve.

Megjithatë, pavarësisht këtyre dy teorive, kemi të bëjmë me kontratë reale vetëm

në rastin e parë, ku dorëzimi i sendit është i domosdoshëm për lindjen e pasojave

juridike. Vetëm në rastin e kontratave konsensuale, dorëzimi i sendit konsiderohet si

përmbushje e detyrimeve kontraktore.

Nëse do të gjendeshim përpara një situate hipotetike ku palët kanë rënë dakord

ndërmjet tyre për dhurimin e një sendi të caktuar dhe dhuruesi nuk i dorëzon sendin

pranuesit brenda afatit kohor të përcaktuar nga palët dhe, në vijim të kësaj, pranuesi i

kërkon në rrugë gjyqësore dhuruesit përmbushjen e detyrimit dhe shpërblimin e dëmit

duke u bazuar në nenin 766, ndërsa nga ana tjetër dhuruesi prapëson këto pretendime

duke u bazuar në argumentin se në bazë të nenit 764 paragrafi i katërt kontrata e

dhurimit nuk është lidhur akoma dhe për rrjedhim ai nuk mban përgjegjësi për vonesë

në dorëzimin e sendit, cila nga palët do të kishte të drejtë?

Nëse do të bënim një paralelizëm me legjislacionin italian, nga i cili janë

frymëzuar shumë institute të së drejtës private shqiptare përfshirë këtu dhe kontratën e

dhurimit, do të shikojmë që Kodi Civil italian e rregullon kontratën e dhurimit si

kontratë konsensuale dhe jo kontratë reale. Pra, sipas legjislacionit italian kontrata e

dhurimit konsiderohet e lidhur në momentin që përputhen vullnetet e palëve, ndërsa

dorëzimi i sendit është një detyrim kontraktor që lind për dhuruesit pas përfundimit të

kontratës.

Në paragrafin e dytë të nenit 764 të Kodit Civil, parashikohen dy mënyra të

shprehjes së pëlqimit për lidhjen e kontratës së dhurimit. Pranimi i dhurimit, thotë

teksti i kësaj dispozite mund të bëhet në të njëjtin akt në të cilin është shfaqur vullneti i

dhuruesit ose pranimi mund të shprehet me një akt të mëvonshëm. Në eventualitetin

kur vullneti i dhuruesit për pranimin e dhurimit shprehet me një akt të mëvonshëm,

Kodi Civil parashikon që dhurimi quhet i përfunduar nga momenti që akti i pranimit i

është njoftuar dhuruesit.

46

Nga interpretimi që mund t‟i bëhet kësaj dispozite, arrijmë në përfundimin që në

këtë rast momenti i lidhjes së kontratës së dhurimit është momenti i përputhjes së

vullneteve të palëve, i cili është momenti kur pranimi i është njoftuar dhuruesit. Në

vazhdimësi të këtij arsyetimi, del që kontrata e dhurimit në rastin kur pranimi

shprehet në një akt të mëvonshëm nga ai ku shprehet vullneti i dhuruesit, është

një kontratë konsensuale.

Nëse do të pranojmë këtë atëherë duhet të themi që paragrafi i dytë i nenit 764 bie

në kundërshtim me paragrafin e katërt të po kësaj dispozite, e cila e njeh kontratën e

dhurimit si kontratë reale.

Një çështje tjetër e diskutueshme po në lidhje me natyrën juridike të kontratës së

dhurimit si kontratë reale, ka të bëjë me kontratat e dhurimit të cilat kanë për objekt

kalimin pa shpërblim të pronësisë së të drejtave reale mbi sendet (neni 761 i Kodit

Civil). Në këtë rast është e kuptueshme që nuk mund të flasim për një kontratë dhurimi

me karakter real, sepse do të ishte e pakuptimtë të flisnim për dorëzim në rastin kur

objekti material i kontratës së dhurimit janë të drejtat reale mbi sendet. Është mese e

kuptueshme që kontrata e dhurimit me objekt kalimin pa shpërblim të pronësisë

mbi të drejtat reale mbi sendet është një kontratë konsensuale, pra çasti i lidhjes së

kontratës është momenti kur përputhen vullnetet e palëve, dhuruesit dhe pranuesit.

Të njëjtin qëndrim kanë mbajtur dhe Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë në

Vendimin Unifikues. Në vendim përfshihen në grupin e të drejtave reale, të cilat mund

të tjetërsohen nëpërmjet kontratës së dhurimit, edhe e drejta e parablerjes dhe ajo e

kompensimit.137

Kolegjet e Bashkuara kanë arritur në përfundimin se: “Edhe kontrata

e dhurimit të së drejtës së parablerjes të ish-pronarit (trashëgimtarëve të tij) dhe ajo e

dhurimit të së drejtës së kompensimit për sendet që nuk mund të kthehen, në kushtet e

ligjit “Për Kthimin e Kompensimin e Pronave ish-pronarëve”, konsiderohet kontratë

konsensuale, d.m.th. që ajo të konsiderohet e lidhur, mjafton që dhuruesi të ketë

shprehur, në formën e kërkuar nga ligji, vullnetin e tij për të bërë dhurimin dhe

pranuesi i dhurimit, po në këtë formë, të ketë shprehur vullnetin për pranimin e

dhurimit.”

Për sa i përket këtyre dy të drejtave të cilat kalojnë me anë te dhurimit ato nuk bien

në kundërshtim me Kodin Civil, i cili në nenin 762 parashikon se “Dhurimi mund të

përbëjë vetëm pasuri të tashme të dhuruesit”. Në këtë rast nuk kemi të bëjmë me

pasuri të ardhshme të dhuruesit por kemi të bëjmë më një pasuri të tashme të tij, pasi

kjo pasuri ka ekzistuar që në kohën e çeljes së trashëgimisë dhe është bërë efektive që

me hyrjen në fuqi të ligjit nr. 7968, datë 15.04.1993, në bazë të të cilit është marrë

vendimi i Komisionit të pronave. Ky objekt nuk është i përcaktuar sipas volumit të tij

por është i përcaktuar në kohë.

Gjithashtu, përsa i përket çështjes së ngritur, na vjen në ndihmë edhe neni 162 i

Kodit Civil ku thuhet se “e drejta e pronësisë dhe të drejta të tjera mbi sendet janë të

137

Vendimi unifikues nr. 23, datë 01.04.2002, të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë. Në bazë

të këtij vendimi: “E drejta e parablerjes e ish-pronarit (trashëgimtarëve të tij) e njohur në nenin 21 të

Ligjit “Për kthimin dhe kompensimin e Pronave ish-pronareve”, konsiderohet e drejtë reale dhe, si e

tillë, ajo mund të disponohet me anë të kontratës së dhurimit. E drejtë reale konsiderohet edhe e drejta e

kompensimit për pronat që njihet se i përkisnin ish-pronarit, por që nuk mund të kthehen, sipas

përcaktimeve të ligjit për kthimit e kompensimin e pronave të ish-pronarëve. Edhe e drejta e

kompensimit të ish-pronarit (trashëgimtarëve të tij) mund të disponohet lirisht me anë dhurimi. E drejta

e parablerjes dhe e drejta e kompensimit e ish-pronarit (trashëgimtarëve të tij) përfshihen në konceptin e

pasurisë së një personi... Është e vërtetë që objekti i kontratës d.m.th. të drejtat e transferuara tek i

padituri, nuk janë të përcaktuara përsa i përket volumit të tyre, por, gjithsesi, ky objekt është i

përcaktueshëm në kohë.”

47

transferueshme tek të tretët përveç rasteve kur kemi të bëjmë me një ndalim ligjor ose

kur konkludohet se të drejtat kanë karakter ngushtësisht personal.

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë arritën gjithashtu në konkluzionin se:

“Edhe pse kontrata e dhurimit është konsideruar si kontratë reale, në rast se objekt i saj

nuk janë sendet, por të drejtat reale mbi sendet, siç janë pjesët ideale (kuotat) në

bashkëpronësi apo të drejta të tjera reale mbi sendet e të tjerëve, atëherë kontrata e

dhurimit merr karakter konsensual.

Si përfundim, edhe kontrata e dhurimit të së drejtës së parablerjes të ish-pronarit

dhe ajo e dhurimit të së drejtës së kompensimit për sendet që nuk mund të kthehen,

konsiderohet kontratë konsensuale.

Pra, mund të themi se në rast se objekt i kontratës së dhurimit janë të drejtat

reale, kontrata e dhurimit do të jetë një kontratë konsensuale dhe do të

konsiderohet e lidhur në momentin e shprehjes së vullnetit nga palët sipas formës

së kërkuar nga ligji, pa qenë nevoja e dorëzimit të sendit, ndryshe nga karakteri i

kësaj kontrate kur objekt janë sendet e paluajtshme.

Si tek çdo kontratë, dhe tek dhurimi duhet të plotësohen konditat e nevojshme për

vlefshmërinë e kontratës të parashikuara shprehimisht nga neni 663 i Kodit Civil.

Me qëllim që kontratë dhurimi të jetë e vlefshme duhet:

- të ekzistojë vullneti i lirë i dhuruesit, i cili duke u nisur nga mirësia dhe bujaria

e tij i jep një send ose një të drejtë reale përfituesit, pa kërkuar nga përfituesi asnjë

veprim reciprok. Tradicionalisht, shpirti i bujarisë është sinonim i një veprimi spontan

nga ana e dhuruesit, spontanitet ky i cili ka lidhje edhe me faktin se kryerja e bujarisë

nuk është produkt i një marrëdhënieje juridike të mëparshme. Por, edhe vetëm rritja

ose shtimi i pasurisë së përfituesit nuk mjafton si akt për ta konsideruar veprimin

juridik një dhurim, por kërkohet në të njëjtën kohë që ky dhurim të jetë kryer nga

dhuruesi me vullnetin e tij të plotë, pa qenë shtrënguar ose forcuar nga dikush tjetër.

Kontrata e dhurimit quhet e lidhur në momentin në të cilin personi i cili ka bërë

ofertën (dhuruesi) ka marrë dijeni për pranimin e palës tjetër (përfituesit). Pra, një

elementi i rëndësishëm i cili kërkohet shprehimisht është edhe pranimi i përfituesit,

pasi asnjë nuk mund të detyrohet të pranojë një të drejtë kundrejt vullnetit të tij.

Ky pranim duhet të jetë i shprehur dhe mund të jepet në të njëjtin akt me kontratën

e dhurimit ose në një akt të mëvonshëm, i cili duhet të ketë formën e kërkuar ligjore në

varësi të objektit të kontratës.138

Pra, përputhja e vullneteve të të dyja palëve, dhuruesit

dhe përfituesit, është një nga kushtet thelbësore për vlefshmërinë e kontratës, pasi në

momentin në të cilin palët nuk bien dakord për lidhjen e kontratës, kjo nuk sjell asnjë

efekt.

- Lënda e kontratës është objekti për të cilin lidhet kontrata e dhurimit.

Objekti i kontratës së dhurimit mund të jenë sendet e luajtshme dhe të paluajtshme, pa

asnjë kufizim, mjafton që këto sende të mos jenë të përjashtuara nga qarkullimi civil;

si dhe të drejta reale si p.sh. uzukfrukti, servituti, përdorimi, banimi, etj. Kusht është

që dhurimi të përmbajë vetëm pasurinë e tashme të dhuruesit. Në rastet në të cilat

kontrata e dhurimit përfshin pasurinë e ardhme të dhuruesit, dhurimi është i

pavlefshëm përsa i përket kësaj pjese. Në këtë rast, ndalimi i parashikuar nga

138

Mariana Semini - Tutulani, “E Drejta e Detyrimeve”, Pjesa e Posaçme, Skanderbegbooks, Tiranë,

2008, fq. 33.

48

legjislatori ka si qëllimi moslejimin e dhuruesit për të lidhur një kontratë dhurimi për

një send i cili realisht nuk ekziston në pasurinë e tij.

Gjithashtu, sendi objekt i kontratës duhet të jetë një send në pronësi të

dhuruesit.139

Dhurimi është një kontratë me anë të së cilës transferohet titulli i

pronësisë, prandaj dhuruesi duhet të jetë pronar i sendit ose i të drejtës, duke qenë se

nuk mund të kalojë një send apo të drejtë që nuk e ka. Pra, objekti i dhurimit duhet të

jetë vetëm pjesë e pasurisë së dhuruesit, një ose disa sende të tij ose ndonjë e drejtë

tjetër pasurore, por asnjëherë dhuruesi nuk mund të dhurojë më tepër të drejta sesa ka

ai vetë.

Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë,140

në çështjen me objekt padie deklarimin e

pavlefshmërisë së kontratës së dhurimit ka konstatuar se: “Gjykatat kanë vendosur

drejt në thelb përsa i përket pavlefshmërisë së kontratës të dhurimit, sepse kjo kontratë

është kryer në kushtet kur dhuruesi nuk ishte pronar i sendit, kërkesë kjo që diktohet

nga përmbajtja e kontratës së dhurimit (neni 304 i Kodit Civil i vitit 1982 që ishte në

fuqi në kohën e lidhjes së kontratës së mësipërme të dhurimit).

- Shkaku ose baza e kontratës konsiston pikërisht në shpirtin e bujarisë dhe

në bamirësinë që tregon dhuruesi ndaj përfituesit, animus donandi. Në bazë të

këtij shpirti bujarie dhuruesi pakëson pasurinë e tij, duke rritur pasurinë e përfituesit.

Ky qëllim i mirë i dhuruesit duhet të ekzistojë dhe të shprehet në kontratën e lidhur,

pasi asnjëherë nuk mund të prezumohet.

Kur flitet për pasurim të përfituesit, nuk i referohemi vetëm pasurimit në kuptimin

empirik dhe ekonomik, por edhe atij juridik, duke ju referuar në këtë mënyrë

mungesës së shpërblimit për këtë kalim pronësie. Në thelb, në sistemin tonë, një

subjekt nuk mund të pësojë ndryshime në pasurinë e tij si rezultat i veprimeve të një

personi të tretë, pa pëlqimin e tij. Për më tepër, ky pëlqimi, në rastin e kontratës së

dhurimit, duhet të jetë në formën e një akti publik për të konfirmuar rëndësinë e

veprimit që kryhet.

Në lidhje me motivin e dhuruesit mund të themi se ai ndryshon rast pas rasti.

Shpirti i bujarisë ose liberaliteti që e karakterizon kontratën e dhurimit nuk duhet të

ngatërrohet me motivin e kontratës, motiv ky i cili merret në konsideratë nga

legjislatori dhe ka rëndësi në momentin në të cilin veprimi juridik i dhurimit është i

vesuar ose i pavlefshëm.

Në fakt, askush nuk pasuron një subjekt tjetër, pa një motiv të veçantë. Në këtë

mënyrë, nuk do të ishte e gabuar të konfirmonim se motivi përfaqëson impulsin

personal dhe konkret të dhuruesit (që ekziston në kontratën e dhurimit). Në këtë

mënyrë, motivi personal i kontratës ekziston deri në momentin në të cilin palët nuk

vendosin një afat, një kusht apo një barrë në kontratë, duke u shndërruar në motivin

për të cilin lidhet kontrata.

Motivi i dhuruesit, i cili e nxit për kryerjen e këtij veprimi nuk duhet të jetë një

interes pasuror, por mund të jetë kulturor, afektiv, fetar, human, moral, etj, e

139

Në rast se dhuratëmarrësi është bona fides, pra nuk e ka ditur as që ka pasur mundësi ta dijë se sendi

i dhuruar është i huaj dhe e merr atë, atëherë bëhet pronar i atij sendi, kurse dhuratëdhënësi duhet ta

kthejë vlerën e atij sendi tek pronarit të vërtetë. Ndërsa, nëse dhuratëmarrësi është i pandërgjegjshëm,

pra nuk e ka ditur se sendi i dhuruar është i huaj, atëherë ai ju kthen sendit dhe përgjigjet për dëmin

eventual që ka pësuar pronari i vërtetë. Mehdi J. Hetemi, “Detyrimet dhe kontratat”, Shtëpia botuese

“Luarasi”, Tiranë, 1998, fq. 87. 140

Vendimi nr. 245, datë 22.02.2002, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë.

49

rëndësishme është që këto motive nuk mund të vijnë në kundërshtim me zakonet e

mira, interesat e palëve dhe parimet kushtetuese.

- Duhet të respektohet forma që kërkohet nga ligji për kontratën e dhurimit,

formë e cila parashikohet shprehimisht nga neni 764 i Kodit Civil. Mosrespektimi i

kësaj forme do të çonte në pavlefshmërinë e kontratës së dhurimit. Kur flitet për

formën duhet pasur parasysh faktin se kur lënda e kontratës është sendi i paluajtshëm

kontrata duhet të bëhet me akt publik dhe duhet të regjistrohet. Në qoftë se kontrata e

dhurimit ka për objekte sendet e luajtshme, ajo është e vlefshme kur specifikohet sendi

duke treguar edhe vleftën e tij në kontratë.

Si çdo marrëdhënie juridike civile, edhe kontrata e dhurimit ka elementë të

domosdoshëm për vlefshmërinë e saj të cilët janë: subjektet, objekti dhe përmbajtja.

Këtyre elementëve ju shtohen edhe elementë të tjerë të domosdoshëm për

vlefshmërinë e dhurimit, të cilët i trajtuam më sipër, siç ishin: ekzistenca e pëlqimit

kontraktor të palëve/pëlqimi i palës që merr përsipër detyrimin; shkaku i ligjshëm mbi

të cilin mbështetet detyrimi; objekti që përcakton lëndën e kontratës dhe forma e

kërkuar nga ligji.

Por në të njëjtën kohë, për vlefshmërinë e kontratës së dhurimit është e

domosdoshme të merren parasysh edhe kriteret e vlefshmërisë së veprimit juridik, për

aq sa nuk bien në kundërshtim me rregullimet specifike të bëra në dispozitat mbi

dhurimin, duke qenë se ligji e përkufizon kontratën si një veprim juridik me anë të së

cilit një ose disa palë krijojnë, ndryshojnë ose shuajnë një marrëdhënie juridike.141

Mungesa e këtyre elementëve do të sjellë si pasojë pavlefshmërinë e vetë kontratës së

dhurimit.142

Qëndrimi i mbajtur nga gjykatat në rastin e mungesës së elementëve thelbësore

është një qëndrim i bazuar në ligj për vetë faktin se ajo thekson se “Duke qenë

kontrata e dhurimit, veprim juridik që ka për qëllim kalimin e pronësisë nga dhuruesi

tek përfituesi, duhet të përmbajë elementët e domosdoshëm për vlefshmërinë e tij, që

si veprim juridik të sjellë pasoja juridike në përputhje me vullnetin e palëve”.

Përveç elementëve të domosdoshëm, kontrata e dhurimit ka edhe elementë

natyrorë (të zakonshëm) të parashikuara nga normat juridike dhe jo nga palët, të cilët

në kufijtë e lejuar mund edhe ti përjashtojnë ato, si p.sh: në nenin 769 përcaktohet

garancia si element i dhurimit, por është dhuruesi ai që vendos nëse do të japë garanci

ose jo për sendin e dhuruar, me përjashtim të rasteve specifike që janë edhe kufijtë e

vendosur nga ligji për ushtrimin e kësaj të drejte të njohur nga dispozita në fjalë.

Gjithashtu, tek kjo kontratë mund të ndeshim edhe elementët rastësorë

(aksidentalë)143

që janë modifikime të vendosura nga palët në formën e klauzolave pa

prekur tipin e veçantë të veprimit juridik dhe që kufizojnë në njëfarë mënyre edhe

përmbajtjen e aktit, të tilla janë; kushti, afati, modusi. Këto elementë, pavarësisht se

141

Neni 659, “Përmbajtja e kontratës”, Kodi Civil. 142

Vendimi nr. 704, datë 16.10.2001, Kolegji Civil i Gjykatë së Lartë. Në bazë të rrethanave të çështjes

është konstatuar se: “Gjykatat, mbasi kanë administruar provat e paraqitura nga palët, në mënyrë shumë

të hollësishme kanë bërë analizë të rrethanave të faktit dhe kanë arritur në përfundimin se kontrata e

dhurimit, ka qenë një veprim juridik fiktiv i kryer vetëm për faqe (për dukje) pa pasur si qëllim palët që

të krijojnë pasoja juridike. Duke ju referuar edhe nenit 9 të Ligjit “Mbi Veprimet Juridike dhe mbi

Detyrimet”, me të drejtë gjykatat kanë konstatuar pavlefshmërinë absolute të veprimit juridik (kontratës

së dhurimit). 143

Ardian Nuni, “Leksione të së drejtës civile. Përmbajtja dhe elementët e veprimit juridik”, Tiranë,

2004, fq. 77.

50

janë rastësorë dhe u lihen në dorë palëve nëse do ti përdorin ose jo, në momentin që

ato bëhen pjesë e veprimit juridik, marrin të njëjtën vlerë si edhe elementët e

domosdoshëm.

2.2. Subjektet e kontratës së dhurimit.

Kontrata e dhurimit duke qenë se është një veprim juridik i dyanshëm, sjell pasoja

juridike në lidhje me të paktën dy subjekte. Subjekt i një marrëdhënie juridike është

çdo person fizik ose juridik, i cili gëzon zotësi të plotë për të pasur të drejta dhe

detyrime civile, brenda kufijve të vendosur me ligj; pra, janë ata persona që marrin

pjesë në një marrëdhënie me cilësinë e mbajtësit të të drejtave subjektive dhe

detyrimeve juridike përkatëse.144

Edhe në kontratën e dhurimit palët pjesëmarrëse në të janë dy: dhuruesi dhe

përfituesi. Të dyja palët mund të jenë persona fizikë, persona juridikë ose ente

publike.

Dhuruesi duhet të ketë zotësinë për të kryer veprimin juridik dhe përfituesi

duhet të ketë zotësinë për të pranuar dhurimin të bërë në favor të tij. Vetëm një

person i cili ka zotësi të plotë për të vepruar mund të disponojë pasurinë e tij me anë të

dhurimit.

Kodi Civil njeh dy kategori personash: personat fizikë dhe personat juridikë.

Personit fizik i korrespondon një individ i caktuar, një njëri konkret, mbajtës i një

kapaciteti të pakufizuar juridik. Personat fizikë për të qenë palë në një kontratë duhet

të kenë “zotësi juridike” dhe “zotësinë për të vepruar”, si kusht i domosdoshëm për të

qenë “të aftë të shprehin vullnetin e tyre të lirë për të krijuar pasoja lidhur me veprimin

e caktuar (dhurimin), pra për të qenë të legjitimuar”.

Ndërsa për personat juridik,145

mund të themi që është çdo subjekt i së drejtës, i

ndryshëm nga personi fizik, çdo entitet i aftë të shprehë vullnet por i ndryshëm nga

individi konkret. Palët janë persona juridikë kur ata paraqiten të organizuar si një

kolektiv në një formë të parashikuar nga ligji, por mund të jenë edhe persona fizikë,

pra individë konkretë që e gëzojnë këtë status.

Personat juridikë mund të kuptohen si organizime kolektive që e drejta i ka njohur

si subjekte të veçanta të saj, duke ju dhënë zotësinë për të pasur të drejta dhe detyrime

juridike, zotësi kjo e veçantë nga zotësia juridike e personave fizikë që e përbëjnë

atë.146

Zotësia juridike dhe zotësia për të vepruar e personit juridik fitohet në

momentin e krijimit ose në momentin e regjistrimit në rastet në të cilat ligji

kërkon regjistrimi.

Jurisprudenca e huaj,147

në lidhje me faktin nëse mund të jenë subjekt i kontratës së

dhurimit edhe personat juridikë, është shprehur se: “Në rastin e dhurimit në favor të

personave juridikë ose enteve fetare, deklarata e dhuruesit mbetet e paprekshme për

144

Ardian Nuni, “E drejta civile”, Pjesa e Përgjithshme, Tiranë, 2011, fq. 107. 145

Personat juridikë janë organizata që kanë në pronësi të tyre pasuri të caktuara, janë përgjegjës për

detyrimet e tyre, ushtrojnë vetë të drejtat e tyre pasurore dhe personale jopasurore, përfshi edhe të

drejtat e tyre kushtetuese dhe që dalin vetë si paditës ose të paditur në proces civil. Ardian Nuni, vep. e

cit., fq. 108. 146

Personat juridikë i kryejnë veprimet juridike në emër dhe për llogari të tij dhe përgjigjet personalisht

me pasurinë që ka në zotërim. Ardian Nuni, “E drejta civile”, Pjesa e Përgjithshme, Tiranë, 2011, fq.

137. 147

Vendimi nr. 2811, datë 16.12.1961, Gjykata italiane e Kasacionit, Seksioni II.

51

një vit, por në qoftë se brenda vitit vdes dhuruesi, deklarata e tij bie që në momentin në

të cilin verifikohet vdekja e tij dhe nuk sjell më asnjë efekt dhënia e autorizimit apo

pranimi i mëvonshëm, për vetë faktin se autorizimi ose pranimi nuk mund të takohen

me vullnetin e dhuruesit, duke bërë të pamundur përputhjen e vullneteve të palëve si

element i domosdoshëm për perfeksionimin e lidhjes së kontratës”.

Në lidhje me zotësinë për të vepruar të personave juridikë, qofshin këta privatë ose

publikë, kanë lindur dyshime dhe teori nga më të ndryshme, por doktrina aktuale në

lidhje me zotësinë për të dhuruar të këtyre subjekteve i referohet një raporti organik

ndërmjet personit juridik dhe personit fizik, i cili shpreh vullnetin dhe ka në të njëjtën

kohë dhe zotësinë për të vepruar. Kjo nënkupton që organet e një personi juridik nuk i

përfitojnë kompetencat e tyre në bazë të një prokure, por në mënyrë të drejtpërdrejtë

nga vullneti i ortakëve i bashkuar në statut.148

Njohja e zotësisë për të vepruar e personave juridikë (zotësi abstrakte), sjell si

rrjedhim mundësinë e tyre për të dhuruar dhe shpirti i bujarisë verifikohet tek organet

administrative të cilat gjithashtu janë të përbërë nga persona fizikë.

Në momentin në të cilin enti fiton personalitetin juridik fiton në të njëjtën kohë

edhe mundësinë për të kryer të gjitha të gjitha veprimet juridike të domosdoshme dhe

të kërkueshme nga vetë statuti.

Subjektet e kontratës së dhurimit duhet të kenë zotësinë për të dhuruar, me

përjashtim të dhurimit për shkak të martesës tek e cila kontrata është e vlefshme edhe

pse mund të jetë kryer nga një person i mitur apo i pazotë për të dhuruar.

Dhurimi është një akt ngushtësisht personal dhe si i tillë zgjedhja e përfituesit dhe

e objektit të dhurimit është fryt vetëm i vullnetit të dhuruesit dhe nuk është një vendim

i cili i takon përfaqësuesit apo kujdestarit të tij.

2.2.1. Zotësia Juridike.

Nëse do të flasim për zotësinë juridike, nuk mund ta nisim trajtimin tonë pa u

ndalur më parë tek parashikimi që Kodi Civil i bën kësaj zotësie. Sipas tij: “Çdo

person fizik gëzon zotësi të plotë dhe të barabartë për të pasur të drejta dhe detyrime

civile, brenda kufijve të caktuar me ligj”.149

Kështu mund të themi që:

Zotësia juridike mund të përcaktohet si mundësia që i njeh ligji personit për të

pasur të drejta dhe për të marrë përsipër detyrime, ose si aftësia e personit për të

qenë titullar të drejtash dhe detyrimesh.

Këtë të drejtë personi e gëzon që me lindjen gjallë dhe derisa vdes dhe nuk

mundet, për asnjë shkak, qoftë edhe me vullnetin e vetë personit, të kufizohen. Kjo

zotësi është një cilësi e pandarë e personit, e njohur dhe e garantuar me ligj; është e

patjetërsueshme dhe nuk mund të kalojë nga një person tek tjetri as me trashëgimi, as

me kontratë apo me ndonjë veprim tjetër juridik.150

Kur flitet për zotësi të plotë dhe të barabartë, Kodi Civil i referohet faktit se kjo

zotësi është e barabartë për të gjithë personat fizikë pa asnjë dallim dhe mund të

148

Giovanni Bonilini, “Trattato di diritto delle successione e delle donazioni, Le Donazioni”, VI,

Giuffre Editore, 2009, fq. 301. 149

Neni1, Kodi Civil. 150

Ardian Nuni, “E drejta civile”, Pjesa e Përgjithshme, Tiranë, 2011, fq. 109.

52

realizohet si zotësi vetëm brenda kufijve të vendosur nga ligji. Kjo zotësi nuk mund të

kufizohet, me përjashtim të rasteve taksative të parashikuara shprehimisht nga Kodi

Civil.151

Zotësia juridike fillon me lindjen gjallë të personit dhe mbaron me vdekjen e tij.152

Përsa ju përket fëmijëve, fëmija që lind gjallë e fiton zotësinë juridike qysh në

momentin e zënies (konceptimit) të tij.153

Kjo do të thotë që nga ky moment ai mund të

jetë subjekt përfitues i dhurimit. Në qoftë se fëmija nuk lind i gjallë, ai konsiderohet se

nuk ka pasur kurrë zotësi juridike. Duke qenë se në një rrethanë të tillë fëmija nuk

mund të japë dot pëlqimin e tij për pranimin e dhurimit, pëlqimi do të jepet nga

prindërit e fëmijës së konceptuar, kur një gjë e tillë është në interes të të miturit.

Pra, personi ka zotësi juridike gjatë gjithë jetës së tij, pavarësisht nga mosha apo

nga gjendja shëndetësore.

2.2.2. Zotësia për të vepruar.

Zotësia e plotë për të vepruar është mundësia e personit për të kryer veprime

(juridike) me anë të të cilave të fitojë të drejta dhe të marrë përsipër detyrime civile.

Ndryshe nga zotësia juridike që është zotësi e përgjithshme, potenciale dhe abstrakte

për të pasur të drejta dhe detyrime civile, që lind me lindjen e njeriu dhe përfundon me

vdekjen e tij, zotësia për të vepruar është zotësia për të marrë përsipër të drejta dhe

detyrimi nëpërmjet kryerjes nga subjekti të veprimeve juridike apo veprimeve të tjera.

Zotësia e plotë për të vepruar është e domosdoshme të ekzistojë në momentin e

realizimit të kontratës së dhurimit. Kontrata e dhurimit e lidhur nga persona të cilët

nuk kanë zotësi për të vepruar është e pavlefshme, ose mund të shpallet e pavlefshme

me kërkesën e personit të interesuar.

Fare mirë mund të themi, se të gjithë personat fizikë kanë zotësi juridike, por jo të

gjithë kanë zotësi për të vepruar, madje edhe ata që kanë zotësi për të vepruar nuk e

kanë këtë zotësi në të njëjtin vëllim. 154

Edhe zotësia për të vepruar, ashtu si zotësia

juridike u njihet të gjithë personave fizikë në mënyrë të barabartë në varësi të moshës

dhe gjendjes së tyre shëndetësore.

Kjo zotësi mund të përcaktohet qoftë nga arritja e moshës së përcaktuar dhe të

kërkuar nga ligji,155

qoftë edhe nga ekzistenca ose jo e rrethanave faktike të cilat mund

të çojnë në heqjen ose kufizimin e saj, siç mund të jetë, vuajtja nga një sëmundje e

rëndë psikike që e bën personin të paaftë të kuptojë dhe të dëshirojë. Ndryshe nga

zotësia juridike, zotësia për të vepruar nuk është e përhershme. Ajo mund të hiqet ose

të kufizohet me vendim të gjykatës kur ekzistojnë shkaqet e parashikuara në ligj.

Organi kompetent për t‟ia hequr ose kufizuar zotësinë për të vepruar personit është

vetëm gjykata sipas rregullave të Kodit të Procedurës Civile.

Lidhur me vëllimin e zotësisë për të vepruar, Kodi Civil i klasifikon personat

fizikë në tre kategori:

151

Neni 4 i Kodit Civil parashikon se: “Personit fizik nuk mund t‟i kufizohen të drejtat civile, përveç

përjashtimeve të caktuara me ligj. Veprimi juridik që kufizon zotësinë juridike të një personi është i

pavlefshëm”. 152

Me vdekjen e personit do të barazohet edhe shpallja e një personi si i vdekur. Ardian Nuni, vep e cit.,

fq. 111. 153

Neni 2, Kodi Civil. 154

Neni 11, Kodi Civil parashikon se: “Veprimi juridik që kufizon zotësinë për të vepruar është i

pavlefshëm”. 155

Kodi Civil, Pjesa e Përgjithshme, Titulli I, “Subjektet e së drejtës civile”, Kreu I, “Personat Fizikë”,

Zotësia për të vepruar, neni 6.

53

a) persona me zotësi të plotë për të vepruar;

b) persona me zotësi të kufizuar për të vepruar dhe

c) persona të pazotë për të vepruar.

Më poshtë do ndalemi tek secila prej këtyre kategorive në veçanti.

2.2.2.1. Persona me zotësi të plotë për të vepruar

Zotësia e plotë për të vepruar është mundësia e personit fizik që me veprimet e tij

të fitojë çdo lloj të drejte dhe të marrë përsipër çdo lloj detyrimi të lejuar nga ligji.156

Këtë lloj zotësie e zotërojnë personat që kanë mbushur moshën 18 vjeç.157

Zotësia e

plotë mund të fitohet edhe para mbushjes së kësaj moshe me anë të martesës, qoftë për

femrat, qoftë për meshkujt. Këta persona mund të disponojnë pasurinë e tyre lirisht me

anë të dhurimit, gjithmonë në përputhje me dispozitat mbi dhurimin.

Personat të cilët fitojnë zotësinë e plotë për të vepruar për shkak të martesës nuk e

humbasin këtë zotësi edhe në rast se martesa e tyre do të zgjidhet, por për sa kohë që

ata janë të martuar e drejta e tyre për të dhuruar do të kufizohet jo vetëm nga Kodi

Civil, por edhe nga Kodi i Familjes.

Përsa i përket kontratës së dhurimit, zotësinë për të dhuruar e ka çdo person që ka

zotësi të plotë për të vepruar. Përjashtohen nga e drejta për të bërë dhurim të

miturit nën 14 vjeç, personat që me vendim gjykate për shkak të zhvillimit të metë

mendor u është hequr zotësia për të vepruar, personat që nuk janë në gjendje të

vlerësojnë rëndësinë e veprimit që kryejnë si dhe personat që nuk kanë aftësinë të

bëjnë testament.158

Në zbatim të nenit 6 të Kodit Civil, gruaja e mitur nën moshën 18 vjeç, që ka

lidhur martesë me autorizim të gjykatës, fiton zotësinë e plotë për të vepruar që

nga data e lidhjes së martesës.159

Sipas Kodit të Familjes, gjykata e vendit ku

lidhet martesa, për shkaqe me rëndësi mund të lejojë martesën edhe përpara kësaj

moshe,160

duke mos bërë një specifikim nëse këtë përjashtim e gëzon vetëm vajza

apo edhe djali.

Meqenëse, diçka e tillë nuk ndalohet shprehimisht, duke u bazuar në parimin që

“çdo gjë që nuk ndalohet lejohet”, rezulton se të drejtën për tu martuar para moshës

18 vjeç e kanë jo vetëm vajza, por edhe djali me autorizim të gjykatës, për pasojë, të

dy do të mund të kryejnë dhurime ashtu si dhe çdo veprim tjetër juridik. Kjo zotësi

nuk do të humbasë as në rastin e zgjidhjes apo deklarimit të pavlefshëm të martesës

para mbushjes së moshës 18 vjeç.

Zotësinë për të dhuruar e kanë dhe personat juridike, publik ose privat, me kusht

që ata të njihen si të tillë nga ligji. Në këtë rast, natyra kontraktore e dhurimit bën

156


Neni 6, paragrafi i parë parashikon: “Personit, kur mbush moshën tetëmbëdhjetë vjeç, i lind zotësia e

plotë që me veprimet e tij të fitojë të drejta dhe të marrë përsipër detyrime civile”. 158

Neni 373 i Kodit civil. 159

Sonila Omari, “E drejta familjare”, Tiranë, 2007, fq. 83. 160

Neni 7, paragrafi i dytë, Kodit i Familjes.

54

që zotësia për të dhuruar e personit juridik të mos identifikohet me zotësinë për të

bërë testament, e cila ekskluzivisht i përket personit fizik.

Nëse për personin fizik nuk lindin probleme në lidhje me zotësinë për të disponuar

me atë të dhurimit, e kundërta ndodh me personat juridikë, kjo për vetë faktin se

dhurimi si veprim juridik ka natyrë tepër personale e cila duket shumë larg natyrës

kolektive të personave juridikë.161

Kështu, doktrina ka pasur mendime të tjera, sipas të

cilave personi juridik nuk mund të jetë subjekt dhurues pasi ndaj tij nuk zbatohen disa

nga normat tipike të dhurimit, si ato të revokimit, apo fakti që nëse legjislatori do të

donte t‟jua njihte këtë të drejtë edhe personave juridikë do ishte shprehur në mënyrë

eksplicite dhe nuk do të kishte heshtur.162

Nga ana tjetër, doktrina mbizotëruese shpesh herë ka theksuar dhe ka përkrahur

idenë se personat juridikë privatë ose publikë, kanë një zotësi të përgjithshme dhe në të

njëjtën kohë ata kanë edhe zotësinë për të dhuruar, me kusht që një veprim i tillë të

mos jetë ndaluar shprehimisht nga ligji ose akti i themelimit. Një person juridik ka të

drejtë të kryejë të gjitha veprimet që nuk i janë ndaluar shprehimisht nga ligji. Dhurimi për këta persona mund të limitohet vetëm në rastet në të cilat vetë akti i

themelimit ose statuti i tyre e parashikon shprehimisht kryerjen e këtij veprimi juridik.

Por në çdo rast, duhet që personi juridik të ketë fituar zotësinë juridike sipas

kërkesave të parashikuara nga ligji. Një përfundim i tillë del edhe nga një vendim i

Rrethit Gjyqësor Tiranë, në të cilën palët janë dy persona juridikë,163

me anë të së cilës

kërkohej konstatimi i pavlefshmërisë absolute të kontratës së dhurimit. Që ky dhurim

të jetë i vlefshëm, është e nevojshme që të dy këta persona juridike të kenë zotësi për

të vepruar dhe sipas nenit 29 të Kodit Civil “Personi juridik ka zotësinë të fitojë të

drejta dhe të marrë përsipër detyrime civile që nga çasti i krijimit, dhe kur ligji

parashikon se duhet të regjistrohet që nga çasti i regjistrimit të tij”.

Duke u bazuar tek këto që sapo thamë më sipër, në kohën që pranuesi i dhurimit ka

pranuar dhurimin e bërë në favor të tij, ai ende nuk ishte regjistruar në gjykatë, pra

ende nuk ishte njohur si person juridik, dhe duke mos pasur zotësi juridike nuk mund

të fitojë të drejta dhe të marrë përsipër detyrime dhe aq më tepër të paraqitej si palë në

një veprim juridik. Si rezultat, arrihet në përfundimin se: “Kontratat janë lidhur në

kundërshtim me ligjin dhe si të tilla ato janë absolutisht të pavlefshme.”

Në këto kushte, Gjykata vendosi pranimin e padisë dhe konstatimin e pavlefshëm

të kësaj kontrate dhurimi.”

Pra, personat juridikë, privatë apo publikë, kanë zotësinë për të dhuruar, me

kusht që një veprim i tillë të mos jetë i ndaluar shprehimisht nga statuti apo akti i

themelimit, pasi në këtë rast një dhurim i kryer në kundërshtim me këtë ndalim do të

jetë gjithmonë një dhurim i pavlefshëm, duke qenë se kryhet nga një person i pazotë

për të dhuruar.

161

Në qoftë se bëhet fjalë për një person juridik publik, është evident akti që dhurimi duhet të kryhet në

funksion të një interesi publik, i vlerësuar nga enti përfitues ose nga organi i kontrollit. Pietro Rescigno,

“Trattato di diritto privato. Succesioni”, 2006, Utet Giuridica, fq. 508. 162

Carlo Giannattasio, “Delle successioni, divisione – donazione”, Unione Tipografico-Editrice

Torinese, 1980, fq. 228. 163

Vendimi nr. 3348 datë 16.07.2003, Gjykata e Rrethit Gjyqësor, Tiranë. Pala paditëse është Bashkimi i

pavarur i sindikatave të Shqipërisë dhe i paditur sindikata e pavarur e transportit Tiranë. Pranuesi i

dhurimit në këtë kontratë dhurimi ka qenë Sindikata e Pavarur e Transportit, pra një organizatë

sindikale, dhe në Kodin e Punës është përcaktua se: a) organizatat sindikale…duhet të dorëzojnë

statusin e tyre në Gjykatën e Tiranës për njohjen e tyre si person juridik; b) organizata sindikale fiton

personalitet juridik pas 60 ditësh nga dorëzimi i statutit në Gjykatën e Tiranës, me përjashtim të rasteve

kur gjykata jep një vendim të kundërt.

55

2.2.2.2. Persona me zotësi të kufizuar për të vepruar164

Këtë zotësi e kanë të gjithë ata persona që kanë mbushur 14-18 vjeç, por edhe ata

persona që edhe pse në moshë madhore, zotësia e plotë për të vepruar ju është

kufizuar me vendim gjykate. Duke qenë se si rregull i mituri që ka arritur moshën

katërmbëdhjetë vjeç mund të kryejë çdo lloj veprimi juridik pa asnjë kufizim, ashtu

sikurse personat madhorë, por një gjë e tillë është e kushtëzuar me dhënien e pëlqimit

paraprak të shprehur nga përfaqësuesit e tyre ligjorë (të cilët sipas rastit mund të jenë

prindërit ose kujdestarit).165

Dhënia e pëlqimit është kusht për vlefshmërinë e veprime

juridike, veprime të cilat në mungesë të këtij pëlqimi bëhen të anulueshme.166

Përsa i përket zotësisë për të dhuruar të këtyre personave, Kodi Civil parashikon se

i mituri që ka mbushur moshën katërmbëdhjetë vjeç ka të drejtë të disponojë atë që

fiton me punën e tij, pa qenë i detyruar të marrë pëlqimin nga përfaqësuesi i tij ligjor.

Prandaj, në qoftë se bëhet fjalë për të ardhura që një i mitur i disponon nga puna e tij,

ai ka të drejtë këto të ardhura t‟i dhurojë lirisht. Një nen të tillë analog e gjejmë në

mënyrë të shprehur për zotësinë për të bërë testament.167

2.2.2.3. Personat të pazotë për të vepruar

Pazotësia për të vepruar është mungesa e mundësisë së personit fizik që

personalisht të fitojë të drejta dhe të marrë përsipër detyrime. Këtë pazotësi e kanë

personat nën 14 vjeç të cilët konsiderohen të mitur sipas ligjit. Ligji përcakton se të

miturit, të pazotë për të vepruar, mund të kryejnë veprime juridike që i përshtaten

moshës së tij dhe që përmbushen aty për aty, si dhe veprime juridike që i sjellin dobi

pa asnjë kundërshpërblim.

Këta persona nuk mund të disponojnë dhe për pasojë të dhurojnë. Në këtë kategori

hyjnë edhe personat madhore dhe të miturit 14-18 vjeç, të cilëve me vendim gjykate u

është hequr zotësia për të vepruar për shkak të sëmundjeve të rënda psikike.

Heqja ose kufizimi i zotësisë për të vepruar përfaqëson një instrument ligjor, i cili

vendoset nga gjykata, në mbrojtje të atyre individëve që si pasojë e një sëmundjeje

psikike ose zhvillimit të metë mendor, nuk mund të kuptojnë rëndësinë e veprimeve që

kryen e për rrjedhojë nuk janë në gjendje të kujdesen për interesat e tyre.

Cili është momenti në të cilin palët e kontratës së dhurimit duhet të kenë

zotësinë për të vepruar?

164

Me zotësi të kufizuar për të vepruar do të kuptojmë mundësinë e kushtëzuar me dhënien e pëlqimit

paraprak prej përfaqësuesit ligjor, që ka personi fizik që duke vepruar personalisht, të fitojë të drejta dhe

detyrime civile. Ardian Nuni, “E drejta civile”, Pjesa e Përgjithshme, Tiranë, 2011, fq. 113. 165

Kodi Civil, në nenin 7 të tij, parashikon shprehimisht se: “I mituri, që ka mbushur moshën

katërmbëdhjetë vjeç, mund të kryejë veprime juridike vetëm me pëlqimin e mëparshëm të përfaqësuesit

të tij ligjor. Megjithatë ai mund të bëjë pjesë në organizata shoqërore, të disponojë atë që përfiton me

punën e tij, të depozitojë kursimet dhe t‟i disponojë vetë këto dispozita.” 166

Neni 94/a Kodi Civil parashikon se: “Të anulueshme quhen veprimet të cilat janë të vlefshme gjersa

gjykata me kërkesën e të interesuarit i shpall të pavlefshme. Të tilla janë veprimet juridike të kryera nga

të miturit mbi katërmbëdhjetë vjeç, kur veprimin juridik e kanë kryer pa pëlqimin e prindit ose të

kujdestarit.” 167

Neni 373 paragrafi i dytë i Kodit Civil parashikohet se i mituri nga 14-18 vjeç ka të drejtë të bëjë

testament vetëm për pasurinë që ka fituar me punën e tij.

56

Në qoftë se ju referohemi palëve tek kontrata e dhurimit, ata janë dhuruesi dhe

përfituesi. Dhuruesi është pikërisht ai person, i cili duke u nisur nga mirësia dhe

bujaria e tij, pa asnjë detyrim, zhvishet nga pronësia e një sendi ose të drejte reale,

duke e kaluar atë në pronësi të përfituesit. Ndërsa përfituesi është personi në favor të

së cilit kalon pronësia e sendit apo të drejtës, pa kundërshpërblim. Një veprim të tillë

dhuruesi e bën me qëllim shtimin e pasurisë së përfituesit, duke hequr dorë në mënyrë

përfundimtare nga pronësia mbi sendin apo të drejtën.

Të dyja palët duhet të kenë respektivisht zotësinë për të dhuruar edhe

zotësinë për të përfituar nga dhurimi si një nga kushtet kryesore që kontrata e

dhurimit të jetë e vlefshme.

Në lidhje me momentin në të cilin dhuruesi dhe përfituesi duhet të kenë zotësinë

për të bërë dhe për të pranuar dhurimin, mund të themi se kjo varet nga fakti nëse

pranimi i dhurimit bëhet me të njëjtin akt apo me një akt të mëvonshëm.

Në rastin e parë, kur pranimi i dhurimit bëhet në po të njëjtin akt me kontratën

e dhurimit, si dhuruesi ashtu edhe përfituesi duhet të kenë zotësinë respektive në

momentin e lidhjes së kësaj kontrate.168

Por, nëse pranimi i dhurimit do të bëhet në

një akt tjetër të mëvonshëm, dhuruesi duhet të ketë zotësinë për të dhuruar jo vetëm

në momentin në të cilin bën ofertën për dhurim, por edhe gjatë kohës që pritet

përgjigjja e palës tjetër për pranim apo refuzim. Kurse përfituesi, duhet të ketë zotësinë

për të pranuar dhurimin deri në momentin në të cilin ai ka bërë pranimin dhe ka nisur

njoftimin e pranimit drejt dhuruesit. Në rast se përfituesi e humb zotësinë për të

pranuar dhurimin para se ai të shprehë vullnetin e tij, nëse është dakord për kryerjen e

një veprimi të tillë juridik apo jo, atëherë ai nuk mund të pranojë dhurimin.

Në rastet në të cilat pazotësia për të vepruar e personit, qoftë kjo pazotësi e

përkohshme, ekziston në momentin në të cilin kryhet veprimi juridik, anulimi i

kontratës së dhurimit mund të kërkohet nga dhuruesi (trashëgimtarët e tij ose personat

që e kanë këtë të drejtë) duke provuar pazotësinë për të vepruar (edhe të përkohshme)

në momentin në të cilin është kryer veprimi juridik.169

Këtë zotësi personi duhet ta

ketë si në momentin e propozimit ashtu edhe gjatë pranimit me qëllim që dhuruesi,

deri në momentin e fundit, të ketë mundësi për të vlerësuar mundësinë e revokimit të

propozimit të tij.

Ndërsa, nëse i mituri pas kryerjes së veprimit juridik më pas bëhet madhor, ose

personit të cilit i ishte hequr zotësia për të vepruar i kthehet me vendim gjykate, këta

persona nuk kanë të drejtë të dhurojnë në favor të personit që ka qenë kujdestar i tyre,

para se të bëhet miratimi i llogarisë përfundimtare, miratim i cili duhet të bëhet nga

gjykata170

.

Një ndalim i tillë është parashikuar duke pasur parasysh faktin që dhuruesi, duke

pasur pozitën dhe influencën që ka kujdestari171

mbi të, ndoshta nuk do të ishte i lirë

në shprehjen e vullnetit të tij në këtë dhurim. Si rrjedhojë, kusht që një dhurim i tillë të

jetë i vlefshëm, është miratimi i llogarisë përfundimtare i personit që ishte i pazotë,

duke marrë fund përfundimisht marrëdhënia ndërmjet këtij të fundit dhe kujdestarit.

168

Neni 45, “Ligji për noterinë”, parashikon se: “Noteri duhet të sigurohet edhe për zotësinë e tyre të

plotë për të vepruar. Kur ka dyshime, kërkon e merr raport mjekësor”. 169

Barra e provës, e cila bie mbi këta persona, nuk ka të bëjë me faktin se duhet të provohet prej tyre

keqbesimi i përfituesit ose dëmi që mund t‟i jetë shkaktuar atij nga kryerja e veprimit juridik, por

mungesa e zotësisë në momentin e dhurimit. 170

Neni 302, Kodi i Familjes. 171

Kujdestaria, si institut i së drejtës përfaqëson tërësinë e dispozitave ligjore nëpërmjet të cilave

realizohet mbrojtja e të miturit që ndodhet jashtë kujdesit prindëror dhe personave madhorë, në ato raste

kur i është hequr apo kufizuar zotësia për të vepruar. Sonila Omari, “E drejta familjare”, Tiranë, 2010,

fq. 467.

57

Vetëm pas këtij momenti mund të mendohet që dhuruesi do të jetë në gjendje të

veprojë në mënyrë të vullnetshme dhe me dëshirë të plotë nëpërmjet këtij dhurimi.

Ndryshe nga Kodi Civil i Zogut apo nga legjislacioni i vendeve të tjera të

kontinentit tonë, dispozitat mbi dhurimin në Kodin Civil të vitit 1994 nuk e trajtojnë

këtë marrëdhënie në mënyrë të shprehur. Për shkak të kësaj paqartësie, ju referohemi

dispozitave mbi kujdestarinë që sanksionohen nga Kodi i Familjes. Sipas këtij kodi

veprimi i dhurimit konsiderohet një veprim administrimi i jashtëzakonshëm, i cili

mund të pranohet nga kujdestari vetëm me autorizimin e gjykatës. 172

Gjykata duhet të

japë autorizimin për pranimin e dhurimit në qoftë se bëhet fjalë për një dhurim të

lidhur me kusht ose me barrë, detyrime këto të cilat mund të vijnë nga vetë kontrata e

dhurimit.

Megjithëse barra, si detyrim, nuk mund të tejkalojë vlerën e sendit të dhuruar,

dhurimi me barrë duhet të shqyrtohet nga gjykata, ndërsa për kushtet mjafton që ata të

mos jenë në kundërshtim me ligjin. Në rastin e kushtit të parashikuar shprehimisht nga

Kodi Civil, roli i gjykatës qëndron pikërisht në verifikimin nëse kushti është në

përputhje me personalitetin e të miturit dhe në interes të tij.

Gjithashtu, Kodi i Familjes parashikon shprehimisht edhe rastet në të cilat gjykata

vendos caktimin e një kujdestari të posaçëm, siç mund të jetë rasti në të cilin në favor

të një të mituri dhurohet ose disponohet me testament.173

Vetë dhuruesi mund të

përfshijë në përmbajtjen e kontratës së dhurimit caktimin e një kujdestari të posaçëm

për të miturin, i cili do të përfitojë këtë pasuri. Prezenca e kujdestarit të posaçëm në

këtë rast, është pjesë e vullnetit të dhuruesit dhe nuk lidhet me faktin e qenies së

fëmijës nën përgjegjësinë prindërore të prindërve të tij apo nën kujdestarinë e një

personi tjetër.

Funksioni i kujdestarit të posaçëm është pranimi ose jo në emër të të miturit të

pasurisë së dhuruar, bazuar në interesin më të lartë të fëmijës. Nëse pasuria pranohet,

atëherë kujdestari i posaçëm ka për detyrë edhe administrimin e saj.

Ndërsa në rast se objekt i kontratës së dhurimit janë sendet me vlerë të vogël,

zotësia për të vepruar duhet të ekzistojë në momentin në të cilin bëhet edhe dorëzimi i

sendit. Por, nëse përfituesi vdes para pranimit të dhurimit, trashëgimtarët e përfituesit

nuk mund të pranojnë në vend të tij.

2.3. Zotësia për të pranuar dhurimin e bërë.

Ndryshe nga sa parashikohet për figurën e dhuruesit, që një person të pranojë një

dhurim të bërë në favor të tij, nuk është kusht të ketë zotësi të plotë për të vepruar.

Mund të bëhet një dhurim edhe në favor të një të mituri ose personi pa zotësi për të

vepruar, por pranimi do të manifestohet nga përfaqësuesi ligjor apo kujdestari me

autorizim të gjykatës.

Në lidhje me zotësinë për të pranuar dhurimin i referohemi për analogji

dispozitave për testamentin. Kështu, mund të themi që janë të pazotë për të përfituar

172

Kodi i Familjes, në nenin 293/c, parashikon rastet në të cilat kujdestari nuk mund të kryejë veprime

pa autorizim të gjykatës. Sipas këtij neni: “Kujdestari pa autorizim të gjykatës nuk mund të pranojë

trashëgimi ose të heqë dorë prej saj, të pranojë dhurime ose leg që janë me barrë ose me kusht”. 173

Neni 279, Kodi i Familjes, parashikon se: “Dhuruesi ose personi që disponon me testament në favor

të një të mituri, edhe pse ky i fundit është nën përgjegjësinë e prindërve të tij, mund t‟i caktojë atij një

kujdestar të posaçëm për pranimin dhe administrimin e pasurisë së dhuruar ose të lënë atij me

testament.”

58

dhurimin e bërë në favor të tyre personat që nuk mund të trashëgojnë në rastin e

trashëgimisë testamentare.174

Në lidhje me figurën e përfituesit, doktrina, duke u bazuar tek natyra e veçantë e

kësaj kontrate, ka parashikuar rregulla të cilat kufizojnë zotësinë për të pranuar dhurim

(dhe si rrjedhim edhe zotësinë për të dhuruar) dhe rregulla të tjera të cilat e zgjerojnë

këtë zotësi.175

Dispozitat ligjore parashikojnë dhurimin në favor të fëmijës së sapokonceptuar ose

në favor të fëmijëve të një personi të gjallë në kohën e dhurimit, por i pa lindur ende.

Efikasiteti i dhurimit pezullohet deri në momentin kur subjekti, në favor të së cilit

bëhet ky dhurim, të lindë gjallë.

Dhurimi në favor të fëmijëve të një personi që ka qenë gjallë në kohën e dhurimit

merr një kuptim më të gjerë. Këtu mund të përfitojnë dhe fëmijët e lindur apo të

birësuar176

.

Mospranimi i dhurimit të bërë në favor të një fëmije të mitur deri në moshën

tetëmbëdhjetë vjeç si dhe, përgjithësisht, veprimet që kapërcejnë kufijtë e një

administrimi të thjeshtë të çdo pasurie të të miturit, mund të kryhet vetëm kur e kërkon

interesi i të miturit dhe me autorizim të gjykatës së vendbanimit të të miturit. Veprimi

juridik që është kryer pa marrë autorizimin e gjykatës, mund të shpallet i pavlefshëm

me kërkesën e prokurorit, të prindërit ose të kujdestarit të të miturit. Në qoftë se

pëlqimin jepet më vonë nga gjykata, veprimi juridik nuk mund të shpallet i

pavlefshëm.177

Prindërit e fëmijës së mitur kanë të drejtën e përfaqësimit, administrimit dhe të

përdorimit të pasurisë së fëmijës së tyre.178

Përjashtohen nga përfaqësimi kur bëhet

fjalë për veprime juridike të cilat i mituri mund t‟i kryejë vetë. Edhe në rastet në të

cilat pasuria e të mitur, që ka mbushur moshën katërmbëdhjetë vjeç, administrohet nga

ai vetë, kërkohet gjithmonë pëlqimi paraprak i prindërve.

E drejta e përdorimit të pasurisë së fëmijës nuk shtrihet mbi pasurinë që ai fiton

nga puna e tij, as mbi pasurinë që i është dhuruar ose i ka kaluar me trashëgimi, kur

prindi është ndaluar shprehimisht të ketë të drejtën e përdorimit mbi këtë pasuri.179

Personi i tretë nuk ka të drejtë të pranojë një dhurim të bërë në favor të një personi të

pazotë, edhe pse ai e bën duke shpresuar se ky veprim do të pranohet nga dhuruesi

dhe përfituesi.

Në lidhje me afatin brenda të cilit duhet të jepet pëlqimi, ligjvënësi nuk ka

parashikuar ndonjë limit kohor brenda të cilit duhet të jepet pranimi i dhurimit nga

përfituesi; ai është i lirë ta japë pëlqimin në çdo kohë.

Gjatë kohës që pritet të jepet pranimi nga përfituesi për dhurimin e bërë në favor të

tij, me qëllim që kontrata e dhurimit të quhet e plotë ose perfekte, si dhuruesi dhe

përfituesi kanë të drejtë të revokojnë deklarimet e tyre. Kjo periudhë mund të

konsiderohet si një fazë reflektimi për dhuruesin në lidhje me dhurimin e bërë, pasi në

qoftë se ai pendohet për këtë veprim, ka të drejtë të revokojë ofertën e tij. Duke qenë

174

Nenin 374, Kodi Civil parashikon se: “Janë të pazotë për të fituar me testament ata që janë të pazotë

për të trashëguar me ligj me përjashtim të fëmijëve të pandërmjetshëm të një personi të caktuar dhe të

gjallë në kohën e vdekjes së testatorit, edhe sikur ata fëmijë të mos jenë zënë ende.” 175

Nëse i referohemi zotësisë për të pranuar dhurim, legjislatori Italian ndalon shprehimisht financimin

e partive politike nga administrata publike, entet publike, etj. Në rast se shkelet ky ndalim, pasoja do të

jetë nuliteti i kontratës. Antonino Cataudella, “Sucessioni e Donazioni. La donazione”, Giappichelli

Editore, Torino, 2005, fq. 76. 176

Ardian Nuni, Ilir Mustafaj, Asim Vokshi, “E drejta e detyrimeve II”, Tiranë, 2008, fq. 38. 177



Neni 239, Po aty.

59

se përfituesit, nëpërmjet kontratës së dhurimit, merr vetëm përfitime, duke u shtuar

pasuria e tij, është në interesin e tij personal që pranimin e dhurimit ta bëjë sa më

shpejt në kohë, duke mos i dhënë mundësi dhuruesit të revokojë deklarimet e tij.

Pas lidhjes së kontratës së dhurimit, revokimi i tij mund të bëhet vetëm për

shkaqet e parashikuara shprehimisht në Kodin civil.

2.4. Objekti i kontratës së dhurimit.

Ashtu sikurse çdo kontratë, edhe për kontratën e dhurimit, objekti është një ndër

kushtet thelbësore për vlefshmërinë e saj. Zakonisht të drejtat dhe detyrimet e palëve

drejtohen mbi një objekt të caktuar, pa të cilin vetë marrëdhënia juridike nuk do të

kishte kuptim, nuk do të krijohej dhe të ekzistonte. Në këtë kuptim, objekti i

marrëdhënies juridike civile dhe i dhurimit në veçanti është çdo gjë mbi të cilën

drejtohen të drejtat subjektive dhe detyrimet juridike korresponduese që personat si

subjekte të së drejtës kanë në këtë marrëdhënie.180

Objekti përcaktohet si çdo gjë për shkak të së cilës palët hyjnë në një marrëdhënie

juridike me njëra tjetrën dhe mbi të cilën drejtohen të drejtat dhe detyrimet e tyre. Më

konkretisht, objekti i një kontrate dhurimi mund të jenë jo vetëm sendet por edhe të

drejtat.

Kodi Civil parashikon se: “dhuruesi mund t’i kalojë përfituesit një send në pronësi

ose një të drejtë reale”. Objekt i kontratës së dhurimit mund të jenë sendet e luajtshme

dhe ato të paluajtshme, të përcaktuara në gjini ose individualisht të përcaktuar, me

kusht që ato të mos jenë të përjashtuara nga qarkullimi civil,181

por nuk mund të ketë

për objekt kryerjen e veprimeve (p.sh. shërbimin e mjekut) ose mosveprimet (p.sh.

detyrimin, pa kundërshpërblim, për të mos ndërtuar një mur).

Përsa i përket natyrës së sendeve, shohim se legjislatori nuk ka vendosur limite,

çka nënkupton se sendet në kontratën e dhurimit mund të jenë si të konsumueshme

ashtu edhe të pakonsumueshme. Kusht është që objekti i kontratës së dhurimit, ashtu

si dhe për kontratat e tjera, duhet të jetë i mundshëm, i ligjshëm, i përcaktuar ose i

përcaktueshëm.182

Por në të njëjtën kohë, Kodi Civil parashikon një kufizim tjetër i cili

vepron vetëm për kontratën e dhurimit: Dhurimi nuk mund të ketë për objekt

sendet e ardhshme, përndryshe është i pavlefshëm.183

Kodi nuk parashikon kufizime në lidhje me sasinë e sendeve apo të drejtave që

dhuruesi mund t‟i kalojë palës tjetër për sa kohë këto janë pjesë e pasurisë së tij

aktuale. Gjithashtu, njihet edhe nocioni i dhurimit universal, i cili përfshin rastet në të

cilat dhurimi përfshin të gjithë pasurinë e dhuruesit, i cili i kalon në këtë rast vetëm

aktivin dhe jo pasivin.184

180


Sende të përjashtuara nga qarkullimi civil janë ato sende të cilat nuk mund të jenë objekt i

marrëdhënieve juridiko- civile pa lejë të organit kompetent ose nuk mund të jenë në qarkullim civil për

shkak të natyrës së tyre. Këtu futen dy kategori sendesh të cilat janë: sendet që konsiderohen të

paligjshme për të qenë në qarkullimin civil si p.sh. droga, armët e zjarrit etj. dhe sendet që për shkak të

natyrës së veçantë të tyre janë të përjashtuara nga qarkullimi civil dhe këtu futen pronat domaniale dhe

pronat publike. Ardian Nuni, “Leksione të pronësisë dhe trashëgimisë”, Tiranë, 2008, fq. 61. 182


Përjashtim nga ky rregull bën kontrata e dhurimit e cila ka për objekt frutat akoma të pa shkëputura.

Në këtë rast kontrata është e vlefshme. Guido Capozzi, “Successioni e Donazioni”, Giuffre Editore,

Milano, 2003, fq. 1546. 184

Ardian Nuni, Ilir Mustafaj, Asim Vokshi, “E drejta e detyrimeve II”, Tiranë, 2008, fq. 40.

60

Dhurimi i një universitas185

përfshin një tërësi elementesh të veçantë, me një

destinacion të vetëm dhe që i përkasin të njëjtit person (p.sh. një kope bagëti, një

ndërmarrje, një bibliotekë, etj). Në këtë rast në dhurim do të përfshiheshin edhe sendet

e shtuara në mënyrë të njëpasnjëshme, nëse sendi i dhuruar për këtë kohë ka qëndruar

pranë dhuruesit, me përjashtim të rastit kur nga vetë kontrata e dhurimit do të

rezultonte ndryshe. Në këtë rast sendet e shtuara më vonë nuk do të konsiderohen

sende të ardhshme për vetë natyrën unike të universalitetit, unitet ky i cili ka karakter

relativ dhe jo absolut.186

Shpesh diskutohet nga ana e doktrinës në lidhje me formës që duhet të vishet

kontrata e dhurimit kur ka objekt një universalitet sendesh.

Kontrata e dhurimit është e vlefshme kur specifikohet vlera e secilit send që

përbën universalitetin apo është e mjaftueshme vetëm përcaktimi i vlerës totale?

Në këtë rast, anashkalohet respektimi i formës i parashikuar nga neni 764 i Kodit

Civil, pasi është e mjaftueshme specifikimi në përgjithësi i vlerës së këtij universaliteti

të sendeve, pa qenë e nevojshme përcaktimi veçmas i vlerës së secilit send që përbën

këtë universalitet.187

Një problem që ndeshet shpesh në praktikë është edhe rasti i tjetërsimit të pasurisë

bashkëshortore.

Shpesh shtrohet pyetja në qoftë se pasuria bashkëshortore mund të jetë

objekt i kontratës së dhurimit apo jo?

Për t‟i dhënë përgjigje kësaj pyetjeje së pari duhet të ndalemi dhe të shpjegojmë se

çfarë kuptohet dhe çfarë përfshihet tek pasuria bashkëshortore188

.

Në Kodin Civil të vitit 1929, regjimi juridik i pasurisë bashkëshortore trajtohet në

titullin III “Kontrata e martesës”.189

Sipas këtij Kodi, pasuria e vënë gjatë martesës nuk

prezumohej si pasuri në bashkëpronësi midis bashkëshortëve vetëm për shkak të

martesës.

Një qëndrim të tillë mban Kolegji Civil i Gjykatës të Lartë, ku në pjesën arsyetuese

të vendimit të tij,190

ndër të tjera shprehet se: “Ekzistenca e titullit të pronësisë në emër

të njërit prej bashkëshortëve është provë bindëse, se pronësia mbi sendin nuk është

rezultat i fitimeve të bashkëpasunimit dhe për pasojë pronësia i mbetet atij

bashkëshorti që ka titullin e pronësisë. Pasuria e vënë gjatë martesës konsiderohet në

bashkëpronësi vetëm kur vërtetohet se ajo është vënë me fitimet e bashkëpasunimit”

185

Pietro Rescigno, “Codice civile - seconda edizione”, Giuffre Editore, Milano, 1994, fq. 771 dhe Carlo

Giannattasio, ”Delle successioni, divisione-donazione”, Unione Tipografico - Editrice Torinese, 1980,

fq. 218. 186

Pietro Perlingieri, “Codice Civile annotato con la dottrina e la giurisprudenza”, Zanichelli Editore,

1991, fq. 662. 187

Antonio Palazzo, “I contratti di donazione”, Utet Giuridica, 2009, fq. 348 dhe Biondo Biondi, “La

donazione. Trattato di diritto civile italiano”, Trattatto Vassalli, Torino, 1961, fq. 455. 188

Sikurse shihet edhe nga dispozitave të sanksionuara në Kaptinën IV të Kodit Civil të vitit 1929,

bashkëpasunimi shtrihet vetëm mbi të drejtën e gëzimit të kësaj pasurie dhe bëhet pasuri bashkëshortore

vetëm ajo pasuri e vënë me fitimet e përbashkëta të dy bashkëshortëve dhe se sendet që figurojnë në

pronësi individuale të secilit bashkëshort nuk përfshihen në pasurinë bashkëshortore. 189

Nenet 1321-1389, Kodi Civil i vitit 1929. 190

Vendimi nr. 1143, dt. 12.10.2006 i Kolegjit Civil të Gjykatë së Lartë.

61

Për efekt të unifikimit të praktikës gjyqësore në lidhje me marrëdhëniet e

bashkëpronësisë të rregulluara nga dispozitat e Kodit Civil të vitit 1929, Kolegjet e

Bashkuara të Gjykatë së Lartë,191

me vendimin e tyre kanë arritur në përfundimin se:

“Në kohën kur është vënë kjo pasuri ka qenë në fuqi Kodi Civil i 1929. Sipas këtij

Kodi pasuria e vënë gjatë martesës nuk prezumohej si bashkëpronësi midis

bashkëshortëve vetëm për shkak të martesës, kjo pasi, duke ju referuar dispozitave të

këtij Kodi, del qartë se secili bashkëshort gjatë martesës kishte të drejtë të kishte pasuri

ekskluzive të tij të luajtshme dhe të paluajtshme. Në rastet kur mungojnë pakte të

posaçme të hartuara me akt publik para noterit dhe para martesës dhe prona e vënë

gjatë martesës figuron në emër të njërit prej bashkëshortëve, kjo pronë i takon

bashkëshortit në emër të të cilit është regjistruar dhe nuk prezumohet të jetë pasuri e

përbashkët.”

Ekzistenca e titullit të pronësisë në emër të njërit prej bashkëshortëve është provë

bindëse që pronësia mbi sendin nuk është rezultat i fitimeve të bashkëpasunimit dhe,

për pasojë, pronësia i mbetet atij bashkëshorti që ka titullin e pronësisë.

Kodi aktual i Familjes192

konsideron pasuri vetjake të bashkëshortit, që nuk

bën pjesë në bashkësi, pasurinë e fituar gjatë martesës me anë të dhurimit, të

trashëgimisë ose legut, kur në aktin e dhurimit ose në testament nuk përcaktohet

se ato janë dhënë në favor të bashkësisë.193

Sipas një interpretimi të zgjeruar kjo

dispozitë përshin jo vetëm dhurimin që një person i tretë bën në favor të njërit

bashkëshort, por edhe disponimin e bashkëshortëve në favor të njëri – tjetrit gjatë

martesës.

Si në rastin e dhurimit ashtu edhe në atë të testamentit, është animus donandi i cili

përfaqëson shkakun e veprimit dhe në asnjë rast nuk duhet të pranohet që nga ky

veprim të përfitojë një person i tretë, pasi në këtë mënyrë cenohet vullneti i dhuruesit, i

cili nuk ka pasur një qëllim të tillë kur ka dhuruar sendin.

Edhe Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, nëpërmjet një vendim unifikues194

kanë vendosur se: “Në rastin e dhurimit të sendeve vetjake të bashkëshortit dhurues

apo sendet e bashkëpronësisë, sendi i dhuruar do të kalojë në pronësinë vetjake të

bashkëshortit përfitues dhe në këtë mënyrë këto sende nuk bëjnë pjesë në bashkësinë

ndërmjet bashkëshortëve.

191

Vendimi nr. 5, dt. 20.01.2009 i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë. “Me çeljen e dëshmisë

së trashëgimisë, paditësi pretendon se ka marrë dijeni se shtëpinë objekt gjykimi, babai ia kishte dhuruar

motrës së tij, nëpërmjet kontratës së dhurimit dhe se ajo e kishte regjistruar këtë shtëpi në emër të saj në

Zyrën e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme. Paditësi pretendon se prindërit e tij e kanë pasur në

bashkëpronësi në pjesë të barabarta shtëpinë objekt gjykimi dhe për pasojë, kontrata e dhurimit është

absolutisht e pavlefshme, pasi kushti themelor për të dhuruar një pasuri është të jesh pronar i saj,

ndërkohë që në kohën kur është dhuruar pasuria, babai ka qenë pronar vetëm i gjysmës së shtëpisë.

Paditësi pretendon se fakti që pasuria ka qenë e regjistruar në hipotekë vetëm në emër të babait nuk do

të thotë se nëna nuk ka qenë bashkëpronare.” 192


Bazuar në dispozitat e Kodit të Familjes, mbi sendet e fituara me trashëgimi apo dhurim, secili

bashkëshort ruan të drejtën e administrimit dhe disponimit të lirë. Nga ana tjetër, nëse bashkësia ligjore

përfundon dhe bashkëshortët i nënshtrohen procedurave të pjesëtimit, pasuria e fituar me trashëgimi apo

dhurim nuk përfshihet në masën e sendeve që do të pjesëtohen. Sonila Omari, “E drejta familjare”,

Tiranë, 2010, fq. 106. 194

Vendimi nr. 3, dt. 03.02.2006 i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë. Në bazë të rrethanave të

faktit nuk mund të pretendohet se dhuruesi ka kaluar të drejtën e pronësisë së gjithë sendit dhe në të

njëjtën kohë ka përfituar ½ pjesë të tij, pasi në këtë rast duhet pranuar që dhuruesi gëzon njëkohësish

cilësinë e debitorit dhe atë të kreditorit mbi të njëjtin detyrim, atë të kalimit të pronësisë mbi një send të

paluajtshëm. Me fjalë të tjera, do të thotë t‟i japësh mundësinë një subjekti të së drejtës, të lidhë kontratë

me vehten e tij, gjë që nuk përfaqëson gjë tjetër veçse një non sens juridik.

62

Nëse objekti kontratës së dhurimit do të jetë kalimi i pronësisë së një sendi,

bashkëshorti tjetër bëhet përfitues i gjithë sendit, i cili kalon në pasurinë e këtij të

fundit. Ndërsa, kur objekt i kontratës së dhurimit janë sende të cilat bëjnë pjesë në

bashkësinë ndërmjet bashkëshortëve, do të konsiderohet se objekt i dhurimit është

pjesa ideale mbi sendet në bashkëpronësi, e cila pas lidhjes së kontratës së dhurimit do

të bashkohet me pjesën ekzistuese që gëzonte bashkëshorti përfitues mbi sendin duke

u kthyer kështu në pasuri ekskluzive e këtij të fundit.

Pasuria e fituar me anë të trashëgimisë gjatë martesës, kur në testament nuk

përcaktohet dhënia në favor të bashkësisë, konsiderohet pasuri vetjake dhe si e tillë

mund të disponohet lirisht, pa qenë e nevojshme marrja e pëlqimit nga bashkëshorti

tjetër. Titullar i sendit të dhuruar është vetëm bashkëshorti përfitues i dhurimit. Sendi i

përfituar nuk bën pjesë në bashkëpronësinë bashkëshortore dhe, si i tillë,

bashkëshorti pronar mund ta tjetërsojë i vetëm kundrejt çdo subjekti, pa marrë

pëlqimin e bashkëshortit dhurues.”

Pra, rregulli i përgjithshëm është se sendet e fituara me trashëgimi apo

dhurim janë sende vetjake. Konsiderohen sende vetjake të njërit bashkëshort, jo

vetëm ato të fituara si rezultat i një kontrate dhurimi, por çdo formë nëpërmjet të cilit

një bashkëshort fiton të drejta pa kundërshpërblim nga një i tretë. Përjashtim nga

rregulli i përgjithshëm bën rasti kur dhuruesi përcakton në kontratën e dhurimit se

sendet janë dhënë në favor të bashkësisë.

Kështu, nëse njëri bashkëshort i dhuron një tjetri një send të caktuar, ky do të

konsiderohet send vetjak i bashkëshortit përfitues, automatikisht, nga data e dhurimit.

Bashkëshortët mund t‟i dhurojnë njëri-tjetrit jo vetëm sende nga pasuria e tyre vetjake,

por edhe sende që bëjnë pjesë në bashkësi. Në një hipotezë të tillë, do të konsiderohet

se bashkëshorti i ka dhuruar bashkëshortit tjetër ½ pjesë të tij nga sendi në bashkësi,

pasi pjesa tjetër është ndërkohë e bashkëshortit përfitues.195

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, kanë konkluduar në vendimin unifikues

nr. 24,196

datë 13.12.2002, se: “ Ligji për kthimin dhe kompensimin nuk janë mënyra

të reja të fitimit të pronësisë dhe pasuria e ardhur me trashëgim dhe e kthyer më vonë

me këto ligje nuk do të konsiderohet pasuri bashkëshortore.”

Pra, në rastet në të cilat pasuria, objekt i kontratës së dhurimit, është një pasuri

në bashkëpronësi të dy bashkëshortëve, pra, pasuri e vënë gjatë martesës, kjo

pasuri nuk mund të disponohet lirisht nga njëri bashkëshort pa pëlqimin e

bashkëshortit tjetër.197

195

Sonila Omari, “E drejta familjare”, Tiranë, 2010, fq. 108. 196

Vendimi nr. 24, datë 13.12.2002 i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë. Gjykata e Lartë ka

arritur në përfundimin se: “Pasuria trashëgimore e fituar nga e padituar kundërpaditëse nuk do të

konsiderohet si pasuri bashkëshortore dhe, për pasojë, si pronare e vetme ka të drejtën të disponojë me

vullnet të lirë, edhe duke e tjetërsuar në persona të tjerë, në respektim të dispozitave ligjore në fuqi. Ajo

për shkaqe të pavarura nuk mund të vihej në posedim të pasurisë trashëgimore. Kontrata e dhurimit, me

të cilën pasurinë e saj trashëgimore jua ka dhuruar fëmijëve të saj pa pëlqimin e bashkëshortit, është e

vlefshme.” 197

Vendimi nr. 1298, datë 25.05.2012, Gjykata e Apelit Tiranë. Me kontratën e dhurimit nëna i ka

dhuruar djalit të saj, dy dhoma të një banese, ndërsa pjesën tjetër të banesës ia ka dhuruar vajzës së saj

(të paditurës), duke mos pasur më pjesë të vetën në këtë pasuri. Paditësi, ka pretenduar se kontratat e

mësipërme janë absolutisht të pavlefshme duke qenë se dhuruesja ka qenë bashkëpronare në pjesë të

barabarta me bashkëshortin. Duke qenë pronare vetëm për gjysmën e pasurisë, dhurimi i bërë prej saj,

është veprim nul që nuk sjell pasoja juridike. Në bazë të dokumentacionit të vënë në dispozicion

rezulton se pronare e pasurisë së pretenduar nga paditësi, ka qenë vetëm nëna e tij dhe jo bashkëshorti i

saj, për vetë faktin se ajo e ka blerë këtë shtëpi nga të tretët dhe e ka regjistruar në emrin e vet.

Kolegji çmon se: “Padia është plotësisht e bazuar dhe se kontratat e lidhura konstatohen nga gjykata si

absolutisht të pavlefshme pjesërisht, kjo pjesërisht për pjesën në pronësi të bashkëshortit si

63

Kontrata e dhurimit të pasurisë së paluajtshme, në aspektin formal-juridik, me

efekt vlefshmërinë e veprimit juridik, është një kontratë ku vullneti i palëve shprehet

në aktin noterial të hartuar për këtë qëllim.

Duke qenë pasuri e paluajtshme në bashkëpronësi në tërësi mes bashkëshortëve,

tjetërsimi, pra edhe dhurimi i kësaj prone, kërkon domosdoshmërish që të bëhet nga të

dy bashkëpronarët (bashkëshortët), vullneti i të cilëve duhet të formalizohej në aktin

noterial të dhurimit.198

Në rastet në të cilat bëhet fjalë për administrim të jashtëzakonshëm (sikurse janë

veprimet të cilat lidhen me disponimin e pasurisë, si: lënia peng ose në hipotekë e një

sendi të bashkësisë, tjetërsimi i tij nëpërmjet shitjes, dhurimit etj.) dhe veprimi

realizohet vetëm nga njëri bashkëshort, tjetri mund të kërkojë konstatimin e

pavlefshmërisë së veprimit juridik, me anë të së cilit një pasuri e bashkësisë i është

shitur një të treti.199

Në këtë përfundim ka arritur edhe Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë200

i cili ka

shpallur të pavlefshëm testamentin për pjesën në të cilën parashikonte kalimin e

pronësisë së pasurisë bashkëshortore. Edhe kontrata e dhurimit, e cila ka hyrë në fuqi

pas testamentit do të konstatohej e pavlefshme për pjesën e paditëses në shtëpinë

objekt dhurimi, që dhuruesi, e ka disponuar si të tijën.

Në praktikën gjyqësore janë të shumta rastet, kur njëri bashkëshort kërkon

pavlefshmërinë e dhurimit të një të apartamentit, truallit apo tokës bujqësore të kryer

nga bashkëshorti tjetër. Sigurisht që, referenca ligjore e këtyre padive përbëhet nga

nenet e Kodit Civil për pavlefshmërinë e veprimit juridik. Por, zgjidhja e drejtë e çdo

konflikti të kësaj natyre duhet të burojë nga çështje të së drejtës familjare, të tilla si:

nëse pasuria konkrete bën pjesë në bashkësi apo është pasuri vetjake; veprimi konkret

përfshihet në administrimin e zakonshëm, apo të jashtëzakonshëm të pasurisë; çfarë

parashikojnë parimet e sanksionuar në nenin 90 të Kodit të Familjes?201

Nëse kërkohet pavlefshmëria e kontratës së dhurimit, në këtë rast, të drejtën për të

ngritur padi e kanë palët pjesëmarrëse në kontratën e dhurimit ose trashëgimtarët e

tyre.

bashkëpronar në pjesë të barabarta me bashkëshorten e tij, pavarësisht se shtëpia e blerë në vitin 1954

është blerë dhe regjistruar vetëm në emër të njërit bashkëshort.” 198

Vendimi nr. 72, datë 16.02.2010, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. 199

Vendimi nr. 851, datë 05.10.1999, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. Në bazë të rrethanave të

çështjes: “Banesa, objekt i kontratës së dhurimit është fituar në pronësi nga bashkëshorti gjatë martesës

dhe për rrjedhojë është në bashkëpronësi të dy bashkëshorteve. Sipas nenit 87/II për tjetërsimin e saj

duhej dhe pëlqimi i bashkëshortes. Mungesa e pëlqimit të saj e bën të pavlefshme kontratën e dhurimit

vetëm për ½ pjesë që i takon asaj si bashkëshorte.” 200

Vendimi nr. 990, datë 22.10.2002, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. Në çështjen në fjalë, i padituri,

me anë të testamentit ka emëruar trashëgimtar të vetëm vëllanë e tij, duke përjashtuar bashkëshorten dhe

djalin e tij dhe i ka lënë midis të tjerash edhe një shtëpi dykatëshe, shtëpi e cila është pronë

bashkëshortore. Gjykata ka konstatuar se: “Në kushtet kur prona objekt gjykimi përbën një pronë

bashkëshortore, testatori nuk mund të dispononte me testament, veç pjesës së tij, edhe pjesën e paditëses

në këtë bashkëpronësi, (që prezumohet në pjesë të barabarta për aq kohë sa nuk është vërtetuar e

kundërta). Në këto kushte, me të drejtë Gjykata e ka konsideruar të pavlefshëm testamentin për këtë

pjesë”. 201

Neni 90 i Kodit të Familjes parashikon se: “Secili bashkëshort ka të drejtën e administrimit të

zakonshëm të pasurisë në bashkësi. Secili bashkëshort është përfaqësues ligjor edhe i bashkëshortit

tjetër përpara organeve administrative dhe gjyqësore për çështje që kanë të bëjnë me administrimin e

zakonshëm të pasurisë në bashkësi. Kryerja e veprimeve që kapërcejnë administrimin e zakonshëm u

takon bashkërisht dy bashkëshortëve.”

64

Për sa ju përket të drejtave, shtrohet pyetja nëse mund të dhurohet pjesa e

bashkëpronësisë202

nëse bëhet fjalë për një send i cili është në bashkëpronësi të disa

personave?

A mund të dhurohet kuota e bashkëpronësisë dhe a i nënshtrohet ajo ndonjë

kufizimi?

Në këtë rast, përsa i përket kuotës së bashkëpronësisë, titullari i saj, ka të drejtë të

tjetërsojë apo disponojë në çdo mënyrë pjesën e tij në bashkëpronësi, pra edhe me anë

të dhurimit, e drejtë kjo e parashikuar shprehimisht edhe nga Kodi Civil203

.

Por legjislatori, brenda të njëjtit paragraf ka vendosur edhe kufizime në lidhje me

tjetërsimin e sendit të paluajtshëm, duke qenë se vendoset si kriter respektimi i

dispozitës mbi “Të drejtën e parablerjes”,204

në rastin në të cilin bëhet fjalë për një

tjetërsim me shpërblim.

Bashkëpronari ka të drejtë të tjetërsojë ose disponojë në çdo mënyrë tjetër sendin e

përbashkët, por kur ky send është i paluajtshëm duhet të respektojë të drejtën e

parablerjes që kanë bashkëpronarët e tjerë. Ai lirisht mund të tjetërsojë, me anë të

kontratës së dhurimit, pjesën e tij në bashkëpronësi një bashkëpronari tjetër apo një

personi tjetër çfarëdo, pavarësisht nëse sendi është i luajtshëm apo i paluajtshëm. Duke

qenë se kufizimi i referohet vetëm rastin të shitjes së një sendi të paluajtshëm, mund të

themi se në rastin e kontratës së dhurimit ky kufizim nuk vepron dhe bashkëpronari

është krejtësisht i lirë ta dhurojë këtë send.

Në ndryshim nga Kodi Civil, sipas të drejtës zakonore, në rastet kur personi donte

ta shiste, shkëmbente apo edhe dhuronte tokën apo banesën e tij, ai duhej t‟i drejtohej

fillimisht personave më të afërm të gjakut të tij, si vëllait, kushëririt të parë e më pas

fisit të tij, duke e përcaktuar dhe çmimin e shitjes në qoftë se ishte shitje.

Mosrespektimi i së drejtës së parablerjes nga ana e personit sillte të njëjtën pasojë që

sjell edhe në Kodin Civil, pavlefshmërinë e veprimit juridik, pasi e drejta zakonore

nuk njihte shitblerje të sendeve të paluajtshme pa respektim të të drejtës së parablerjes.

Sikurse e përmendëm edhe më sipër, dhuruesi ka të drejtë të kalojë në pronësi

të përfituesit jo vetëm një send, por edhe një të drejtë reale,205

të cilin ai i pranon

me anë të dhurimit. Të drejtat reale që konfirmohen nga Kodi ynë Civil janë: e drejta

e pronësisë,206

servituti,207

uzufrukti,208

enfiteoza,209

përdorimi dhe banimi.210

202

Në rast se pronësia mbi një send ose mbi të drejtat reale të atij sendi i përkasin jo një personi, por dy

ose më shumë personave bashkërisht, jemi para bashkëpronësisë. Pjesët e bashkëpronarëve në sendin e

përbashkët janë të barabarta derisa të provohet e kundërta dhe të drejtat dhe detyrimet e

bashkëpronarëve përcaktohen në pjesëtim me pjesët e tyre. Ardian Nuni, vep. e cit. fq. 158. 203

Nenin 200, paragrafi c) Kodi Civil parashikon se: “Çdo bashkëpronar ka të drejtë të tjetërsojë ose

disponojë në çdo mënyrë tjetër pjesën e tij në sendin e përbashkët, por kur ky send është një send i

paluajtshëm, mund ta shesë pjesën e tij vetëm duke respektuar të drejtën e parablerjes që kanë

bashkëpronarët e tjerë sipas nenit 204 të këtij Kodi”. 204

Neni 204, Kodi Civil, parashikon se: “Bashkëpronari para se t‟ia shesë pjesën e vet në sendin e

paluajtshëm një personi që nuk është bashkëpronar, detyrohet të njoftojë me shkrim bashkëpronarët e

tjerë nëse dëshiron të blejnë pjesën me të njëjtat kushte që do t‟ia shesë personit të tretë. Në rast se këta

nuk përgjigjen brenda tre muajve se dëshirojnë të blejnë pjesën, bashkëpronari është i lirë të shesë

pjesën e tij në persona të tretë. Ai duhet t‟ua bëjë të njohur bashkëpronarëve të tjerë bashkëpronarin e

ri”. 205

Të drejtat reale janë të drejta mbi sendet. 206

Kodi Civil e jep kuptimin dhe përmbajtjen e të drejtës së pronësisë në nenin 149 të tij. Sipas kësaj

dispozite, “Pronësia është e drejta për të gëzuar dhe disponuar lirisht sendet brenda kufijve të caktuar në

ligj”. Kjo e drejtë është një e drejtë e transferueshme nga një subjekt në një tjetër, qoftë në mënyrë të

plotë, domethënë pronari i kalon një subjekti tjetër tagrat e tij të pronësisë mbi një send, qoftë në

65

E drejta e pronësisë përcaktohet si e drejtë reale themelore e përbërë prej tre

tagrave, të drejtave më të vogla që mund të ushtrojë pronari mbi sendet, pronë e tij.

Ajo kuptohet si një unitet, si tërësi e këtyre të drejtave dhe si rrjedhojë tagri i

posedimit, gëzimit dhe disponimit nuk mund të konsiderohen si të drejta më vete, të

pavarura nga e drejta e pronësisë.

Uzufrukti, përdorimi, banimi dhe servitutet, përcaktohen si të drejta reale dytësore,

sepse derivojnë dhe njëkohësisht janë të lidhura me të drejtën reale themelore, me të

drejtën e pronësisë.

Karakteristika kryesore për kategorinë e këtyre të drejtave është mosushtrimi i tyre

nga pronari i sendit mbi sendin objekt pronësie dhe ushtrimi i tyre mbi sendin pronë e

dikujt tjetër.211

Për këto arsye këto të drejta njihen si të drejta që ushtrohen prej të

tjerëve (ius in re aliena), si të drejta më të vogla ose të pjesshme, të përkohshme,

lidhur me të drejtën kryesore, të plotë dhe të përhershme, të drejtën e pronësisë.

Pas kalimit të së drejtës së pronësisë, uzufrukti është e drejta e cila ndeshet më

shpesh si objekt i kësaj kontrate. Uzufrukti mund të vendoset nga dhuruesi në favor të

përfituesit, ashtu sikurse mund t‟i cedohet përfituesit brenda kufijve të vendosur nga

ligji.

Problemet që mund të lindin në rastin e krijimit të uzufruktit, objekt i kontratës së

dhurimit, ka lidhje me faktin se e drejta fitohet nga përfituesi vetëm me vdekjen e

dhuruesit dhe nga ana tjetër uzufrukti është i patransferueshëm tek trashëgimtarët.212

Dispozitat e Kodit Civil, të cilat trajtojnë uzufruktin, nuk vendosin ndonjë kufizim

mbi mënyrën e kalimit të tij.213

Uzufruktari është i lirë të kalojë të drejtën e uzufruktit,

mënyrë të pjesshme, domethënë pronari mund të kalojë te një subjekt tjetër jo të gjitha tagrat e

pronësisë, por vetëm disa prej tyre. Ardian Nuni, “Leksione të pronësisë dhe trashëgimisë”, Tiranë,

2008, fq. 224. 207

Në rastin kur pronari ose ligji i kalon një subjekti tjetër disa të drejta të caktuara mbi një send,

ndodhemi para rastit të të drejtave të të tjerëve mbi një send të huaj, të cilat njihen me emrin iura in re

aliena. Këto të drejta në vetvete ndahen në të drejta gëzimi dhe garancie. Tek të drejtat e gëzimit futen

servitutet dhe enfiteoza, ku servitutet mund të ndahen gjithashtu në servitute të cilat i shërbejnë një

prone (servitute prediale) ose servitute që i shërbejnë një personi (servitute personale). Ardian Nuni,

vep. e cit., fq. 225 208

Uzufrukti është servituti personal më i rëndësishëm, dhe nënkupton të drejtën e një personi për të

përdorur dhe gëzuar një send të huaj njëlloj sikur të ishte pronari, me detyrimin që ta ruajë dhe ta

mirëmbajë atë. Neni 232, Kodi Civil. 209

Enfiteoza ndryshon nga e drejta reale e pronësisë. Kodi Civil, në nenin 784, jep përkufizimin e

enfiteozës. Ky nen parashikon se: “Enfiteoza është një kontratë me të cilën një personi i jepet e drejta të

përdorojë e të përmirësojë një pasuri të paluajtshme, kundrejt një shpërblimi periodik në të holla ose në

natyrë”. 210

Përdorimi dhe banimi janë dy lloje të tjera të servituteve personale, të cilat gjithashtu gjejnë

rregullim në Kodin Civil në një dispozitë të vetme. Janë të drejta reale me natyrë të përkohshme dhe

ngushtësisht personale mbi bazën e të cilave një person përdor për nevoja të tij dhe të familjes së tij një

send të huaj. Neni 259 i Kodit Civil përcakton se: “Personi që gëzon një të drejtë përdorimi mbi një

send, e përdor atë dhe gëzon frytet e tij në masën që ka nevojë për veten e tij dhe për familjen e tij. Kur

objekt i të drejtës së përdorimit është një banesë, personi ka të drejtë të banojë atje sipas nevojave të tij

dhe të familjes së tij. Sendi ose banesa që përdoret nuk mund të tjetërsohet, të rëndohet me barrë të

ndryshme dhe as të përdoret nga persona të tjerë.” Ardian Nuni, vep.e cit. fq. 293. 211

Për këtë arsye këto të drejta njihen si të drejta më të vogla ose të pjesshme, të drejta dytësore, të

përkohshme, lidhur me të drejtën kryesore, të plotë, të përhershme, të drejtën e pronësisë. Valentina

Kondili, “E drejta Civile II”, Pjesa e Posaçme, Geer, 2008, fq. 56. 212

Giovanni Bonilini, “Trattato di diritto delle successione e delle donazioni, Le Donazioni”, VI, Giuffre

Editore, fq. 485. 213

Neni 241, paragrafi i parë i Kodit Civil parashikon se “Uzufruktari mund t‟ia kalojë një tjetri këtë të

drejtë për një kohë ose për gjithë kohën e qenies së saj, përveç kur në aktin e krijimit është parashikuar

ndryshe."

66

me përjashtim të rasteve kur në aktin e krijimit është parashikuar shprehimisht ndalimi

i kalimit dhe për pasojë edhe ndalimi i dhurimit.

Autorë të ndryshëm pranojnë se e drejta e pronësisë mund të kalohet edhe me

rezervë uzufrukti,214

ku rezerva mund të jetë si në favor të dhuruesit ashtu dhe në favor

të një personi të tretë. Në rastin e fundit është e domosdoshme edhe pëlqimi i personit

të tretë, duke qenë se parashikohet se dhuruesi i kalon palës tjetër, personit të tretë, një

të drejtë reale të cilën ajo e pranon. Në rast refuzimi, e drejta e uzufruktit do t‟i mbetet

dhuruesit.

Në rast se dhuruesi vdes para se personi i tretë të ketë pranuar dhurimin e

uzufruktit, oferta do të konsiderohet si e pavlefshme duke qenë se dhurimi quhet i

përfunduar nga momenti në të cilin akti i pranimit i është njoftuar dhuruesit.

Në lidhje me formën në të cilin duhet të realizohet dhurimi i së drejtës së

uzufruktit, do i referohemi për analogji parashikimit që bëjnë dispozitat e Kodit Civil.

Për uzufruktin e krijuar me veprim juridik përcaktohet se ai duhet të realizohet me akt

noterial, dhe nëse ka për objekt sendet e paluajtshme kërkohet gjithashtu edhe

regjistrimi në regjistrat e sendeve të paluajtshme.215

Duke qenë se uzufrukti nënkupton të drejtën e një personi për të gëzuar një send që

është në pronësi të dikujt tjetër, me detyrimin për ta ruajtur dhe mirëmbajë atë, me

vdekjen e këtij të fundit shuhet edhe kontrata e dhurimit nëpërmjet së cilës është

realizuar kalimi i të drejtës së uzufruktit.

Një tjetër parashikim i Kodit Civil është edhe rasti i dhurimit, i cili ka për objekt

detyrimet periodike. Një kontratë e tillë dhurimi është plotësisht e vlefshme në rast se

plotësohen edhe kushtet e tjera të kërkuara nga Kodi.216

Ky dhurim shuhet me vdekjen

e dhuruesit, përveç rasteve kur në kontratë është parashikuar ndryshe.217

Në kontratën e dhurimit me objekt detyrime periodike, dhuruesi detyrohet t’i

transferojë pranuesit të dhurimit në mënyrë periodike të drejtat reale, mbi të

njëjtin send ose mbi sende të ndryshme, pra ai është i detyruar të kryejë veprime të

cilat përsëriten në kohë.

Dhurimi që ka për objekt detyrime periodike (p.sh. e drejta për të banuar gjatë

verës në vilën e dhuruesit, ose kur dhuruesi merr përsipër ti dhurojë përfituesit çdo

muaj nga 20.000 lek gjatë gjithë jetës së tij, etj.) nga ana tjetër nuk bie në kundërshtim

me ndalimin e parashikuar nga legjislatori në lidhje me dhurimin e sendeve të

ardhshme, pasi këto detyrime periodike përsëriten në të ardhmen si pasojë e një

dhurimi të qartë dhe të përcaktuar që në momentin e bërjes së dhurimit218

. Prezumohet

se, dhuruesi ka dashur ta kufizojë përfitimin me kohën e jetëgjatësisë së tij, meqenëse

ky detyrim shuhet me vdekjen e dhuruesit.

Mund të ndodhë që pas lidhjes së kontratës së dhurimit me objekt detyrime

periodike, dhuruesi të vdesë. Në këtë rast, parimisht, kontrata zgjidhet, duke i hequr

pranuesit të dhurimit mundësinë për të vazhduar përfitime nga dhurime të tjera në të

ardhmen.

Ky ndalim është vënë duke pasur parasysh faktin se dhuruesi ka disponuar në favor

të një personi tjetër duke u nisur nga mirësia dhe bujaria e tij, për aq kohë sa është

214


371. 215


Olti Skrame, “Komentari i Kodit Civil të Republikës së Shqipërisë”, vëllimi i 2, Onufri, 2011, fq.

328. 217


Pietro Rescigno, “Codice civile - seconda edizione”, Giuffre Editore, Milano, 1994, fq. 772.

67

gjallë, duke mos dëmtuar kështu interesat e trashëgimtarëve, të cilët në rast të kundërt

dhurimi do të shndërrohej në një peshë për ta duke qenë se do ishin të detyruar të

vazhdonin të ekzekutonin në mënyrë periodike dhurimin.

Megjithatë, asgjë nuk e ndalon dhuruesin të përcaktojë në kontratën e dhurimit se

efektet e këtij dhurimi periodik do të vazhdojë pas vdekjes së tij. Në këtë rast detyrimi

do të vazhdojë tek trashëgimtarët e tij, të cilët do të jenë të detyruar që të vazhdojnë

transferimin e të drejtave reale ndaj pranuesit të dhurimit edhe pas vdekjes së

dhuruesit, në qoftë se pas vdekjes këto të drejta reale ekzistojnë edhe pse mund të

gëzohen nga trashëgimtarët e tij.

Ligjvënësi nuk shprehet në mënyrë të qartë nëse ky parashikim bëhet në një akt të

veçantë, apo në kontratën e dhurimit. Sipas jurisprudencës italiane, mjafton që vullneti

i kundërt i dhuruesit për vazhdimin e dhurimit periodik edhe pas vdekjes së tij të

rezultojë nga kontrata, pa qenë e nevojshme të bëhet me një akt tjetër të veçantë.

2.5. Përmbajtja e kontratës së dhurimit.

Përmbajtja e kontratës së dhurimit përbëhet nga tërësia e të drejtave të njërës palë

(përfituesit) dhe detyrimeve të palës tjetër (dhuruesit). Nisur nga fakti që kontrata e

dhurimit është një kontratë e njëanshme, si rregull ajo ka në përmbajtje të saj

detyrime vetëm për dhuruesin, ndërsa përfituesi fiton vetëm të drejta, pa pasur

nevojë që të japë diçka apo të kryejë ndonjë veprim në dobi të palës tjetër. Megjithatë,

përjashtimisht, në raste taksativisht të përcaktuara nga ligji, dhuruesit i njihen edhe

disa të drejta madje për përfituesin mund të lindin edhe detyrime, p.sh. në rastin e

dhurimit me barrë, e cila e shndërron kontratën e dhurimit, me vërtetimin qoftë edhe të

njërit prej tyre, në një kontratë të dyanshme.

Nëse ju referohemi të drejtave të dhuruesit, mund të themi se dhuruesi ka të drejtë

që t‟i bëjë ofertën përfituesit për të pranuar sendin e dhuruar. Gjithashtu, një e drejtë

tjetër e dhuruesit është edhe e drejta që ka ai të përcaktojë se cili do të jetë objekti i

kontratës, ose cila e drejtë do ti dhurohet përfituesit.219

Nëse i referohemi figurës së përfituesit, ai ka vetëm të drejta, sikurse janë: e drejta

për të kërkuar dorëzimin e sendit, objekt të kontratës; ai ka të drejtë të kërkojë kalimin

e të drejtës së pronësisë së sendit si dhe shpërblimin e dëmit nëse sendi i dhuruar për

shkak të mungesave dhe të metave i ka shkaktuar dëm përfituesit.

Detyrimet në ngarkim të dhuruesit të përcaktuara shprehimisht nga Kodi Civil janë

si më poshtë:

Përgjegjësia e dhuruesit në rastet e mosdorëzimit ose dorëzimit me vonesë të

sendit

Garancia për eviksion.

Garancia për të metat e sendit.

Përveç detyrimeve të përcaktuara shprehimisht nga Kodi Civil, një detyrim tjetër i

cili rëndon mbi dhuruesin është gjithashtu edhe detyrimi për pagimin e taksës në lidhje

me kalimin e të drejtës së pronësisë në qoftë se objekt i kontratës janë sendet e

paluajtshme.

219

Alajdin S, Alishani, “E drejta e detyrimeve”, Pjesa e Veçantë, Prishtinë, 2002, fq. 90.

68

Përsa i përket këtij detyrimi, kjo vlerë do të përcaktohet dhe do të vendoset në

çastin e kalimit të së drejtës së pronësisë mbi to. Kalimi i së drejtës së pronësisë mbi

pasuritë e paluajtshme, tokë dhe ndërtesë, tatohet me 10 për qind të fitimeve kapitale

të realizuara dhe ky detyrim rëndon mbi personin, që kalon të drejtën e pronësisë mbi

pasurinë e paluajtshme, para kryerjes së regjistrimit, në përputhje me aktet ligjore në

fuqi.220

Ligji "Për tatimin mbi të ardhurat",221

konsideron si të ardhura të tatueshme edhe të

ardhurat që rrjedhin nga kalimi i së drejtës së pronësisë mbi pasuritë e paluajtshme,

duke përfshirë këtu së bashku me kontratën e shitjes edhe kontratën e dhurimit.

Personi që kalon të drejtën e pronësisë mbi pasurinë e paluajtshme,222

paguan tatimin

para kryerjes së regjistrimit të kësaj pasurie, pasi në të kundërt pasuria e paluajtshme

nuk regjistrohet, pa provuar pagimin e detyrimit pranë zyrave vendore të regjistrimit të

pasurive të paluajtshme.223

Kontrata e dhurimit duhet të shprehë sipërfaqen në m2 të pasurisë, çmimin për m2

dhe vlerën e saj. Kontrata duhet të jetë e shoqëruar me hartën, planimetrinë dhe

dokumentet e tjera, që shërbejnë për rregjistrimin e pasurisë së paluajtshme.

Zyrat e regjistrimit të pasurisë së paluajtshme mbledhin tatimin lidhur me kalimin

e të drejtës së pronësisë së pasurisë së paluajtshme dhe e derdhin atë brenda 10 ditëve

nga kryerja e veprimeve në llogarinë e administratës tatimore. Brenda datës 10 të

muajit pasardhës, zyrat e regjistrimit të pasurisë së paluajtshme, dërgojnë në degën

përkatëse të tatimeve evidencën përkatëse e cila përmbledh emrin e personit

tatimpagues, shumën e llogaritur të tatimit si dhe numrin dhe datën e dokumentit të

derdhjes së këtij detyrimi në organin tatimor.

Për rastet e kalimit të së drejtës së pronësisë nëpërmjet dhurimit, transaksioni

konsiderohet i tatueshëm dhe për efekt të llogaritjes së detyrimit tatimor do të veprohet

si në rastin e kalimit të së drejtës së pronësisë, tokë dhe ndërtesë nëpërmjet aktit të

shitjes.224

Në këtë rast, për efekt të llogaritjes së tatimit, vlera e pasurisë së

paluajtshme që dhurohet përcaktohet në bazë të vlerësimit të bërë nga zyra e

regjistrimit të pasurive nëpërmjet agjentëve vlerësues të autorizuar prej saj. Kalimi i të

drejtës së pronësisë mbi pasuritë e paluajtshme, tatohet sipas tabelës që përcakton

“Tatimin mbi Kalimin e të Drejtës së Pronësisë mbi Pasuritë e Paluajtshme”. 225

220

Tatimi me 10 përqind nuk zbatohet në rastet e shkëmbimit të së drejtës së pronësisë mbi tokën me të

drejtën e pronësisë mbi ndërtesën e ndërtuar mbi tokë. Në këtë rast tatimi i të ardhurave kryhet sipas

procedurës së dhënë në nenin 20 të ligjit nr. 8438, datë 28.12.1998 "Për tatimin mbi të ardhurat", të

ndryshuar. Udhëzimi nr. 5, “Për tatimin mbi të ardhurat”, datë 30.01.2006. 221

Me këtë ligj rregullohen marrëdhëniet që lindin në fushën e tatimit mbi të ardhurat personale, tatimit

mbi fitimin si dhe të tatimit të mbajtur në burim të të ardhurave. 222

Me kalim të së drejtës së pronësisë, kuptohet akti i shitjes apo akti i dhurimit të pasurisë së

paluajtshme. Në kuptim të nenit 11 të ligjit "Për tatimin mbi të ardhurat", me termin "Fitim kapital i

realizuar" kuptohet diferenca ndërmjet vlerës në shitje dhe vlerës në blerje të pasurisë, ndërtesë apo

tokë. 223

Ligji nr.107, datë 28.03.2013, “Për disa ndryshime në ligjin nr. 8438, datë 28.12.1998, Për tatimin

mbi të ardhurat". 224

Në rastet kur individi kalon pronësinë, për herë të dytë e në vazhdim, për efekt të llogaritjes së fitimit

mbi kapitalin e realizuar do të merret diferenca midis vlerës së shitjes dhe vlerës së blerjes të përcaktuar

në kontratën paraardhëse. Në rastet kur çmimi i shitjes për m2 i përcaktuar në kontratë është më i ulët se

çmimi minimal i përcaktuar në tabelat përkatëse të përcaktuara nga vendimet e Këshillit të Ministrave,

zbatohen këto të fundit për efekt të llogaritjes së tatimit. Përjashtim nga ky rregull i përgjithshëm bëjnë

disa raste, të cilat janë përcaktuar me Vendime Qeverie se si veprohet. Udhëzimi nr. 9, “Për tatimin mbi

të ardhurat”, datë 26 .02.2008. 225

Sipas pasqyrës që i bashkangjitet ligjit nr.8438, datë 28.12.1998, "Për tatimin mbi të ardhurat", nëse

çmimi i shitjes është nga 0-2.000.000 lek, tatimi i pagueshëm kap vlerën 0,5 % të çmimit të shitjes. Për

69

2.5.1. Përgjegjësia e dhuruesit në rastet e mosdorëzimit ose dorëzimit me

vonesë të sendit.

Nga kontrata e dhurimit përfituesi ka jo vetëm të drejtë ti kalojë pronësia e një të

mire, por i lind dhe e drejta të kërkojë ekzekutimin226

e këtij dhurimi. Dhe pikërisht,

një nga detyrimet e dhuruesit që rrjedh nga kontrata e dhurimit është dorëzimi i sendit,

objekti i dhurimit përfituesit, në mënyrë që ky i fundit të fillojë të ushtrojë gjithë të

drejtat e tij si pronar i ri.

Në bazë të parashikimeve të Kodit Civil227

kontrata do të quhet e lidhur nga

momenti i dorëzimit të sendit, duke i dhënë në këtë rast karakter real kësaj kontrate.

Momenti i dorëzimit të sendit të dhuruar konsiderohet edhe si çasti në të cilin kalon e

drejta e pronësisë, prandaj dhe është e rëndësishme të përcaktohet se në cilin moment

kalon pronësia nga dhuruesi tek përfituesi.

Në rast se objekt i kontratës janë të drejtat reale, kontrata do të quhet e lidhur në

momentin në të cilin përputhen vullnetet e palëve, pa u kërkuar në këtë rast akti i

dorëzimit.

Megjithatë, pavarësisht këtyre parashikimeve, duke u referuar edhe tek dispozitat e

Kodit Civil të cilat parashikojnë pronësinë228

mund të themi që parashikimi i bërë nga

Kodi Civil ka nevojë të përmirësohet, duke qenë se kur objekt i një kontrate janë

sendet e paluajtshme ose të drejtat reale, kjo kontratë nuk i sjell efektet e saj në

momentin në të cilin dorëzohet sendi, por në momentin e dhënies së pëlqimit dhe

nënshkrimit të kontratës.

Dorëzimi i sendit, edhe kur ky send është i paluajtshëm, mbetet një detyrim i

dhuruesit, edhe pse dorëzimi në këtë rast nuk është përcaktues për momentin e lidhjes

së kontratës, pasi në rastin në fjalë kontrata ka karakter konsensual dhe quhet e

përfunduar kur akti i pranimit i njoftohet dhuruesit.229

Të njëjtin karakter ka edhe

kontrata e dhurimit e cila ka për objekt të drejtat reale, përfundim ky i arritur

nëpërmjet vendimit unifikues të Gjykatës së Lartë.230

Kështu, kontrata e dhurimit quhet e lidhur në momentin që dhuruesi ka shprehur,

në formën që kërkohet nga ligji, vullnetin e tij për të kryer aktin e dhurimit dhe

pranuesi i dhurimit, po në formën e kërkuar nga ligji, të ketë shprehur vullnetin për

pranimin e këtij dhurim.

Kur objekt i kontratës janë sendet e luajtshme, në qoftë se palët nuk e kanë

parashikuar ndryshe, vendi i dorëzimit të sendit nga ana e dhuruesit është vendbanimi

ose vendi i punës i përfituesit. Në qoftë se dhuruesi nuk e dorëzon sendin, objekt të

çmim mbi 2.000.000 – 4.000.000 lek, tatimi i pagueshëm kap vlerën 1 % të çmimit të shitjes; për çmim

mbi 4.000.000 – 6.000.000 lek, tatimi i pagueshëm kap vlerën 2 % të çmimit të shitjes, dhe për vlerat

mbi 6.000.000, tatimi kap vlerën 3% të çmimit të shitjes.

Përjashtohet kalimi i të drejtës së pronësisë mbi tokën bujqësore e cila tatohet me 0,5% të vlerës së

transaksionit. 226

Me ekzekutimi ose përmbushje të detyrimeve, sipas Prof. Dr. MarianaTutulani-Semini, do të

kuptojmë kryerjen e atij veprimi apo shërbimi apo dorëzimin e atij sendi që përmban objektin e një

marrëdhënie juridike detyrimi. Detyrimi duhet të përmbushet sipas përmbajtjes së tij në vendin,

mënyrën apo afatin e caktuar, si dhe në përshtatje me kërkesat e ligjit dhe të kontratës. Mariana Tutulani

–Semini, “E drejta e detyrimeve”, Pjesa e Përgjithshme, Skanderbegbooks, Tiranë, 2006, fq. 151. 227

Neni 764, paragrafi i katërt, Kodi Civil. 228


Neni 764, paragrafi i dytë, Kodi Civil. 230

Vendimi nr. 23, datë 01.04.2001, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

70

kontratës së dhurimit, në afat do jetë ai vetë që do të mbajë përgjegjësi për këtë

mospërmbushje ose përmbushje me vonesë, vetëm në rastin kur kjo pasojë ka ardhur si

rezultat i veprimeve të kryera me dashje ose pakujdesi të rëndë nga dhuruesi.

Ky limit për përgjegjësinë e dhuruesit është vendosur për ta favorizuar atë, pasi

është vetë dhuruesi ai që vullnetarisht merr përsipër të kryejë një dhurim të tillë, që

pakëson pasurinë e tij duke shtuar pasurinë e përfituesit, duke u nisur nga mirësia dhe

bujaria e tij. Për këtë arsye nuk mund të lejohet që një veprim i tillë të kthehet kundër

tij.

Rregulli i përgjithshëm i të drejtës civile në rastin e mospërmbushjes së detyrimeve

përcakton se debitori është i detyruar të shpërblejë dëmin e shkaktuar, përveç kur ai

provon se mospërmbushja ka ndodhur jo për faj të tij dhe është pikërisht ai vetë që ka

barrën e provës.231

Mbi të gjitha debitori konsiderohet fajtor derisa të provohet e

kundërta.

Ky rregull nuk zbatohet në rastin e kontratës së dhurimit, tek e cila prezumimi i

dashjes dhe pakujdesisë së rëndë është në kontradiktë të plotë me qëllimin e

legjislatorit për të pakësuar përgjegjësinë e dhuruesit. Përfituesi, në këtë rast,

duhet të provojë mospërmbushjen objektive nga ana e dhuruesit dhe ekzistencën e

dashjes dhe pakujdesisë së rëndë të tij dhe në momentin në të cilin provohet

përgjegjësia e dhuruesit, ky do të përgjigjet njësoj si çdo debitor tjetër, d.m.th. do të

përgjigjet si për dëmin efektiv ashtu edhe për fitimin e munguar.232

Ligjvënësi nuk ka përcaktuar se çfarë do të kuptojmë me dashje dhe pakujdesi të

rëndë. Mund të thuhet që dhuruesi ka vepruar me dashje kur i ka parashikuar pasojat e

veprimit të tij, që nga kjo vonesë ose mospërmbushje e dhurimit të ofruar ky dhurim

nuk do të realizohet, dhe me ndërgjegje të plotë ka lejuar ardhjen e këtyre pasojave.

Për të bërë dallimin ndërmjet pakujdesisë së lehtë dhe të rëndë,233

mund të nisemi

nga dëmi që ka pësuar përfituesi nga kjo mospërmbushje ose vonesë në përmbushje të

detyrimit. Në qoftë se nga kjo mospërmbushje ose vonesë përfituesi nuk ka pasur

mundësi të realizojë plotësisht ose pjesërisht interesin e tij, duke bërë që dhe kontrata e

dhurimit të mos e realizojë qëllimin për të cilin u lidh, atëherë mund të themi që

dhuruesi në këtë rast ka vepruar me pakujdesi të rëndë.

Kurse në rastin kur nga kjo mospërmbushje ose vonesë në përmbushje, përfituesi

ka pasur mundësi që në një farë mënyre të realizojë, edhe pse jo plotësisht, interesin e

tij, duke u bërë e mundur që qëllimi i kontratës të realizohet në vija të përgjithshme,

atëherë mund të themi që dhuruesi ka vepruar me pakujdesi të lehtë.234

Sipas dispozitës në fjalë, dhuruesi do të mbajë përgjegjësi për

mospërmbushjen ose vonesën në përmbushjen e dhurimit vetëm në rastin kur ka

vepruar me dashje ose pakujdesi të rëndë, dhe jo pakujdesi të lehtë. Në rastin e

fundit, dhuruesi do të shpëtonte nga përgjegjësia, por megjithatë është e vlefshme edhe

231

Sipas nenit 476, të Kodit Civil “Çdo mangësi në ekzekutimin e detyrimeve e detyron debitorin të

shpërblejë dëmin që ka pësuar kreditori, përveç kur ai provon se mospërmbushja nuk ka ndodhur për faj

të tij. Në këtë rast kreditori ka të drejtë: a) të kërkojë ekzekutimin në natyrë të detyrimit, veçanërisht

dorëzimin e sendit ose kryerjen e punimeve, si dhe shpërblimin e dëmit të shkaktuar nga vonesa e

ekzekutimit; ose b) shpërblimin e dëmit të shkaktuar nga mosekzekutimi i detyrimit.” 232

Pietro Rescigno, “Trattato di diritto privato, Sucessioni”, VI, Utet, 1984, fq. 576. 233

Dallimi midis pakujdesisë së rëndë dhe asaj të lehtë ka thjesht karakter sasior e jo cilësor. Në qoftë se

debitori tregon një shkallë të madhe pakujdesie, kjo quhet pakujdesi e rëndë. Sa më e afërt e konkrete të

jetë mundësia e parashikimit të ardhjes së pasojave realisht të mundshme, aq më e rëndë do të jetë

shkalla e fajësisë. Sa më i madh të jetë dëmi i shkaktuar nga kjo mungesë kujdesi, aq më afër do të jemi

me një pakujdesi të rëndë dhe anasjelltas. Mariana Tutulani - Semini, “E drejta e detyrimeve dhe e

kontratave”, Pjesa e Përgjithshme, Skanderbegbooks, 2006, fq.188. 234

Mariana Tutulani - Semini, vep. e cit., fq. 38.

71

marrëveshja sipas së cilës dhuruesi merr përsipër me vullnetin e tij dhe përsëri në emër

të shpirtit të bujarisë e mirësisë të “mbulojë” dhe rastet e pakujdesisë së lehtë.235

Asgjë

nuk e ndalon dhuruesin, në përputhje edhe me lirinë kontraktore të palëve, që të

pranojë të përgjigjet në masë më të madhe sesa ajo që ligji parashikon dhe në interes të

tij.

Nëse ndodhemi para dashjes, pakujdesisë së rëndë apo të lehtë, duhet provuar para

gjykatës rast pas rasti. Gjatë këtij gjykimi nuk është detyrë e dhuruesit të vërtetojë që

nuk ka vepruar me dashje ose pakujdesi të rëndë, por barra e provës i bie përfituesit që

ta vërtetojë këtë gjë.

Ndërsa dhuruesi mban përgjegjësi për mospërmbushjen ose përmbushjen me

vonesë të dhurimit vetëm në rast kur ka vepruar me dashje ose pakujdesi të rëndë,

përfituesi do të mbajë përgjegjësi për mospërmbushjen e detyrimeve ose barrëve që

rëndojnë mbi dhurimin sipas dispozitave të përgjithshme për përgjegjësinë në rast

mospërmbushje.

Në rastin e përgjegjësisë së përfituesit për mospërmbushjen e barrëve ose

detyrimeve që rëndojnë mbi dhurimin, nuk bëhet një dallim ndërmjet pakujdesisë së

lehtë apo të rëndë. Ai do të mbajë përgjegjësi në të dy rastet, por kjo mund të mbahet

parasysh nga gjykata në përcaktimin e masës së dëmshpërblimit.

2.5.2. Garancia për eviksion236

Si rregull, dhuruesi nuk është i detyruar të garantojë përfituesin e dhurimit për

përkatësinë e sendit të dhuruar dhe zhveshjen që mund të pësojë nga të tjerët.237

Në

rastin e pretendimit të një eviksioni është pikërisht një person i tretë, i cili pretendon

që është pronar i sendit dhe jo përfituesi, pasi vetë dhuruesi nuk ka qenë pronar i sendit

të dhuruar dhe ka dhuruar një send që nuk është në pronësi të tij. Për këtë arsye

personi i tretë ngre pretendimin që sendi objekt dhurimi duhet t‟i kthehet atij.

Garancinë për eviksion e ndeshim dhe tek kontrata e shitjes, tek e cila është shitësi

ai i cili duhet të dorëzojë sendet, të shkarkuara nga çdo e drejtë apo pretendim i të

tretëve, përveç kur në kontratë është parashikuar ndryshe.238

Duhet theksuar se,

kontrata e shitjes është një kontratë ku shitësi kalon pronësinë e sendit tek blerësi

kundrejt çmimit të shitjes, ndërsa tek dhurimi, dhuruesi kalon pronësinë e një të mire

tek përfituesi pa kërkuar gjë si kundërshpërblim; përkundrazi, ky veprim çon në

pakësimin e pasurisë së tij. Për ketë arsye, kemi një dallim ndërmjet garancisë për

eviksion në kontratën e shitjes dhe eviksioni në kontratën e dhurimit.

Në rastin e shitjes, shitësi duhet të japë në çdo rast garancinë për eviksion ndaj

blerësit; kurse tek dhurimi rregulli i përgjithshëm është që dhuruesi nuk është i

detyruar të garantojë përfituesin për rrezikun e eviksionit. Kjo për vetë arsyen se

veprimi i kryer nga dhuruesi për të kaluar në pronësi të përfituesit një të mirë, pa qenë

i detyruar ta bëjë këtë gjë dhe pa fituar asgjë si kundërshpërblim, nuk mund të kthehet

kundër tij. Dhuruesi “humbet” një pasuri pa marrë asgjë si kundërshpërblim, kurse

përfituesi “fiton” një pasuri pa qenë i detyruar të humbasë asgjë.

235

Pietro Rescigno, “Codice civile - Le fonti del diritto italiano”, Giuffre Editore, Milano, 1994, fq.788. 236

Për të dhënë kuptimin e eviksionit do t‟i referohemi përkufizimit të dhënë tek kontrata e shitjes.

Kështu me eviksion do të kuptojnë humbjen ose cenimin e pronësisë së blerësit gjatë ushtrimit të drejtës

së tij si pronar. Mariana Tutulani - Semini, “E drejta e detyrimeve dhe e kontratave”, Pjesa e Posaçme,

Skanderbegbooks, 2006, fq. 13. 237


Neni 719, Po aty.

72

Megjithatë, pavarësisht parashikimeve të mësipërme, ligji ka njohur raste

përjashtimore të cilat janë taksativisht të shprehura në nenin 769 të Kodi Civil, ku

evidentohet pozita e privilegjuar e dhuruesit, i cili detyrohet për të dhënë garanci për

eviksion pranuesit të dhurimit vetëm në rastet e përcaktuara shprehimisht nga ky nen.

Këto raste janë:

1. Kur dhuruesi e ka premtuar shprehimisht garancinë në kontratën e

dhurimit.

Nga një analizë e përmbajtjes së kësaj dispozite mund të themi se përjashtimi i

parë ka të bëjë me dhënien e garancisë për eviksion në rastin kur dhuruesi e ka marrë

përsipër shprehimisht këtë detyrim. Ai është i lirë ta marrë përsipër këtë detyrim kur e

çmon të arsyeshme dhe në momentin që e merr përsipër, ka për detyrë ta përmbushë si

çdo lloj detyrimi tjetër. Nëse dhuruesi me vullnetin e tij i ka dhënë pranuesit të

dhurimit garanci se e drejta reale e dhuruar nuk do t‟i cenohet nga persona të tretë,

dhuruesi detyrohet ti shpërblejë dëmin e shkaktuar pranuesit të dhurimit, në rast se ky

send i merret nga persona të tretë.

Vullneti i dhuruesit se ka marrë përsipër për të ofruar garanci për eviksion, duhet të

dalë shprehimisht dhe në mënyrë të qartë nga vetë kontrata e dhurimit. Në qoftë se ky

vullnet është i paqartë dhe konfuz, atëherë do të zbatohet rregulli i përgjithshëm dhe

do të prezumohet se nuk është bërë fare ky premtim pasi nuk mund të nxirret

përfundimi nga veprime konkludente.

Premtimi për dhënien e garancisë në rastin e eviksionit nga ana e dhuruesit, mund

të bëhet në të njëjtin akt me kontratën e dhurimit, ose në një akt tjetër të mëvonshëm.

Duke qenë se premtimi për garancinë zakonisht parashikohet në të njëjtin akt me

kontratën e dhurimit, mund të themi se dhe kjo garanci duhet të respektojë të njëjtat

kushte dhe të njëjtën formë të kontratës së dhurimit.239

Në qoftë se kontrata e dhurimit do të shpallet e pavlefshme, rrjedhimisht edhe

garancia do të rrëzohet dhe do të ndjekë të njëjtin fat të kontratës së dhurimit (kjo në

rastet në të cilat garancia për eviksion është dhënë në një akt të mëvonshëm).

Garancia për eviksion, e parashikuar në rastin e dhurimit, do të ketë të njëjtën

disiplinë të zbatueshme si garancia për eviksion e parashikuar tek kontrata e shitjes,

me përjashtim të rasteve kur këto palët kanë parashikuar ndryshe. Edhe në këtë rast

shpërblimi do të jetë i plotë ose i pjesshëm në përputhje me vlerën e sendit të dhuruar

dhe në varësi të faktit nëse eviksioni është i plotë ose i pjesshëm.240

Por, shpërblimi, në

të njëjtën kohë, do të përfshijë edhe kthimin mbrapsht të shpenzimeve të zakonshme,

të kryera mbi sendin e dhuruar. Në rast se dhuruesi ka qenë në keqbesim, përfituesi ka

të drejtë të kërkojë kthimin mbrapsht jo vetëm të shpenzimeve të zakonshme, por edhe

atyre të jashtëzakonshme.

Ndryshe nga Kodi Civil aktual, në Kodin Civil i vitit 1929 dhuruesi nuk ishte i

detyruar të garantonte përfituesin për eviksion në rast se dhurimi ishte bërë për

shpërblim.

2. Kur pranuesi i dhurimit zhvishet nga e drejta e pronësisë mbi sendin objekt

të kontratës së dhurimit si rezultat i veprimeve ose mosveprimeve të dhuruesit.

239


Eviksioni është i plotë kur blerësit i merret tërësisht sendi dhe është i pjesshëm në rastet në të cilat

me vendim gjykate i merret vetëm një pjesë e tij. Mariana Tutulani - Semini, “E drejta e detyrimeve dhe

e kontratave”, Pjesa e Posaçme, Skanderbegbooks, 2006, fq.15.

73

Pra, në këtë rast marrja e sendit varet nga mashtrimi dhe nga qëndrimet personale

të dhuruesit.

Në ndryshim nga rasti i parë, ku është dhuruesi i cili ka dhënë garanci, në rastin e

dytë është ligji ai që imponon detyrimin e dhuruesit për garanci si pasojë e çdo

qëndrimi subjektiv të tij me dashje në raport me përfituesin e dhurimit.

Përjashtimi i dytë, pra, ka të bëjë me dhënien e garancisë për eviksion në rastin kur

ky pretendim vjen nga mashtrimi dhe nga qëndrimet personale të dhuruesit. Pra,

dhuruesi duhet të garantojë përfituesin jo vetëm nga veprimet e të tretëve, si në

përjashtimin e parë, por dhe nga veprimet e tij personale.

Qëndrimet personale përbëjnë elementin objektiv, kurse mashtrimi elementin

subjektiv.

Në rastin e mashtrimit (i cili duhet të provohet nga ana e përfituesit të dhurimit)

përfshihen të gjitha raste në të cilat dhuruesi ka qenë në dijeni që sendi objekt i

kontratës i përket dikujt tjetër dhe përsëri e dhuron atë si të vetin.

Kemi të bëjmë me një dhurim të tillë p.sh. në rastin kur dhuruesi pas propozimit

për dhurim dhe para realizmit të kontratës së dhurimit e ka hipotekuar sendin objekt të

kontratës së dhurimit për një detyrim që nuk ka lidhje me përfituesin e dhurimit.

Nëse pranuesi i dhurimit zhvishet nga e drejta reale e fituar nëpërmjet kontratës së

dhurimit si rezultat i veprimeve apo mosveprimeve të tij, dhuruesi nuk mban

përgjegjësi. Në të kundërt, nëse zhveshja vjen si pasojë e veprimeve/mosveprimeve241

të dhuruesit, ky i fundit është përgjegjës për zhveshjen dhe detyrohet të shpërblejë

dëmin e shkaktuar.

3. Kur kontrata e dhurimit i ngarkon barrë pranuesit të dhurimit ose dhurimi

është për shkak shpërblimi.

Përjashtimi i tretë trajton garancinë e dhurimit me barrë, ku barra ose detyrimi për

përmbushjen e barrës rëndon mbi përfituesin. Ligjvënësi në këtë rast nuk bën dallim

nëse ky detyrim është vënë në favor të dhuruesit apo të një personi të tretë.

Gjithashtu, dhuruesi detyrohet të japë garanci për eviksion edhe në rastin kur kemi

të bëjmë me një dhurim për shpërblim.

Edhe në këto raste përjashtimore, garancia për eviksion nuk është i palimituar,

duke qenë se dhuruesi duhet të japë garanci deri në vleftën e barrës. Aq sa përfiton, aq

është i detyruar dhuruesi të japë garanci për eviksion dhe kjo bëhet me qëllim për të

evituar varfërimin e përfituesit në momentin në të cilin realizon barrën e parashikuar

në kontratë.

2. 5. 3. Garancia për të metat e sendit.

Të njëjtat arsye të cilat kanë shpënë në përjashtimin e dhuruesit nga garancia për

eviksion, bëjnë të mundur përjashtimin e tij nga detyrimi për të garantuar cilësitë dhe

të metat e sendit të dhuruar. Si rregull i përgjithshëm, dhuruesi nuk mban përgjegjësi

për të metat që mund të ketë sendi objekt dhurimi, pasi ai e dorëzon këtë send në të

njëjtën gjendje që e posedonte.

241

Veprimet /mosveprimet mund të jenë të ligjshme ose të paligjshme, mund të jenë me mirëbesim ose

në keqbesim. E rëndësishme është që pa këto veprime/mosveprime, person i tretë nuk do të kishte

mundur të zhvishte përfituesin e dhurimit nga e drejta reale e fituar përmes dhurimit. Olti Skrame,

“Komentari i Kodit Civil të Republikës së Shqipërisë”, vëllimi i 2, Onufri, 2011.

74

Ndryshe nga shitja, ku shitësi është i detyruar të japë garanci për të metat e sendit

në çdo rast, tek dhurimi rregulli i përgjithshëm është mosdhënia e garancisë për të

metat e sendit të dhuruar, kurse përjashtimi është dhënia e kësaj garancie në rastet e

parashikuara shprehimisht në ligj.

Duke qenë se kontrata e dhurimit është një kontratë pa shpërblim, prezumohet se

dhuruesi nuk ka dashur gjë tjetër përveç të transferojë sendin në gjendjen në të cilën ai

ndodhet dhe me të metat që ai mund të ketë eventualisht.

Përveç rregullit të përgjithshëm, që dhuruesi nuk jep garanci në rastin e shfaqjes të

të metave të sendit, ekzistojnë dhe dy raste përjashtimore të cilat janë parashikuar

shprehimisht në Kodin Civil ku thuhet se: “Garancia e dhuruesit nuk shtrihet në të

metat e asaj ç`ka është dhuruar, përveç kur dhuruesi ka vepruar me mashtrim, si dhe

kur ka marrëveshje të posaçme.”242

Përsa ju përket të metave të sendit, me të meta të sendit do të kuptojmë çdo lloj

defekti, i cili edhe pse nuk çon në humbjen esenciale të përdorimit të këtij sendi,

ndikon në eficencën e plotë ose në uljen e vlerës ekonomike të parashikuar në

kontratën e dhurimit.243

Tek kontrata e dhurimit, në qoftë se zbulohen të meta të sendit dhe ndodhemi

përpara rasteve kur dhuruesi jep garanci për këto të meta, përfituesi ka të drejtë të

kërkojë dëmshpërblimin për dëmin që i ka ardhur pa bërë dallim, si në rastin e

kontratës së shitjes,244

nëse pasoja e së metës çon në një mospërmbushje të

rëndësishme apo jo të rëndësishme. Kusht kryesor për realizimin e kësaj të drejte është

që dhuruesi të ketë pasur dijeni për këto të meta në momentin e dorëzimit të sendit dhe

nuk e ka njoftuar përfituesin e dhurimit.

Nëse dhuruesi e ka premtuar sendin sipas një lloji të caktuar dhe pa të meta, dhe në

momentin e dorëzimit rezulton se sendi ka mungesa ose të metat dhe mungesat kanë

ngelur të panjohura nga pakujdesia e tij, dhuruesi përgjigjet për mospërmbushje të

detyrimit.

Një përjashtim ekziston kur ndërmjet palëve ka një marrëveshje të

posaçme, kur dhuruesi e ka marrë përsipër shprehimisht këtë detyrim, ashtu

si në rastin e garancisë për eviksion. Ky vullnet i dhuruesit duhet të rezultojë në

mënyrë të qartë dhe të shprehur. Në qoftë se ky vullnet është i paqartë dhe konfuz,

atëherë do të prezumohet që një marrëveshje e tillë nuk ekziston dhe dhuruesi

përjashtohet tërësisht nga detyrimi për të garantuar cilësitë dhe të metat e sendit të

dhuruar.

Marrëveshja e posaçme për të cilën bën fjalë Kodi Civil nuk duhet të ngatërrohet

me rastin e premtimit të garancisë për eviksion, për të cilën folëm në paragrafët e

mësipërm. Madje në rast se dhuruesi ka marrë përsipër garancinë për eviksion në

242


Të metat e sendit ndahen në dy lloje: të meta të dukshme dhe të meta të fshehta. Do të konsiderohen

të dukshme ato të meta të cilat duhet të konstatohen me një vëmendje dhe një shikim të zakonshëm nga

ana e palës tjetër, aty për aty në çastin e marrjes në dorëzim të sendit. ndërsa të metat e fshehta janë ato

të meta të cilat nuk mund të vërehen më një shikim të lirë por shfaqen pas kalimit të një kohe të caktuar

apo gjatë përdorimit të sendit. Në varësi të të metave të sendit kemi dy lloj mospërmbushjeje, të cilat

sjellin për blerësin lindjen e të drejtave të ndryshme: mospërmbushje e rëndësishme dhe mospërmbushje

e parëndësishme. Me mospërmbushje të rëndësishme do të kuptojmë dorëzimin e një sendi me të meta

që shkakton mosrealizimin e qëllimit të kontratës. Ndërsa me mospërmbushje të parëndësishme do të

kuptojmë dorëzimin e një sendi me të meta, por që nuk shkakton mosrealizimin e vullnetit kontraktor të

palëve. Mariana Tutulani-Semini, “E drejta e detyrimeve dhe e kontratave”, Pjesa e Posaçme,

Skanderbegbooks, 2006, fq.16-17. 244

Nenet 722 dhe 723 të Kodit Civil.

75

kontratën e dhurimit, kjo nuk duhet të nënkuptojë që gjithashtu ai ka dalë garant për

cilësitë dhe të metat e sendit.245

Dhënia e pëlqimit nga ana e dhuruesit për të dhënë garanci në rastin e të metave të

sendit mund të bëhet në të njëjtin akt me kontratën e dhurimit, ose në një akt tjetër të

veçantë. Garancia mund të përfshijë të gjitha të metat e sendit ose një pjesë të tyre.

Përjashtimi i dytë, ekziston kur dhuruesi ka vepruar me mashtrim, me

dashje nuk ka treguar për të metat që kishte sendi para lidhjes së kontratës së

dhurimit. Kjo keqdashje nga ana e dhuruesit duhet të jetë e qartë dhe e sigurt.

Megjithatë, mashtrimi në lidhje me cilësitë e sendit nuk duhet ngatërruar me

dashjen dhe pakujdesinë e rëndë e cila kërkohej të ekzistonte për tu konsideruar

dhuruesi fajtor në mospërmbushjen e detyrimeve. Në këtë rast, për lindjen e

përgjegjësisë mjafton edhe vetëm heshtja e dhuruesit në lidhje me cilësitë dhe të metat

e sendit ose fakti që këto të meta të jenë fshehur me qëllim pranimin e dhurimit nga

ana e përfituesit.

Për analogji, me mashtrimin do të barazohet edhe neglizhenca e dhuruesit në lidhje

me gjendjen aktuale të sendit.

Gjithashtu, është e nevojshme që përfituesit duhet t‟i ketë ardhur një dëm, si

rezultat i veprimit keqdashës të dhuruesit. Dëmshpërblimi që duhet të kërkojë

përfituesi, nuk duhet të jetë më i madh sesa dëmi që ka pësuar realisht ai.

Pra, në këtë rast shuma e dhënë si dëmshpërblim do të jetë e barabartë me vlerën e

sendit, në qoftë se të metat janë të tilla që e bëjnë sendin absolutisht të papërdorshëm,

ose do të jetë e barabartë me diferencën ndërmjet vlerës që ka sendi me të meta dhe

vlerës që do të kishte sendi pa këto të meta.246

245

Antonino Cataudella, “Sucessioni e donazioni, Trattato di diritto privato”, Giappichelli Editore,

Torino, 2005, fq. 132. 246

Biondo Biondi, “La donazione. Trattato di diritto civile italiano”, Trattatto Vassalli, Torino, 1961, fq.

566.

76

KAPITULLI 3

LIDHJA E KONTRATËS SË DHURIMIT

3.1. Mënyra e lidhjes së kontratës.

Hyrja e palëve pjesëmarrëse në një marrëdhënie juridike të ndërsjellët, kërkon në

radhë të parë jo vetëm vullnetin e tyre për të realizuar veprimin juridik, por duhet që

nga njëra palë të ofrojë dhe pala tjetër të pranojë këtë ofertë.

Problemi i parë që ka lindur në lidhje me kontratën e dhurimit ka të bëjë me vetë

klasifikimin e saj si një kontratë apo si një veprim juridik i njëanshëm, megjithatë

zgjidhjen këtij problemi ja ka dhënë vetë Kodi Civil i cili e ka klasifikuar atë si një

kontratë duke e trajtuar në pjesën e pestë të tij.

Në lidhje me natyrën juridike, doktrina italiane, gjithmonë i ka parë të përafërta

dhe me parime të përbashkëta dhurimin me testamentin dhe për këtë arsye e

parashikon kontratën e dhurimit veçmas nga kontratat e tjera dhe menjëherë pas

dispozitave të testamentit. Dhurimi, edhe pse është një kontratë, paraqet mjaft pika të

përbashkëta me testamentin dhe për këtë mjafton të shohim parashikimet në lidhje me

lajthitjen e shkakun, shkakun e paligjshëm, veset e vullnetit dhe kështu me radhë.247

Në këtë mënyrë kontrata e dhurimit paraqitet si një instrument me anë të së cilit

jepen paraprakisht të mira pasurore në favor të trashëgimtarëve ose përfituesve para

vdekjes së dhuruesit.

Arsyet në favor të natyrës kontraktuale të dhurimit mbështeten pikërisht tek

domosdoshmëria e dhënies së pëlqimit nga ana e përfituesit.

Dhurimi, normalisht, është një shtim i pasurisë së përfituesit. Megjithatë, nuk

duhet të anashkalohet fakti që në disa raste, të cilat mund të jenë të pakta, objekt i

dhurimit mund të ketë një pasojë me natyrë detyruese, duke qenë se përfituesi duhet të

kryejë shpenzime, siç mund të jetë rasti i dhurimit të një ndërtese me detyrimin për ta

mirëmbajtur, për të paguar taksat, për të ruajtur trashëgiminë familjare, etj.

Kështu që, është i rëndësishëm fakti që përfituesi duhet të manifestojë pëlqimin e

tij, duke pranuar dhurimin, duke marrë përsipër në mënyrë të shprehur të gjitha

detyrimet dhe barrët që e shoqërojnë. Në fund të fundit, dhënia e pëlqimit, sipas

legjislacionit tonë, kërkohet jo vetëm për dhurimin por për të gjitha aktet dhe veprimet

juridike pa shpërblim.

Marrëveshja e palëve, ose thënë ndryshe lidhja e kontratës, zakonisht arrihet si

rezultat i një faze të gjatë, gjatë së cilës zhvillohen bisedimet paraprake,248

përveç

rasteve në të cilat këto bisedime nuk janë të nevojshme duke qenë se bëhet fjalë për

kontrata të vazhdueshme dhe të cilat përsëriten në kohë.

Kontrata është marrëveshje midis dy ose me shumë palëve, dhe pikërisht në

momentin në të cilin arrihet kjo marrëveshje - me përjashtim të kontratave reale, për të

cilat është e nevojshme dorëzimi i sendit ose i kontratave formale - lidhet kontrata.

247

Antonio Palazzo, “Il contratto di donazione”, Utet Giuridica, 2009, fq. 7. 248

Bisedimet paraprake janë ftesa për të hyrë në diskutime dhe për të parashtruar kushtet e palëve dhe

interesat e tyre për lidhjen e një kontrate. Mariana Tutulani - Semini, “E drejta e detyrimeve dhe e

kontratave”, Pjesa e Përgjithshme, Skanderbegbooks, 2006, fq. 70.

77

Për të bërë dallimin ndërmjet bisedimeve paraprake dhe ofertës është e

rëndësishme të shihet në brendësi të qëllimit të personit që e ka bërë atë, qëllim i cili

zbulohet nga fjalët, veprimet ose rrethanat përreth.249

Gjatë fazës së bisedimeve paraprake, palët mund të shkëmbejnë ofertat dhe

kundërofertat e tyre, mund të kryejnë shpenzime të ndryshme si rezultat i traktativave,

si dhe investime të cilat mund të bëjnë të mundur përmbushjen dhe kështu me radhë.250

Në këtë mënyrë lind pyetja, në qoftë se edhe në rastin e kontratës së dhurimit

është e nevojshme kryerja e bisedimeve paraprake ose e traktativave ndërmjet

palëve?

Zhvillimi ekonomik dhe shoqëror ka bërë që fusha e kontratave të jetë një nga

fushat më dinamike të zhvillimit të së drejtës civile në mënyrë që t‟ju përshtatet

nevojave të tregut. Tashmë koncepti i kontratës, ku dy njerëz takohen dhe një bën një

propozim ndërsa tjetri e pranon ose e refuzon, nuk është i vetmi.

Zhvillim i qarkullimit civil ka sjellë negocimin e kontratave mjaft komplekse ku

kushtet negociohen për periudha të gjata me oferta - kundëroferta, propozime –

kundërpropozime, negocime të kushteve, etj. Ky zhvillim ka sjellë edhe diskutime për

faktin nëse do të kemi një kontratë ku nuk është e qartë se kur është bërë propozimi

dhe kur është bërë pranimi, apo edhe nëse është bërë një propozim apo pranim.

Në rastin e dhurimit të thjeshtë, duke qenë se detyrimet janë në ngarkim vetëm të

dhuruesit, i cili i nxitur nga “animus donandi”, me vullnetin e tij të lirë vendos të

pasurojë përfituesin, nuk ka kuptim të flitet për traktativa apo bisedime paraprake,

duke qenë se në realitet e gjitha varet nga vullneti i dhuruesit. I takon vetëm dhuruesit

përcaktimi i kushteve të kontratës dhe palës tjetër i jepet mundësia për të pranuar apo

refuzuar.

Ndryshe nga kontratat e tjera, ku propozues mund të jetë cilado prej palëve, në

kontratën e dhurimit propozues mund të jetë vetëm dhuruesi, personi i cili merr

iniciativën dhe ofron një send ose një të drejtë në favor të përfituesit. Në bazë të kësaj

teorie, vullneti i cili është mbizotërues tek kontrata e dhurimit është vullneti i

dhuruesit, teori kjo e cili gjen mbështetje tek kontrata e dhurimit për shkak të martesës

e cila quhet e lidhur pa qenë e nevojshme dhënia e pëlqimit nga përfituesi.251

Megjithatë, edhe në rastin e kontratës së dhurimit nuk mund të përjashtohet faza në

të cilin subjektet hyjnë në kontakt ndërmjet tyre, e cila gjithashtu ka si qëllim final të

saj arritjen e marrëveshjes, pra lidhjen e kontratës, nëpërmjet dhënies së pëlqimit nga

ana e përfituesit.

Duke ju referuar jurisprudencës së huaj252

mund të themi se kjo jurisprudencë nuk

përjashton rastet në të cilat është e nevojshme nga ana e dhuruesit të thërrasë

përfituesin ose disa përfitues për të pranuar dhurimin, ose rastet kur dhuruesit i duhet

të zgjedhë ndërmjet disa përfituesve. Mjafton t‟i referohemi në këtë rast dhurimit me

249

Ftesa për të hyrë në bisedime, e cila i drejtohet një pale, nuk mund të pranohet se sjell lindjen e një

kontrate të detyrueshme, duke qenë se nëpërmjet ftesës i kërkohet palës të ftuar të bëjë ofertën e saj. P.

A. Read, “ Contract Law”, HTL Publications, London, 1996, fq. 10. 250

Edhe pse faza e bisedimeve paraprake ose traktativat mund të jetë e gjatë dhe e vështirë, pala mund të

refuzojë arritjen e marrëveshjes. Madje në rastet në të cilat, njëra nga palët nuk ka si qëllim lidhjen e

kontratës dhe e shtyn palën tjetër për të kryer shpenzime të mëtejshme në lidhje me kontratën që

dëshirohet të lidhet në të ardhmen, pala në mirëbesim ka të drejtë të kërkojë shpërblimin e dëmit të

shkaktuar. Kojo Yelpaala, Mauro Rubino - Sammartano, Dennis Campbell, “Drafting and enforcing

contracts in civil and common laë jurisdictions”, Kluwer law and Taxation publishers, 1986, fq. 19. 251


Më konkretiksht i referohemi doktrinës italiane në këtë rast.

78

kusht ose me barrë, tek të cilat dhënia e një të mire pasurore bëhet me qëllim dhënien e

një kënaqësie ose realizon interesa me natyrë jopasurore të dhuruesit, si p.sh. dëshira

që përfituesi të zhvillojë aktivitete vullnetare ose të derdhë një shumë të caktuar çdo

vit për bamirësi.253

Në ditët e sotme, është gjithmonë dhe më evident fakti që jo të gjithë personat janë

njësoj të besueshëm, dhe kjo vlen edhe për përfituesin e dhurimit, prandaj në mjaft

raste lind nevoja për të zgjedhur ndërmjet disa personave pikërisht personin më të

përshtatshëm. Edhe nëse flasim për dhurimet të cilat kanë një vlerë ekonomike

modeste, por që karakterizohen nga një vlerë e madhe sentimentale, prej të cilave

dikujt i duhet të heqë dorë, si p.sh. në rastin e koteleve të një maceje, të një kali të

vjetër në moshë i cili është i paaftë për të vrapuar ose të një shtëpie të vjetër, pasuri

familjare, e cila kërkon shpenzime të mëdha për tu mirëmbajtur; në këto raste është e

mundur që dhurimi në vetvete të jetë paraprirë nga një fazë seleksionuese të

subjekteve të interesuar për dhurimin.

Në këto raste, oferta për të lidhur kontratën e dhurimit mund të paraprihet nga një

ftesë e vërtetë për të negociuar, e cila ka si qëllim t‟i japë mundësinë dhuruesit të

kërkojë subjektet më të interesuara dhe të zgjedhë ndërmjet atyre më të besuarin.

Detyrimi për informim,254

i cili luan një rol të rëndësishëm në rastin e lidhjes së

kontratave në përgjithësi, mund të zbatohet edhe për dhurimin, veçanërisht në qoftë se

bëhet fjalë për një dhurim me barrë, tek i cili dhuruesi duhet të vejë në dijeni

përfituesin për sa i përket barrës, për shpenzimet për të realizuar atë si dhe vështirësitë

në ekzekutim. Gjithashtu, edhe në kontratën e dhurimit ekziston detyrimi për të ruajtur

sekretin përsa ju përket informacioneve ose të dhënave që palët mund të marrin dijeni

gjatë kontakteve dhe bisedimeve të zhvilluara midis tyre.255

Mënyra e lidhjes së kontratës, që parashikohet nga legjislatori ynë është ajo e

arritjes së marrëveshjes ndërmjet propozimit dhe pranimit. Më konkretisht, në Kodin

Civil parashikohet shprehimisht se kontrata quhet e lidhur kur palët kanë shfaqur

në mënyrë të ndërsjellët vullnetin e tyre, duke u marrë vesh për të gjitha kushtet

thelbësore të saj.256

Në rastet në të cilat, kontrata e cila do të lidhet ka si palë persona të cilët ndodhen

në të njëjtin vend, pra persona të pranishëm, identifikimi i një propozimi dhe i një

pranimi është i pastër dhe më i thjeshtë se në rastin në të cilin personat nuk janë të

pranishëm apo rasti në të cilin kontrata lidhet me anë të veprimeve konkludente.

Legjislatori nuk e parashikon shprehimisht se cilat kanë kushtet e ofertës; kjo vlen

si për rastin e kontratës në përgjithësi, ashtu edhe për kontratën e dhurimit në veçanti.

Megjithatë duke ju referuar dispozitave të Kodit Civil, mund të themi se së pari oferta

duhet të jetë e plotë, që nënkupton se kjo ofertë duhet të ketë objektin e dhurimit dhe

në rastet në të cilat dhurohen sendet e luajtshme duhet të specifikohet dhe vlera e

këtyre sendeve.257

Pra, oferta ose propozimi i plotë duhet të kenë në vetvete elementët e kontratës së

ardhshme.

253

Antonio Palazzo, “Il contratto di donazione”, Utet Giuridica, 2009, fq. 17. 254

Neni 675, Kodi Civil parashikon se: “Në rast se një palë kontraktuese disponon njohuri profesionale

dhe pala tjetër i ngjall besim të plotë, e para ka detyrimi t‟i japë asaj me mirëbesim, informata e

udhëzime.” 255

Antonino Cataudella, “Successioni e donazioni. La donazione”, Giappichelli Editore, Torino, 2005,

fq. 88. 256


Neni 764, paragrafi i tretë, Kodi Civil.

79

Oferta në të njëjtën kohë është e plotë jo vetëm kur saktësohet objekti i dhurimit,

por edhe personi të cilit i drejtohet, domethënë përfituesi, me përjashtim të rasteve në

të cilat kemi të bëjmë me ofertat publike. Është e nevojshme që të specifikohet

personi, të cilit i drejtohet oferta, por nuk kërkohet shprehimisht vënia në dijeni e

përfituesit për dhurimin.

Oferta mund të bëhet me shkrim, me gojë ose me veprime konkludente. E

rëndësishme është që kushtet e ofertës të jenë të qarta dhe oferta duhet të jetë bërë me

qëllim që të jetë e detyrueshme në rast se ajo pranohet.258

Ligjvënësi nuk parashikon shprehimisht nëse oferta duhet të mbërrijë ose jo në dije

të përfituesit. Ndryshe ndodh për sa i përket pranimit të dhurimit, pasi në këtë rast

ligjvënësi e parashikon shprehimisht mënyrën e komunikimit të pranimit nga përfituesi

tek dhuruesi, pranim i cili duhet t‟i njoftohet dhuruesit. Në mungesë të një parashikimi

specifik, përsa i përket vënies në dijeni të përfituesit për ofertën, do ju referohemi

parimeve të përgjithshme të kontratave.

Në këtë mënyrë, propozimi është një akt i njëanshëm i cili sjell efekt nga momenti

në të cilin përfituesi merr dijeni për të, dhe nëse kemi të bëjmë me një propozim ose

pranim ndërmjet personave jo të pranishëm, do të konsiderohen të njohura që nga

momenti në të cilin kanë mbërritur në destinacion.259

Në tjetër pyetje që shtrohet në lidhje me ofertën e dhurimit ka lidhje me fakti

nëse kjo ofertë mund të cedohet apo jo?

Personi të cilit i drejtohet oferta ose propozimi nuk mund të konsiderohet i

zëvendësueshëm me një subjekt tjetër. Propozuesi ja drejton ofertën e dhurimit

përfituesit, duke u bazuar tek cilësitë personale të tij, besueshmëria e tij, gjë e cila nuk

do të ndodhte kundrejt personave të tjerë.

Autorë të tjerë, pranojnë se asgjë nuk mund ta ndalojë përfituesin të cedojë

propozimin e dhurimit, të paktën në momentin në të cilin bëhet fjalë për një lidhjen e

një kontrate, cedimi i së cilës është i lejueshëm.260

Megjithatë, këta autorë anashkalojnë

faktin se, duke pasur parasysh karakterin personal të këtij raporti kontraktual, por edhe

të marrëdhënies reciproke të të drejtave dhe detyrimeve, për cedimin e kontratës është

gjithmonë i nevojshëm dhe thelbësor dhënia e pëlqimit të palës ceduese. Në këtë

mënyrë, mund të zgjedhim një rrugë të mesme në bazë të së cilës për cedimin e

propozimit të kontratës është e rëndësishme dhënia në mënyrë të shprehur e pëlqimit të

dhuruesit, në analogji me atë çka parashikon ligji përsa i përket cedimit të kontratës.

Kodi ynë Civil, parashikon si mënyrë të lidhjes së kontratës momentin në të cilin

takohen dhe përputhen propozimi me pranimin. Në rastin e kontratës së dhurimit,

duke qenë se duhet të bëhet në formë shkresore - me përjashtim të rasteve në të

cilat sendet kanë vlerë të vogël- marrëveshja lidhet ndërmjet palëve të pranishme,

kështu që skema propozim- pranim zbatohet më rrallë.261

Megjithatë, përveç rastit

në të cilin kontrata do të quhet e lidhur në momentin në të cilin palët kanë rënë dakord

për kushtet thelbësore të saj, ajo mund të lidhet edhe duke filluar zbatimi i saj ose me

258

P. A. Read, “Contract Law”, HTL Publications, London, 1996, fq.9. 259

Në këto raste prezumohet se personi ka marrë dijeni nga momenti në të cilin mbërrin përgjigjja, duke

ju dhënë gjithmonë mundësia për të provuar se në bazë të kushteve ose rrethanave, pa faj të tij, nuk ka

marrë dijeni. Antonio Palazzo, “Il contratto di donazione”, Utet Giuridica, 2009, fq. 22. 260

Sacco De Nova, “Il contratto”, 2° edizione, Torino, 1993, fq. 327. 261

Skema propozim –pranim do të zbatohet në ato raste në të cilat personat nuk janë të pranishëm.

80

mungesën e refuzimit nga pala tjetër,262

në rastet në të cilat kontrata përmban detyrime

vetëm për njërën palë.

Përsëri në këtë rast përmendet kontrata e dhurimit për shkak të martesës, lidhja e së

cilës nuk kërkon pranimin e palës tjetër. Megjithatë, ekzistojnë teori sipas së cilës edhe

dhurimi për shkak të martesës kërkon dhënien e pëlqimit, pëlqim i cili duhet të jepet

në momentin e celebrimit të martesës.263

Neni 764, paragrafi i dytë i Kodit Civil, parashikon se kontrata e dhurimit quhet

e përfunduar nga momentin kur akti i pranimit i është njoftuar dhuruesit dhe

përpara se kontrata të jetë lidhur, dhuruesi ose pranuesi i dhurimit mund të revokojnë

deklaratën e tyre.

3.2. Pranimi i dhurimit.

Në nenin 761 të Kodit Civil, në të cilin na jepet përkufizimi i kontratës së dhurimit,

thuhet ndër të tjera që ky dhurim të jetë i vlefshëm, duhet të pranohet nga përfituesi.

Pra, dhurimi, si gjithë kontratat e tjera, ka nevojë të pranohet.

Siç e kemi thënë dhe më sipër, dhurimi ka si qëllim kalimin e pronësisë të një

sendi ose një të drejte reale në favor të përfituesit, pra përfituesi vetëm përfiton nga ky

veprim, pa dhënë asgjë si kundërshpërblim, por mund të ndodh që pavarësisht nga kjo,

ai të mos jetë dakord për këtë dhurim duke mos e pranuar atë. Arsyeja e parashikimit

të dhënies së pëlqimit në mënyrë të domosdoshme nga ana e përfituesit ka lidhje me

faktin se jo domosdoshmërish përfituesi mund të ketë interes për të marrë një dhurim.

Këto arsye mospranimi mund të jenë nga më të ndryshmet, si p.sh. kundërshtim i

figurës së dhuruesit, ndaj barrës apo kushtit me të cilën është ngarkuar dhurimi për të

evituar dhurime të sendeve me vlerë historike ose artistike të cilat kanë nevojë për

shpenzime rikonstruksioni ose të shmangë detyrime ushqimore ndaj dhuruesit, por

këto arsye nuk kanë rëndësi për të drejtën duke qenë se ju përkasin arsyeve të

brendshme të përfituesit. Parimi është se askush nuk mund të detyrohet të pranojë

diçka që nuk e dëshiron.

Në momentin e propozimit, subjekti vendoset nga ligji në një alternativë. Reagimi

i tij në fakt nuk mund të jetë tjetër veçse: pranim, refuzim ose heshtje. Secila nga këto

sjellje luan një rol të rëndësishëm juridik në varësi të kontekstit për të cilin bëhet

fjalë.264

Që një dhurim të jetë i plotë ose perfekt, është e rëndësishme që përfituesi të

pranojë dhurimin në mënyrë formale nëpërmjet një akti publik ose shkrese noteriale,

duke u përjashtuar në këtë mënyrë dhënia e pëlqimit me veprime konkludente ose

konsiderimi i mungesës së refuzimit si pranim.

Në nenin 764, paragrafi i dytë i Kodit Civil është parashikuar më konkretisht ky

kusht për vlefshmërinë e kontratës së dhurimit. Pranimi i dhurimit mund të bëhet në

të njëjtin akt me kontratën e dhurimit, ose në një akt tjetër të mëvonshëm në

262

Më konkretisht neni 664 parashikon se: “Kur kontrata përmban vetëm detyrimin e propozuesit, pritësi

mund ta refuzojë propozimin brenda afatit të caktuar, ose që rrjedh nga natyra e marrëveshjes. Në

mungesë të një refuzimi të tillë, kontrata quhet e lidhur”. 263

Edhe pse dhurimi për shkak të martesës nuk kërkon pranimin e palës tjetër, kjo nuk i heq të drejtën

përfituesit të refuzojë, madje tek këto dhurime dhënia e pëlqimit bëhen në mënyrë jo të shprehur, por të

nënkuptuar me celebrimin e martesës. F.S. Azzariti – Marinez - Giuseppe Azzariti, “Successioni per

causa di morte e donazioni”, Padova, 1982, fq. 816. 264

Giorgio Cian, Alberto Trabucchi, “Commentario breve al codice civile. Complemento

Giurisprudenziale”, Cedam, 1994, fq. 168.

81

kohë.265

Në rastin e dytë, legjislatori ka parashikuar se rastin e kontratës së dhurimit

nuk është e mjaftueshme fakti që pranimi të mbërrijë tek propozuesi, por është e

nevojshme që akti i pranimit t‟i jetë njoftuar dhuruesit dhe në momentin që njoftimi i

pranimit i mbërrin dhuruesit, kjo kontratë do të konsiderohet e plotë dhe do të fillojë të

sjellë efektet e saj juridike.266

Njoftimi i pranimit të dhurimit që duhet ti mbërrijë dhuruesit, mund të bëhet në

forma të ndryshme, pasi nuk është kusht që të respektohen mënyrat e njoftimit të

akteve procedurale të parashikuara nga Kodi i Procedurës Civile. Për njoftimin e

pranimit kur ky pranim bëhet në një akt tjetër të mëvonshëm, nuk kërkohet ndonjë

formë konkrete dhe mosrespektimi i këtij kushti formal nuk çon në pavlefshmëri të

dhurimit. Për këtë arsye, njoftimi i pranimit mund të bëhet në çfarëdo lloj mënyre,

mjafton të dokumentohet diku, që të shërbejë për vërtetimin e tij nëse më vonë do të

jetë e nevojshme një veprim i tillë.

Në rastin kur pranimi i dhurimit bëhet në të njëjtin akt, nuk është e nevojshme të

ndiqet kërkesa tjetër, pra njoftimi i pranimit bërë dhuruesit, pasi dhuruesi ka qenë

prezent dhe është njohur me këtë vullnet të përfituesit.

Nevoja për të përcaktuar kohën në të cilën kontrata e dhurimit konsiderohet e

lidhur apo e perfeksionuar, është e rëndësishme për të saktësuar në të njëjtën kohë

edhe momentin apo kohën brenda së cilës si dhuruesi ashtu edhe përfituesi mund të

revokojnë deklaratat e tyre në bazë të parashikimeve të nenit 764, paragrafi i pestë.

Legjislatori nuk saktëson se cilat janë karakteristikat e pranimit, megjithatë mund

të themi se në bazë të doktrinës pranimi duhet të ketë përputhshmëri të plotë me

propozimin, pasi në rast të kundërt nuk mund të lidhet kontrata e dhurimit.

Gjithashtu, përsa i përket dhurimit, nëse pranimi nuk përputhet plotësisht me

propozimin, duke modifikuar qoftë edhe njërin prej elementëve të propozimit, nuk do

të kishim të bënim me një ofertë të re, ashtu sikurse ndodh në rastin e kontratave në

përgjithësi. Në asnjë rast pranuesi nuk mund të zërë rolin e propozuesit, sikurse ndodh

tek kontratat e tjera,267

por është e nevojshme një tjetër propozim i dhuruesit i cili

duhet të shoqërohet nga një pranim i përfituesit me qëllim që kontrata të

perfeksionohet.268

Për këto arsye, vlera që merr pranimi i përfituesit, jo në përputhje të plotë me

propozimin, është ai i një “ftese për të propozuar një dhurim”, e cila duhet nënkuptuar

thjesht si një shprehje e dëshirës që duhet të ndiqet nga një propozim i ri për dhurim

nga ana e dhuruesit.

Refuzimi kontraktor është një akt procedural i shenjës së kundërt me pranimin.269

265

Vendimi nr. 3035, datë 25.04.2007, Gjykata e Rrethit Gjyqësor, Tiranë. Në çështjen në fjalë gjykata

ka arritur në përfundimin se: “Kontrata e dhurimit është e pavlefshme për pjesët e personave të cilët nuk

kanë dhënë deklaratat noteriale të pranimit të dhurimit. Ndërkohë mbetet e vlefshme për pjesën që

disponohet në favor të përfitueses e cila ishte shprehur që e pranonte dhurimin që në kontratën e

dhurimit”. 266

Neni 764, paragrafi i dytë, Kodi Civil. 267

Në qoftë se pranuesi i bën ndryshime propozimit, atëherë përgjigjja do të quhet një mospranim dhe në

të njëjtën kohë si propozim i ri. Mariana Tutulani –Semini, “E drejta e detyrimeve”, Pjesa e

Përgjithshme, Skanderbegbooks, Tiranë, 2006, fq. 79. 268


Refuzimi luan një rol të rëndësishëm në rastin e parashikuar nga Kodi Civil, sipas të cilit “në

mungesë të një refuzimi kontrata quhet e lidhur. “Në qoftë se pritësi nuk dëshiron asnjë efekt, edhe pse

mund të jetë në favor të tij, duhet ta refuzojë. Refuzimi dhe jo pranimi, është mjeti juridik me anë të së

cilit shprehet më së miri vlerësimi i përfitimit të subjektit. Giorgio Cian, Alberto Trabucchi,

“Commentario breve al codice civile. Complemento Giurisprudenziale”, Cedam, 1994, fq. 165.

82

Në të njëjtën kohë, pranimi duhet të jetë i plotë dhe jo i pjesshëm, me përjashtim të

rasteve në të cilat dhuruesi ka bërë një sërë ofertash të cilat duhet të pranohen veçmas

njëra nga tjetra.

Pranimi duhet të mbërrijë në kohën e vendosur nga propozuesi. Në mbarim të këtij

afati, propozimi quhet i rënë.270

Në qoftë se nuk është caktuar afat, propozuesi është i

lidhur me propozimin bërë, gjer në kohën që zakonisht apo sipas rrethanave, është e

nevojshme që këtij t‟i arrijë përgjigjja e palës tjetër,271

me përjashtim të rasteve kur

propozuesi revokon propozimin e tij.

Ndërsa në rast se palët janë të pranishme, oferta duhet të pranohet menjëherë.272

Në lidhje me formën, rregulli i përgjithshëm është që në atë formë që është bërë

oferta e dhurimit, në atë formë duhet të bëhet dhe pranimi i tij. Akti i pranimit të

dhurimit në rastin e dhurimit të një sendi të paluajtshëm duhet të bëhet me akt

noterial, meqenëse dhe vetë oferta e dhurimit të një sendi të tillë duhet të bëhet me akt

noterial. Nëse objekt i kontratës së dhurimit është një send i luajtshëm për të cilin

kërkohet regjistrimi në Zyrat e Pasurive të Paluajtshme, si p.sh. makina, avionë, anije,

etj, akti i pranimit të dhurimit nga ana e përfituesit duhet të bëhet me akt noterial,

ashtu si dhe oferta e bërë nga dhuruesi. Kurse për pjesën tjetër të sendeve të luajtshme,

pranimi do të ketë sipas rastit formën e ofertës së dhurimit. Kusht është që të bëhet

dorëzimi i sendit të dhuruar.

Sipas vendimit nr. 4751 datë 14.11.2003 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë,

“Kontrata e dhurimit e lidhur ndërmjet palëve është absolutisht e pavlefshme, pasi për

vlefshmërinë e saj është e nevojshme dhe pranimi i dhurimit në të njëjtin akt noterial

ose në një akt tjetër noterial të mëvonshëm (meqenëse objekt i dhurimit është send i

paluajtshëm). Në rastin konkret pranuesi i dhurimit nuk rezulton që të ketë njoftuar

pranimin e dhurimit.” Meqenëse pranimi nuk është dhënë, Z.R.P.P. nuk duhet ta kishte

regjistruar këtë kontratë, duke qenë se ishte e paplotë.

Gjithashtu, është e nevojshme që pranimi i dhurimit të rezultojë i shprehur në

mënyrë të qartë dhe të saktë, dhe jo thjesht të jetë pranuar me veprime

konkludente. Një përfundim i tillë del dhe nga vendimi nr. 3122 datë 07.07.2003 të

Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë, ku sipas gjykatës pretendimi i palës së paditur se

paditësja me veprime konkludente ka dhënë pranimin për këtë dhurim të bërë nuk

qëndron, pasi meqenëse ligji për kontratën e dhurimit të një sendi të paluajtshëm

kërkon formën e aktit noterial, edhe për pranimin e një dhurimi të tillë duhet po kjo

formë. “Gjykata çmon se, kur jemi para një veprimi juridik absolutisht të pavlefshëm

nuk mund të pranohet ligjërisht, teorikisht e praktikisht që ky veprim absolutisht i

pavlefshëm të bëhet i vlefshëm më pas me veprime konkludente.”

Kur kërkohet pavlefshmëria e pranimit të dhurimit për arsye të ndryshme, është

detyrë e gjykatës të vlerësojë nëse në aktin e pranimit të dhurimit është shprehur

realisht vullneti i përfituesit apo ky vullnet ka qenë i vesuar.

270

Kodi Civil, Neni 665, paragrafi i parë parashikon se: “Personi që propozon përfundimin e një kontrate

është i lidhur me propozimin, përveç kur kjo lidhje është përjashtuar. Kur propozimi refuzohet ose nuk

pranohet në afatin e caktuar, quhet i rënë.” 271

Neni 665, paragrafi i dytë. Kodi Civil. 272

Menjëherë nuk nënkupton që pranimi duhet të jepet brenda pak sekondave nga moment in ë të cilin

është bërë oferta, pasi pranuesit i duhet kohë për të vendosur në varësi të përmbajtjes së kontratës.

Kështu pra, trajtohet si pranim i dhënë në moment, pranimi i cili jepet gjatë të njëjtës bisedë telefonike

ose gjatë të njëjtit takim në të cilin është bërë edhe oferta. Kojo Yelpaala, Mauro Rubino- Sammartano,

Dennis Campbell, “Drafting and enforcing contracts in civil and common law jurisdictions”, Kluwer

law and Taxation publishers, 1986, fq. 19.

83

Pranimi i dhurimit duhet të bëhet gjatë kohës që dhuruesi është gjallë. Në

qoftë se dhuruesi vdes ose bëhet i pazotë për të dhuruar gjatë kohës që pritet për t`u

pranuar dhurimi i tij, atëherë ky pranim nuk do të ketë më vlerë, pasi kjo është një e

drejtë me karakter personal dhe nuk i kalon trashëgimtarëve të tij. Në këtë mënyrë

vdekja ose pazotësia për të vepruar sjellin pavlefshmërinë e propozimit dhe ndalojnë

lidhjen e kontratës.273

Ashtu sikurse propozimi, edhe pranimi duhet të bëhet nga përfituesi brenda kohës

që ai është gjallë. Në qoftë se ai vdes, kjo e drejtë nuk i kalon trashëgimtarëve të tij.

Pranimi i dhurimit, si rregull, bëhet nga vetë përfituesi, kur ai ka zotësinë e plotë për të

vepruar. Në rastin e dhurimit të bërë në favor të një fëmije nga mosha 14 deri në 18

vjeç, ose në favor të një personi me zotësi të kufizuar për të vepruar, pranimi i

dhurimit mund të bëhet nga vetë ata, por me pëlqim të përfaqësuesit të tyre ligjor,

prindit ose kujdestarit.

Në qoftë se dhurimi është bërë në favor të një personi pa zotësi për të vepruar, ku

futet dhe i mituri nën 14 vjeç, ky pranim dhurimi do të bëhet direkt nga përfaqësuesit e

tyre ligjor. Pranimi i dhurimit mund të bëhet vetëm nga personat e mësipërm dhe jo

nga një person i tretë, me shpresën se ky veprim më vonë do të pranohet nga përfituesi

ose dhuruesi.

Një rast i veçantë dhurimi, i paparashikuar shprehimisht nga legjislatori, por që ka

rëndësi nga pikëpamja doktrinarë, është edhe dhurimi në favor të fëmijëve të

palindur, qofshin këta të konceptuar ose jo. Në qoftë se dhurohet një send ose një e

drejtë në favor të këtyre subjekteve, pranimi i dhurimit bëhet nga prindërit e ardhshëm

bashkërisht ose nga ai prind i cili ka të drejtave ekskluzive prindërore. Vihet re se në

këtë rast kontrata e dhurimit ngjason së tepërmi me një kontratë në të cilën është

parashikuar një kusht pezullues.274

Ndërsa në rastin në të cilin përfitues është i mituri, pranimi mund të bëhet nga

prindërit e tij ose nga kujdestarët të autorizuar nga gjykata. Të njëjtat rregulla vlejnë

edhe në rastin në të cilin përfitues i dhurimit është një person i pazotë për të vepruar.

3.3. Revokimi i deklaratës së dhurimit.

Ashtu sikurse e trajtuam edhe me sipër, në momentin në të cilin jepet pëlqimi nga

përfituesi dhe dorëzohet sendi objekti kontratës, kjo kontratë do të quhet e lidhur dhe

do të fillojë të sjellë efektet e saj juridike.

Para se kontrata të quhet e lidhur, gjatë kohës që pritet që përfituesi të japë

pranimin e tij, dhuruesi ka të drejtë të revokojë deklarimet e tij për çfarëdo lloj arsye.

Nëse pranimi i dhurimit bëhet në të njëjtin akt me kontratën e dhurimit, nuk mund të

flitet për revokim të këtyre deklarimeve, pasi nuk kemi një kohë të ndërmjetme. Por,

nëse pranimi i dhurimit është bërë në një akt tjetër të mëvonshëm, atëherë dhuruesit i

jepet mundësia të revokojë deklarimet e tij, pra koha në dispozicion të tij është që nga

momenti i kryerjes së ofertës së tij për dhurim, deri në momentin që i vjen njoftimi për

pranimin e bërë nga përfituesi.

Jo vetëm dhuruesi, por edhe përfituesi ka të drejtë të revokojë deklarimet e tij, nga

koha e deklarimit të pranimit deri në momentin që njoftimi i pranimit ti mbërrijë

dhuruesit. Kjo e drejtë për të dy palët rrjedh nga fakti se ligjvënësi nuk ka parashikuar

273

Antonino Cataudella, “Successioni e donazioni. La donazione”, Giappichelli Editore, Torino, 2005,

fq. 90. 274

Antonino Cataudella, Po aty, fq. 94.

84

një limit kohor brenda të cilit duhet të bëhet pranimi i dhurimit. Revokimi i deklaratës

i jep të drejtë dhuruesit të mendohet gjatë kësaj periudhe për këtë dhurim të bërë, pasi

ky veprim çon në pakësimin e pasurisë së tij dhe nëse ai pendohet, ka të drejtë të

revokojë deklarimet e tij; kjo për vetë faktin se dhurimi ka një karakter të

parevokueshëm, me përjashtim të rasteve të parashikuara shprehimisht në ligj.275

Për

këtë arsye, pasi dhurimi është bërë i plotë ose perfekt, dhuruesi nuk ka të drejtë të

revokojë dhurimin e tij thjesht me arsyen se u pendua.

Tërheqja nga lidhja e kontratës ose revokimi edhe pse konsiderohen si akte

procedurale nuk mund të vendosen në të njëjtin plan me propozimin dhe pranimin.

Ndërsa propozimi dhe pranimi paraprijnë lidhjen e kontratës, revokimi e përjashton

atë. Revokimi është akt procedural, por i shenjës së kundërt.276

Gjatë kohës që dhurimi nuk është bërë ende i plotë, të drejtën për të revokuar

deklarimet e tyre e kanë të dy palët, kurse pasi kontrata e dhurimit është lidhur, të

drejtën për të kërkuar revokimin e dhurimit e ka vetëm dhuruesi dhe vetëm për

shkaqet e parashikuara shprehimisht.

Megjithëse nuk është parashikuar shprehimisht një limit kohor brenda të cilit duhet

bërë pranimi i dhurimit, mund të themi që është në interes të përfituesit ta bëjë këtë

pranim sa më shpejt, për të mos i lënë kohë dhuruesit të revokojë deklarimet e tij, pasi

nga ky dhurim përfituesi ka vetëm përfitime që çojnë në shtimin e pasurisë së tij.

Për revokimin e propozimit nuk është i mjaftueshëm fakti që revokimi i propozimit

të dërgohet apo të arrijë përpara dërgimit të pranimit, por kërkohet gjithashtu edhe

marrja dijeni e pranuesit, ose mbërritja e revokimit në adresën e tij. Në qoftë se

revokimi i propozimit të dhurimit mbërrin tek pranuesi pas këtij momenti, do të ishte i

pavlefshëm dhe nuk do sillte asnjë efekt për palët duke qenë se kontrata në këtë

moment do të ishte lidhur.

Për kontratën e dhurimit është e mjaftueshme që revokimi, jo vetëm i

propozimit por edhe pranimit, të kryhet dhe të dërgohet para lidhjes së kontratës

së dhurimit, d.m.t.h para se të njoftohet dhuruesi për aktin e pranimit nga ana e

përfituesit. Në rastin e revokimit të deklaratave nga ana e palëve do të zbatohen

rregullat e përgjithshme për revokimin e kontratës, me përjashtim të faktin që ndërsa

tek revokimi i propozimit dhe pranimit e rëndësishme është që revokimi të mbërrija

para propozimit apo pranimit, në kontratën e dhurimit mjafton fakti që revokimi i

pranimit të jetë dërguar para njoftimit të aktit të pranimit, pavarësisht se revokimi

mund të mbërrijë me vonesë ose dhuruesi të marrë dijeni me vonesë për të. 277

Ligjvënësi nuk ka parashikuar shprehimisht se çfarë forme duhet të ketë akti i

revokimit të deklarimeve të palëve në dhurim, por në bazë të interpretimeve të

ndryshme mund të vazhdonim me arsyetimin se duke qenë se për propozimin dhe

pranimin kërkohet shprehimisht një formë e caktuar nga legjislatori, atëherë edhe për

revokimin e deklaratave të palëve përsëri do kërkonim formën solemne të aktit publik

për sendet e paluajtshme apo formën e ofertës a pranimit për sendet e luajtshme.

Gjykata e Kasacionit italiane, në lidhje me formën e revokimit të deklaratës së

dhurimit është shprehur se: “Deklarata e dhuruesit mund të revokohet, përsa kohë që

kontrata nuk është lidhur, edhe nëpërmjet një akti të thjeshtë me anën e të cilit

kërkohet kthimi mbrapsht i sendit të dorëzuar, duke u zbatuar në këtë rast parimi i

lirisë së formës”.278

275

Neni 771 i Kodit Civil parashikon rastet në të cilat dhuruesi mund të revokojë kontratën e dhurimit. 276

Giorgio Cian, Alberto Trabucchi, vep. e cit., fq. 96. 277

Paolo Gallo, “I contratti di donazione”, Utet Giuridica, 2009, fq. 36. 278

Vendimi nr. 3345, datë 15.10.1975, Gjykata italiane e Kasacionit.

85

Doktrina e huaj279

pranon edhe rastin e revokimit të deklaratës në mënyrë të

heshtur, që rezulton nga veprime konkludente, siç është rasti i disponimit nga

dhuruesi i objektit të dhurimit para se t‟i jetë njoftuar pranimi i përfituesit, ose rasti në

të cilin dhuruesi vendos si garanci për të përmbushur një detyrim një send të

paluajtshëm ose e tjetërson atë. Në këto raste, ndryshimi i destinacionit ekonomik të

sendit ose rritja e vlerës së tij, na shtyn të mendojmë se dhurimi në këto raste është

revokuar në heshtje, me përjashtim të rasteve në të cilat dhuruesi rishikon ofertën.

Revokimi i dhurimit në heshtje, sipas doktrinës, përjashton nevojën e vënies në

dijeni të pranuesit për këtë revokim, duke qenë se në qoftë se revokimi duhet t‟i

nënshtrohet ndonjë forme të caktuar, kjo do të binte në kundërshtim me shpirtin e

liberalitetit që karakterizon këtë kontratë.

Po sipas kësaj jurisprudence, njihet edhe dhurimi i bërë në favor të një personi

juridik, për të cilin është e nevojshme marrja paraprakisht e një autorizimi nga

autoritetet qeveritare. Në momentin që personit juridik i bëhet një ofertë për dhurim, ai

duhet të bëjë një kërkesë për marrjen e lejes. Për bërjen e kësaj kërkese është e

nevojshme të njoftohet edhe dhuruesi, i cili nga momenti në të cilin njoftohet për

kërkesën e marrjes së autorizimit nuk mund të revokojë deklarimin e tij; pra mbetet i

lidhur me këtë ofertë për një vit. Nëse autorizimi jepet brenda këtij viti, atëherë

dhurimi do të quhet i plotë dhe perfekt dhe do të fillojë të sjellë efekte juridike.

Megjithatë, dhënia e autorizimit nuk zëvendëson dhënien e pëlqimit nga ana e

dhuruesit, i cili edhe në këtë rast është i domosdoshëm. Në qoftë se autorizimi nuk

jepet brenda një viti nga momenti i bërjes së kërkesës, dhurimi nuk do të quhet i

lidhur. Nga ky moment dhuruesi ka të drejtë të revokojë deklaratën e dhurimit nëse

dëshiron, meqenëse para këtij afati nuk e kishte këtë të drejtë. Në rastet në të cilat

dhuruesi vdes gjatë kohës që pritet të jepet autorizimi, atëherë ky dhurim nuk do të

kryhet, pasi e drejta për të bërë një dhurim është një e drejtë ngushtësisht personale që

i takon dhuruesit dhe nuk ju kalon trashëgimtarëve pas vdekjes së tij.

3.4. Vdekja ose shpallja e pazotësisë për të vepruar e dhuruesit dhe e

përfituesit para lidhjes së kontratës.

Kodi Civil nuk e parashikon shprehimisht rastin e vdekjes ose shpalljes së

pazotësisë për të vepruar të dhuruesit apo pranuesit, vdekje ose pazotësi e cila ndodh

para përfundimit të kontratës. Në bazë të veçorive dhe karakteristikave të kontratës së

dhurimit, mund të themi se në rast së njëra nga palët vdes para përfundimit të

kontratës, propozimi dhe pranimi nuk kanë më efekt për palët, duke qenë se kjo

kontratë quhet e përfunduara në momentin në të cilin dhuruesit i njoftohet akti i

pranimit.

Duke u bazuar tek karakteri ngushtësisht personal i kontratës së dhurimit,

arrihet në përfundimin se vdekja e propozuesit e bën të pavlefshme propozimin. Si rrjedhojë, trashëgimtarët e dhuruesit nuk janë të detyruar të qëndrojnë të lidhur me

propozimin e trashëgimlënësit, me përjashtim të rasteve në të cilat ata dëshirojnë ta

përsërisin këtë propozim.280

Gjithashtu, vdekja e përfituesit para se kontrata të jetë përfunduar, i

përjashton trashëgimtarët nga detyrimi për të përfunduar apo kryer formalitet e

fundit për lidhjen e kontratës. Edhe pse kjo duket si një zgjidhje shumë e ashpër dhe

279

Carlo Giannattasio, “Delle successioni, divisione-donazione”, Unione Tipografico-Editrice Torinese,

1980, fq. 253 280

Antonio Palazzo, “I Contratti di donazione”, Utet Giuridica, 2009, fq. 38.

86

e vështirë, në qoftë se ju referohemi dispozitave të Kodit Civil, ai saktëson që për

përfundimin e dhurimit është i nevojshëm njoftimi i pranimit.

Në të njëjtën kohë, edhe shpallja e pazotësisë për të vepruar e njëra prej palëve,

propozuesit ose pranuesit, i zhduk efektet e propozimit dhe të pranimit. Kjo bëhet për

të mbrojtur palët dhe në të njëjtën kohë për t‟ju dhënë mundësi si dhuruesit ashtu edhe

përfituesit për të vlerësuar deri në momentin e fundit, mundësinë për të kryer dhurimin

apo për ta pranuar atë.

Si rrjedhim, pazotësia sjell këtë efekt në të gjitha rastet kur ajo zgjat për gjithë

kohën e nevojshme, dhe jo në rastet kur pasi rikthehet zotësia mbetet një hapësirë

kohore e mjaftueshme për vlerësimin me koshiencë dhe dijeni të plotë të mundësisë

për të revokuar apo pranuar propozimin apo pranimin.

87

KAPITULLI 4

FORMA E KONTRATËS SË DHURIMIT

Hyrje.

Forma e kontratës281

është një ndër konditat e nevojshme për vlefshmërinë e

kontratës e parashikuar shprehimisht nga Kodi Civil së bashku me vullnetin e palëve,

objektin dhe shkakun.282

Për të sjellë efekte juridike vullneti duhet të shfaqet në botën

e jashtme dhe është pikërisht forma ajo që paraqitet si mënyra më e mirë me anë të së

cilës shfaqet ky vullnet.

Kodi Civil parashikon se veprimi juridik mund të kryhet me shkrim, me gojë dhe

me çdo lloj shfaqje tjetër të padyshimtë të vullnetit. Shkresa mund të jetë e thjeshtë ose

me akt noterial.283

Duke qenë se vullneti i personit është një fenomen i brendshëm i tij, shfaqja e

jashtme e këtij vullneti duhet të jetë i padyshimtë, pasi në rast të kundërt nuk do të

sjellë lindjen e të drejtave dhe detyrimeve civile.

Duke u ndalur në veçanti tek forma e kontratës, themi se një ndër parimet e

përgjithshme i së drejtës së detyrimeve është edhe ai i lirisë së formave, parim i

cili ju jep mundësi palëve të lidhin kontratat në çfarëdolloj forme, duke shfaqur

vullnetin e tyre në mënyrë të padyshimtë.284

Megjithatë, pavarësisht lirisë së formave, legjislatori për kategori të caktuara

veprimesh juridike kërkon që vullneti të vishet me një formë të caktuar. Pra, liria e

formave është parimi bazë edhe pse ekzistojnë, si përjashtim, një numër i caktuar

veprimesh juridike të cilat duhet të bëhen në një formë të caktuar.

Forma shkresore e kontratës mund të kërkohet për efekt provueshmërie (ad

probationem) apo për efekt vlefshmërie (ad substantiam). Kështu, neni 83 i Kodit

Civil, në rastin e tjetërsimit të pasurive të paluajtshme dhe të drejtave reale mbi to,

kërkon në mënyrë të shprehur dhe të domosdoshme formën e aktit noterial si kusht për

vlefshmërinë e veprimit juridik.285

Pra, në rastet në të cilat forma kërkohet ad

substantiam, kjo formë kërkohet nga ligji si element thelbësor i veprimit juridik,

mungesa e të cilit sjell pavlefshmërinë.

Kur forma kërkohet ad substantiam, akti duhet të përmbajë të shprehur vullnetin e

palëve dhe duhet të kryhet me synimin specifik për të manifestuar një vullnet të tillë.

281

Rregulli i përgjithshëm në sistemin comon law është se kontratat mund të bëhen në mënyrë

joformale, duke mos qenë e nevojshme forma shkresore ose dokumenta të tjerë. Përjashtimet nga

rregulli i përgjithshëm parashikohen nga statutet. P. A. Read, “Contract Law”, HTL Publications,

London, 1996, fq. 76. 282

Neni 663 i Kodit Civil, i cili parashikon konditat e nevojshme për lidhjen dhe vlefshmërinë e

kontratës, rendit ndër këto kondita edhe formën e kontratës, në rast se kjo formë kërkohet nga ligji. 283


Në të gjitha sistemet moderne të së drejtës parimi bazë është liria e formave. Ky është një parim që

gjen pasqyrimin e vet në të gjitha Kodet Civile moderne, përfshi këtu edhe Kodin Civil shqiptar. Parimi

i lirisë së formave kënaq, duke kapërcyer formalizimin e vjetër të kontratave, kërkesat e prodhimit dhe

qarkullimit masiv. Ardian Nuni, “E drejta civile”, Pjesa e Përgjithshme, Tiranë, 2009, fq. 302. 285

Në rastet në të cilat kërkohet akti noterial për kryerjen e veprimit juridik, noteri është i detyruar të

sigurohet për vullnetin e palëve, të shpjegojë përmbajtjen e veprimit, të instruktojë palët rreth pasojave

ligjore të veprimit dhe të shkruajë thëniet e tyre në mënyrë të qartë dhe pa ekuivokë. Ardian Nuni, vep.

e cit., fq. 303.

88

Vullneti i manifestuar në një formë të ndryshme nga ai i përcaktuar në mënyrë

taksative nga ligji është si të mos ekzistonte.

Ndërsa, në rastet në të cilat forma e shkruar kërkohet ad probationem, kontrata

është e vlefshme, por të drejtat dhe detyrimet e palëve nuk mund të provohen dot me

dëshmitarë. Në këtë rast, forma kërkohet nga ligji jo si kusht për vlefshmërinë e

kontratës, por për provueshmërinë e saj.

Kur ligji kërkon që veprimi juridik të bëhet me shkresë të thjeshtë, ai do të jetë i

pavlefshëm në qoftë se kjo pasojë është parashikuar shprehimisht në dispozitë. Në të

gjitha rastet e tjera ku legjislacioni ynë parashikon në dispozitë se veprimi juridik

duhet të bëhet me shkresë, por nuk parashikon pasojën e mosbërjes së shkresës, themi

se shkresa duhet për efekt provueshmërie dhe jo vlefshmërie.

Kodi Civil parashikon shprehimisht se: “dhurimi i sendeve të paluajtshme duhet

të bëhet me akt publik dhe të regjistrohet, përndryshe është i pavlefshëm” dhe në

rastet në të cilat “kontrata e dhurimit ka për objekt sende të luajtshme, ai është i

vlefshëm kur ato specifikohen duke treguar edhe vleftën e tyre në kontratë”. Pra,

forma e aktit publik për kalimin e pronësisë, në bazë të nenit të sipërcituar kërkohet ad

substantiam, me pasojë pavlefshmërinë e veprimit juridik.

Edhe nëse veprimi juridik do të kishte një objekt të mundshëm dhe të ligjshëm, si

dhe një shkak po ashtu të ligjshëm, por do të mungonte forma e kërkuar shprehimisht

nga ligji për shfaqjen e vullnetit të palëve, atëherë i tërë veprimi juridik do të jetë i

paligjshëm vetëm për shkak të mosrespektimit të formës.286

Në këtë rast veprimi

juridik do ishte absolutisht i pavlefshëm, për vetë faktin se bie në kundërshtim me një

dispozitë urdhëruese të ligjit.

Këto kërkesa formale rigoroze të vendosura për dhurimin duket se kërkojnë t‟i

japin mundësinë dhuruesit që ta mendojë më mirë veprimin që do kryejë pasi ky do të

rezultojë me një efekt “negativ” mbi pasurinë e tij.

Nga ana tjetër, kërkesa e formës ka si qëllim të garantojë seriozitetin e qëllimit.

Nuk ka dyshim se kjo formë solemne mund të mbrojë dhe interesat e subjekteve të

tjerë, veç dhuruesit, pasi gjithashtu siguron në të njëjtën kohë edhe ruajtjen e aktit dhe

pakthyeshmërinë e dhurimit. Ky rregull vlen dhe zbatohet në të gjitha ato raste kur

kontrata e dhurimit ka për objekte sende me vlerë të konsiderueshme, pasi në rastet në

të cilat objekt i kontratës së dhurimit janë sendet e përcaktuara në gjini, mjafton

dorëzimi i sendit.

Edhe pse neni 764 nuk e saktëson shprehimisht formën që duhet të ketë kontrata e

dhurimit kur objekt janë sendet e përcaktuara në gjini, në bazë të rregullave dhe

parimeve të përgjithshme të së drejtës së detyrimeve mund të themi se në rastet në të

cilat kontrata e dhurimit ka për objekte sende të përcaktuara në gjini, dhurimi është

kontratë reale dhe në këto raste kontrata e dhurimit mund të lidhet në çfarëdolloj

forme.

Gjithashtu, Kodi Civil parashikon shprehimisht se pranimi i dhurimit duhet të

bëhet në të njëjtin akt (dhe i referohet pikërisht aktit publik) ose në një akt të

mëvonshëm dhe në qoftë se bëhet me një akt të mëvonshëm, dhurimi quhet i

përfunduar nga momenti kur akti i pranimit i është njoftuar dhuruesit.

Përsa i përket formës tek kontrata e dhurimit, kjo formë parashikohet pikërisht

në Kodin Civil287

, sipas kriterit “të sendeve që përbëjnë objektin e kontratës së

dhurimit”. Në këtë kontekst, forma përbën një element thelbësor, të domosdoshëm

286

Ardian Nuni, Ilir Mustafaj, Asim Vokshi, “E drejta e detyrimeve, I”, Tiranë, 2008, fq. 55. 287

Nenin764, Kodi Civil.

89

për vlefshmërinë e kontratës duke u referuar edhe dispozitave të pjesës së

përgjithshme të kontratave.

4.1. Forma e kontratës së dhurimit me objekt sendet e paluajtshme.

Objekt i kontratës së dhurimit mund të jenë sendet e luajtshme, ato të paluajtshme,

si edhe të drejtat reale.

Për sendet e paluajtshme, që një kontratë dhurimi të jetë e vlefshme, duhet të

jetë bërë në formën që kërkon ligji dhe në rastin konkret kërkohet akti noterial

dhe më pas regjistrimi, përndryshe kontrata është e pavlefshme.288

Kjo formë, e kërkuar shprehimisht nga Kodi Civil, ka si qëllim garantimin e

stabilitetit të marrëdhënieve juridiko-civile midis subjekteve të së drejtës. Në këtë rast

kemi një kontratë konsensuale, për vlefshmërinë e së cilës është e mjaftueshme vetëm

përputhja e vullneteve të palëve.

Edhe pse e kemi thënë se një nga parimet e përgjithshme të sistemit të kontratave

është ai i lirisë së formave, në rastin kur kontrata e dhurimit ka për objekt sendet e

paluajtshme dhe të drejtat reale mbi to, ky parim nuk gjen zbatim.

Kontrata e dhurimit regjistrohet në regjistrat publikë në të gjitha ato raste kur

dhurimi ka për objekt transferimin e pronësisë së sendeve të paluajtshme ose

transferimin e të drejtave reale me objekt sendet e paluajtshme. Në rast se pranimi

përmbahet në një akt të veçantë, regjistrimi merr datën në të cilën do të regjistrohet

pranimi.289

Noteri detyrohet ta regjistrojë aktin në kohën më të shkurtër të mundur me

qëllim që t‟i sigurojë klientit të tij mundësinë për të kundërshtuar pretendimet e

personave të tretë në lidhje me të drejtat e fituara mbi sendin e paluajtshëm.

Natyrshëm lind pyetja se nga se ndryshon akti noterial nga një veprim

noterial?

Për ti dhënë përgjigje kësaj pyetjeje na vjen në ndihmë Gjykata e Apelit Tiranë290

e

cila në vendimin e saj nr. 892, sqaron se: “Një akt noterial nga një veprim noterial nuk

dallohen për shkak të titullit të aktit ligjor referues, por për shkak të elementeve të

nevojshme që duhet të ketë një akt noterial, elementë këto që në kohën e kryerjes së

veprimit juridik përcaktohen nga Udhëzimi i Gjykatës së Lartë datë 10.07.1985 “Mbi

noterinë” dhe që konsiston në shënimin në akt të emrit dhe mbiemrit të noterit, emri

dhe gjeneralitet e pjesëmarrësve në akt, koha dhe vendi i mbajtjes së aktit, në rastin e

kontratave objekti i tyre, dhe në rastin e kontratave të pasurive të paluajtshme kërkohet

përshkrimi i objektit të kontratës dhe fakti i regjistrimit te sendit të tij në “Regjistrat

Publikë të Pasurive të Paluajtshme.”

288

Vendimi nr. 5392, 13.10.2006, Gjykata e Rrethit Gjyqësor, Tiranë, “Gjatë hetimit gjyqësor, rezultoi

se në Z.R.P.P. është regjistruar kontrata e falsifikuar, e gjë e cila del edhe nga të dhënat mbi pasurinë,

objekt konflikti ku tek rubrika përshkrimi i pronës, prona del me kufizime të ndryshme dhe përmbajtje

të ndryshme. Në rastin konkret konstatohet mungesa tërësisht e vullnetit të paditëses për lidhjen e

kontratës, si një nga elementët thelbësorë për vlefshmërinë e veprimit juridik. Në këto kushte, jemi

përpara rastit të parashikuar nga neni 92/a i Kodit Civil, ku përcaktohet se: “Veprimet juridike të

pavlefshme nuk krijojnë asnjë pasojë juridike. Të tilla janë ato që: a) vijnë në kundërshtim me një

dispozitë urdhëruese të ligjit”. Zgjedhja e pasojave të pavlefshmërisë së veprimit juridik ka të bëjë me

fshirjen nga regjistrat hipotekar të veprimit juridik”. 289


Vendimi nr. 892, datë 26.01.2012, Gjykata e Apelit, Tiranë.

90

Nëse kontrata e dhurimit i ka të gjithë elementët e nevojshëm të një akti noterial

për kalimin e pasurisë së paluajtshme, nëse është konfirmuar nga noteri publik, në

prani të palëve dhe ka të shënuar vendin, datën dhe kohën e kryerjes së veprimit

juridik të dhurimit, ka të fiksuar qartë nënshkrimin e plotë, emër dhe mbiemër të

dhuruesit, të pranuesit të dhurimit dhe nënshkrimin dhe vulën e noterit publik, kjo

kontratë, në aspektin formal konsiderohet në përputhje me kërkesat e legjislacionit dhe

si rrjedhim është një kontratë e vlefshme.

Kontrata e tjetërsimit të pasurive të paluajtshme përbën një akt formal dhe solemn

dhe paraqitja e palëve para noterit, konfirmimi i përmbajtjes dhe nënshkrimi i tyre në

prani të tij, verifikimi nga noteri i drejtës së pronësisë së disponuar në akt, janë

elementët thelbësorë të aktit noterial.

Palët kanë kështu, detyrimin ligjor për të bërë regjistrimin e veprimit juridik

përpara Zyrës së Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme me qëllim përfundimin e

kalimit të së drejtës së pronësisë.

Përfituesi i një sendi të paluajtshëm, ashtu sikurse çdo blerës, ka të drejtë që

nëpërmjet regjistrimit të sendit të paluajtshëm në regjistrat publikë, të vejë në dijeni

personat e tretë në lidhje me të drejtën e fituar mbi këtë send. Në mungesë të këtij

regjistrimi, përfituesi përballet me rrezikun e humbjes së të drejtës së tij në rast se

dikush tjetër, të njëjtin send, e ka regjistruar më parë këtë të drejtë.

Si veprohet në rastet në të cilat i njëjti send ju dhurohet dy personave në të

njëjtën kohë?

Në këtë rast do zbatohet rregulli i përgjithshëm në lidhje me regjistrimin e parë në

kohë nga ana e përfituesit, i cili edhe pse e ka fituar të drejtën në datë të mëvonshme, e

ka regjistruar më parë atë. Përfituesi i cili e ka fituar sendin i pari, por e ka regjistruar

atë i dyti, ka të drejtë të kërkojë shpërblimin e dëmit ndaj dhuruesit, të cilit i lind ky

detyrimin në bazë të parimit të përgjithshëm sipas së cilit askush nuk mund të

transferojë një të drejtë të cilën ai nuk e ka. Dhuruesi në këtë rast nuk ka përmbushur

detyrimet e tij që rrjedhin nga kontrata e dhurimit duke dhuruar apo shitur të njëjtin

send objekt të kontratës së dhurimit.

Në lidhje me përgjegjësinë e përfituesit të dytë mund të themi se në qoftë se ky

person ka qenë në keqbesim, pra ka qenë në dijeni të fitimit të pronësisë nga përfituesi

i parë, bëhet bashkëpunëtor i faktit të paligjshëm të kryer nga dhuruesi, duke bërë të

mundur eliminimin e efekteve reale të kontratës së parë të dhurimit nëpërmjet

nënshkrimit të kontratës së dytë dhe regjistrimin e parë të saj.

Kështu, ligji kërkon shprehimisht formën e aktit publik i cili është dokumenti i

redaktuar sipas formaliteteve përkatëse nga noteri dhe si pasojë ai duhet të respektojë

veç parashikimeve të Kodit Civil për dhurimin dhe gjithë kërkesat e ligjit “Për

noterinë”.

Kontrata e dhurimit duhet të hartohet nga noteri pasi nuk mjafton vetëm

vërtetimi i nënshkrimeve prej tij. Një përfundim i tillë del dhe nga vendimi e

Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë291

ku pretendohet pavlefshmëria e kontratës së

291

Vendimi nr. 720, datë 15.02.2005, Gjykata e Rrethit Gjyqësor, Tiranë. Në bazë të rrethanave të

çështjes, paditësja pretendon konstatimin e pavlefshëm të kontratës së dhurimit, duke qenë se është bërë

në kundërshtim me dispozitën urdhëruese të ligjit, sepse nuk është hartuar nga noteri, por thjesht

nënshkrimet e palëve janë vërtetuar prej tij. “Në ligjin “Për noterinë”, nr. 7891, datë 01.06.1994, në

nenin 54 të tij përcaktohet se “Akti noterial për tjetërsimin ose njohjen e pronësisë mbi sende të

paluajtshme ose të një të drejte reale mbi to kryhet nga noteri pasi të ketë verifikuar pronësinë e palës

91

dhurimit, duke qenë se ajo nuk është hartuar nga noteri, por thjesht nënshkrimet e

palëve janë vërtetuar prej tij. Konform nenit 83 të Kodit Civil përcaktohet se:

“Veprimi juridik për kalimin e pronësisë të sendeve të paluajtshme dhe të drejtave

reale mbi to duhet të bëhet me akt noterial dhe të regjistrohet përndryshe nuk është i

vlefshëm. Është i pavlefshëm veprimi juridik që nuk është bërë në formën e kërkuar

shprehimisht nga ligji.” Në rastin konkret, kontrata nuk është hartuar nga noteri,

prandaj gjykata vendosi pranimin e padisë dhe konstatimin e pavlefshëm të kontratës

së dhurimit.

Në të njëjtin përfundim ka arritur edhe Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë,292

në

vendimin nr. 385, me anë të së cilit kërkohet pavlefshmëria e veprimit juridik të kryer

pa respektuar formën e aktit noterial.

Sipas Kolegjit Civil: “Në kuptim të normave juridike civile të kohës, kontrata e

dhurimit të sendeve të paluajtshme, për efekt të vlefshmërisë së saj, duhet të bëhet me

akt noterial. Duke parë kontratën objekt gjykimi, konstatohet se ajo është redaktuar

nga Avokati, pra nuk është bërë me akt noterial, për pasojë nuk është veprim juridik i

vlefshëm. Edhe në kuptim të Nenit 253 të Kodit të Procedurës Civile, noteri ishte i

detyruar të pasqyronte në akt vullnetin e shprehur të pjesëmarrësve në kontratë dhe jo

të bënte legalizimin e një kontrate të përpiluar jashtë zyrës së tij.”

Pra, vullneti i pjesëmarrësve në veprimin juridik, nuk është dhënë para noterit, në

kuptimin dhe formën që e kërkon ligji dhe për pasojë veprimi juridik është i cenuar në

formën dhe vlefshmërinë e tij.

Në radhë të parë noteri duhet ta ushtrojë funksionin publik në kohën e hartimit të

aktit, në të kundërt dhurimi do të jetë i pavlefshëm si arsyetohet dhe në vendimin e

Kolegjit Civil të Gjykatës së Lartë293

sipas të cilit: “Kontrata e dhurimit është

absolutisht e pavlefshme, për shkak se nuk është lidhur në formën e kërkuar nga ligji

për efekt të vlefshmërisë së veprimit juridik.”

Në të njëjtën kohë, paragrafi i parë i nenit 764 parashikon se kontrata e dhurimit

me objekt sende të paluajtshme, përveç faktit që duhet të bëhet me akt noterial,

duhet edhe të regjistrohet, detyrim ky i cili rrjedh Kodi Civil,294

meqenëse

kontrata e dhurimit është një kontratë e cila ka për qëllim kalimin e titullit të pronësisë

nga dhuruesi tek përfituesi.

Në rastin e kontratës së dhurimit, ashtu si në rastin e çdo kontrate e cila ka për

qëllim kalimin e pronësisë, ka lindur një diskutim juridik në lidhje me faktin nëse një

mbi sendin e paluajtshëm. Për këtë qëllim ajo i paraqet noterit dokumentet e pronësisë të lëshuara nga

organi kompetent dhe, kur sendi nuk figuron i regjistruar, një vendim gjyqësor detyrimi për vërtetim

pronësie. Noteri duhet të shënojë në akt verifikimin e bërë.” Ndërsa në nenin 55 të po këtij ligji

përcaktohet se: “Vërtetimi i nënshkrimeve bëhet për ato akte private që nuk përmbajnë lidhjen e një

kontrate ose kryerjen e një veprimi tjetër juridik Vërtetimi bëhet në fund të aktit, pas nënshkrimeve,

duke u bërë shënimi nga noteri se personat u paraqitën personalisht dhe nënshkruan në prani të tij ose

pranuan se nënshkrimet janë të tyret. Vërtetimi i nënshkrimeve në kushte të caktuara me ligj mund të

bëhet edhe nga organe shtetërore”. Po kështu në nenin 49 të ligjit “Për Noterinë”, nr. 7829, datë

01.06.1994 parashikohet se : “Akti noterial hartohet nga noteri në prani të palëve”. 292


Vendimi nr. 1333, datë 22.11.2007, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. “Gjykata e faktit, pas çmuarjes

së provave, ka vlerësuar se kontrata e dhurimit është përgatitur nga një person që ka redaktuar e

vërtetuar nënshkrimin e kontratës në cilësinë e noteres, ndërkohë që nuk gëzonte të drejtën e ushtrimit të

funksionit publik të noterit, të drejtë që e ka fituar në një kohë të mëvonshme. Pra, me të drejtë

arsyetojnë gjykatat e faktit se nuk kemi të bëjmë me një akt noterial por me një shkresë të thjeshtë

private. Meqenëse sipas ligjit, kontrata e dhurimit duhet të bëhej me akt noterial ndryshe ishte e

pavlefshme, atëherë në kuptim e zbatim të drejtë të ligjit, me të drejtë gjykatat e faktit kanë arritur në

përfundimin se kontrata e dhurimit objekt gjykimi është absolutisht e pavlefshme.” 294


92

kontratë e tillë e bërë me akt noterial por e paregjistruar ne Z.R.P.P., do të jetë përsëri

e vlefshme.

Në lidhje me këtë fakt doktrina është ndarë në dy grupe.

Sipas trajtimit që i bën grupi i parë i juristëve, momenti kur të dy palët shprehin

vullnetin e tyre, është momenti kur ata nënshkruajnë kontratën për kalimin e titullit të

pronësisë. Në atë moment, vullneti i tyre i brendshëm përputhet me shfaqjen e jashtme

të këtij vullneti. Ky fakt duhet të mjaftojë që personi në favor të të cilit transferohet e

drejta e pronësisë të quhet pronar, pa qenë e nevojshme patjetër dhe kushti i dytë, pra

regjistrimi i kësaj kontrate.

Sipas këtij grupi, regjistrimi në Zyrën e Regjistrimit të Pasurive të

Paluajtshme(Z.R.P.P.) ka efekt vetëm ndaj të tretëve, pasi sipas nenit 195 të Kodit

Civil “Pasuritë e paluajtshme dhe të drejtat reale mbi ato që janë fituar ose njohur sipas

dispozitave të këtij kodi nuk mund të tjetërsohen ose kur është rasti të ngarkohen me

barrë, në rast se nuk është bërë regjistrimi i tyre në regjistrat e pasurive të

paluajtshme”, por nuk i heq këtij personi titullin pronar.

Gjithashtu, sipas nenit 12 të ligjit nr. 7843, datë 13.07.1994 i ndryshuar me ligjin

nr. 8090, të vitit 1996, i ndryshuar me ligjin nr. 9407, datë 19.05.2005 “Për

regjistrimin e pasurive të paluajtshme” thuhet: “Nëse një dokument paraqitet për

regjistrim më vonë se 30 ditë nga data e realizimit të tij, atëherë përveç tarifës së

regjistrimit për çdo ditë vonesë që ka kaluar nga ajo datë, duhet të paguhet një tarifë

shtesë e barabartë me 10% të tarifës së regjistrimit”. Fakti i mosregjistrimit në afat të

kësaj kontrate për kalimin e pronësisë, thjesht çon në vendosjen e një gjobe, por nuk

do të thotë që personi nuk është pronar i kësaj pasurie. Vetëm në momentin që mbi

këtë pronë lindin mosmarrëveshje, atëherë lind nevoja të verifikohet nëse është

regjistruar në Z.R.P.P. apo jo.

Ndërsa sipas grupit të dytë të juristëve, meqenëse në nenin 83 të Kodit Civil

është përdorur lidhëza “dhe”, atëherë ato duhen kuptuar si kushte kumulative, dhe

duhet të ekzistojnë të dyja njëkohësisht, përndryshe veprimi juridik do të jetë i

pavlefshëm dhe personi nuk do të konsiderohet si titullar i së drejtës së pronësisë,

pavarësisht se ka një kontratë noteriale.

Për këtë çështje janë shprehur Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë295

me

vendimin nr. 1, datë 06.01.2009 duke unifikuar praktikën gjyqësore mbi këtë

problematikë.

Në funksion të unifikimit të praktikës gjyqësore është arritur në përfundimin se:

“Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë çmojnë të venë në vëmendje se nuk duhet

të ngatërrohet forma e kontratës për efekt të vlefshmërisë së veprimit juridik me një

formalitet të zakonshëm siç është transkriptimi/regjistrimi i veprimit juridik në

regjistrat e pasurive të paluajtshme. Kontrata si veprim juridik i dyanshëm në rast se

plotëson kushtet për vlefshmërinë e saj edhe në rast se nuk regjistrohet në regjistrin e

pasurive të paluajtshme është plotësisht e vlefshme mes palëve që e kanë realizuar atë.

Regjistrimi ka vlerë deklarative, njohëse dhe nuk ka vlerë krijuese.”

Në funksion të unifikimit të praktikës gjyqësore, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës

së Lartë kanë konkluduar se: “Regjistrimi ose transkriptimi i një veprimi juridik nuk

është një element i vlefshmërisë së tij (kontratës). Mosregjistrimi i kontratës në

regjistrat e pasurive të paluajtshme nuk e bën kontratën e tjetërsimit të pasurive të

295

Vendimi Unifikues nr. 1, datë 06.01.2009, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

93

paluajtshme të pavlefshme, por nuk i jep mundësinë blerësit që ta tjetërsojë atë tek të

tretët. Kontrata e cila nuk është e regjistruar është e perfeksionuar dhe e vlefshme dhe

ka efektet thelbësore. Me nënshkrimin e kontratës së tjetërsimit të pasurisë së

paluajtshme, përfituesi i të drejtave bëhet pronar i pasurisë së paluajtshme dhe ky

legjitimohet të ushtrojë të drejtat e tij përkundrejt të tretëve, përveç tjetërsimit të

pasurisë së paluajtshme në favor të të tretëve”.

Megjithatë, kundër këtij mendimi të shumicës është shprehur pakica për të cilën:

“për të fituar pronësinë mbi një send të paluajtshëm nëpërmjet kontratës, përveçse

faktit që veprimi juridik “duhet të bëhet me akt noterial” dhe të jetë i vlefshëm duke

plotësuar të gjithë elementët e vlefshmërisë së tij, ligjvënësi ka parashikuar një

element tjetër të domosdoshëm e pikërisht “regjistrimin e tij”, pasi, duke mos qëndruar

në të njëjtën kohë të dy këto elementë, veprimi juridik i tjetërsimit të sendit të

paluajtshëm është i pavlefshëm. Në këtë vështrim, ndryshe nga shumica, e cila

momentin e regjistrimit të pasurisë së paluajtshme nuk e konsideron gjë tjetër përveçse

“një mjet të nevojshëm për t‟i dhënë publicitet kontratës dhe për të bërë të njohur

ekzistencën e saj dhe të pronarit nga të tretët ...”, çmoj se regjistrimi i pasurive të

paluajtshme përbën një element vendimtar të fitimit të pronësisë së pasurisë së

paluajtshme nëpërmjet kontratës së shitjes, për dy arsye:

sepse ai parashikohet si detyrim shprehimisht në nenin 83 të Kodit Civil

dhe

sepse i shërben qëndrueshmërisë së regjimit juridik të pasurive të

paluajtshme në qarkullimin civil .”296

Kur një send i paluajtshëm është në bashkëpronësi, tjetërsimi i tij mund të

bëhet vetëm me pëlqimin e të gjithë bashkëpronarëve.297

Rast i veçantë është kur

sendi është në bashkëpronësi të bashkëshortëve për të cilën zbatohen dispozitat e

Kodit të Familjes.

Në këtë rasti, kur një send i paluajtshëm i cili është në bashkëpronësi të dy

bashkëshortëve tjetërsohet i gjithi nga njëri prej bashkëpronarëve, pa marrë pëlqimin e

bashkëpronarit tjetër, lind pyetja nëse gjykata duhet ta konstatoje këtë kontratë

dhurimi plotësisht apo pjesërisht të pavlefshëm.

Qëndrimet që mban praktika gjyqësore janë nga më të ndryshmet.

Sipas qëndrimit të parë, kjo kontratë duhet të konstatohet tërësisht e pavlefshme,

pasi dhuruesi që është njëri prej bashkëshortëve me anë të këtij tjetërsimi ka shkelur

një dispozitë urdhëruese.298

Kështu në një vendim të dhënë nga Gjykata e Rrethit

Gjyqësor, Tiranë, u konstatua se: “Dhurimi në fjalë (i pasurisë së përbashkët) është

bërë vetëm nga paditësi, pa marrë pëlqimin dhe vullnetin e shprehur të bashkëshortes

së tij dhe njëkohësisht bashkëpronare, detyrim ligjor që del qartë nga përmbajtja e

296

Pakica është e mendimit se, nga mënyra se si është formuluar kjo dispozitë (neni 83 i Kodit Civil),

kuptohet që vetë ligjvënësi, veç qëllimit që ka pasur për respektimin e një forme të caktuar juridike për

veprimin e kalimit të pronësisë (sikurse është kryerja e tij me akt noterial), ka vendosur edhe një kusht

të dytë, po ligjor (insta causa = arsye e vlefshme ligjore), mospërmbushja e të cilit është me pasojë

pavlefshmërie të vetë veprimit juridik, edhe pse ai është kryer me akt noterial. 297


Vendimi nr. 6076, datë 07.11.2006, Gjykata e Rrethit Gjyqësor, Tiranë. Nga rrethanat e çështjes

rezultoi se pasuria objekt dhurimi nuk ka qenë vetëm pronë e dhuruesit, por ka qenë një pasuri e

përbashkët bashkëshortore dhe si e tillë tjetërsimi i saj (në rastin konkret me dhurim) nuk mund të bëhej

ligjërisht vetëm nga njëri bashkëshort dhe pa pëlqimin e vullnetin e shprehur të bashkëshortit tjetër.

94

nenit 208 i Kodi Civil ku është sanksionuar se "Tjetërsimi i sendit të përbashkët

mund të bëhet vetëm me pëlqimin e të gjithë bashkëpronarëve".

Gjykata çmon se shkelja në mënyrë të hapur e këtij detyrimi ligjor e bën këtë

dhurim një veprim juridik civil absolutisht të pavlefshëm, në vështrim kjo të nenit 92

të Kodit Civil. Gjykata çmon se pavlefshmëria absolute bie në rastin konkret, për

arsyet që u cituan më lart, mbi të gjithë pasurinë bashkëshortore të dhuruar dhe jo

vetëm mbi një pjesë të saj (d.m.th. si mbi pjesën e pandarë të pasurisë të paditësit ashtu

edhe mbi atë të paditëses)”.

Gjithashtu, në një tjetër vendimi299

Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë ka rezultuar

se: “Vendimi i Gjykatës së Shkallës së Parë, Vlorë është i drejtë, pasi në qoftë se nuk

është marrë pëlqimi i bashkëpronarit tjetër, atëherë kjo kontratë dhurimi do të jetë

tërësisht e pavlefshme, dhe jo vetëm për pjesën e bashkëpronarit që nuk i është marrë

pëlqimi, pasi ky është një detyrim që buron nga ligji dhe mosrespektimi i tij e bën

veprimin juridik tërësisht të pavlefshëm. Në këto kushte, Gjykata e Lartë vendosi

prishjen e vendimit të Gjykatës së Apelit Vlorë dhe lënien në fuqi të vendimit të

Gjykatës së Shkallës së Parë Vlorë”.

Po nga ana tjetër, ekziston mendimi se kur një send i paluajtshëm është në

bashkëpronësi të dy bashkëshortëve, njëri prej bashkëshortëve ka të drejtë të

tjetërsojë (dhurojë) lirisht pjesën e tij ideale të pandarë, pa qenë nevoja të merret

pëlqimi i bashkëpronarit tjetër, e drejtë e cila rrjedh nga neni 200/c i Kodit Civil ku

thuhet: ”Çdo bashkëpronar ka të drejtë…të tjetërsojë ose disponojë në çdo mënyrë

tjetër pjesën e tij në sendin e përbashkët (përjashtim bën shitja për të cilën duhet të

zbatohet e drejta e parablerjes sipas nenit 204 të Kodit civil)”, duke e konsideruar

bashkëpronësinë ndërmjet bashkëshortëve si bashkëpronësi në pjesë dhe jo në tërësi.

Në qoftë se njëri prej bashkëshortëve dhuron të gjithë sendin e paluajtshëm në

bashkëpronësi, pra jo vetëm pjesën e tij ideale të pandarë, pa marrë pëlqimin e

bashkëpronarit tjetër, kjo kontratë dhurimi duhet të konstatohet pjesërisht e

pavlefshme, vetëm për pjesën e bashkëshortit tjetër që nuk ju mor pëlqimi.

Një përfundim i tillë ka dalë edhe në vendimin e Kolegjit Civil të Gjykatës së

Lartë300

dhe në vendimin e Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë301

ku Gjykata

konstaton pjesërisht të pavlefshme kontratën e dhurimit, vetëm në ½ pjesë të saj për

pjesën e bashkëshortit bashkëpronar që nuk ju mor pëlqimi, pasi bashkëshorti tjetër

299

Vendimi nr. 823, datë 22.06.2006, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. Kolegji Civili Gjykatës së Lartë

konstatoi se: “Gjykata e Shkallës së Parë, Vlorë ka konstatuar tërësisht të pavlefshme një kontratë

dhurimi me anë të së cilës është tjetërsuar (dhuruar) një send i paluajtshëm pasuri bashkëshortore, pa

marrë pëlqimin e bashkëpronarit tjetër. Kurse Gjykata e Apelit Vlorë ka vendosur ndryshimin e

vendimit të Gjykatës së Shkallës së Parë, duke e konstatuar pjesërisht të pavlefshme kontratën e

dhurimit, vetëm për pjesën e bashkëpronarit (paditëses) të cilit nuk ju mor pëlqimi.” 300

Vendimin nr. 213, datë 08.02.2005, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. Nga hetimi gjyqësor ka

rezultuar se pasuria objekt dhurimi, është pasuri e fituar gjatë martesës e për rrjedhojë, është në

bashkëpronësi të 2 bashkëshortëve. Dhurimi i kësaj pasurie pa shprehur vullnetin për dhurim edhe kjo e

fundit, e cila në vështrim të kërkesave ligjore gëzon ½ e saj, sjell pavlefshmëri të kontratës së dhurimit

pikërisht vetëm për këtë pjesë. Ndërsa për pjesën tjetër, kontrata është e vlefshme. Kolegji Civil i

Gjykatës së Lartë çmon se, vendimi i gjykatës së Apelit duhet të ndryshohet pjesërisht, duke shpallur

pavlefshmërinë e kontratës së dhurimit vetëm përsa i përket ½ pjesë të pasurisë së dhuruar. Kjo për

shkak se pasuria e dhuruar, duke qenë në bashkëpronësi edhe të bashkëshortes së dhuruesit, duhej më

parë të merrej pëlqimi i saj, gjë që sikundër rezulton, nuk është marrë”. 301

Vendimit nr. 4954, datë 29.06.2005, Gjykata e Rrethit Gjyqësor, Tiranë. Në bazë të rrethanave të

çështjes rezultoi se sendi i paluajtshëm, i cili ndodhet në bashkëpronësi bashkëshortore, është dhuruar

nga bashkëshorti pa marrë pëlqimin e bashkëshortes tjetër.

95

është i lirë të dhurojë pjesën e tij ideale të pandarë pa i marrë pëlqimin bashkëshortes

tjetër.

Një vendim i tillë është dhënë duke u bazuar në nenin 200/c dhe në nenin 111 të

Kodit Civil i cili parashikon se: “Kur shkaku i pavlefshmërisë prek vetëm një pjesë të

veprimit juridik, ky mbetet i vlefshëm në pjesët e tjera të tij, përveç kur sipas

përmbajtjes së veprimit juridik, këto pjesë paraqesin marrëdhënie të pandashme me

pjesën e pavlefshme të veprimit juridik..”

Qëndrimi i parë konsiderohet më i drejtë pavarësisht se duhen pasur parasysh jo

vetëm dispozitat e Kodit Civil, por mbi të gjitha rregullimi që bën Kodi i Familjes.

Ndërsa për sa i përket sendeve të përbashkëta të bashkësisë ndryshon administrimi

i tyre dhe veçanërisht mundësia për ti disponuar dhe tjetërsuar ato. Ndryshe nga

bashkëpronësia në pjesë, bashkëshortët nuk mund të disponojnë pjesët e tyre ideale

kundrejt të tretëve.

Edhe pse Kodi nuk e parashikon shprehimisht këtë zgjidhje, është lehtësisht i

kuptueshëm ky ndryshim.302

Një tjetërsim i tillë do ishte kundër natyrës dhe qëllimit të

bashkësisë e cila është e destinuar të plotësojë nevojat e familjes, dhe nga ana tjetër do

e detyronte njërin bashkëshort të mbetej në bashkëpronësi me një të tretë.

Ndërsa për administrimin e zakonshëm secili nga bashkëshortët mund të veprojë

pa pëlqimin e tjetrit, për ato veprime që hyjnë tek administrimi i jashtëzakonshëm do

të kërkohet domosdoshmërish pëlqimi i të dyve. Dhe pikërisht, tjetërsimi i pasurisë së

paluajtshme të bashkësisë, i cili mund të kryhet dhe me anë të dhurimit, është një

veprim administrimi i jashtëzakonshëm303

i cili për pasojë kërkon dhënien e pëlqimit

nga të dy bashkëshortët pasi në të kundërt veprimi do të jetë i pavlefshëm.

4.2. Forma e kontratës së dhurimit me objekt sendet e luajtshme.

Kodi Civil parashikon se në qoftë se objekt i kontratës së dhurimit janë sendet e

luajtshme këto sende duhet që të specifikohen duke treguar edhe vleftën e tyre në

kontratën e dhurimit.304

Ato duhet të përcaktohen shprehimisht se cilat janë, nga çfarë

përbëhen dhe vlerën e tyre. Një gjë e tillë bëhet për të shmangur rrezikun e

zëvendësimit ose ngatërrimit të tyre.

Për këto lloje sendesh, legjislatori ka përcaktuar regjimin e veprimeve juridike

reale, për të cilat nuk mjafton vetëm shfaqja e vullnetit të palëve, arritja e konsensusit,

por kërkohet edhe një element tjetër i domosdoshëm që është dorëzimi i sendit. Pra, në

këtë rast, kur objekt i kontratës së dhurimit janë sendet e luajtshme, kontrata do të

quhet e lidhur nga çasti i dorëzimit të tyre305

.

Pra, që një kontratë dhurimi, me objekt sende të luajtshme, të jetë e vlefshme

duhet që:

këto sende të specifikohen duke u dhënë edhe vlera e tyre;

të bëhet dorëzimi i tyre.

Dorëzimi i tyre është një kusht që rrjedh edhe nga Kodi Civil, i cili në nenin 164 të

tij parashikon se: ”Pronësia fitohet me anë të kontratës, pa qenë e nevojshme të bëhet

302

Sonila Omari, “E drejta familjare”, Tiranë, 2007 , fq. 134. 303

Sonila Omari, Po aty, fq. 143. 304

Neni 764, paragrafi i tretë, Kodi Civil. 305

Neni 764, paragrafi i katërt, Kodi Civil.

96

dorëzimi i tyre. Për sendet që përcaktohen në numër, peshë ose në masë, duhet të bëhet

dhe dorëzimi i tyre.”

Duke ju referuar gjithmonë kontratës së dhurimit të sendeve të luajtshme,

konkludohet se:

duhet të bëhet pranimi i tyre nga përfituesi, pasi askush nuk mund të

detyrohet të pranojë një dhuratë të cilën nuk e dëshiron;

në lidhje me formën nuk kërkohet shprehimisht forma noteriale si për

sendet e paluajtshme.

Pra, në rastin e dhurimit të sendeve të luajtshme legjislatori kërkon ekzistencën e

kontratës, por pa përcaktuar formën e saj, çka nënkupton që forma e shkruar në këtë

rast kërkohet “ad probationem”.

Do të bëjnë përjashtim sendet e luajtshme për të cilat kërkohet formaliteti i

regjistrimit306

në regjistrat publikë, si p.sh. makina, anije, avionë etj., për të cilat

kërkohet që shfaqja e vullnetit të bëhet nëpërmjet aktit publik para noterit.

Në ndryshim nga Kodi ynë Civil, në sistemin italian forma noteriale është e

nevojshme në çdo rast, pra edhe kur kemi të bëjmë me sende të luajtshme për të cilat

nuk kërkohet që të regjistrohen.

Nëse nuk respektohet forma e kontratës e kërkuar shprehimisht për dhurimin, kur

objekt janë sendet e luajtshme ashtu edhe kur janë sendet e paluajtshme, kjo çon në

pavlefshmërinë e këtij veprimi juridik, pasojat e të cilit do të rregullohen sipas nenit

107 të Kodit Civil.

306

Neni 144, paragrafi i dytë, Kodi Civil.

97

KAPITULLI 5

ELEMENTËT RASTËSORË TË KONTRATËS SË DHURIMIT

5.1. Kushti dhe barra si elementë rastësorë të kontratës së dhurimit.

Përmbajtja e një veprimi juridik në tërësi, dhe e kontratës në veçanti, mund të jetë

shumë e gjerë dhe komplekse. Në momentin në të cilin palët bien dakord të lidhin një

kontratë, duhet gjithashtu të bien dakord edhe për kushtet e saj, kushte të cilat janë

absolutisht të domosdoshme dhe të kërkueshme për lidhjen e një kontrate.

Përveç kushteve thelbësore, ligji ju njeh të drejtën palëve për të parashikuar në

kontratë dhe kushte të tjera shtesë me qëllim rregullimin sa më të mirë të

marrëdhënieve ndërmjet tyre, kushte të cilat është e rëndësishme të mos vijnë në

kundërshtim me normat imperative.

Autonomia e vullnetit manifestohet jo vetëm me mundësinë që kanë palët për të

lidhur kontrata atipike (të cilat nuk parashikohen shprehimisht nga Kodi Civil), por

edhe me mundësinë që kanë palët për të parashikuar në kontratë të ashtuquajturit

elementë rastësore ose aksidentalë.

Elementët rastësorë të kontratës së dhurimit janë ata elementë të cilët mund të

kontribuojnë në formimin e strukturës së kontratës, ndërsa elementët thelbësorë duhet

të ekzistojnë, pasi çdo kontratë përbëhet domosdoshmërish nga një vullnet i shprehur

në një formë të caktuar dhe për një shkak të caktuar.307

Edhe kontrata e dhurimit si veprimet e tjera juridike mund të përmbajë elementë

rastësorë si kushti dhe barra. Këto elementë rastësorë mund të bëjnë pjesë në një

kontratë ashtu sikurse mund të mungojnë, por në momentin në të cilin parashikohen si

pjesë integrale e kontratës duhet të zbatohen dhe të respektohen nga palët.

Para trajtimit të kontratës së dhurimit me kusht ose me barrë, duhet të bëjmë së

pari dallimin ndërmjet kushtit dhe barrës, ose siç quhet ndryshe “modus”, pasi shpesh

dhe në praktikën e gjykatave këto dy elementë ngatërrohen me njëri-tjetrin.

Kushti, sipas kuptimit preciz teknik-juridik, formon një kufizim të vendosur nga

vetë vullneti (kusht vullnetar) ndaj pasojave që vijnë prej veprimit juridik të

kryer, i cili bën që këto pasoja të varen nga vërtetimi i një ngjarjeje të ardhme të

pasigurt,308

në mënyrë që dhe vetë ekzistenca ose përfundimi i marrëdhënies të jetë e

pasigurt. Kushti në kontratë, nuk është diçka e huaj që i shtohet vullnetit kryesor të

palëve; është i njëjti vullnet i subjektit i cili lind si vullnet i kushtëzuar.

Pra, me kusht duhet kuptuar një ngjarje e parashikuar në kontratë e cila e pezullon

apo zgjidh kontratën, ngjarje e cila nuk është e sigurt nëse do të ndodh ose jo dhe nga

vërtetimi i këtij kushti varet lindja ose shuarja e të drejtave dhe detyrimeve të

parashikuara në të.309

Kushti i vendosur tek kontrata e dhurimit ka një rëndësi të

veçantë për vetë faktin se nga realizimi i tij varet efekti i kontratës sipas parashikimeve

të bëra nga palët.

307

Elementët rastësorë nuk janë gjë tjetër veçse motive të cilat në momentin në të cilin parashikohen në

kontratë fitojnë një rëndësi të veçantë dhe ndikojnë në efikasitetin e kontratës. Guido Capozzi,

“Successioni e Donazioni”, Giuffre Editore, Milano, 2003, fq. 1567. 308


Neni 84 i Kodit Civil parashikon se “Veprimi juridik është me kusht kur lindja ose shuarja e të

drejtave dhe e detyrimeve të parashikuara në të, varen nga një ngjarje e cila nuk dihet në se do të

ndodhë.”

98

Kështu p.sh. rasti i dhurimit në favor të fëmijës së palindur ende, mund të

konsiderohet si një kontratë dhurimi lidhur me kusht pezullues, për vetë faktin se

dhurimi kushtëzohet nga lindja e fëmijës. Deri në momentin në të cilin nuk është

verifikuar ngjarja e lindjes, kontrata nuk do të sjellë asnjë efekt; në momentin në të

cilin vërtetohet shkaku i parashikuar, ky shkak do të ketë efekt prapaveprues.

Ose mund të përmendim edhe rastin e kontratës së dhurimit për shkak të martesës,

kontratë tek e cila vlefshmëria e saj lidhet jo vetëm me një martesë të caktuar por edhe

me kohën në të cilën do të lidhet kjo martesë. Në këtë rast, efektet e kontratës së

dhurimit do të jenë të lidhura ngushtë me efektet e martesës dhe vlefshmërinë e saj,

duke qenë se anulimi i martesës pushon efektet e dhurimit ex tunc (ka efekt

prapaveprues). 310

E paparashikuar nga pjesa e përgjithshme e Kodit Civil, barra ose modusi, është

një peshë e vendosur nga autori i një akti liberaliteti në ngarkim të atij që

përfiton.311

Barrën e gjejmë të trajtuar në nenin 386 të Kodit Civil,312

në pjesën e trashëgimisë

testamentare. Ky përkufizimi i barrës për trashëgiminë testamentare do të zbatohet për

analogji edhe për dhurimin si një veprim juridik pa shpërblim, i cili mund të

konsiderohet si një detyrim që rëndon mbi përfituesin e dhurimit të kryejë ndonjë

veprim të dobishëm për shoqërinë ose ndonjë veprim tjetër.

Përmbajtja dhe kuptimi praktik i barrës konsiston normalisht në destinimin e një

pjese të avantazhit, të liberalitetit, për qëllime të përdorimit publik ose në favor të

personave të tjerë të huaj për veprimin. Barra është detyrimi për të dhënë diçka, për të

bërë ose për të mos bërë diçka dhe rëndon mbi përfituesin, p.sh. të dhurojë shtëpinë

me detyrimin për të më lejuar të banojë aty për sa kohë jam gjallë.

Pra, barra konsiderohet si një veprim në ngarkim të përfituesit, që i rezervon

dhuruesit të drejtën për të përfituar nga përmbushja e tij. Vendosja e saj nuk i

modifikon pasojat tipike të veprimit juridik, por i shton ato.

Pas dhënies së kuptimit të secilit prej tyre, mund të themi se barra dhe kushti nuk

janë e njëjta gjë dhe dallojnë nga njëri tjetri pasi kushti pezullon por nuk

detyron, ndërkohë që për barrën vlen e anasjella. P.sh. do të kishim një kontratë

dhurimi të lidhur me barrë nëse palët në kontratë parashikojnë: ta dhuroj shtëpinë në

qoftë se do më bësh një monument.

E drejta e përfituesit ndaj liberalitetit që i është bërë nuk varet si rregull nga

përmbushja e barrës së vendosur, duke qenë se barra ka shkak në liberalitet, por

asnjëherë shkaku i liberalitetit nuk është barra.

Përfshirja e barrës në një kontratë dhurimi si një kontratë pa shpërblim, ku

detyrimet rëndojnë vetëm mbi dhuruesin dhe përfituesi ka vetëm përfitime, duket sikur

në pamje të parë e cenon këtë karakteristikë të dhurimit dhe e shndërron atë në një

marrëdhënie juridike detyrimi, pasi dhuruesi përveç pasurimit që i bën përfituesit i

ngarkon atij detyrimin të bëjë një veprim të caktuar, duke parashikuar dhe mundësinë

310

Vendimi nr. 2936, datë 06.07.1977, Gjykata italiane e Kasacionit. Gjykata Kushtetuese italiane, ka

vlerësuar se anulimi i martesës i cili sjell si pasojë anulimin e kontratës së dhurimit për shkak të

martesës, nuk mund të zbatohet në rastin në të cilin martesa zgjidhet me divorc, duke qenë se, në rast se

verifikimi i divorcit prezumon ekzistencën e një martesë të vlefshme. 311


Neni 386 i Kodit Civil, në paragrafin e parë të tij parashikon: “Trashëgimlënësi mund të ngarkojë

trashëgimtarin ose trashëgimtarët e caktuar në testament që të kryejnë ndonjë veprim të dobishëm për

shoqërinë ose ndonjë veprim tjetër, pa i dhënë të drejtë një personi të caktuar mbi këtë veprim.”

99

e zgjidhjes së kontratës në rastin e mospërmbushjes së këtij detyrimi. Por, realisht,

modusi ose barra e përfshirë në këtë veprim juridik të njëanshëm përbën vetëm një

element aksesor dhe nuk është pjesë integrale e manifestimit të vullnetit të dhuruesit.

Përfshirja e saj në përmbajtjen e kontratës së dhurimit nuk çon në humbjen e qëllimit

të kontratës, duke realizuar në këtë mënyrë pasurimin e përfituesit dhe pakësimin e

pasurisë së dhuruesit, pa kërkuar gjë si kundërshpërblim.

Por asnjë parashikim nuk ndalon që të dy këto elemente t‟i ngarkohen njëkohësisht

të njëjtit veprim juridik, pra në këtë rast kontrata e dhurimit mund të lidhet me kusht

dhe mund të ngarkohet me një barrë.

Për të ilustruar këtë i referohemi vendimit313

të Gjykatës së Shkallës së parë,

Tiranë, e cila pasi shqyrtoi të gjitha rrethanat e çështjes u shpreh në arsyetimin e saj se:

“Duke pasur parasysh përmbajtjen e kontratës objekt gjykimi del se kontrata ka qenë e

lidhur me kusht dhe e ngarkuar me barrë. Kushti ka qenë që i padituri bëhet pronar i

apartamentit pas vdekjes së paditëses, ndërsa barra ka qenë detyrimi i të paditurit që ti

shërbejë paditëses gjatë gjithë kohës që ajo është gjallë.”

5.2. Dhurimi me kusht.

Kushti është një kufizim i vendosur nga vetë vullneti ndaj pasojave që vijnë prej

veprimit juridik të kryer, i cili bën që këto pasoja të varen nga vërtetimi i një ngjarjeje

të ardhshme “të pasigurt”, 314

pra kushti në vetvete është një kufizim i cili vendoset

nga palët në lidhje me efikasitetin e kontratës, nga e cila varet lindja ose shuarja

e të drejtave dhe detyrimeve të parashikuara në kontratë. Në këtë kontekst

veprimi me kusht, ndryshe nga veprimi i pastër, është një veprim efikasiteti i të cilit

varet nga një rrethanë e pavarur nga palët.

Sipas pasojave që rrjedhin prej tyre, kushtet ndahen në dy lloje:

kusht pezullues

kusht zgjidhës

Kushti pezullues, pezullon deri në vërtetimin e ngjarjes dhe pastaj sjell pasojën

juridike, ndërsa kushti zgjidhës ka si qëllim ti japi fund eventualisht marrëdhënies së

krijuar nga veprimi me kusht.

313

Vendimi nr. 1328, datë 27.02.2007, Gjykata e Shkallës së Parë, Tiranë. Në bazë të rrethanave të

çështjes në kontratën, objekt gjykimi parashikohet se: “Pranuesi i dhurimit deklaron se sa kohë të jetë

gjallë dhuruesja do ti shërbejë për çdo nevojë që ajo do të ketë dhe do të kujdeset për të. Dhuruesja është

e lirë që pasurinë e luajtshme ta tjetërsojë sipas dëshirës dhe vullnetit të saj. Për sa kohë të jetë gjallë

dhuruesja do të banojë në apartamentin e mësipërm dhe pas vdekjes ky apartament do të kalojë në

pronësinë e pranuesit të dhurimit.

Në çështjen në fjalë gjykata ka marrë parasysh edhe dispozitat e rentës jetore ku mbështetet pala

paditëse në argumentimin e kërkimit përfundimtar. Neni 1065 i Kodit Civil parashikon: “Renta jetore

mund të krijohet kundrejt shpërblimit (me titull barrësor) nëpërmjet tjetërsimit të një pasurie të

luajtshme ose të paluajtshme ose një shume parash”. Ndërsa neni 1069 i Kodit Civil parashikon:

“Personi në dobi të të cilit është krijuar renta jetore me titull barrësor mund të kërkojë zgjidhjen e

kontratës në qoftë se personi që jep rentën nuk jep garancitë ose ul garancitë e dhëna në marrëveshje”.

Duke pasur parasysh përmbajtjen e kontratës objekt gjykimi del se kontrata ka qenë e lidhur me kusht

dhe e ngarkuar me barrë. Kushti ka qenë që i padituri bëhet pronar i apartamentit pas vdekjes së

paditëses, ndërsa barra ka qenë detyrimi i të paditurit që ti shërbejë paditëses gjatë gjithë kohës që ajo

është gjallë.” 314

Ardian Nuni, “E Drejta Civile”, Pjesa e Përgjithshme, Tiranë, 2011, fq. 314.

100

Nga përkufizimi që jep ligji për kushtin zgjidhës, mund të themi p.sh. që do të

konsiderohet si kusht zgjidhës, i cili çon në shuarjen e të drejtave dhe detyrimeve,

vërtetimi i vdekjes së përfituesit ose edhe e pasardhësve të tij para dhuruesit. Nga ana

tjetër, gjithashtu kontrata mund të lidhet me një kusht pezullues, vërtetimi i të cilit do

sillte normalisht të gjitha pasojat e marrëdhënies juridike.

Nëse i referohemi një rasti nga praktika gjyqësore, tek e cila objekt gjykimi është

kontrata e dhurimit e lidhur me kusht zgjidhës, ku palët kanë parashikuar dhurimin e

një apartamenti me kusht qëndrimin e dhuruesit në atë apartament gjatë gjithë jetës së

tij, në rast të mosrealizimit të kushtit të parashikuar në të, kontrata e dhurimit do të

zgjidhet.315

Në veprimin me kusht duhet të dallojmë dy periudha kohe: ajo në të cilën kushti

nuk ndodh dhe ajo në të cilën kushti është vërtetuar, duke qenë se secilës prej këtyre

dy situatave ju korrespondojnë pasoja të ndryshme. Gjatë periudhës së pasigurisë, nëse

kushti për të cilin bëhet fjalë është pezullues, e drejta nuk lind, por ekziston një gjendje

pritjeje, pritje e cila shndërrohet në të drejtë me vërtetimin e ngjarjes së vendosur si

kusht. Ndërsa, në rastin në të cilin kushti i vendosur është kusht zgjidhës, subjekti

fitues i të drejtës, mund ta ushtrojë atë deri në vërtetimin e kushtit.316

Kushti duhet të jetë: i mundshëm fizikisht dhe juridikisht, si dhe i ligjshëm.

Edhe kushti, i cili në vetvete përmban një sjellje të ligjshme, mund të jetë i

paligjshëm në të gjitha ato raste kur ndikon në lirinë e zgjedhjes së dhuruesit.

Megjithatë kjo është shumë e vështirë për tu provuar, pasi në këto raste kërkohet një

analizë e hollësishme e vetë vullnetit të dhuruesit dhe përfituesit. Prandaj, në një rast të

tillë preferohet të konsiderohet i paligjshëm vetëm kufizimi i lirisë së dhuruesit i cili

vjen në kundërshtim me normat juridike dhe me ndjeshmërinë sociale.317

Në qoftë se kushti që rëndon mbi dhurimin do të jetë i paligjshëm, atëherë dhe vetë

dhurimi do të jetë i paligjshëm, si në rastin në të cilin kushti është pezullues ashtu edhe

në rastin e kushtit zgjidhës.

Konsiderohen si kushte të ligjshme të gjitha ato kushte të cilat kufizojnë

përkohësisht ose në mënyrë të pjesshme liritë e përfituesit, si p.sh për të zhvilluar një

profesion, anëtarësimi ose jo në një parti politike ose në një shoqatë, qëndrimi për një

periudhë të caktuar në një vend ose zonë të caktuar, moslejimi i martesës për disa vjet

ose më një person të caktuar, etj.

Ndërsa të paligjshme, do të konsiderohen të gjitha ato kushte të cilat janë

parashikuar në kontratën e dhurimit duke vendosur kufizime absolute, si p.sh.

315

Në vendimin nr. 11, datë 12.01.2004, të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë, rezultoi se: “Paditësja

më datë 07.06.1997 ka redaktuar një kontratë dhurimi sipas së cilës paditësja i dhuronte të paditurit

pjesën e saj të pandarë të bashkëpronësisë të një shtëpie me truall me sipërfaqe 130 m2, me kusht që

dhuruesja (që ishte nëna e tij), të qëndrojë në atë banesë gjatë gjithë jetës së saj. Nga provat që u

administruan në seancë gjyqësore rezultoi se paditësja që më datë 12.07.2000 është strehuar në Shtëpinë

e Motrave të Nënë Terezës ku vazhdon të jetojë edhe sot. Në këto rrethana, gjykata çmon se: paditësja

me të drejtë kërkon zgjidhjen e kontratës, pasi nuk janë përmbushur detyrimet e parashikuara në të, siç

është detyrimi që paditësja të jetojë në banesë gjatë gjithë jetës së saj.” 316

Kur kushti nuk verifikohet gjatë kohës së caktuar konsiderohet i munguar dhe pasojat do të jenë: kur

kushti është pezullues, e drejta nuk lind; kur kushti është zgjidhës, e drejta konsolidohet dhe mbetet

definitive. Kur kushti verifikohet gjatë kohës së caktuar, pasojat do të jenë: në rastin e kushtit pezullues,

e drejta konsiderohet sikur të kishte lindur e pakushtëzuar; në rastin e kushtit zgjidhës, e drejta

konsiderohet sikur të mos ketë qenë. Ardian Nuni, “E Drejta Civile”, Pjesa e Përgjithshme, Tiranë,

2011, fq. 316. 317


510.

101

ushtrimi përgjithmonë vetëm i një profesioni të caktuar, mosanëtarësimi asnjëherë në

një parti politike ose shoqatë, të banosh përjetë në një vend të caktuar dhe të mos

martohesh asnjëherë.

Edhe pse këto kushte, i konsideruam si të paligjshme, ato nuk janë në gjendje të

ndrydhin në mënyrë absolute vullnetin e përfituesit, i cili gjithmonë është i lirë të

refuzojë dhurimin ose ta revokojë atë më pas duke pretenduar paligjshmërinë e kushtit.

Ndërsa në rast se kushti është pezullues dhe ky kusht është i pamundur për t`u

përmbushur, si rrjedhojë edhe veprimi juridik do të jetë i pavlefshëm. Nëse kushti i

pamundur për tu përmbushur është kusht zgjidhës, veprimi juridik do të mbetet i

vlefshëm përgjithmonë, në rast se ngjarja nuk do të vërtetohet.

Një rol të rëndësishëm, tek dhurimet me kusht, zë kushti i paligjshëm ose i

pamundur. Kushti është i pamundur, në të gjitha ato raste ngjarja e parashikuar në të

nuk mund të realizohet për shkak të natyrës së sendeve ose rendit juridik. Ndërsa i

paligjshëm mund të konsiderohet një kusht i cili ka në vetvete një ngjarje e cila vjen në

kundërshtim me parimet kushtetuese, normat imperative, rendin publik dhe zakonet e

mira.318

Si rrjedhim, kushti i paligjshëm, si zgjidhës ashtu edhe pezullues, e bën kontratën e

dhurimit të pavlefshme; në rastin e një kushti të pamundur për të realizuar, në qoftë se

ky kusht është pezullues, kontrata e dhurimit është e pavlefshme, nul, ndërsa në rastin

e një kushti zgjidhës kontrata është tërësisht e vlefshme dhe kushti do të konsiderohet

si i paqenë.

5.2.1. Kushti i kthyeshmërisë së sendit.

Një rast i veçantë i vendosjes së një kushti zgjidhës në një kontratë dhurimi

është rasti i parashikimit të kushtit të kthyeshmërisë së sendit e parashikuar në nenin

767 të Kodit Civil.

Në kontratën e dhurimit, dhuruesi ka të drejtë të vendosë si kusht se nëse përfituesi

i dhurimit vdes para dhuruesit, ose nëse paravdesin përfituesi dhe pasardhësit e tij,

atëherë sendet e dhuruara duhet ti kthehen dhuruesit.319

Sipas këtij kushti, objekti i

dhurimit nuk kalon njëherë në pasurinë trashëgimore të përfituesit, por automatikisht i

kthehet dhuruesit.

Bëhet fjalë në këtë rast për një kontratë dhurimi e cila ka karakter të ngushtë

personal, duke qenë se lidhet veçanërisht me cilësitë e përfituesit, duke qenë se

dhuruesi, për gjatë gjithë jetës së vet, ka dëshirë ti kalojë sendet ose të drejtat një

personi të caktuar.

Kushti i kthyeshmërisë mund të zbatohet në dy mënyra:320

1- Rasti i parë, të cilin mund ta quajmë kthyeshmëri reale i referohet

kthyeshmërisë së detyrueshme. Në këtë rast, janë pikërisht trashëgimtarët e përfituesit,

personat e detyruar për të kthyer sendin, objekt i kontratës së dhurimit, dhuruesit.

318

Në këto raste duket të vlerësohet më së miri në qoftë se kushti shtyn përfituesin drejt një sjelljeje të

kundraligjshme, apo e detyron atë të mos kryejë veprime të ndaluara, duke u konsideruar në këtë

mënyrë e jashtëligjshme vetëm ai kusht i cili nxit përfituesin për kryerjen e veprimeve të ndaluara nga

ligji ose morali. Giovanni Bonilini, “Trattato di diritto delle successione e delle donazioni, Le

Donazioni”, VI, Giuffre Editore, 2009. 319


Antonio Palazzo, “I contratti di donazione”, Utet Giuridica, 2009, fq. 201.

102

Kthyeshmëria reale sjell zgjidhjen e menjëhershme të kontratës së dhurimit me efekt

prapaveprues.

2- Ndërsa, rasti i dytë i zbatimit të kthyeshmërisë së sendit (i cili është dhe më i

zbatueshmi), i referohet kthyeshmërisë si kusht zgjidhës, për vetë faktin se verifikimi i

ngjarjes, sjell si pasojë kthimin e sendit dhuruesit.

Pra, në këtë rast, vdekja e përparshme e dhuruesit, është vendosur në kontratë si

një kusht zgjidhës, duke përjashtuar në këtë rast zbatimin e atyre teorive sipas të cilave

mund të bëhej fjalë për një dhurim mortis causa321

duke qenë se në këtë rast kontrata i

sjell menjëherë efektet e saj, efekte të cilat më pas zhduken si pasojë e verifikimit të

kushtit të parashikuar në kontratë.

Me përmbushjen e këtij kushti zgjidhës, palët do kthehen në gjendjen e mëparshme

sikur dhurimi të mos kishte ndodhur asnjëherë. Pasojat e vërtetimit të kushtit vijnë

vetvetiu (ipso iure), pa qenë nevoja që palët të bëjnë ndonjë veprim.

Fakti i parashikimit të kushtit të kthyeshmërisë së sendit dhuruesit si rezultat i

vdekjes së parakohshme të përfituesit nuk e ndryshon natyrën inter vivos që

karakterizon kontratën e dhurimit.

Sidoqoftë kushti në thelb konsiston në përjashtimin e pasardhësve nga

mundësia për të fituar pronësinë e sendit objekt i dhurimit në rastin e vdekjes së

parakohshme të përfituesit, pasi interesi i dhuruesit konsiston pikërisht në faktin që

sendi, objekt i dhurimit të gëzohet gjatë jetës së përfituesit.

Një kusht i tillë kthyeshmerie duhet të rezultojë shprehimisht nga kontrata e

dhurimit në mënyrë të qartë dhe të saktë dhe nuk duhet të jetë e dyshimtë, pasi në

një hipotezë të tillë do të jetë gjyqtari që do të vlerësojë përfundimisht atë se çfarë ka

dashur të përcaktojë dhuruesi në nenin në fjalë.

Konsiderohet si një dhurim me kusht, edhe dhurimi i kryer në favor të një martese

të ardhshme, për vetë faktin se efikasiteti i dhurimit në këtë rast i nënshtrohet

celebrimit të martesës. Tek dhurimi për shkak të martesës kemi një shmangie nga

rregulli i zakonshëm i fuqisë prapavepruese të kushtit, pasi martesa shikohet jo vetëm

si një kusht i kontratës së dhurimit, por si një moment fillestar nga i cili dhurimi do të

sjellë pasoja.322

Ndryshe nga legjislatori ynë, ai italian, në rastin e dhurimit të lidhur me kushtin e

kthyeshmërisë së sendit, parashikon se kjo kthyeshmëri nuk duhet të cenojë pjesën e

rezervës e cila i takon bashkëshortit të mbijetuar (të ngelur gjallë) në pasurinë e

dhuruesit, duke përfshirë në të dhe sendet e dhuruara.323

Ndërsa, në paragrafin e dytë, të po këtij neni parashikohet se duke qenë se dhurimi

është një veprim ngushtësisht personal, kthimi i objektit të dhurimit do të bëhet vetëm

në favor të dhuruesit dhe të asnjë personi tjetër, pasi është vetë dhuruesi, i cili për

shkak të mirësisë dhe bujarisë, ka disponuar në favor të përfituesit duke çuar në

shtimin e pasurisë së tij dhe pakësimin e pasurisë së vet. Nëse kjo e drejtë do ti jetë

njohur përveç dhuruesit dhe trashëgimtarëve të tij, pjesa e dytë e marrëveshjes do të

321

Një akt nuk mund të klasifikohet si mortis causa për faktin e vetëm së është parashikuar lindja e

efekteve pas vdekjes së personit që e ka kryer atë, por konsiderohet i tillë në rastet në të cilat ka si

qëllim rregullimin e raporteve dhe të situatave të cilat krijohen, në mënyrë origjinale, me vdekjen e

personit ose me vdekjen e tij fillojnë të ekzistojnë. Giorgio Giampiccolo, “Il contenuto atipico del

testamento – contributo ad una teoria dell‟atto di ultima volontá”, Giuffré Editore, Milano, 1954, fq. 41. 322


Torino, 2005, fq. 114. 323

Neni 792, paragrafi i dytë, Kodi Civil Italian.

103

jetë e pavlefshme, pasi është bërë në kundërshtim me ligjin dhe përfitues do të

rezultojë vetëm dhuruesi.

Në qoftë se si përfitues i kthimit të sendeve, objekt dhurimi, rezulton një person i

tretë, atëherë kjo marrëveshje do të jetë tërësisht e pavlefshme dhe do të konsiderohet

se nuk është bërë asnjëherë.

Pra, marrëveshja në favor të të tjerëve do të konsiderohet e palidhur dhe

kontrata e dhurimit do të quhet përfundimisht e konsoliduar dhe do të konsiderohet si

një kontratë e lidhur pa kusht. Nëse dhuruesi do të dëshirojë t‟ia kalojë këtë send

personit të tretë do të duhet të kryejë një dhurim të ri.

Ndalimi i kthyeshmërisë së sendeve në favor të një personi të tretë justifikohet

me faktin se nuk mund të dhurohen sende të ardhshme.324

Me vendosjen e kushtit, efektet e kontratës së dhurimit do të jenë ato që prodhon

kushti zgjidhës; pala që fiton të drejtën mund ta ushtrojë atë, nuk mund ta përdorë,

tjetërsojë sendin e dhuruar, por me vërtetimin e kushtit zgjidhës e drejta e tij mbi

sendin që ka fituar me anë të dhurimit do të quhet se nuk ekziston, pasi “vërtetimi i

kushtit ka fuqi prapavepruese”, ndërsa nëse kushti nuk do të verifikohet, veprimi

do të konsolidohet përfundimisht dhe mos vërtetimi i kushtit në rastin tonë do të

ishte nëse dhuruesi do të vdiste përpara përfituesit të dhurimit apo

trashëgimtarëve të tij. Me vërtetimin e kushtit asnjë prej veprimeve të disponimit të kryera nga përfituesi

i dhurimit nuk do të ketë efekte mbi dhuruesin. Në momentin që vërtetohet ky kusht,

automatikisht të mirat duhet ti kthehen dhuruesit, sikur ai asnjëherë të mos e kishte

humbur titullin e pronësisë, duke rënë kështu të gjitha tjetërsimet që mund ti jenë bërë

këtij sendi.

Gjithashtu, duhet pasur parasysh se kthimi i sendit në duart e dhuruesit, duhet të

shoqërohet dhe me ndryshimet përkatëse në regjistrin e pasurive të paluajtshme. Nëse

sendit objekt dhurimi i janë bërë përmirësime atëherë dhuruesi do të duhet ti paguajë

trashëgimtarëve të përfituesit këtë diferencë. Për personat e tretë tek të cilët ishte

tjetërsuar kjo pasuri pa pasur dijeni për kushtin e kthyeshmërisë, mund të vlejë instituti

i parashkrimit fitues nëse jemi brenda afatit 10 vjeçar.325

I treti që ka përfituar sendin e

lidhur me kusht zgjidhës do të vlerësohet nga qenia në mirëbesim ose në keqbesim, pra

nëse kishte ose jo dijeni mbi ekzistencën e një kushti të tillë.

5.3. Dhurimi me barrë (modus).

Barra ose modusi është një element rastësor, karakteristik dhe i pranishëm vetëm

në kontratat pa shpërblim e cila sjell si pasojë, në ngarkim të subjektit përfitues,

kryerjen e një veprimi. Ajo është një peshë e vendosur nga autori i aktit të liberalitetit

(dhurimit) në ngarkim të atij që përfiton, i cili nuk modifikon pasojat juridike të

veprimit juridik por shton të tjera, duke formuar kështu një akt volitiv aksesor.326

Në

këtë mënyrë përfituesi i dhurimit mund të përdorë të gjithë të mirat pasurore ose një

324

Në këtë mënyrë do kishim të bënim me dy kontrata dhurimi, ku kontrata e dytë do të ishte e me kusht

pezullues deri në zgjidhjen e kontratës së parë. Nëse dhuruesi i dytë nuk kishte marrë pjesë në kontratë,

dhurimi i dytë do të ishte njësoj i pavlefshëm, nul, për vetë faktin se ka objekte sendet e ardhshme.


Carlo Giannattasio, “Delle successioni, divisione - donazione”, Unione Tipografico - Editrice

Torinese, 1980, fq. 287 326

Carlo Giannattasio, vep. e cit., fq. 120.

104

pjesë të tyre për një qëllim të caktuar, i cili mund të jetë kryerja e një veprimi ose

realizimi i një vepre në favor të dhuruesit ose të një personi të tretë.327

Në kontratën e dhurimit, barrës i është kushtuar nga legjislatori vetëm një nen i

vetëm dhe pikërisht neni 768, nen ky i cili nuk parashikon shprehimisht se kush mund

të jetë objekt i barrës dhe cilët mund të jenë subjektet përfitues të saj.

Në mungesë të kufizimeve, mund të themi se barra mund të ketë si objekt dhënien

e një sendi, kryerjen e një veprimi ose mosveprimi dhe mund të vendoset në favor jo

vetëm të dhuruesit ose të personave të tretë, por edhe në favor të të rënduarit,

përfituesit (duke i imponuar p.sh. përdorimin në favor të tij të një shume të caktuar

objekt i kontratës së dhurimit, e cila do të përdoret sipas mënyrës së përcaktuar në

kontratë).328

Termi barrë ose “modus” i referohet si klauzolës së vendosur në kontratën e

dhurimit, ashtu edhe detyrimit që kjo klauzolë vendos në ngarkim të përfituesit.

Përsa i përket aspektit të dytë, detyrimi që rrjedh nga kjo barrë është vetëm një

detyrim në sensin teknik. Si rrjedhim, mund të themi se objekti i një barre ose modusi

mund të jetë vetëm një veprim i cili është i vlerësueshëm ekonomikisht, duke u

përjashtuar në këtë mënyrë të gjitha ato veprime tek të cilat mungon kjo veçori, si p.sh.

marrja e emrit të dhuruesit nga përfituesi, përkushtimi ndaj një studimi të caktuar etj;

edhe pse palët mund të kenë parashikuar zbatimin e një kushti penal në rast

moszbatimi të saj.329

Barra nuk duhet të ngatërrohet me kushtin zgjidhës për faktin se të dyja mund të

kenë si pasojë zgjidhjen e kontratës së dhurimit; dallimi qëndron në faktin se barra

vendoset për të siguruar një përfitim për një të tretë ose për vetë dhuruesin, ndërsa

kushti zgjidhës është një rrethanë objektive, me të cilin palët lidhin zgjidhjen e

kontratës së dhurimit dhe nuk synojnë të japin ndonjë përfitim as për vetë dhuruesin,

as për ndonjë person të tretë.

Megjithatë, nuk mund të bashkohemi me mendimin se: kemi të bëjmë me modus

në të gjitha ato raste në të cilat qëllimi i pasurimit është i spikatur në kontratë (dhe

përmbushja e barrës përfaqëson interesin dytësor) dhe ndërkohë, mund të flasim për

kusht kur klauzola rezulton të jetë përcaktuese në dhurim.

Pavarësisht nga vlefta e barrës së vendosur, përfituesi i dhurimit “është i

detyruar ta përmbushë atë brenda kufijve të vlerës së sendit të dhuruar”, çka do

të thotë se pjesa e barrës mbi vlerën e sendit të dhuruar do të jetë e pavlefshme dhe

nuk do të ketë efekt detyrues mbi përfituesin e dhurimit.

Nga një interpretim i zgjeruar i paragrafit në fjalë, mund të themi se ligji nuk e

ndalon atë të përmbushë barrën në vleftën e plotë edhe kur tejkalon vleftën e sendit që

ka përfituar nga dhurimi, por kufizimi ligjor i heq të drejtën personit të tretë të kërkojë

përmbushjen e barrës tej vlerës së sendit të dhuruar.

Natyra pasurore e barrës dhe roli që luan ajo tek interesat e palëve në kontratë, sjell

lindjen e disa problemeve në lidhje me ndryshimin ndërmjet dhurimit me barrë dhe

kontratave me detyrime reciproke. Kështu, në rastin e kontratave të ndërsjella, barra

327


Ndryshe nga sa u tha më sipër, doktrina mbizotëruese pranon vendosjen e barrës në favor të

dhuruesit. Antonino Cataudella, “Sucessioni e donazioni. La donazione. Trattato di diritto privato”,

Giappichelli Editore, Torino, 2005, fq. 118. 329

Problemi më i rëndësishëm, i cili lind në rastet në të cilat veprimi nuk është i vlerësueshëm

ekonomikisht, ka të bëjë me faktin se cilat do të jenë mjetet mbrojtëse në dispozicion të dhuruesit në rast

mosekzekutimi të këtij veprimit nga përfituesi. Andrea Torrente, “Trattato di diritto civile e

commerciale. La donazione”, Giuffre Editore, 2006, fq. 294.

105

është motivi i vetëm, i cili i ka shtyrë palët për të lidhur kontratën dhe kryer

transferimin, ndërsa në dhurimin me barrë, motivi i kontratës qëndron pikërisht në

pasurimin e palës tjetër dhe barra përbën vetëm një qëllim dytësor, zgjidhja e të cilës

është parashikuar shprehimisht në kontratë nëpërmjet një dispozite e cili parashikon

zgjidhjen e saj në rast mospërmbushjeje.

Në rast se vlera e barrës është brenda kufirit të vlerës së sendit të dhuruar atëherë

mund të flasim për dhurim me barrë.330

Por, në qoftë se kjo vlerë është inferiore në

krahasim me detyrimin që sjell barra (gjithmonë pa sjellë dëmtimin e palës tjetër), në

këtë rast mund të flasim për figura të tjera kontraktore, të ndryshme nga kontrata e

dhurimit.331

Një pyetje e cila lind vetvetiu në këtë rast ka të bëjë me faktin se cilët mund të

jenë përfituesit e barrës?

Përveç rastit në të cilin barra është vendosur në favor të dhuruesit vetë, ajo mund të

vendoset edhe në favor të një personi të tretë. Në rast se përfitues i barrës është një

person i tretë, qoftë ky person i përcaktuar apo i përcaktueshëm në kontratë në bazë të

kritereve të vendosura nga palët, dhurimi me barrë hyn në gamën e kontratave në favor

të një personi të tretë, duke u zbatuar në këtë mënyrë disiplina për këto kontrata.332

Në

këtë rast, në qoftë se barra ka si qëllim kryerjen e liberalitetit ndaj personit të tretë,

mund të themi pa frikë se ky dhurim mund të konsiderohet një dhurim i tërthortë,

indirekt, dhe në këtë rast do të zbatohen pikërisht rregullat që parashikojnë këtë formë

të veçantë dhurimi.

Barra, e cila ngarkon dhurimin, duhet të jetë njëkohësisht e mundur dhe e

ligjshme. Barra do të jetë e paligjshme në të gjitha ato raste kur ndaj përfituesit rëndon një

detyrim, kryerja e të cilit është e ndaluar nga ligji, p.sh. rasti kur mbi përfituesin

rëndon detyrimi që të vrasë një person ose të kryejë një vepër tjetër penale.

Kurse barra do të jetë e pamundur për t`u përmbushur atëherë kur ekziston një

pamundësi fizike ose potenciale për përmbushjen e këtij detyrimi, pra është një

detyrim që nuk mund të përmbushet dot nga askush, edhe nga vetë dhuruesi.

Megjithatë, për të përcaktuar nëse kemi të bëjmë me një barrë të pamundur për tu

përmbushur duhet të kemi parasysh dhe aftësitë fizike dhe psikologjike të përfituesit,

ndaj të cilit rëndon ky detyrim.

Në qoftë se barra e vendosur nga dhuruesi mbi sendin objekt dhurimi është e

paligjshme ose e pamundur për t`u përmbushur, atëherë kjo barrë do të konsiderohet e

330

Vendimi nr. 748, 13.03.1972, Gjykata italiane e Kasacionit. Në bazë të rrethanave të çështjes, babai i

kishte dhuruar djalit të tij disa apartamente të cilët ishin rënduar me hipotekë, pasi shërbenin si mjet

sigurimi për të përmbushur detyrimet të cilat rridhnin nga një kontratë huaje. Gjykata në këtë rast, u

shpreh se: “shpirti i liberalitetit përputhet me vendosjen e një peshe përfituesit, në qoftë se kjo peshë

nuk konsiderohet si kundërshpërblim por përbën një barrë mbi përfitimin ose një kushtëzim të tij, i cili

bëhet i mundur nëpërmjet zvogëlimit të vlerës të këtij akti liberaliteti”. 331

Antonio Palazzo, “I contratti di donazione”, Utet Giuridica, 2009, fq. 216. 332

Duke u cilësuar kontrata si një kontratë në dobi të personit të tretë, personi i tretë do të fitojë një të

drejtë të pavarur për të kërkuar kryerjen e veprimit dhe zgjidhja e kontratës për mospërmbushje të barrës

nga ana e dhuruesit ndikon në të drejtën e përfituesit përsa kohë ai nuk është shprehur në qoftë se

pranon të përfitojë apo jo nga kjo e drejtë; në rast se nuk ka dhënë pëlqimin, kërkesa për zgjidhjen e

kontratës do të sjellë revokimin e përfitimit. Ugo Carnevali, “La donazione modale”, Giuffre Editore,

1969, fq. 882.

106

paqenë, pra sikur nuk ka ekzistuar asnjëherë, dhe dhurimi do të vazhdojë të sjellë

efektet e tij juridike333

.

Në rastin e pavlefshmërisë, rregulli i përgjithshëm është se pavlefshmëria e një

pjese nuk çon në pavlefshmërinë e të gjithë veprimit juridik, me përjashtim të

rastit kur këto pjesë paraqesin marrëdhënie të pandashme me pjesën e pavlefshme të

veprimit juridik334

. Kjo vlen në këtë rast dhe për dhurimin.

Barra e paligjshme ose e pamundur do të konsiderohet e paqenë, dhe nuk do

të prekë vlefshmërinë e kontratës së dhurimit, pra kjo kontratë do të vazhdojë të sjellë

pasojat e saj, njësoj sikur barra të mos ketë ekzistuar fare. Por, nëse kjo barrë ka

përbërë të vetmin shkak përcaktues të kontratës për të cilin dhuruesi e ka bërë këtë

dhurim në favor të përfituesit, atëherë pavlefshmëria e barrës do të prekë të gjithë

veprimin juridik. Në këtë rast edhe vetë kontrata e dhurimit do të jetë e

pavlefshme.335

Ky rregull vlen në të gjitha ato raste kur barra është e pamundur apo e paligjshme

në momentin e lidhjes së kontratës, pasi në rast se pamundësia apo paligjshmëria

verifikohen pas lidhjes së saj do të zbatohen rregullat që parashikojnë përmbushjen e

detyrimeve.336

Ndryshe ndodh në rastet në të cilat barra bëhet e paligjshme pas lidhjes së

kontratës, pasi në këtë rast paligjshmëria do ta bëjë realizimin e barrës të pamundur

juridikisht, duke sjellë si pasojë shkarkimin e përfituesit nga ky detyrim.337

Në rast mospërmbushje të barrës, përveç zgjidhjes së kontratës, dhuruesi nuk

përjashtohet nga mundësia për të kërkuar edhe shpërblimin e dëmit të shkaktuar.

Natyrshëm lind pyetja se cilët janë personat e legjitimuar për ta kërkuar

përmbushjen e saj dhe zgjidhjen e kontratës?

Duke qenë se barra sjell lindjen e një detyrimi (në sensin teknik) për përfituesin,

nga kjo rrjedh që për përmbushjen e saj mund të zbatohen rregullat e përgjithshme për

detyrimet në përgjithësi. Kështu, për të kërkuar përmbushjen e barrës mund të veprojë

çdo person i tretë që ka interes338

për përmbushjen, si dhe dhuruesi, por jo

trashëgimtarët e tij pasi u mungon “interesi” në përmbushjen e barrës; edhe nëse ata

kanë interes mund të kërkojnë përmbushjen e barrës jo në bazë të iure haereditatis, por

në bazë të iure proprio339

.

Çdo person i interesuar340

ka të drejtë të kërkojë përmbushjen e një barre, në qoftë

se nga kjo përmbushje atij i vjen një përfitim dhe nuk mund të kërkojë zgjidhjen e


333




Antonino Cataudella, “Sucessioni e donazioni, La donazione. Trattato di diritto privato”, Giappichelli


Këto raste zakonisht nuk reflektohen në gjithë kontratën e dhurimit, me përjashtim të rasteve në të

cilat barra përbën motivin e vetëm dhe përcaktues për lidhjen e kontratës. Giovanni Bonilini, “Trattato

di diritto delle successione e delle donazioni, Le Donazioni”, VI, Giuffre Editore, 2009, fq. 774. 338

Interesi që mund të kenë personat e tretë ose dhe vetë dhuruesi për përmbushjen dhe realizimin e

barrës mund të jetë edhe thjesht një interes moral, jo vetëm një interes pasuror. Pietro Rescigno,

“Trattato di diritto privato, Sucessioni”, VI, Utet, 1984, fq. 558. 339

Carlo Giannattasi, “Delle successioni: Disposizioni generali, successioni legittime”, Unione

Tipografico - Editrice torinese, 1971, fq. 291. 340

Legjislatori kur ju referohet personave të cilët kanë të drejtë të kërkojnë përmbushjen e barrës përdor

shprehjen “çdo person i interesuar”. Një gamë kaq e gjerë personash të legjitimuar për të kërkuar

107

Në qoftë se barra është vendosur në favor të vetë dhuruesit, ky dhe asnjë tjetër nuk

është i legjitimuar të pretendojë përmbushjen e saj; lejimi i veprimit edhe për të

interesuarit e tjerë indirekt do të përbënte një ndërhyrje të paligjshme në sferën e

dhuruesit. E njëjta gjë mund të thuhet edhe për rastet në të cilat përfitues i barrës është

një person i tretë i përcaktuar apo i përcaktueshëm në bazë të kritereve automatike të

vendosura në kontratë, si p.sh.: fituesi i një gare të caktuar. Kur barra është

parashikuar në dobi të një personi të tretë tëpërcaktuar, i legjitimuar është, përveç

dhuruesit, edhe personi i tretë.

Kategoria e personave të “interesuar” për të kërkuar realizimin e barrës ka rëndësi

në të gjitha ato raste në të cilat përfituesi ose përfituesit i përkasin një grupi personash

të papërcaktueshëm dhe përcaktimi i tyre është i lidhur me zgjedhjen e cila duhet të

ushtrohet nga dhuruesi (ose të një të treti të ngarkuar prej tij). Vetëm në këtë rast, të

interesuarit mund të veprojnë për të detyruar përfituesin për të përmbushur barrën.341

Mospërmbushja e modusit mund të ndodhë për faj të të rënduarit ose për shkak të

rastit fator i cili ka bërë të pamundur realizimin e tij. Në rastin e parë, ndodhemi para

një mospërmbushjeje të mirëfilltë të përfituesit, i cili si pasojë duhet të shpërblejë

dëmin e shkaktuar. Mospërmbushja e barrës mund të ketë si pasojë humbjen e

dhurimit nga ana e përfituesit.

Nëse barra nuk përmbushet, akti i liberalitetit nuk bie, pasi “modusi nuk zgjidh, por

shtrëngon”342

, megjithatë palëve u njihet e drejta që të sanksionojnë zgjidhjen e

kontratës së dhurimit në rast të mosrealizimit të barrës.343

Në një rast të tillë

legjitimitetin për të kërkuar zgjidhjen e kontratës do ta ketë “...dhuruesi ose

trashëgimtarët e tij”,344

ku këta të fundit legjitimohen për shkak të interesit pasuror që

kanë nga realizimi i një kërkese të tillë e cila do të sillte shtimin e masës pasurore që

do të trashëgonin.

Në rast se mospërmbushja e barrës ka ardhur si rezultat i rastit fator, barra

do të konsiderohet e paqenë, dhe për shkak të natyrës aksesore të saj, kontrata e

dhurimit do të jetë tërësisht e vlefshme si një dhurim i thjeshtë, pa barrë.

Kodit Civil në nenin 768 të tij parashikon shprehimisht se: ”Dhurimi mund të

rëndohet me kusht ose me barrë. Përfituesi është i detyruar të përmbushë barrën

brenda kufijve të vlerës së sendit të dhuruar”. Detyrimin për të përmbushur barrën,

detyrim i cili duhet të rezultojë në kontratën e dhurimit në mënyrë të qartë dhe të saktë,

e ka përfituesi i dhurimit. Shprehja në mënyrë të qartë e barrës që rëndon mbi

përmbushjen e barrës, duket sikur e gëzojnë këtë të drejtë vetëm në rastet në të cilat përfitues të barrës

do të jenë gjithashtu një kategori e papërcaktuar personash. 341

Ugo Carnevali, “La donazione modale”, Giuffre Editore, 1969, fq. 74. 342


Në vendimin nr. 4062, datë 22.06.2005 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor, Tiranë rezultoi se “Me

kontratën e dhurimit paditësi i ndjerë i ka dhuruar të paditurit pjesën që i takon nga bashkëpronësia me

bashkëshorten e tij mbi apartamentin, me kusht që i padituri t„i lërë atij pensionin kalimtar që i padituri

gëzonte. Por, siç del nga pretendimi i paditësit dhe nga konfermat bankare të Bankës Italo- Shqiptare, i

padituri nuk ka zbatuar kushtin e vënë në kontratë pasi ka tërhequr vetë shumën prej 100 000 lekësh të

depozituar në këtë bankë me anë të një libreze dublikatë, pasi librezën origjinale ja kish dhënë babait të

tij, gjë që del qartë nga prokura e posaçme dhe deklarata noteriale. Në këto rrethana, gjykata çmon se:

“paditësja me të drejtë kërkon zgjidhjen e kontratës, pasi nuk janë përmbushur detyrimet e parashikuara

në të, siç është detyrimi që trashëgimlënësi i saj të tërhiqte pensionin e të paditurit”. 344

Trashëgimtarët do të jenë të legjitimuar për të kërkuar zgjidhjen e kontratës për mospërmbushje të

barrës, vetëm iure proprio, pra vetëm në rast se ata kanë një interes të drejtpërdrejtë. Carlo Giannattasio,

“Delle successioni: Disposizioni generali, successioni legittime”, Unione Tipografico- Editrice torinese,

1971, fq. 298.

108

kontratën e dhurimit, i jep mundësi përfituesit që nëse nuk është dakord me dhurimin e

barrësuar të ketë mundësi të mos e pranojë atë.

Nëse nga përmbajtja e vetë kontratës së dhurimit, gjatë interpretimit të saj, nuk del

qartë vullneti i dhuruesit në lidhje me një detyrim të tillë të vendosur ndaj përfituesit,

do të konsiderohet sikur ky detyrim nuk është vendosur fare, pra dhurimi do të jetë i

lirë nga çdo barrë.

Vendosja nga legjislatori e një kufiri për vlerën e barrëse cila duhet realizuar nga

përfituesi bëhet pikërisht për të mos dëmtuar interesat e përfituesit duke e detyruar për

më shumë nga sa ka përfituar dhe të përgjigjet më tej me pasurinë e tij personale.

Për përmbushjen e këtij detyrimi do të gjejnë zbatim, për sa është e mundur, në

përputhje me natyrën e kontratës së dhurimit si kontratë pa shpërblim, rregullat e

përgjithshme për ekzekutimin e detyrimeve.

Në Kodin Civil, në nenin 768, nuk është parashikuar ndonjë afat brenda të cilit

përfituesi ka për detyrë të përmbushë barrën që rëndon ndaj dhurimit të bërë në favor

të tij. Nëse dhuruesi nuk ka parashikuar shprehimisht në kontratën e dhurimit ndonjë

afat brenda të cilit duhet të përmbushet ky detyrim, atëherë do të prezumohet se

përmbushja e barrës nga përfituesi duhet të bëhet brenda një afati të arsyeshëm, për aq

kohë sa përfituesi ka mundësi reale për ta bërë diçka të tillë. Se sa duhet të jetë ky afat

i arsyeshëm, duhet parë rast pas rasti, nga veçoritë që mund të ketë ngjarja konkrete.

Përsa ju përket kreditorëve të dhuruesit, ata nuk legjitimohen në bërjen e një

kërkesës për të kërkuar realizimin e barrës, pasi konsiderohet se ata nuk kanë një

interes direkt ose indirekt në përmbushjen e këtij detyrimi. Gjithashtu, kjo është një e

drejtë që nuk i takon as trashëgimtarëve të dhuruesit, pasi fakti që janë trashëgimtarë

nuk do të thotë se automatikisht mund të zëvendësojnë dhuruesin për një veprim që ka

karakter ngushtësisht personal.

Ata mund të kërkojnë përmbushjen e një barre që rëndon mbi dhurimin e bërë nga

trashëgimlënësi i tyre vetëm në qoftë se kanë një interes në përmbushjen e një detyrimi

të tillë; në këtë rast ata legjitimohen për të ushtruar këtë të drejtë duke u konsideruar si

persona të interesuar.

Në rast të mospërmbushjes së barrës që rëndon mbi dhurimin, kur detyrimi për

realizimin e barrës është parashikuar shprehimisht në kontratën e dhurimit,345

kjo

mospërmbushje mund të çojë në zgjidhjen e kontratës së dhurimit për faj të përfituesit.

Por, zgjidhja e kontratës verifikohet vetëm pasi të konsumohet kërkesa për

përmbushjen e kësaj barre, kërkesë e cila duhet ti njoftohet përfituesit. Të drejtën për

të kërkuar zgjidhjen e kontratës së dhurimit për shkak të mospërmbushjes së barrës që

rëndonte mbi këtë dhurim, e ka së pari dhuruesi, dhe së dyti trashëgimtarët e tij.

Si rregull, pavlefshmëria e një kushti nuk çon në pavlefshmërinë e veprimit juridik,

me përjashtim të rasteve në të cilat kushti ose barra kanë qenë përcaktues për kryerjen

e kontratës së dhurimit, pasi kanë qenë shkaku i vetëm për të cilin dhuruesi e ka bërë

345

Zgjidhja e kontratës do kërkohet për mospërmbushje të barrës vetëm nëse ka një parashikim të tillë

shprehimisht në kontratë, kjo pasi edhe pse prania e barrës e bën kontratën të dyanshme, pra me

detyrime për të dyja palët, ajo dallon nga kontratat e tjera me shpërblim tek të cilat këto detyrime janë të

ndërsjella. Për këtë arsye ligji nuk e konsideron direkt mospërmbushjen e barrës si kusht për të kërkuar

zgjidhjen e kontratës, por vetëm “në qoftë se është parashikuar në aktin e dhurimit”. Antonino

Cataudella, “ La donazione. Gli elementi essenziali del contratto”, 2009. (www.altalex.it)

109

këtë dhurim në favor të përfituesit.346

Në këto raste edhe vetë kontrata e dhurimit do të

jetë e pavlefshme.347

346

Në vendimin nr. 17, datë 13.01.2005, të Kolegjit Civil të Gjykatës së Lartë rezultoi se: “Paditësja ka

dhuruar pronën e saj në vitin 1998 në favor të ish bashkëshortit të vajzës saj me detyrimin që ai të

ndërtojë aty dhe t‟i vërë në dispozicion paditëses një apartament banimi 100 m2. Ky fakt është

pasqyruar në një deklaratë noteriale me të njëjtën datë me kontratën e dhurimit dhe gjithashtu është

përsëritur në një akt marrëveshje me datë 02.06.1999, ku ky i fundit përsërit detyrimin ndaj paditëses

dhe shton se në rast se ai nuk do t‟i përgjigjet detyrimit, akt dhurimi është i pavlefshëm. Mospërmbushja

e detyrimit nga ana e të paditurit është parashikuar nga vetë palët si shkak pavlefshmërie i kontratës së

dhurimit. Në vitin 1999 pronën e fituar me dhurim, përfituesi e ka shitur në favor të vëllait të tij. Kështu

duke u zhveshur nga pronësia, përjashtohet mundësia që ai të ndërtojë dhe të përmbushë detyrimin e

marrë përsipër ndaj paditëses për t‟i vënë në dispozicion asaj një apartament 100 m2. Ndaj kësaj të

fundit detyrohet vetëm i padituri në favor të të cilit u bë edhe dhurimi dhe jo persona të tjerë, kushdo

qofshin ata. Detyrimin që mori përsipër i padituri, duhet ta përmbushte vetë dhe nuk kishte të drejtë ta

kalonte atë në persona të tjerë pa pëlqimin e paditëses. Ndryshe nga sa arsyetojnë gjykatat për

mosplotësim të këtij kushti, paditësja nuk kishte arsye të kërkonte zgjidhjen e kontratës së dhurimit, por

me të drejtë për këtë shkak ajo ka kërkuar pavlefshmërinë e kontratës së dhurimit. Sipas nenit 768 të

Kodit civil dhurimi mund të rëndohet me kusht ose me barrë, e përderisa mosplotësimi i kushtit edhe në

aktmarrëveshje midis palëve datë 02.06.1999 është parashikuar si shkak për pavlefshmërinë e veprimit

juridik, tregon se këto kanë qenë kushtet e kontratës dhe vullneti i palëve, dhe gjykata nuk kishte arsye

ta rrëzonte por të pranonte padinë e ngritur nga paditësja. Pretendimi i të paditurit se ai edhe në të

ardhmen mund të përmbushë detyrimin ndaj paditëses nuk merret për bazë dhe nuk jep asnjë garanci

ligjore, për shkak se përmbushja e detyrimit të tij ndaj paditëses nuk varet më nga veprimet e

drejtpërdrejta të tij, por të personave të tretë që nuk kanë lidhje dhe as detyrim ndaj paditëses”. 347


110

KAPITULLI 6

KONTRATA DHURIMI TË VEÇANTA

Përveç kontratës së dhurimit, të cilën e trajtuam gjerësisht në kapitujt e mësipërm,

doktrina njeh edhe disa kontrata të veçanta dhurimi të cilat kanë një status të ndryshëm

nga ai i kontratës së dhurimit në përgjithësi. E veçanta e këtyre kontratave ka të bëjë

pikërisht me faktin që përfituesit e këtyre dhurimeve janë më të privilegjuar në të

drejta. Studimi i kontratës së dhurimit do të ishte i paplotë nëse nuk do trajtonim këto

lloje të veçanta dhurimi, të cilat nga shpjegohen shprehimisht nga legjislacioni aktual.

Kështu, me përjashtim të rasteve kur kontrata e dhurimit ka për objekte sendet e

luajtshme dhe të paluajtshme, ekzistojnë dhe disa lloje të tjera dhurimesh për të cilat

në mënyrë të veçantë nuk kërkohet forma noteriale.

6.1. Dhurimi i tërthortë (indirekt)

Nga ana teorike, kontrata e dhurimit mund të ndahet në dhurim direkt dhe indirekt.

Tek dhurimi direkt, njëra palë, dhuruesi me vullnet të plotë dhe të lirë, kalon në

pronësi të palës tjetër një të mirë, të cilën kjo e fundit e pranon. Ndërsa në rastin e një

dhurimi indirekt, ky veprim bëhet për një motiv të ndryshëm nga ai që del në pamje të

parë.

Pra, qëllimi i pasurimit të një person mund të arrihet në mënyrë të tërthortë,

duke përdorur veprime juridike të cilat kanë një shkak të ndryshëm. Kontrata e dhurimit të tërthortë ose indirekt (negotium mixtum cum donatione)

është ajo kontratë tek të cilat palët mund të arrijnë të njëjtin rezultat praktik me

dhurimin por duke “i shpëtuar” formës së ngurtë të aktit publik. Rast tipik i këtij

dhurimi është rasti kur një send që ka vlerë tepër të madhe shitet me një çmim shumë

të ulët.348

Në këtë rast kemi një disproporcion ndërmjet vlerës së vërtetë të sendit dhe

çmimit të shitjes, dhe pikërisht diçka e tillë është dashur nga vetë dhuruesi, i cili me

vullnet të plotë ka dashur të shtojë pasurinë e personit tjetër.

Për vlefshmërinë e dhurimit indirekt nuk kërkohet rigorozisht forma e aktit

noterial, e cila kërkohet shprehimisht nga legjislatori në rastin e kontratës së dhurimit.

Si rezultat, veprimi juridik që kryhet do i nënshtrohet rregullimit të parashikuar për atë

veprim dhe jo për kontratën e dhurimit, përfshirë këtu dhe parashikimet në lidhje me

formën.

Duke u bazuar përsëri tek praktika e huaj, një vendim349

i Kolegjit të Bashkuar të

Gjykatës së Kasacionit, Itali, i cili ka hedhur poshtë orientimin e mëparshëm të

doktrinës dhe ka konfirmuar se: “Në rastin e blerjes së një sendi të paluajtshëm me të

ardhurat e blerësit, por duke i kaluar të drejtën e pronësisë një subjekti tjetër, të cilin ai

vetë dëshiron ta pasurojë, kontrata e shitjes shndërrohet në një mjet formal për

transferimin e sendit dhe shtimin e pasurisë së përfituesit dhe si rrjedhojë sjell një

348

Në të njëjtin përfundim ka arritur dhe Gjykata italiane e Kasacionit, në vendimin nr. 1685, datë

22.06.1963. Sipas saj: “Një dhurim indirekt mund të rezultojë nga akte ose veprime juridike me

shpërblim, tek të cilat detyrimi i njërës palës e kalon në vlerë shumë më të madhe detyrimin e palës

tjetër. Për vlefshmërinë e këtij dhurimi është e mjaftueshme respektimi i formës së kërkuar nga ligji për

këtë veprim”. 349

Vendimi nr. 9282, datë 05.08.1992, Kolegji i Bashkuar i Gjykatës së Kasacionit, Itali.

111

dhurim të tërthortë ose indirekt me objekt sendin e paluajtshëm dhe jo të ardhurat të

cilat janë përdorur për ta blerë atë“.

Gjithashtu, Gjykata ka konfirmuar se: “Nuk duhet ngatërruar pasurimi, i cili është

një koncept ekonomik, me transferimin, i cili është një koncept juridik. Nuk është e

thënë se pasurimi mund të jetë rezultati i transferimit nga dhuruesi tek përfituesi,

sepse, në dhurimin indirekt, dhuruesi mund të arrijë të njëjtin rezultat duke transferuar

pronësinë nëpërmjet një personi të tretë.”

Konsiderohet dhurim indirekt edhe rasti i pagesës së borxhit të dikujt tjetër (prindi

i cili paguan një borxh të fëmijës së tij), falja e borxhit (kreditori i fal detyrimin

debitorit të tij), blerja e një sendi për llogari të një pale të tretë, ndërhyrja në kohën e

blerjes së sendit për të paguar çmimin e tij, ose duke i dhënë palës së tretë paratë e

nevojshme për blerjen e sendit, ose duke vendosur në kontratën e shitjes kushtin që

parashikon kalimin e sendit në favor të një personi të tretë, si përfitues të kontratës.

Dhurimi i tërthortë nuk ju nënshtrohet të gjitha rregullave të cilat zbatohen për

dhurimin, por vetëm disa prej tyre, mbi të gjitha nuk kërkon formën e aktit publik,

formë e cila kërkohet në rastin e dhurimit të sendeve të paluajtshme, pasi do të

respektohet forma e cila kërkohet nga dispozitat e veçanta të kontratës që është

zgjedhur për të kryer këtë akt liberaliteti.

Dhurimi indirekt karakterizohet nga rezultati që synohet të arrihet dhe jo nga mjeti

me anë të së cilit kërkohet të arrihet ky qëllim, i cili mund të jetë nga më të ndryshmit,

brenda kufizimeve të vendosura nga legjislatori në fuqi.

Një vendim i Gjykatës së Lartë italiane,350

në lidhje me problemin e zgjidhjes së

kontratës së dhurimit të tërthortë për mospërmbushje të detyrimeve është shprehur se:

“Kontrata në fjalë nuk mund të konsiderohet kontratë dhurimi indirekt, por një

“kontratë atipike përkujdesjeje”, pasi kryerjes së veprimeve (veprime të cilat

ndryshojnë në varësi të nevojave të palës tjetër) nuk i korrespondon detyrimi për të

dhënë diçka që rëndon mbi palën përfituese të përkujdesjes.

Në qoftë se personi, të cilit i ka kaluar pronësia e një sendi të paluajtshëm, nuk i

përmbush detyrimet e tij për një periudhë kohore (sado e vogël qoftë ajo), palës tjetër i

lind e drejta për të kërkuar zgjidhjen e kontratës për mospërmbushje të detyrimeve.”

Si përfundim mund të themi se dhurimi direkt ndryshon nga dhurimi indirekt

për disa arsye:

a) tek dhurimi indirekt vullneti i palëve nuk shprehet në të njëjtën formë me

dhurimin direkt, megjithëse synon të arrijë të njëjtin qëllim si dhurimi direkt,

pasurimin e palës tjetër.

b) dhurimi direkt, për nga forma duhet të bëhet me akt noterial, përndryshe

është i pavlefshëm, kurse për dhurimin indirekt nuk kërkohet forma e aktit noterial,

por ligji kënaqet me formën që kërkon veprimi juridik i kryer. Pra, në varësi të llojit të

pasurisë që tjetërsohet, veprimi do jetë i vlefshëm duke respektuar formën që kërkohet

për atë veprim sipas rastit.

c) tek dhurimi indirekt, ndryshe nga dhurimi direkt, nuk mund të zbatohet

ndalimi i parashikuar nga neni 762 i Kodit Civil, i cili ndalon në mënyrë të shprehur

350

Vendimi nr. 1166, datë 15.02.1983, Gjykata italiane e Kasacionit. Në rastin në fjalë mjeti me të cilin

synohej të realizohej qëllimi i kontratës së dhurimit ishte një kontratë përkujdesjeje dhe mirëmbajtjeje,

me anë të së cilës palët kishin parashikuar një sërë detyrimesh që kishin të bënin me shërbime, asistencë

dhe kujdes mjekësor, në këmbim të të cilave do të kalonte pronësia e një sendi të paluajtshëm.

112

dhurimin e sendeve të ardhshme. Kështu p.sh. në qoftë se personi A duke dashur të

pasurojë personin B me anë të një shumë të hollash, i shet një personi të tretë një send

të ardhshëm, i cili nuk ndodhet në pasurinë e tij me detyrimin që blerësi t‟ia paguajë

shumën për të cilën detyrohet, përfituesit C.

Rast tjetër i njohur nga praktika, dhe i ngjashëm me dhurimin indirekt, është rasti i

dhurimit të veshur në formën e një kontratë detyrimi. Në këto raste nuk është e

nevojshme forma e aktit noterial për kontratën e dhurimit (pavarësisht nga lloji i

objektit), në qoftë se veprimi juridik është veshur në formën e një kontrate detyrimi

për të cilin nuk kërkohet forma noteriale. Si rast të tillë mund të përmendim rastin e

kontratës së dhurimit të simuluar, i cili është veshur në formën e një kontrate për të

cilën kërkohet shkresa e thjeshtë dhe jo akti noterial.

Në rast se kontrata e dhurimit është veshur në mënyrë të simuluar nga një kontratë

detyrimi, kjo kontratë është e vlefshme në qoftë se nuk është lidhur në kundërshtim

ose në mashtrim të ligjit ose nuk janë shkelur interesat e të tretëve, ndërsa kontrata e

detyrimit që vesh këtë kontratë do të jetë e pavlefshme.

Në fakt, në dhurimin indirekt veprimi i kryer është ai që palët realisht kryejnë

dhe dëshirojnë në të njëjtën kohë, duke qenë se nuk ka mospërputhje ndërmjet

vullnetit të brendshëm dhe atij të shfaqur, ndërsa në rastin e një dhurimi të

simuluar, veprimi i kryer nuk përputhet me vullnetin e vërtetë të palëve, të cilët

kryejnë një veprim me kundërshpërblim kur dëshirojnë të kundërtin.

Në rastin e një dhurimi të simuluar, kontrata e lidhur ndërmjet palëve nuk është ajo

që dëshirohet vërtet prej tyre dhe kjo kontratë nuk do të prodhojë efektet e kontratës së

kryer, por ato të kontratës së simuluar, e cila është pikërisht kontrata e dhurimit.

Këto dy lloje dhurimi janë të ndryshme njëra nga tjetra duke qenë se në dhurimin

indirekt qëllimi i aktit të liberalitetit arrihet jo në mënyrë direkte, por si rezultat i një

veprimi juridik me shpërblim i cili është përdorur për të arritur një qëllim që nuk është

i saj; tek dhurimi i simuluar, dhurimi realizohet nëpërmjet një kontrate shitjeje edhe

pse kontrata që kanë lidhur palët është një kontratë dhurimi, ndërsa shitja në realitet

nuk ekziston si kontratë.351

Kështu pra, veprimi i simuluar, është ai veprim i cili nuk shpreh vullnetin real të

palëve, të cilët e mbulojnë dhurimin me një veprim juridik me shpërblim - si rasti i

kontratës së shitjes, kur në realitet e kanë dhuruar sendin.352

Nëse palët duan që

dhurimi të mbetet i vlefshëm duhet që ta veshin veprimin në formën e aktit noterial

nëse ka për objekt sende të paluajtshme.

Në këtë mënyrë, respektimi i formës së kërkuar për dhurimin e bën veprimin

juridik të aftë për të sjellë pasojat e dëshiruara për palët. Një konkluzion i tillë rezulton

nga neni 93 i Kodit Civil “Kur veprimi juridik është bërë me qëllim për të mbuluar një

veprim juridik tjetër, ky i fundit është i vlefshëm në qoftë se përmbush gjithë kushtet e

nevojshme për vlefshmërinë e tij”.

351

Vendimi nr. 712, datë 11.03.1972, Gjykata italiane e Kasacionit. 352

Dhurimi i simuluar mund të jetë absolut në të gjitha ato raste kur palët nuk dëshirojnë as dhurimin

dhe as ndonjë kontratë tjetër, ose simulim relativ kur palët deklarojnë një kontratë tjetër, kur në realitet

dëshirojnë në vend të saj pasojat e një kontrate të ndryshme nga ajo e deklaruara. Antonio Palazzo, “I

contratti di donazione”, Utet Giuridica, 2009, fq. 393.

113

6.2. Dhurimi i sendeve me vlerë të vogël.

Në rastin e dhurimit të sendeve të luajtshme me vlerë të vogël nuk mjafton vetëm

dhënia e pëlqimit nga ana e përfituesit, por për vlefshmërinë e dhurimit kërkohet në të

njëjtën kohë edhe dorëzimi i sendit objekt i kontratës. Dorëzimi i sendit në këtë rast

nënkupton dhënien e pëlqimit në heshtje nga ana e përfituesit.

Madhësia e kësaj vlere duhet parë rast pas rasti dhe përbëhet jo vetëm nga elementi

objektiv (vlera e tregut e sendit të dhuruar), por dhe nga elementi subjektiv (krahasimi

i kësaj vlere me kushtet ekonomike të dhuruesit) të cilat duhet të merren në

konsideratë në momentin në të cilin është kryer dhurimi, duke vlerësuar gjithashtu

edhe ndikimin që do të ketë ky dhurim në pasurinë e përfituesit.353

Përsa i përket këtij lloji të kontratës së dhurimit, legjislacioni ynë nuk e ka

parashikuar shprehimisht dhurimin e sendeve të cilat kanë një vlerë të vogël. Por, nëse

bazohemi tek Kodi Civil italian, dhe konkretisht në nenin 782, të këtij Kodi,

parashikohet se: “Dhurimi me vlerë të vogël, që ka për objekt sende të luajtshme,

është i vlefshëm, edhe pse mungon akti publik, me kusht që të bëhet dorëzimi i

sendit. Vlera e vogël do të vlerësohet edhe në raport me gjendjen ekonomike të

dhuruesit.”

Dorëzimi i sendit, si kusht për perfeksionimin e kësaj kontrate, nuk do të thotë

domosdoshmërish dorëzim efektiv dhe manual, por mund të kryhet edhe nëpërmjet

dorëzimit simbolik të tij, pasi i rëndësishëm është manifestimi i vullnetit për të

dhuruar, pavarësisht nga fakti nëse sendi objekt i dhurimit ndodhet ose jo në posedimi

të përfituesit së bashku me sendet e tjera të tij.354

Vlera e vogël e sendit të luajtshëm vlerësohet në raport me kushtet ekonomike dhe

sociale të dhuruesit pasi nuk duhet të ndikojë në mënyrë të ndjeshme në pasurinë e

dhuruesit. Gjithashtu, kërkohet edhe dorëzimi i sendit të dhuruar në dorë përfituesit, i

cili e pranon në këtë moment pa ndonjë shfaqje të veçantë, për këtë arsye ky lloj

dhurimi quhet ndryshe “dhurim manual”. Këto lloj dhuratash bëhen zakonisht në

përputhje me traditën dhe zakonet e vendit355

.

Doktrina italiane e përjashton mundësinë që një send i paluajtshëm të konsiderohet

send me vlerë të vogël, ndërsa përsa ju përket sendeve të luajtshme të cilat kanë nevojë

të regjistrohen në këtë rast çështja duhet të zgjidhet rast pas rasti duke marrë në

konsideratë vlerën e sendit të dhuruar. 356

Duke marrë në konsideratë vlerën e vogël të

tyre, këto dhurime mund të pranohen edhe nga personat juridikë, pa qenë e nevojshme

dhënia e pëlqimit apo e lejes nga autoritetet publike.

Në rastin në të cilin mungon dorëzimi i sendit, qoftë ky dorëzim edhe simbolik,

dhurimi është nul dhe nuk sjell asnjë efekt për palët.

6.3. Dhurimi për shkak të martesës.

Dhurimi i lidhur me një martese është një lloj i veçantë dhurimi, pasi del nga

skema e zakonshme e kësaj kontrate. Në këtë rast, dhurimi bëhet në favor të nuses ose

353


Torino, 2005, fq. 93. 354

Augusto Baldassari dhe Paolo Cendon, “Codice civile annotato con la giurisprudenza”, Utet

Giuridica, 2007, fq. 802. 355



882.

114

të dhëndrit, ose në favor të fëmijës së lindur prej tyre dhe martesa është motivi i

kryerjes së këtij dhurimit. E rëndësishme është që kjo martesë, të cilës i referohet

kontrata e dhurimit, duhet të jetë e përcaktuar mirë duke u përjashtuar në këtë mënyrë

parashikimi në kontratë i një martese të ardhshme dhe rastësore.

Ky lloj dhurimi përmendet shprehimisht nga Kodi i Familjes dhe nuk është një

koncept i ri për të drejtën Shqiptare, duke qenë se një dhurim i tillë ekzistonte dhe

njihej edhe në Kodin Civil të 1929, dhe akoma më tej, në të drejtën zakonore.

Për vetë natyrën e familjes dhe rëndësisë që zë ajo në të drejtën tonë, mbetet i

pashpjegueshëm fakti se përse ligjvënësi nuk e ka trajtuar këtë lloj të veçantë dhurimi.

Kodi Civil e trajton këtë lloj dhurimi në një dispozitë shumë të shkurtër, por, gjithsesi,

i njeh përfituesit të dhurimit një pozitë të privilegjuar, duke e përjashtuar atë nga

detyrimi i dhënies së ushqimit.

Bëhet fjalë për një lloj dhurimi të përcaktuar nga një motiv i veçantë, siç

është martesa, e cila, në të njëjtën kohë, është arsyeja e vetme e këtij akti liberaliteti,

shfaqjeje vullneti dhe kushti i vlefshmërisë së kontratës.

Dhurimi lidhur me një martesë nuk duhet të ngatërrohet me dhurimin me kusht

martesën, pasi i dyti martesën e ka si kusht që duhet të plotësojë përfituesi që kontrata

të sjellë pasoja, kusht ky që në vetvete është i paligjshëm dhe që vjen në kundërshtim

me parimet e rendit publik, ndërkohë që dhurimi i parë bën fjalë për një martesë të

caktuar, e cila shërben si shkak për realizimin e dhurimit.

Për t‟i dhënë një trajtim më të detajuar dhurimit të lidhur me një martesë, si një

kontratë e veçantë dhurimi, mund ti referohemi Kodit Civil Italian, i cili i bën një

trajtim më të detajuar kësaj kontrate. Pikërisht në nenin 785, paragrafi i parë, e

përkufizon atë si: “Dhurim të bërë në këndvështrim të një martese të caktuar dhe të

ardhshme, si nga bashkëshortët kundrejt njeri-tjetrit, si nga të tjerë në favor të njërit

apo të dyve apo të fëmijëve të lindur prej tyre, e cila perfeksionohet (quhet e lidhur) pa

qenë nevoja që të pranohet, por nuk prodhon efekt derisa të realizohet martesa”.

Legjislacioni civil italian përcakton se ky dhurim mund të realizohet vetëm në

favor të një martese të përcaktuar dhe të ardhshme duke përjashtuar fejesën, ngjarje

kjo që nuk ka gjetur mbështetje dhe njohje juridike as në Kodin tonë të Familjes.

Por, pavarësisht se i referohet vetëm martesës në konceptin juridik të fjalës, që kjo

kontratë dhurimi të jetë e vlefshme, nuk është e detyrueshme që të realizohet

domosdoshmërish në drejtim të familjes së ardhshme, por mjafton t‟i kundrejtohet

edhe njërit prej anëtarëve të saj. E rëndësishme është që kontrata e dhurimit të

përmbajë në vetvete përshkrimin e njërit ose të dy personave që martohen ose të

fëmijës të lindur prej tyre, pa qenë e nevojshme dhënia e gjeneraliteteve të tyre.

Sipas jurisprudencës italiane, bëhet një përjashtim në lidhje me formën,357

duke

qenë se në këtë rast nuk është e nevojshme që dhurimi të bëhet në formën e një akti

noterial dhe në të njëjtën kohë nuk kërkohet as pranimi nga ana e përfituesit, por

mjafton shfaqja e vullnetit nga ana e dhuruesit.

Ky dhurim do të konsiderohet i plotë ose perfekt pa qenë nevoja e dhënies së

pranimit nga përfituesi, por me kusht që dhurime të tilla do t‟i sjellin efektet juridike

vetëm në rast se lidhet martesa.358

357

Pietro Rescigno, “Codice civile - Le fonti del diritto italiano”, Giuffre Editore, Milano, 1994, fq. 860. 358

Një pjesë tjetër e doktrinës pranon që mënyra e lidhjes së kontratës për shkak të martesës përbëhet

nga deklarata e dhuruesit dhe nga mungesa e refuzimit të përfituesit. Rodolfo Sacco, Giorgio de Nova,

“Il Contratto”, I, Trattato Sacco , Vol. 3, Torino, 2004, fq. 255.

115

Gjykata e Lartë e Kasacionit italiane, në lidhje me momentin e perfeksionimit të

kontratës së dhurimit për shkak të martesës është shprehur se: “Dhurimi për shkak të

martesës kualifikohet si veprim i njëanshëm, i cili perfeksionohet me deklaratën e

njëanshme të dhuruesit, pa qenë e nevojshme dhënia e pëlqimit dhe as mungesa e

refuzimit nga ana e përfituesit”.359

Pra, kjo kontratë nuk kërkon pranimin e përfituesit, si kusht për vlefshmërinë e

dhurimit, por është e mjaftueshme vetëm vullneti i dhuruesit. Në këtë mënyrë, dhurimi

formon kështu një veprim juridik të njëanshëm, i cili merr jetë nga momenti që

vullneti i shprehur i dhuruesit mbërrin te përfituesi dhe paraqet në të njëjtën kohë një

përjashtim nga natyra kontraktuale e dhurimit.

Gjithashtu, dhurimi në këtë rast është i përcaktuar, është një kontratë me afat; kjo

për shkak se i sjell pasojat vetëm në momentin e realizimit të martesës, që është një

ngjarje e sigurt e së ardhme.360

Megjithatë, pavarësisht se kontrata e dhurimit konsiderohet e lidhur që në

momentin që deklarohet nga dhuruesi (kuptohet kur ky deklarim është serioz dhe u

kundrejtohet palëve konkrete me qëllim sjelljen e pasojave të synuara), ajo realizohet

vetëm në momentin e përmbushjes së veprimit juridik, në rastin konkret martesës me

të cilën ajo është lidhur. Martesa nuk duhet nënkuptuar në asnjë mënyrë si “pranim”,

por si një element nga e cila varet vlefshmëria dhe efektet e kontratës së dhurimit.

Në rast se martesa e përcaktuar për t’u celebruar në një datë të ardhshme

nuk bëhet, atëherë sendet e dhuruara në favor të çiftit duhet të kthehen. Ky është

një detyrim personal i tyre,361

çka do të thotë që në këtë rast nuk është e nevojshme të

ngrihet padia e rivendikimit ku paditësi duhet të vërtetojë fillimisht aktin që është

pronar dhe më pas të kërkojë kthimin e sendit i cili ndodhet në posedimin e paligjshëm

të të paditurit. Në këtë rast, dhuruesi nuk është i detyruar të vërtetojë faktin që është

pronar i sendit të dhuruar, por thjesht që ai është dhurues dhe martesa në favor të së

cilës u bë një dhuratë e tillë nuk u celebrua.

Kurse dhuratat e bëra në favor të një fëmije që ka lindur nga çifti, pavarësisht

nëse martesa u anulua, nuk kthehen, pasi ata janë rezultat i një martese putative.362

Dhurimi për shkak të martesës, në ndryshim nga dhurimi i zakonshëm i

parashikuar nga Kodi ynë Civil, nuk mund të revokohet për shkak të

mosmirënjohjes së përfituesve.363

Pavarësisht këtij përjashtimi, palët mund të

parashikojnë kushtin e revokimit të dhurimit në rast se përfituesi është i padenjë për

gëzim.

359


Një dhurim i kryer në favor të një martese e cila nuk është e ardhshme dhe as e përcaktuar, nuk

konsiderohet dhurim për shkak të martesës. Giovanni Bonilini, “Trattato di diritto delle successione e

delle donazioni, Le Donazioni”, VI, Giuffre Editore, 2009, fq. 681. 361


1980, fq. 268. 362

Termi martesë putative nuk parashikohet nga legjislacioni ynë. Ai është një krijimi doktrinës

juridike, e cila bazuar në terminologjinë latine përkufizon martesën putative si “martesa që edhe pse

është e pavlefshme, do të sjellë në favor të bashkëshortit që ka qenë në mirëbesim në momentin e lidhjes

së saj, disa nga pasojat e një martese të vlefshme.” Për ekzistencën e një martesë putative duhet të

përmbushen disa premisa dhe një kusht ligjor: ekzistenca e një martese të pavlefshme; pavlefshmëria

absolute apo relative e kësaj martese të konstatohet apo të shpallet nëpërmjet vendimit të gjykatës;

ekzistenca e mirëbesimit. Sonila Omari, “E drejta familjare”, Tiranë, 2007, fq. 182-183. 363

Qëllimi i parashikimit të këtij përjashtimi duhet të shihet në lidhje me politikën e shtetit për të cilën

një rol të rëndësishëm dhe thelbësor luan krijimi i një familjeje të re, i cili konsiderohet mbizotërues në

krahasim me sjelljen e përfituesit të padenjë dhe interesit të vetë familjes së dhuruesit. Antonio Palazzo,

“I contratti di donazione”, Utet Giuridica, 2009, fq. 336.

116

Për vetë faktin se kjo kontratë nuk kërkon pëlqimin e përfituesit për pranimin e

dhurimit, vlen të saktësohet çfarë ndodh në rast se përfituesi nuk dëshiron të

pranojë dhuratën.

Përfituesi mundet në çdo kohë të refuzojë pranimin e dhurimit, pasi asnjëherë ai

nuk mund të detyrohet të pranojë një dhurim të cilin nuk e dëshiron, por “mungesa e

efikasitetit në këtë rast nuk vjen për shkak të mungesës së pranimit të palës tjetër, pasi

kjo nuk është e nevojshme, por për shkak të vullnetit të kundërt të përfituesit”364

.

Një problem i veçantë është trajtuar në literaturë dhe praktikë, në lidhje me natyrën

dhe regjimin juridik të dhuratave të bëra me rastin e ceremonisë së martesës. Lidhur

me këto dhurime, praktika gjyqësore ka vendosur që ato janë sende të përbashkëta,

pasi është i qartë animus donandi i dhuruesit: ato i dhurohen bashkëshortëve me qëllim

për të formuar pasurinë e përbashkët.365

Çfarë ndodh në rastin e anulimit të martesës apo në rastin e zgjidhjes së saj të

mëvonshme?

Shumica e juristëve366

janë të mendimit që vetëm në rastin e anulimit të martesës,

pra moscelebrimit të saj, duhet të aplikohet detyrimi i kthimit të sendeve të dhuruara

nga përfituesi tek dhuruesi, njësoj sikur kjo martesë të mos ishte kryer ndonjëherë.367

Kurse në rastin e zgjidhjes së martesës, kur kjo martesë është celebruar në përputhje

me ligjin, por për shkaqe të ndryshme nuk mbijetoi, dhurimi i sjell efektet e saj.

Kodi Civil italian, në të njëjtën dispozitë, përcaktohet se “Anulimi i martesës sjell

anulimin e dhurimit. Mbeten megjithatë të pacenuara të drejtat e fituara nga të tretët

me mirëbesim midis ditës së martesës dhe ditëve të gjykimit të nulitetit të martesës”.

Në qoftë se sendi i dhuruar është tjetërsuar në favor të një personi të tretë, pavarësisht

se martesa u anulua, të drejtat e tij nuk do të preken nëse ai ka qenë me mirëbesim në

momentin në të cilin i fitoi këto të drejta. Në këtë rast, mbi përfituesin rëndon detyrimi

që t‟i kthejë dhuruesit vlerën e sendit të dhuruar, përderisa ai nuk mund ta kthejë dot

sendin në natyrë. Ndërsa mbi personin e tretë do të rëndojë barra e provës për të

provuar mirëbesimin e tij, padijeninë e tij në lidhje me anulimin e martesës.

Bashkëshorti me mirëbesim nuk është i detyruar të kthejë frutat e marra përpara

kërkesës së anulimit të martesës. Dhurimi në favor të fëmijëve të lindur mbetet në fuqi

për fëmijët ndaj të cilëve verifikohen efektet e martesës putative.

Anulimi i martesës përbën, në rastin e mësipërm, një kusht ligjor zgjidhës për

dhurimin, verifikimi i së cilës do të çonte në anulimin e kontratës, fakt ky që nuk

ndodh automatikisht por realizohet nga gjykata me kërkesë të dhuruesit, “i cili nga ana

e tij duhet vetëm të provojë qenien e tij si dhurues dhe të ekzistencës së dhurimit”.

Pasoja e këtij anulimi do të jetë ndërprerja ex tunc i efekteve të kësaj kontrate

dhe kthimi i palëve në gjendjen e mëparshme.

364


1980, fq. 268. 365

Sonila Omari, “ E drejta familjare”, Tiranë, 2010, fq. 108. 366

Carlo Giannattasio, “Delle successioni, divisione - donazione”, Unione Tipografico - Editrice

Torinese, 1980, fq. 268. 367

Në këtë rast dhuruesi mund të kërkojë kthimin mbrapsht të sendit, objekt i kontratës së dhurimit,

nëpërmjet një padie rivendikimi, nëpërmjet restitucionit ose nëpërmjet një padie njohjeje. Vendimi nr.

945, datë 04.04.1973, Gjykata italiane e Kasacionit.

117

Sipas rregullave të përgjithshme, në qoftë se dhurimi është nul, sendet e

dhuruara duhet ti kthehen dhuruesit nga përfituesit ose nga personat e tretë të

cilëve ju është tjetërsuar ky send nga përfituesi. Ndërsa përsa i përket dhurimit për

shkak të martesës, ligji parashikon një përjashtim nga rregulli, duke qenë se

parashikon se nëse përfituesi e ka tjetërsuar sendin tek personat e tretë, këta nuk duhet

ta kthejnë atë, në qoftë se e kanë blerë atë nga përfituesi në mirëbesim gjatë kohës që

shtrihet nga dita e martesës deri në ditën e kalimit në gjykim të vendimit që shpall

nulitetin e dhurimit.368

Nëse ju referohemi dispozitave të lartpërmendur, shohim se ligji përcakton

anulimin automatik të dhurimit në rastet e anulimit të martesës, si fakt juridik të

lidhur më dhurimin, por nuk bën të njëjtën gjë për rastet e zgjidhjes së martesës, pra

për divorcin, të cilin nuk e konsideron shkak për anulimin e dhurimit. Kjo sepse në

këtë rast ligji bën dallimin mes anulimit të martesës dhe zgjidhjes së martesës.

Në rastin kur martesa e ardhshme anulohet, dhurimi i lidhur me këtë martesë bie,

sepse martesa nuk ndodh. Në këtë rast kemi një martesë të pavlefshme, inekzistente që

në momentin e lidhjes së saj, duke sjellë verifikimin e kushtit zgjidhës të kërkuar nga

dispozita në fjalë. Ndërsa në rastin e divorcit, i cili tregon pamundësinë e mbijetesës së

një martese që ka qenë ligjërisht e vlefshme që nga momenti i lidhjes së saj, kushti që

lidhte dhurimin me martesën ekzistoi, ndryshe nga rasti i anulimit tek i cili ky kusht

nuk u përmbush fare.

Në lidhje me objektin e kontratës së dhurimit për shkak të martesës, mund të

themi se ai është i njëjtë me objektin e parashikuar për dhurimin e zakonshëm, pra,

objekt mund të jenë si sendet ashtu edhe të drejtat reale.

Ndërsa përsa i përket regjistrimit, në qoftë se kontrata e dhurimit për shkak të

martesës ka për objekt sende të paluajtshme ose të drejta reale lidhur me këto sende,

duhet të regjistrohen menjëherë, edhe pse efektet e saj janë të lidhura me faktin

martesë. Regjistrimi i jep të drejtë përfituesit të ketë përparësi ndaj fituesit të dytë të së

njëjtës së drejtë i cili e ka regjistruar më vonë atë.369

Pavarësisht se pasojat që vijnë nga nuliteti i martesës janë të njohura, legjislatori

italian i ka kushtuar një rëndësi të veçantë disa efekteve të kundërta me ato që duhej

normalisht të sillte nuliteti i martesës mbi sendet e dhuruara:

a) në raport me të tretin që në mirëbesim ka fituar sendin, objekt dhurimi, nga

bashkëshorti gjatë distancës kohore nga ngritja e padisë për të kërkuar nulitetin

e martesës deri në dhënien e vendimit, ligji përcakton se të drejtat e fituara prej

tij nuk cenohen, por në një rast të tillë mbi të rëndon barra e provës për të

provuar mirëbesimin e tij dhe padijeninë e tij në lidhje me anulueshmërinë e

martesës.

Ndryshe na paraqitet situata kur të drejtat janë fituar përpara periudhës së

sipërcituar ku mirëbesimi i tij prezumohet dhe do të jetë ai që pretendon të kundërtën

që do të ketë barrën për ta provuar atë.

b) bashkëshorti i përfituesit është një subjekt tjetër të cilin ligji e ka vendosur në

një pozitë superiore më të mbrojtur, me kusht që ai/ajo të jenë në mirëbesim në

368

Antonio Palazzo, “I contratti di donazione”, Utet Giuridica, 2009, fq. 158. 369

Antonio Palazzo, vep. e cit., fq. 155.

118

lidhje me vlefshmërinë e martesës, duke pasur kështu në qendër të vëmendjes

martesën putative.

Një rregullim disi më të favorshëm bën Kodi ynë i Familjes në paragrafin e dytë të

Nenit 49 mbi “Pasojat e pavlefshmërisë së martesës”, në të cilin përcakton se “Për

bashkëshortin që nuk ka ditur shkakun e pavlefshmërisë së martesës, pasojat fillojnë

nga data që vendimi merr formë të prerë”.

Është gjykata ajo që në fakt, do të përcaktojë nëse ekzistojnë shkaqet për të

konstatuar ose jo nulitetin e martesës, pavarësisht nga pretendimet e ngritura dhe

derisa vendimi të marrë formë të prerë prezumimi i mirëbesimit do të ekzistojë. E

njëjta situatë do të përsëritet edhe ne rastin kur të dy bashkëshortët janë në mirëbesim.

Si pasojë e këtij trajtimi preferencial, ky bashkëshort/e nuk mund të detyrohet të kthejë

frutat e marra nga sendi.

c) subjekti tjetër i privilegjuar është edhe fëmija i lindur gjatë martesës putative në

favor të të cilit ishte bërë një dhurim, i cili do të ngelet plotësisht i vlefshëm. Ky

rregullim nuk mund të gjejë zbatim në të drejtën tonë, e cila i konsideron njësoj

fëmijët të lindur si nga martesa e vlefshme, ashtu edhe nga ajo e pavlefshme, ku

në këtë të fundit nuk bën dallim nëse kemi ose jo martesë putative.

Kështu, në Kodin Shqiptar të Familjes, në pikën 3 të nenit 49 përcaktohet se

“Fëmijët e lindur nga një martesë që shpallet e pavlefshme quhen si të lindur nga

martesa...”. Nën këtë këndvështrim dispozita e ligjit Italian nuk mund të zbatohet,

duke qenë se është në kundërshtim me rendin tonë publik, por do të duhet të mbahen

parasysh rregullimet e bëra për fëmijën nga Kodi ynë i Familjes.

Shohim kështu një trajtim të diferencuar të dhurimit të bërë në këndvështrim të një

martese nga dhurimi i zakonshëm, ku rëndësi parësore marrin marrëdhëniet e krijuara

nga martesa, të cilat synohen të mbrohen në mënyrë të veçantë, pavarësisht nga rruga

që zgjedh e drejta e çdo vendi të veçantë.

6.4. Dhurimi për shpërblim.

Ashtu siç e kemi trajtuar edhe në paragrafët e mëparshëm, dhurimi për shpërblim

është ajo kontratë në të cilën qëllimi i dhuruesit nuk është plotësisht i vullnetshëm,

duke qenë se e kryen dhurimin në shenjë mirënjohjeje, si shpërblim ose duke

konsideruar meritat e përfituesit.370

Në dispozitat mbi dhurimin, ndonëse përmendet

shkarazi, pavarësisht mosparashikimit të tij, dhurimit të bërë për shpërblim i njihet një

rëndësi e veçantë duke qenë se ai përbën një tjetër rast përjashtimor në të cilin dhurimi

nuk mund të revokohet në asnjë rast (së bashku me dhurimin për shkak të martesës).

Por çfarë nënkupton “dhurimi për shpërblim” ligji nuk e trajton, duke lënë vend

për keqkuptime në raport me nocionin e dhurimit që ligji përcakton.

Teorikisht, dhurimi për shpërblim ekziston atëherë kur dhuruesi dëshiron “t‟i

kthejë favorin” një shërbimi që atij i kishte bërë përfituesi i dhurimit. Pra, shkaku për

të cilin kryhet veprimi juridik i pasurimit të palës tjetër i referohet një sjelljeje në të

shkuarën të përfituesit, kundrejt të cilit akti i liberalitetit kryhet si mirënjohje, si

370

Gjykata italiane e Kasacionit, në vendimin nr. 12769, datë 17.11.1999 ka konstatuar se: “Dhurimi

për shpërblim karakterizohet nga rëndësia juridike që luan motivi i dhurimit, i pasurimit të palës tjetër,

motiv i cili lidhet në mënyrë të ngushtë me një sjellje të mëparshme të përfituesit, ndaj të cilit akti i

liberalitetit paraqitet si falënderim, mirënjohje, vlerësim ose si shpërblim i veçantë për shërbimin e

kryer”.

119

vlerësim i meritave ose si shpërblim i shërbimit të kryer.371

Në këtë rast shkaku i

dhurimit është një ndër elementët thelbësorë të këtij veprimi juridik.

Në momentin në të cilin shkaku ose motivi nuk ekziston, dhurimi nuk mund të

konsiderohet si dhurim për shpërblim.372

Sipas jurisprudencës së huaj, dhurimi për shpërblim konsiston në pasurimin pa

kundërshpërblim të kryer në mënyrë të vullnetshme dhe me bindjen e

mospërmbushjes së ndonjë detyrimi juridik, moral, shoqëror, por për të

kompensuar shërbimet e kryera nga përfituesi i dhurimit.373

Doktrina thekson se shërbimi që do të “shpërblehet” nuk duhet të jetë

ekonomikisht i prekshëm; në realitet duhet dalluar paçmueshmëria e shërbimit të kryer

nga rezultati. P.sh. një kirurg që me kënaqësi realizon një operacion të cilin kolegë të

tjerë e kishin cilësuar të pamundur ose jashtëzakonisht të rrezikshëm, realizon një

veprim profesional me vlerë të paçmueshme; ajo që nuk ka çmim është shpëtimi i një

jete njerëzore që konsiderohej e pamundur për tu shpëtuar.

Që të jemi në kushtet e dhurimit për shpërblim duhet që dhurimi të përcaktohet nga

gjesti i mirë dhe jo nga përfitimi ekonomik. Pra, i gjithë akti duhet të dominohet nga

shpirti i bujarisë (i cili duhet të dalë qartë në të) në mënyrë të tillë që ndihma

ekonomike të ketë një funksion tërësisht dytësor dhe në varësi të shpirtit bujar të

beneficiarit, në ndryshim nga kontratat me titull detyrues në të cilat atribuimi pasuror

karakterizohet nga një sërë kundërshpërblimesh të cilat mbivendosen dhe përthithin

shpirtin e bujarisë.

Përsa i përket natyrës juridike të këtij lloji dhurimi mund të themi se: Dhurimi për

shpërblim është një dhurim i vërtetë, shkaku i të cilit përbëhet nga elementi

objektiv, shpirti i bujarisë (animus donandi) dhe elementi subjekt, pasurimi i palës

tjetër pa kundërshpërblim.

Shpirti i bujarisë është gjithmonë i pranishëm edhe pse pasurimi, apo kalimi i të

drejtës së pronësisë, mund të jetë kryer:

a) Në shenjë mirënjohjeje, p.sh. dhurimi reciprok, i kryer nga ai i cili ka përfituar

në të shkuarën dhe tashmë i kalon një të mirë pasurore, dhuron nga ana e tij në favor të

dhuruesit. Në këtë rast mirënjohja mund të lindë si rezultat i një përfitimi të marrë më

parë.

b) Ose është bërë në bazë të meritave të përfituesit kundrejt kolektivit ose një

individi të caktuar të ndryshëm nga dhuruesi, si pasojë e një ndjenjë admirimi ose për

një zbulim shkencor, për një vepër letrare, etj. Në këtë rast animus donandi është i

frymëzuar nga ndenja e admirimit për cilësitë personale të përfituesit ose për

aktivitetin e veçantë që ai zhvillon.374

371

Augusto Baldassari, Paolo Cendon, “Codice civile annotato con la giurisprudenza”, Utet Giuridica,

2007, fq. 794. 372

Pietro Perlingieri, “Codice Civile annotato con la dottrina e la giurisprudenza”, Zanichelli Editore,

1991, fq.659. 373

Vendimi nr. 5119, datë 03.03. 2009, Gjykata italiane e Kasacionit, Seksioni Civil. Në bazë të

rrethanave të çështjes, një zonjë kishte njohur detyrimin për të paguar një shumë të hollash në drejtim të

mbesës së saj, në shenjë mirënjohjeje dhe shpërblimi për asistencën, trajtimin dhe kujdesin e marrë për

një periudhë kohore të konsiderueshme. 374

Në këtë rast duhet të bëhet fjalë për meriata të cilat nuk i kanë shkaktuar përfitim të drejtpërdrejtë

dhuruesit, pasi në rast të kundërt do të gjendeshim para dhurimit të kryer në shenjë mirënjohjeje ose si

shpërblim për shërbimet e kryera. Guido Capozzi, “Successioni e Donazioni”, Giuffre Editore, Milano,

2003, fq. 1604.

120

c) Ose është kryer si shpërblim për shërbimet e kryera nga përfituesi të cilat

janë vlerësuar në mënyrë të veçantë nga dhuruesi, edhe pse shërbimet mund të jenë

kryer kundrejt shpërblimit. Në këtë rast elementi psikologjik përbëhet nga qëllimi i

dhuruesit për të shpërblyer një shërbim të kryer nga përfituesi.

Zakonisht, shërbimi është kryer para kontratës së dhurimit, megjithatë nuk

përjashtohen edhe rastet në të cilat do të kryhet më pas. Thelbësore në këtë rast është

mungesa e ndërvarësisë ligjore ndërmjet dy veprimeve të kryera; në qoftë se do të

kishte një lidhje ndërvarësie ndërmjet tyre, nuk do të ndodheshim para një kontrate

dhurimi, por para një kontrate me shpërblim.

Si raste të kësaj kontrate mund të përmendim dhurimin e kryer në favor të mjekut

apo të avokatit, të cilëve, krahas shpërblimit për punën e kryer, ju dhurohet një send në

shenjë mirënjohjeje për shërbimin e kryer.

Dhurimi për shpërblim, në ndryshim me dhurimin e zakonshëm, nuk mund të

revokohet për shkak të mosmirënjohjes dhe nuk detyron përfituesin për të përmbushur

detyrimin për ushqim ndaj dhuruesit. Madje dhuruesi nuk është i detyruar të garantojë

eviksionin brenda kufijve të shërbimeve të marra.375

Ndërsa në lidhje me formën e kontratës, ajo duhet të bëhet me akt noterial, ashtu

sikurse dhe kontrata e dhurimit e parashikuar shprehimisht nga Kodi Civil, me

përjashtim të rasteve kur kontrata e dhurimit ka për objekt sendet me vlerë të vogël.

6.5. Dhurimi në favor të fëmijëve të konceptuar, ende të palindur.

Dhurimi mund të kryhet edhe në favor të fëmijës të sapokonceptuar apo në favor të

fëmijëve të një personi të caktuar të cilët në kohën e dhurimit nuk kishin lindur ende.

Fëmija i sapokonceptuar376

apo i ngjizur, është i aftë dhe mund të përfitojë sende dhe

të drejta si rezultat i një kontrate dhurimi. Edhe nëse bëhet fjalë për një dhurim të kryer

për shkak të martesës, ky person mund të trashëgojë dhe të njihet si fëmijë natyral, gjë

e cila e bën këtë subjekt të pajisur më zotësi juridike.

Në këto raste bëhet fjalë për një zotësi juridike të përkohshme e cila fshihet me

efekt prapaveprues në rast se nuk ndodh lindja e tij dhe që bëhet përfundimtare në

qoftë se fëmija i ngjizur lind dhe ekziston.377

Trajtimi i cili i bëhet fëmijës së ngjizur, si subjekt të drejtash, nuk e klasifikon

dhurimin si një akt të njëanshëm ose si një fakt imperfekt, por si një veprim juridik, të

parevokueshëm dhe që sjell detyrimeve, edhe pse i nënshtrohet një conditio iuris përsa

i përket efekteve të tij.

Kontrata e dhurimit, përfundohet në të tilla raste, pikërisht nga ata persona të cilët

kanë të drejtën për të përfaqësuar në të gjitha aktet juridike fëmijët qofshin këta të

palindur ende, me anë të dhënies së pëlqimit.

Lindja, me kusht që fëmija të jetojë sadopak pas lindjes edhe pse më ajo pasohet

nga vdekja apo edhe nëse fëmija është i lindur me anomali të rënda dhe sëmundje,

shënon në sistemin ligjor aktual, momentin kohor nga i cili një qenie e gjallë bëhet

375

Neni 797, paragrafi i tretë, Kodi Civil italian. 376

Legjislatori në momentin në të cilin flet për fëmijë të sapokonceptuar, të ngjizur, i referohet

embrionit, por embrionit në kuptimin më të gjerë të fjalës, e cila i referohej gjendjes që nga fekondimi i

vezës. Gianluca Familietti, “Filiazione e procreazione”, Convegno annuale dell‟Associazione “Gruppo

di Pisa”, Pisa, 2013, fq. 41. 377

Antonio Palazzo, “I contratti di donazione”, Utet Giuridica, 2009, fq. 159.

121

mbajtës i zotësisë juridike, dhe si rrjedhojë, është i aftë për tu bërë bartës i të drejtave

dhe detyrimeve.

Në thelb, fëmija i palindur ekziston dhe barazohet me atë “të lindur”, për vetë

faktin se mund të trashëgojë mortis causa, madje mund edhe të përfitojë si rezultat i

një dhurimi.

Fëmija i sapokonceptuar në këtë rast ndodhet në një situatë pritjeje për të fituar të

drejtat që i rrjedhin nga kontrata e dhurimit, situatë e cila bëhet përfundimtare në

momentin në të cilin fëmija do të lindë gjallë.

Para se të ketë ndodhur lindja e personit, dhuruesi ruan pronësinë mbi sendet e

dhuruara, për vetë faktin që të drejtat e personit të palindur ende i nënshtrohen kushtit

pezullues të lindjes gjallë. Është pikërisht dhuruesi ose trashëgimtarët e tij, personat që

administrojnë sendet e dhuruara, duke përjashtuar në këtë mënyrë mundësinë e

prindërve të fëmijës së sapokonceptuar për t‟i tjetërsuar këto sende me pretendimin e

mungesës së zotësisë të fëmijës ende të palindur378

.

Në qoftë se sendi, objekt i kontratës së dhurimit nxjerr fruta para lindjes të

sapokonceptuarit, këto fruta nuk i takojnë dhuruesit por përfituesit të dhurimit, duke

qenë se lindja vepron ex tunc, ka efekt prapaveprues.

Përsa ju përket frutave të sendit objekt i kontratës së dhurimit, doktrina e huaj

parashikon se frutat e maturuara para lindjes i takojnë përfituesit, në qoftë se dhurimi

është kryer në favor të një fëmije të palindur, por të ngjizur. Në këtë rast lindja do të

veprojë ex tunc duke qenë se sendi i përket përfituesit që nga momenti i kryerjes së

dhurimit.

Në qoftë se dhurimi është kryer në favor të një personi të pangjizur, frytet do i

takojnë dhuruesit deri në momentin e lindjes së përfituesit. Në këtë rast, ndryshe nga

dhurimi i kryer ndaj një fëmije të konceptuar, të ngjizur, lindja vepron ex nunc, pra

nuk ka efekt prapaveprues dhe frytet të prodhuara deri atëherë i takojnë dhuruesit.379

378

Në këtë mënyrë, ashtu sikurse zotësia e fëmijës të palindur është e pjesshme, e pjesshme do të jetë

edhe pushteti i përfaqësimit nga ana e prindërve të tij, duke qenë se efektet juridike mund të lindin mbi

të përfaqësuarin vetëm në rast se ky është i zoti të bëhet titullar i saj. Pietro Rescigno, “Trattato di diritto

privato, Succesioni”, Utet Giuridica, 2006, fq. 513. 379

Giorgio Cian, Alberto Trabucchi, “Commentario breve al Codice Civile”, Complemento

giurisprudenzile, Cedam, 1994, fq. 514.

122

KAPITULLI 7

PAVLEFSHMËRIA E KONTRATËS SË DHURIMIT

7.1. Kushtet dhe rastet e pavlefshmërisë së kontratës së dhurimit

Pavlefshmëria është paaftësia e një veprimi juridik për të prodhuar efekte

juridike.380

Kushtet e përgjithshme për vlefshmërinë e veprimeve juridike janë:

Personat që shfaqin vullnetin për të krijuar një veprim juridik duhet të kenë

zotësinë për të vepruar.

Vullneti i shprehur në veprimin juridik duhet të pasqyrojë vullnetin e vërtetë, të

pavesuar të personave që marrin pjesë në të, pra duhet të përputhet vullneti i

brendshëm me shfaqjen e tij.

Ky vullneti i shprehur nuk duhet të vijë në kundërshtim me një dispozitë

urdhëruese të ligjit.

Vullneti duhet të jetë i shprehur në një formë të caktuar, dhe të kërkuar nga

ligji për kryerjen e veprimit juridik.381

Mungesa e njërit prej kushteve të lartpërmendura do sjellë pavlefshmërinë e


Kodi Civil e trajton institutin e pavlefshmërisë së veprimeve juridike duke dalluar

dy lloje veprimesh juridike të pavlefshme:

a) veprime juridike që janë të pavlefshme - “absolutisht të pavlefshme”; dhe

b) veprime juridike që shpallen të pavlefshme - “relativisht të pavlefshme”.

Pra, edhe kontrata e dhurimit, si çdo veprim tjetër juridik mund të ndodhet në

kushtet e pavlefshmërisë absolute dhe relative.

Në pjesën e trajtuar më sipër, pamë se kontrata e dhurimit për të qenë e plotë në

mënyrë që të sjellë pasojat juridike që palët dëshirojnë, duhet të plotësojë një sërë

kushtesh që kishin të bënin me subjektin, objektin apo formën.

Natyrisht, mosrespektimi i tyre bën që dhurimi të jetë i pavlefshëm duke mos sjellë

pasoja juridike. Instituti i pavlefshmërisë së dhurimit, si pasojë e natyrës së veçantë

kontraktore të tij, është më shumë i lidhur me atë të testamentit se sa me rregullimin që

bëhet për kontratat në përgjithësi.

Kodi Civil parashikon shprehimisht rastet në të cilat veprimet juridike do të jenë të

pavlefshme.382

Veprimet juridike të cilat nuk krijojnë asnjë pasojë juridike janë:

a) veprimet juridike që vijnë në kundërshtim me një dispozitë urdhëruese të ligjit;

b) ato që kryhen për të mashtruar ligjin;

c) që kryhen nga të mitur nën moshën katërmbëdhjetë vjeç;

380


Torino, 2005, fq. 136. 381

Juliana Latifi, “E drejta Civile”, Pjesa e Përgjithshme, Grafon,Tiranë, 2005, fq. 217. 382

Neni 92, “Veprimet juridike të pavlefshme”, Kodi Civil.

123

ç) që bëhen në marrëveshje të palëve pa patur për qëllim që të sjellin pasoja

juridike (fiktive ose të simuluara).

Kështu, dhurimi do të jetë i pavlefshëm kur bëhet nga një person që nuk

mund të jetë dhurues (sepse nuk ka zotësinë,383

sepse nuk është pronar i sendit,384

etj), kur nuk është bërë në formën e kërkuar nga ligji apo kur është bërë në

kundërshtim me ligjin. Normalisht, kontrata e dhurimit e cila është kryer nga persona të pazotë për të

vepruar është e pavlefshme,385

duke qenë se një prej kushteve për vlefshmërinë e

kontratës është zotësia për të vepruar e palëve, të cilën e kemi trajtuar në kapitujt e

mëparshëm. Mungesa e zotësisë sjell pavlefshmëri si rezultat i mungesës së shprehjes

së vullnetit.

Normat që parashikojnë domosdoshmërinë e zotësisë për të vepruar të dhuruesit,

kanë si përjashtim rastin në të cilin dhurimi është kryer nga një person i mitur ose i

paaftë, të cilët mund të dhurojnë nëpërmjet kontratës së tyre martesore. Pra, në këtë

rast, kontrata e dhurimit është e vlefshme në qoftë se dhurimi është kryer me rastin e

martesës.

Veprimi juridik i dhurimit, në rastet në të cilat dhurohet një send, i cili nuk është

në pronësi të vetë dhuruesit, është absolutisht i pavlefshëm pasi vjen në kundërshtim

me urdhërimet e nenit 92 dhe 93 të Kodit Civil. Por, në të njëjtën kohë, do të jenë të

pavlefshme edhe pasojat e veprimit juridik të dhurimit për këtë pjesë.

383

Vendimi nr. 1216, datë 13.11.2001, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. “Në bazë të rrethanave të

çështjes paditësi ka kërkuar pavlefshmërinë e kësaj kontrate me pretendimin se, ajo nuk është

nënshkruar nga e dhuruesja, e cila ka qenë në spital në gjendje shumë të rëndë shëndetësore. I padituri

ka prapësuar se, kontrata është nënshkruar personalisht nga e ndjera përpara noteres dhe se ai duhet të

përfitojë nga pasuria e saj, pasi ka bashkëjetuar me të dhe se është i pa aftë për punë.

Gjykatat, në bazë të akt-ekspertimin grafik të nënshkrimit, të lëshuar nga LQK, si dhe nga shpjegimet e

dhëna nga mjeku, kanë arritur në përfundimin se, kontrata e dhurimit nuk është nënshkruar nga

dhuruesja. Gjendja e saj shëndetësore e pasqyruar edhe në kartelën klinike ka ardhur duke u rënduar dhe

në këto asaj i ka munguar aftësia për të vepruar dhe për të shprehur vullnetin e saj para zyrës së noteres.

Për rrjedhojë, kontrata e mësipërme është konstatuar si veprim juridik absolutisht i pavlefshëm.” 384

Vendimi nr. 296, datë 05.06.2012, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. “Me kontratën e dhurimit,

paditësi, vëllai i tij dhe nëna i kanë dhuruar të paditurit, pjesën e tyre ideale prej ¼ secili të

bashkëpronësisë së një apartamenti banimi të ndodhur në qytetin e Tiranës, sikurse rezultonte e tillë në

regjistrin e pasurive të paluajtshme. Paditësi dhe bashkëshortja e tij kanë kërkuar me anë të padisë që

gjykata, duke konstatuar pavlefshmërinë absolute të pjesshme të kontratës së dhurimit për pjesën e

dhuruar prej ¼ nga ana e paditësit, të zgjidhë pasojën e kërkuar prej tyre, regjistrimin e pronësisë për

këtë pjesë në emër të të paditurit dhe regjistrimin e saj në emër të palës paditëse.

Në thelb, me anë të padisë, pretendohet se dhurimi i pjesës së tij nga paditësi është bërë pa marrë

pëlqimin e bashkëshortes së tij. Po kështu, nga paditësi pretendohej se nënshkrimi në kontratën e

dhurimit nuk ishte i tij.

Kolegji Civil vëren se paditësi ka shkelur urdhërimin ligjor të kërkimit të pëlqimit me shkrim të

bashkëshortes së tij për tjetërsimin e pjesës ideale të pandarë prej ¼ në sendin e paluajtshëm objekt

gjykimi. Për rrjedhojë veprimi juridik, kontrata e dhurimit e lidhur në vitin 1996 është absolutisht e

pavlefshme për pjesën ideale prej ¼ të dhuruar nga ana e paditësit në favor të të paditurit”. 385

Fakti që përfaqësuesi i personit të pazotë për të vepruar nuk mund të lidhë një kontratë dhurimi në

emër të të përfaqësuarit lë të mendosh se në këtë rast legjislatori i referohet zotësisë juridike dhe jo asaj

për të vepruar. Vetë karakteri personal i kontratës së dhurimit dhe fakti që përfaqësuesit të personit të

pazotë nuk mund t‟i kalojë një e mirë pasurore, janë arsyeja e këtij ndalimi të vendosur në krye të

përfaqësuesit. Ky ndalim duhet të shtrihet për secilën formë dhe tip të dhurimit, dhe shkelja e tij do të

sjellë si pasojë juridike pavlefshmërinë, nulitetin e vetë kontratës së dhurimit. Antonio Palazzo, “I

contratti di donazione”, Utet Giuridica, 2009, fq. 356.

124

Gjithashtu, kontrata e dhurimit është e pavlefshme kur është bërë nën ndikimin

e mashtrimit,386

kanosjes,387

a dhunës ose për shkak lajthimi. Më konkretisht

shohim një vendim të Kolegjit Civil të Gjykatës së Lartë,388

vendim tek i cili objekt

gjykimi është një kontratë dhurimi e lidhur ndërmjet palëve ndërgjyqëse me kushtin e

vetëm që i padituri të mbajë për të banuar në këtë pronë paditësen e cila është nëna e

tij, deri në ditët e fundit të jetës së saj, kusht i cili nuk është përmbushur nga ana e të

paditurit. Me anë të padisë kërkohet pavlefshmëria e kontratës së dhurimit për shkak

se vullneti është shprehur nën efektet e mashtrimit.

Sipas Kolegjit Civil të Gjykatës së Lartë: ”Gjykatat kanë arritur në përfundimin se:

qoftë nga forma edhe nga përmbajtja, kontrata e dhurimit objekt gjykimi është një

veprim i rregullt juridik dhe në përputhje me ligjin. Nuk është provuar gjatë gjykimit,

që paditësja të jetë mashtruar në momentin e firmosjes së kontratës së dhurimit. Sa më

sipër, paditësja mund të kishte kërkuar deklarimin e pavlefshëm të kontratës së

dhurimit për mospërmbushje të kushtit, por jo për shkaqet që ngrihen në padi”.

Dhurimi do të jetë absolutisht i pavlefshëm389

nëse do të mungonte njëri prej

elementëve esencialë të tij ose nëse do të jetë në kundërshtim të drejtpërdrejtë

apo të tërthortë me normat imperative të ligjit, dhe për pasojë ai do të jetë pa efekte

juridike që nga momenti i realizimit.390

Nuk është e nevojshme që kontrata në kundërshtim me ligjin të jetë kryer nga palët

me qëllim për të shkelur ligjin ose të kërkohet dijenia e palëve në momentin e kryerjes

së veprimit për shkeljen e normës; pavarësisht nga elementi subjektiv, objektivisht

duhet të vijë në kundërshtim me ligjin.391

386

Nenet 403, 404, 408 të Kodit Civil. 387

Kanosje konsiderohet veprimi mbi psikikën e personit që e shtyn këtë të kryejë veprimin juridik nga

frika se ai vetë, bashkëshorti , pasardhësit ose paraardhësit e tij do pësojnë një dëm fizik ose material të

padrejtë dhe të rëndë. Kanosja mund të sjellë pavlefshmërinë e veprimit juridik kur ekzistojnë këto

kushte: kanosja duhet të jetë për shkaktimin e një dëmi në jetën, shëndetin ose pasurinë e personit

kundër të cilit drejtohet ose personave të afërm të tij, por të përcaktuar në ligj; kanosja duhet të jetë e

padrejtë, pra e kundërligjshme dhe dëmi duhet të jetë i rëndë. Valentina Kondili, “E drejta civile I”,

Pjesa e Përgjithshme, GEER, 2008, fq. 255. 388

Vendimi nr. 1306, datë 30.10.2001, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. Me kontratë dhurimi, paditësit

dhe personi i tretë i kanë dhuruar të paditurit pjesën që i takonte secilit prej tyre, me kusht që i padituri

të mbajë për të banuar në këtë pronë paditësen (nënën e tij) deri ditën e fundit të jetës së saj. Paditësja

pretendon se kur ka nënshkruar kontratën nuk ka ditur gjë për përmbajtjen e saj dhe ajo është bërë në

kushtet e mashtrimit, pasi ajo nuk di shkrim e këndim. Gjithashtu, sipas paditëses kontrata e dhurimit

është e pavlefshme, pasi sendi objekt i saj nuk ishte pjesëtuar në natyrë. Nga ana e paditëseve

pretendohet se pas këtij veprimi juridik, i padituri e ka keqtrajtuar paditësen dhe e ka përzënë nga

shtëpia”. 389

Veprimi juridik nul ose absolutisht i pavlefshëm është forma më e rëndë e pavlefshmërisë së veprimit

juridik. Veprimi nul është sikur të mos kishte ekzistuar fare dhe palët ose të tretët mundet të sillen sikur

veprimi juridik të mos ishte kryer. Ardian Nuni, “E drejta Civile”, Pjesa e Përgjithshme, Tiranë, 2011,

fq. 334-335. 390

Vendimi nr. 303, datë 22.02.2006, Gjykata e Rrethit Gjyqësor, Vlorë. Në bazë të rrethanave të

çështjes, paditësja duke pretenduar bashkëpronësinë e saj mbi truallin dhe banesësn, si pasuri e vënë

gjatë jetesës bashkëshortore, ka kërkuar konstatimin e pavlefshmërisë absolute të kontratës së dhurimit

dhe kthimin e palëve në gjendjen e mëparshme. Pronësia është në bashkëpronësi midis bashkëshortëve.

Asnjëri prej tyre nuk mund të tjetërsojë pjesë nga pasuria në bashkëpronësi pa miratimin e

bashkëpronarit tjetër. Gjykata e ka konsideruar padinë të mbështetur dhe prova dhe në ligj dhe ka

vendosur që: “Veprimi juridik, kontrata e dhurimit, është veprim absolutisht I pavlefshëm, sipas

përcaktimeve të nenit 92 të Kodit Civil, sepse është lidhur në kundërshtim me një dispozitë urdhërueses

të ligjit, pikërisht me nenin 208 të Kodit Civil.” 391

Vendimi nr. 354, datë 03.11.2009, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. “Kolegji e gjen të drejtë dhe të

mbështetur në nenin 17/b të K.C. të vitit 1981, në të cilin thuhet se: “Janë të pavlefshme veprimet

125

Në të njëjtën kohë edhe mungesa e elementëve thelbësorë të kontratës së

dhurimit mund të çojë në pavlefshmërinë absolute të kontratës së dhurimit.

Gjykata e Rrethit Gjyqësor, Tiranë ka konkluduar në vendimin392

e saj se: “Pranohet

se në kontratën e dhurimit mungon vullneti i paditëses, element thelbësor ky i

kontratës, mungesa e të cilit sjell pavlefshmërinë e veprimit juridik. Zgjidhja e

pasojave të pavlefshmërisë së veprimit juridik ka të bëjë me fshirjen nga regjistrat

hipotekorë të këtij veprimi juridik.”

Në momentin në të cilin plotësohen të gjitha kushtet e parashikuara nga ligji,

kontrata e dhurimit do të jetë plotësisht e vlefshme. Në këtë përfundim ka arritur edhe

Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë,393

në bazë të së cilit: “Veprimet juridike të dhurimit,

nuk ka rezultuar nga gjykimi të jetë provuar se janë në kundërshtim me ligjin, haptazi

në dëm të shtetit apo me qëllim mashtrimi të ligjit... Përkundrazi nga gjykimi ka

rezultuar se ato veprime plotësojnë kushtet që ligja kërkon për vlefshmërinë e

veprimeve juridike me të cilat kalohet pronësia mbi sendet e paluajtshme, siç është dhe

dhurimi. Ka rezultuar se, veprimet juridike janë bërë me akte noteriale ku palët në

cilësinë e dhuruesve kanë shprehur vullnetin e tyre para një zyre noteriale për

dhurimin e sendit të paluajtshëm, objekt dhurimi, pranueses së dhurimit. Veprimi

juridik nuk ka rezultuar se, është kryer nga persona të pazotë për të vepruar për shkak

sëmundje, a zhvillim mendor të metë, që nuk kanë pasur ndërgjegje dhe vetëdijen e

veprimeve që kryejnë, as nuk është provuar se ka ndodhur ndonjë nga kushtet e tjera

që ligji cakton për pavlefshmërinë e veprimeve juridike, si mashtrimi, lajthimi,

kanosje, etj.”

juridike që: b) vijnë në kundërshtim me ligjin”, konkluzionin e gjykatave se: tjetërsimi i pronësisë së

paluajtshme (kontrata e dhurimit), i kryer nga të paditurit, është një veprim juridik që vjen në

kundërshtim me një dispozitë urdhëruese të ligjit dhe si e tillë ky veprim nuk prodhon pasoja juridike

për palët.

Që të arrihet në konkluzionin se veprimi juridik është absolutisht i pavlefshëm, në vështrim të neneve

86 dhe 87 të K.C. të vitit 1981 duhet të plotësohen dy kushte: 1. Të vërtetohet se ky veprim juridik është

kryer prej njërit prej bashkëshortëve, gjatë ekzistencës së martesës; dhe 2. Ky veprim juridik të jetë

kryer pa pëlqimin e bashkëshortit tjetër. Në bazë të rastit konkret, pala e paditur ... gjatë shqyrtimit

gjyqësor pohon se nuk e ka marrë pëlqimin e bashkëshortes për këtë veprim juridik. Në këto kushte,

Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë vlerëson të drejtë konkluzionin e arritur nga të dyja gjykatat se veprimi

juridik i tjetërsimit të pasurisë së paluajtshme (kontrata e dhurimit) me nr. 8879/2503, datë 18.07.1994),

i kryer nga të paditurit është një veprim juridik që vjen në kundërshtim me një dispozitë urdhëruese të

ligjit, dhe si e tillë ky veprim nuk prodhon pasoja juridike për palët, për rrjedhim palët duhet të kthehen

në gjendjen e mëparshme dhe vetë pala paditëse në gjendjen e bashkëpronësisë bashkëshortore mbi

sendin objekt gjykimi.” 392

Vendimi nr. 5392, Gjykata e Rrethit Gjyqësor, Tiranë. Paditësja i është drejtuar Gjykatës ku kërkon

konstatimin e pavlefshmërisë absolute të kontratës së dhurimit për mungesë të elementëve thelbësorë të

vlefshmërisë së veprimit juridik. Në nenin 663 të Kodit Civil, konditat e nevojshme për lidhjen dhe

vlefshmërinë e kontratës janë: pëlqimi i palës që merr përsipër detyrimin, shkaku i ligjshëm në të cilin

mbështetet detyrimi, objekti që formon lëndën e kontratës dhe forma e kërkuar nga ligji. Si konkluzion.

Në rastin konkret kontratës së dhurimit i mungon pëlqimi i paditëses, që do të buronte nga animus

donandi. 393

Vendimi nr. 64, datë 30.01.2007, Kolegji Civil i Gjykatë së Lartë. Në bazë të rrethanave të çështjes

paditësja ka kërkuar pavlefshmërinë e kontratës së dhurimit. “Sipas paditëses kontrata e dhurimit në të

cilën ajo ka qenë në cilësinë e dhurueses, së bashku me dhurues të tjerë, me të cilët ka lidhje gjinie,

është e pavlefshme, pasi nuk është nënshkruar prej saj dhe se ajo nuk ka shprehur vullnetin e saj për

dhurimin... Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, gjykon se, nga Gjykata e Apelit drejt është konkluduar se,

kontratat e dhurimit të kundërshtuar me padi si të pavlefshme, nuk janë të tilla, pasi ato plotësojnë

kushtet që ligja kërkon për vlefshmërinë e veprimit juridik.”

126

Dhurimi absolutisht i pavlefshëm nuk mund të bëhet i vlefshëm me asnjë

veprim të mëvonshëm, as duke dhënë pëlqimin, as me kalimin e kohës së

parashkrimit dhe as me zhdukjen më vonë të shkakut të pavlefshmërisë.394

Në këtë konkluzion ka arritur edhe Kolegji Civil i Gjykatës së lartë në vendimin

nr. 345,395

sipas të cilit: “Një veprim juridik absolutisht i pavlefshëm apo, i pavlefshëm

(termi i përdorur nga ligjvënësi) është i pavlefshëm që në momentin e kryerjes së tij, ai

nuk krijon asnjë pasojë juridike për palët dhe konsiderohet si i paqenë (nul),

pavarësisht se mund të ketë krijuar pasoja materiale për palët. Po kështu, veprimi

juridik i pavlefshëm nuk mund të bëhet më i vlefshëm me asnjë lloj “korrigjimi” të

mëpasshëm, qoftë edhe me zhdukjen e shkakut të pavlefshmërisë.

Duke qenë i tillë, veprimi juridik i pavlefshëm nuk mund të deklarohet i

pavlefshëm nga gjykata, por konstatohet prej saj si i tillë duke zgjidhur

mosmarrëveshjen midis palëve pjesëmarrës në gjykim. Në të tilla rrethana, në qoftë se

gjykata gjatë gjykimit të një çështje konstaton se një veprim juridik është i pavlefshëm

(absolutisht i pavlefshëm), ajo duhet të zgjidhë çështjen duke konsideruar

pavlefshmërinë e këtij veprimi edhe pa pasur asnjë lloj kërkimi nga palët pjesëmarrëse

në gjykim.

Bazuar në doktrinën dhe jurisprudencën e veprimeve juridike, për të marrë në

konsideratë pavlefshmërinë absolute të veprimit juridik, nuk është e nevojshme

paraqitja e ndonjë kërkese të posaçme qoftë edhe padi apo kundërpadi.”

Pra, ligjvënësi nuk e detyron gjykatën të deklarojë veprimin si të pavlefshëm, por e

detyron atë të konstatojë pavlefshmërinë e këtij veprimi juridik dhe mbi këtë fakt të

zgjidhë mosmarrëveshjen midis pjesëmarrësve në poçes.

Kontrata e dhurimit është e kundraligjshme edhe në rastet në të cilat ajo

lidhet për të mashtruar ligjin, si p.sh. kontratat e dhurimit me anë të së cilës një

person, i cili ka detyrimin ligjor për të deklaruar pasurinë e tij, kryen me qëllim

fshehjen e një pjese të saj.

Një nga kushtet e vlefshmërisë së veprimeve juridike është veshja e tyre me

formën e kërkuar nga ligji. Për kontratën e dhurimit, e cila ka për objekt sendet e

paluajtshme, Kodi Civil ka parashikuar shprehimisht se: “dhurimi i sendeve të

paluajtshme duhet të bëhet me akt publik dhe të regjistrohet, përndryshe është i

pavlefshëm.” Pra, kontrata e dhurimit në këtë rast, e cila nuk është kryer në formën e

kërkuar nga ligji është e pavlefshme si rezultat i mungesës së një kushti thelbësor.

Detyrimi për regjistrimin e këtij akti në Z.R.P.P. është një procedurë e cila

kërkohet nga ligji, por kryhet pas përfundimit të kontratës dhe ligji nr. 7843, datë

13.07.1994 nuk parashikon ndonjë limit kohor jashtë të cilit nuk do të mund të kryhet

ky regjistrim.

I njëjti konkluzion arrihet edhe nga vendimi i Kolegjit Civil të Gjykatës së

Lartë,396

tek i cili paditësi ka pretenduar pavlefshmërinë absolute të aktit të dhurimit si

394

Pavlefshmëria e kontratës për mungesë të formës është pavlefshmëri absolute dhe mund të sjellë

pasojat e synuara nga palët vetëm në rastin e parashkrimit fitues, i cili në këto raste mbulon

pavlefshmërinë absolute. Valentina Kondili, “E drejta civile I”, Pjesa e Përgjithshme, GEER, 2008, fq.

244. 395


Vendimi nr. 1312, datë 24.10.2001, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. Sipas paditësit, aktit të dhurimit

i mungon forma pasi nuk është bërë me akt noterial e në kundërshtim me ligjin 7829, datë 01.06.1994

“Për noterinë” përsa i përket rregullimeve që përcaktojnë dispozitat e tyre në lidhje me formën e

përpilimit të një akti të tillë nga noteri etj. Nga paditësi gjithashtu pretendohet se dhurimi i pasqyruar në

këtë akt, nuk shpreh vullnetin e lirë të dhurueses për veprimin juridik të dhurimit. Nga ana tjetër, e

127

veprim juridik i cili nuk plotëson në formë e në përmbajtje kushtet që ligji kërkon për

vlefshmërinë e tij.

Gjykata ka konstatuar se: “Në rastin konkret veprimi juridik i pretenduar si dhurim

duhet të jetë i tillë që sipas ligjës të plotësojë disa kondita të nevojshme për qenien e

kontratës, pëlqimin e palëve që marrin pjesë në kontratë, shkakun e ligjshëm, objektin

që formon lëndën e kontratës dhe formën e kërkuar nga ligja. Në këtë lloj veprimi

juridik forma është element i përmbajtjes, pra nuk mjafton vetëm shfaqja e vullnetit

por ai duhet të vishet me një formë të caktuar në ligj, mungesa e të cilës sjell

pavlefshmërinë e tij. Mosplotësimi i konditave të sipërme të kontratës e bën atë të

pavlefshëm si veprim juridik i cili në vetvete ka si qëllim të krijojë, ndryshojë ose

shuajë marrëdhënie juridike të caktuara.”

Në rastin konkret nuk është provuar se janë krijuar të tilla dhe me të drejtë gjykata

e ka konstatuar si të pavlefshëm veprimin e kryer dhe ka vendosur kthimin e palëve në

gjendjen e mëparshme.397

Në një tjetër vendim,398

po Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, ka vendosur lënien në

fuqi të vendimit të Gjykatës së Apelit duke arritur në përfundimin se: “ Meqenëse

kontrata e dhurimit duhet të bëhej me akt noterial ndryshe ishte e pavlefshme, atëherë

në kuptim e zbatim të drejtë të ligjit, kontrata e dhurimit objekt gjykimi është

absolutisht e pavlefshme, për shkak se nuk është lidhur në formën e kërkuar nga ligji

për efekt të vlefshmërisë së veprimit juridik.”

Në të njëjtin konkluzion ka arritur edhe Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë399

në

vendimin nr. 1987. Sipas këtij Kolegji, vendimi i gjykatës për pavlefshmërinë e

kontratës së dhurimit, si veprim juridik që vjen në kundërshtim me ligjin, është i drejtë

dhe i bazuar. “Me të drejtë gjykata ka konstatuar se kontrata e dhurimit e përpiluar nga

noteria nuk është konform kërkesave të ligjit, mangësi që e bëjnë atë veprim juridik

absolutisht të pavlefshëm dhe pa pasoja juridike për palët kontraktuese.”

paditura ka pretenduar kryerjen e një veprimi juridik, dhurimi me vullnetin e lirë të palëve e në

përputhje me ligjin. 397

Të njëjtin përfundim ka nxjerrë edhe Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë, në një tjetër vendim: vendimi

nr. 93, datë 08.02.2007. Kolegji është shprehur se: “Për lidhjen e kontratës së dhurimit kur objekt është

një send i paluajtshëm, vlejnë rregullat e përgjithshme për lidhjen e kontratës për kalimin e pronësisë së

sendeve të paluajtshme. Për këtë arsye, dhurimi duhet të bëhet me anë të një akti noterial dhe të

regjistrohet pranë regjistrave të pasurive të paluajtshme. Sa më lart, është në përputhje si me

parashikimet e nenit 89/3 të Kodit Civil të vitit 1981, ashtu dhe të nenit 83 të Kodit Civil në fuqi. Për

rrjedhim dhe pretendimi se pala paditëse ia ka dhuruar pjesën takuese të truallit palës së paditur me anë

të deklaratës të thjeshtë nuk qëndron. Përveç shfaqjes së vullnetit, në këtë rast ligji kërkon të respektohet

dhe forma, akti noterial përkatës, që në këtë rast mungon.” 398

Vendimi nr. 1333, datë 22.11.2007, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. “Pala paditëse pretendon se ajo

është bashkëpronare e sendit për shkak se kontrata e dhurimit nuk është bërë me akt noterial dhe për

rrjedhojë është absolutisht e pavlefshme. Përveç kësaj, pavlefshmëria absolute pretendohet edhe për

shkak të disponimit nga paditësja me dhurim të pjesës së saj takuese pa marrë pëlqimin paraprak të

bashkëshortit.” 399

Vendimi nr. 1987, datë 25.11.2004, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. “Në kontratën e dhurimit, në

fund të saj thuhet se firma e dhurueses merret në spitalin ku ajo ishte e shtruar, por në fakt vetë

dhuruesja nuk ka nënshkruar. Në krah të emrit të dhurueses është marrë vetëm një njollë gishti dhe nuk

jepet asnjë sqarim pse dhuruesja nuk ka mundur të nënshkruajë aktin. Poshtë emrit të dhurueses ka

nënshkruar një person tjetër, i cili nuk rezulton të jetë person i autorizuar nga dhuruesja, veprime këto

që vijnë në kundërshtim me kërkesat e nenit 46 të Ligjit nr. 7829, datë 01.06.1994 "Për Noterinë", sipas

të cilit aktet nënshkruhen rregullisht nga palët duke shkruar emrin e mbiemrin e plotë dhe kur ndonjëra

nga palët nuk di të shkruajë, autorizon të shkruajë për të një person tjetër, për identitetin e të cilit noteri

sigurohet njëlloj si dhe për palët. Kontrata është përpiluar sikur do të nënshkruhej rregullisht nga

dhuruesja, pa dhënë asnjë sqarim për rrethanat e lartpërmendura dhe në vend të saj kanë nënshkruar

persona të tjerë, parregullsi që vijnë në kundërshtim me ligjin dhe venë në dyshim vullnetin e dhurueses

për veprimin juridik të kryer.”

128

Kontrata e dhurimit e cila është lidhur me marrëveshje të palëve për të mos

sjellë pasoja juridike, është kontratë absolutisht e pavlefshme si në rastin kur

kontrata është kryer sa për faqe, pa pasur si qëllim sjelljen e pasojave (dhurim

fiktiv) ashtu edhe në rastin kur është lidhur për të mbuluar një veprim tjetër të

cilin kanë dashur të kryejnë palët (dhurim i simuluar).

Ajo që është ndeshur më shpesh në praktikë ka qenë kontrata e dhurimit e

simuluar, kontratë kjo e cila është lidhur me qëllim për t‟u shpëtuar detyrimeve ligjore

në lidhje me taksat dhe tatimet që rrjedhin nga kontrata e shitjes, apo për të bërë të

mundur mosrealizimin e të drejtës së parablerjes bashkëpronarëve të tjerë.

Ndërsa, rastet në të cilat palët lidhin kontratën e dhurimit vetëm formalisht, pa

pasur si qëllim krijimin e pasojave juridike, është rasti në të cilin personi dhuron një

pjesë të pasurisë së tij për të mos ekzekutuar detyrimin e tij në lidhje me një hua.

Megjithatë, pavarësisht kryerjes së këtij veprimi juridik për dukje, Kodi Civil

nëpërmjet parashikimit të Padisë Pauliana,400

i jep mundësi personave të tjerë

(kreditorëve) për të kërkuar pavlefshmërinë e kontratës së dhurimit që synon në uljen

fiktive të pasurisë së debitorit (dhuruesit).401

Që të ngrihet kjo lloj padie kërkohet jo

vetëm qëllimi i debitorit për të pakësuar pasurinë e tij, por duhet të konkurrojë edhe

dijenia e personave të tretë me të cilët është kryer veprimi juridik.

Është e rëndësishme të theksohet se, këto kritere duhet të ekzistojnë në mënyrë

kumulative, pasi mungesa qoftë edhe e vetëm njërit prej tyre bën të pamundur

legjitimimin pasiv të personit ndaj të cilit ngrihet padia, në rastin konkret të dhuruesit.

Çështja shtrohet nëse mund të anulohet mospranimi i dhurimit, si veprim

juridik i njëanshëm?

Përgjigjja në këtë rast do të ishte negative, por jo për faktin se mospranimi i

dhurimit përbën një lloj të veçantë veprimi juridik, pasi vetë ligji, sikurse e

përmendëm më sipër, nuk bën dallim midis veprimeve juridike të kryera nga debitori,

por për arsyen se në këtë rast nuk bëhet fjalë për pakësim, por për mosshtim të

pasurisë.402

400

Kodi Civil parashikon në nenin 607, paragrafi i parë se: “Kreditori ka të drejtë të kërkojë që të

deklarohen të pavlefshme veprimet juridike të kryera nga debitori me qëllim që të pakësojë sasinë ose

vleftën e pasurisë së tij në dëm të kreditorit, me kusht që kredia të ketë lindur më parë se të jetë kryer

veprimi juridik.” 401

Vendimi nr. 163, datë 12.04.2011, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. “Në rastin konkret, pala paditëse

ka pretenduar se kryerja e veprimit juridik (kontratë dhurimi) mes palës së paditur dhe personit të tretë

është kryer për të shmangur pjesën takuese të të paditurës, në pronësinë e një sendi të paluajtshëm, nga

procedurat ekzekutuese të një vendimi gjyqësor civil të formës së prerë, që i njihnin asaj një detyrim

financiar ndaj palës paditëse.

Në Kodin Civil, Kreu IV i titullit II “Ekzekutimi dhe shuarja e detyrimeve”, ligjvënësi, në një dispozitë

të posaçme (neni 607), ka parashikuar në mënyrë të detajuar të drejtën që i njihet kreditorit për të

pretenduar pavlefshmërinë e çdo veprimi juridik të debitorit me qëllim pakësimin e sasisë ose vleftës së

pasurisë së tij në dëm të kreditorit, me kusht që kredia të ketë lindur më parë se të jetë kryer veprimi

juridik.” Duke pretenduar se veprimi juridik i mësipërm (kontrata e dhurimit) është kryer me qëllim

pakësimin e pasurisë së debitores për të arritur mospagimin e detyrimit që i është njohur me vendim

gjyqësor të formës së prerë, paditësja ka kërkuar konstatimin e pavlefshmërisë absolute të veprimit

juridik, si një veprim i kryer në mashtrim të ligjit. Megjithatë, në bazë të rrethanave të çështjes, padia e

cila duhej të ngihej në këtë rast nga e pala paditëse është pikërisht padia pauliana, si padi që mbron të

drejtat e kreditorit kundrejt veprimeve të debitorit për t‟iu shmangur shlyerjes së detyrimit. 402

Në rastin e kontratës së dhurimit, objekti i dhurimit, do të futej në pasurinë e përfituesit nga dhurimi,

vetëm me dhënien e pëlqimit nga ky i fundit. Mosdhënia e pëlqimit bën që në fakt të mos realizohet vetë

kontrata e dhurimit e, për pasojë, të mos shtohet pasuria e debitorit, por jo të pakësohej ajo. Në këtë

129

Dijenia apo padijenia e përfituesit, në rastin e dhurimit janë të parëndësishme,

duke qenë se Kodi Civil kërkon dijeninë e personit me të cilin debitori ka kryer

veprimin vetëm për veprimet të cilat janë kryer me kundërshpërblim, duke përjashtuar

në këtë mënyrë kontratën e dhurimit, për vetë mungesën e kundërshpërblimit.

Nuk mund të kërkohet pavlefshmëria e veprimeve juridike të kryera nga debitori

me qëllim dëmtimin e kreditorit apo kreditorëve, kur debitori i kryen këto dhurime në

raste solemne, kur bën dhurata shpërblyese, si dhe kur dhuron në shenjë mirënjohjeje,

si psh. në rastin kur dhuruesi dhuron një send me rastin e Vitit të Ri, për ditëlindje, për

fejesë, për shërbimet vullnetare të dikujt, etj. Këto dhurata duhet të jenë në proporcion

me mundësitë materiale të dhuruesit, pra duhet të jenë dhurata të kontrolluara dhe jo të

jashtëzakonshme dhe me vlera të larta.403

Ndërsa, dhurimi do të jetë relativisht i pavlefshëm për shkak të defekteve në

formimin e veprimit për të cilat pavlefshmëria absolute do të ishte e tepërt.404

Anulueshmëria është një figurë e krijuar nga ligji, dhe kështu edhe rastet e saj janë

vetëm taksative, të parashikuara shprehimisht.405

Ajo zbatohet, normalisht, kur

mungesa e një elementi thelbësor nuk konsiderohet e mjaftueshme për të shkaktuar

pasojat më radikale të pavlefshmërinë, pavlefshmërinë absolute. Efektet e anulimit

realizojnë kthimin e palëve në gjendjen e mëparshme, njësoj sikurse të kontrata të mos

ishte lidhur.

Pavlefshmëria relative ose anulueshmëria ndeshet në të gjitha ato raste kur

akti ekziston dhe mund të prodhojë efektet e tij, por i jepet mundësia njërit

subjekt të kërkojë pavlefshmërinë duke eliminuar me prapaveprim çdo pasojë

direkte. Pra, është një lloj situate pasigurie, pezullimi, në qoftë se veprimi nuk

anulohet ose konvalidohet derisa nuk ka skaduar afati i parashkrimit. Pas datës së

parashkrimit akti do të konsiderohet i vlefshëm.

Një ndër dallimet kryesore ndërmjet këtyre dy lloj pavlefshmërish, qëndron në

afatin e parashkrimit të ngritjes së padisë përkatëse.

Padia për pavlefshmërinë absolute të kontratës së dhurimit nuk i

nënshtrohet ndonjë afati parashkrimi, prandaj mund të ngrihet në çdo kohë. Kontrata e dhurimit, e cila është absolutisht e pavlefshme, për vetë faktin se nuk sjell

pasoja juridike për palët, nuk e ka fuqinë e një kontrate të vlefshme dhe si e tillë nuk

mund të deklarohet e pavlefshme nga gjykata. Pavlefshmëria absolute merret

parasysh nga gjykata, dhe kryesisht, pa u kërkuar nga pala e interesuar ose edhe

kundër dëshirës së saj.

kuadër del e qartë pse Padia Pauliana nuk mund të përdoret për të goditur mospranimin e dhurimit të

bërë nga ana e debitorit. Ardian Nuni, “Padia Pauliana – Kundërshtimi i veprimeve juridike të debitorit

(Neni 607 I Kodit Civil)”, Revista “Studime Juridike”, Tiranë, 2002 fq. 55-56. 403

Në këto raste do të jetë pikërisht gjykata ajo që do të vlerësojë këto dhurata me të vetmin qëllim që të

vërtetojë nëse ato kanë qenë në proporcion me mundësitë materiale të debitorit. Alajdin S, Alishani, “E

drejta e detyrimeve”, Pjesa e Përgjithshme, Prishtinë, 2002, fq. 631. 404

Ardian Nuni, “E drejta Civile”, Pjesa e Përgjithshme, Tiranë, 2011, fq. 334-335. 405

Neni 94 i Kodit Civil parashikon se cilat janë veprimet juridike të cilat shpallen të pavlefshme.

Anulueshmëria takohet në rastet e mëposhtme: 1) në lidhje me subjektet: për pazotësinë për të vepruar,

ligjërisht të vërtetuar ose të deklaruar; për pazotësi të padeklaruar që është e shoqëruar me kërkesat e

treguara nga neni 94/c të Kodit Civil; 2) lidhur me vullnetin: për veset e vullnetit ose për shfaqjen e një

vullneti që duket inekzistent ndërkohë që vullnet nuk ka, për shkak të gabimit në deklarimin e vullnetit

ose për gabim në transmetim. Ardian Nuni, “E drejta Civile”, Pjesa e Përgjithshme, Tiranë, 2009, fq.

336.

130

Vetë Gjykata e Lartë, në një vendim të saj406

ka arritur në përfundimin se: “Duhet

theksuar që në rastin e veprimeve juridike absolutisht të pavlefshme nuk bëhet fjalë

për afate të parashkrimit shues, pasi këto veprime juridike janë nul dhe nuk sjellin

asnjë pasojë juridike që nga momenti i kryerjes së tyre, prandaj pavlefshmëria e tyre

mund të kërkohet nga çdo kush dhe në çdo kohë, bile nuk është e nevojshme që të

ngrihet padi me objekt vetëm konstatimin e pavlefshmërisë absolute të veprimeve

juridike, pasi kjo pavlefshmëri mund të konstatohet edhe kryesisht në çdo lloj

gjykimi.”

Kurse padia për pavlefshmërinë relative i nënshtrohet afateve të parashkrimit të

parashikuara shprehimisht në Kod.407

Pra, afati i parashkrimit për shpalljen e

pavlefshmërisë relative, është pesëvjeçar, afat i posaçëm, në dallim nga afati i

përgjithshëm i parashkrimit të padive që është dhjetëvjeçar.

Një përfundim i tillë ka rezultuar dhe nga vendimi i Kolegjeve të Bashkuara të

Gjykatës së Lartë.408

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë kanë çmuar se:

”Gjykatat kanë zbatuar keq nenin 103 të Kodit Civil, dispozitë që rregullon afatet e

parashkrimit të padisë për shpalljen e pavlefshmërisë së veprimit juridik. Në rastin në

gjykim, kemi të bëjmë me padinë për kërkimin e konstatimit të pavlefshmërisë

absolute të veprimit juridik të dhurimit dhe njohje bashkëpronësie, të cilat nuk i

nënshtrohen afateve të parashkrimit. Kodi Civil, në nenin 113, ka parashikuar

shprehimisht, si padi që nuk parashkruhen paditë e njohjes.”

Ndonëse Kodi Civil nuk përmban asnjë dispozitë që t‟i lidhë me ndonjë afat

parashkrimi veprimet juridike absolutisht të pavlefshme, ligjvënësi ka pasur parasysh

parimin se, këto veprime, nuk mund të shkaktojnë pasojat juridike të dëshiruara dhe se

koha në vetvete, nuk mund të korrigjojë këtë lloj pavlefshmërie, duke mos e lidhur

këtë me ndonjë afat parashkrimi. Paditë për konstatimin e pavlefshmërisë absolute të

veprimeve juridike, që janë në vetvete të pavlefshme ose inekzistente, nuk i

nënshtrohen parashkrimit shues, edhe sepse ato nga natyra juridike janë padi njohje.

Anulueshmëria e kontratës së dhurimit është e kushtëzuar kurdoherë nga

paraqitja e kërkesës në gjykatë nga personi i interesuar dhe kompetente për të

vlerësuar një gjë të tillë është vetëm gjykata, gjë e cila nuk ndodh në rastin e kontratës

së dhurimit absolutisht të pavlefshme, e cila nuk shpallet e pavlefshme, por

konstatohet si e tillë.

Kontrata e dhurimit relativisht e pavlefshme, në dallim nga ajo nul, i sjell pasojat

juridike që synojnë palët dhe ka fuqinë e një veprimi juridik të vlefshëm, deri në

momentin në të cilën deklarohet si e pavlefshme me vendim të gjykatës dhe me

kërkesën e personit të interesuar.

Në lidhje me pavlefshmërinë e dhurimit, gjithashtu, njihet mundësia që nëse

shkaku i pavlefshmërisë së kontratës së dhurimit prek vetëm një pjesë të veprimit

juridik, ky mbetet i vlefshëm në pjesët e tjera të tij, përveç kur, sipas përmbajtjes së

veprimit juridik, këto pjesë paraqesin marrëdhënie të pandashme me pjesën e

406


Neni 103, 104, Kodi Civil. 408

Vendimi nr. 41, datë 13.11.2003, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë. “Ndonëse, Kodi Civil

nuk përmban asnjë dispozitë që të lidhë me ndonjë afat parashkrimi veprimet juridike absolutisht të

pavlefshme, ligjvënësi ka pasur parasysh parimin se këto veprime nuk mund të shkaktojnë pasojat

juridike të dëshiruara dhe se koha në vetvete, nuk mund të korrigjojë këtë lloj pavlefshmërie, duke mos

e lidhur këtë me ndonjë afat parashkrimi. Paditë për konstatimin e pavlefshmërisë absolute të veprimeve

juridike, që janë në vetvete të pavlefshme ose inekzistente, nuk i nënshtrohen parashkrimit shues, edhe

sepse ato nga natyra juridike janë padi njohje”.

131

pavlefshme të veprimit juridik.409

Pavlefshmëria e pjesshme e kontratës verifikohet në

të gjitha ato raste kur kontrata ka të meta jo në tërësi, por vetëm në disa pjesë

përbërëse të saj. Në këtë rast, pjesët e pavlefshme nuk e bëjnë të pavlefshme gjithë

kontratën.

Cilët janë personat të cilët kanë të drejtë të kërkojnë pavlefshmërinë e

kontratës së dhurimit?

Pavlefshmëria absolute e kontratës së dhurimit mund të kërkohet nga cilido

që ka interes, mund të pretendohet si ndaj palës tjetër, ashtu edhe çdo të treti, qoftë ky

në mirëbesim. Kjo pavlefshmëri merret parasysh nga gjykata edhe në qoftë se pala e

interesuar nuk e ka kërkuar atë ose edhe kundër dëshirës së saj.

Gjykata e Apelit, Tiranë, me vendimin e saj nr. 892, datë 26.01.2012 çmon të

theksojë se: “Pavlefshmëria absolute e një veprimi juridik përkon me një gjendje të

tillë juridike sipas së cilës, veprimi juridik quhet se nuk është kryer për shkak se bie në

kundërshtim me rendin ligjor në fuqi, çka presupozon se është në kundërshtim me

ligjin dhe për pasojë me rendin juridik. Pra, pavlefshmëria absolute përcaktohet nga

një tërësi rrethanash dhe faktesh juridike, dhe për shkak të këtyre elementëve, gjykata

edhe kryesisht e konstaton këtë gjendje juridike dhe zgjidh me vendim pasojat e

shkaktuara prej tij, duke rivendosur të drejtat e cenuara.”

Në lidhje me këtë trajtim, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë410

kanë

mbajtur këtë qëndrim: “Në mbështetje të argumenteve që u dhanë më lart, Kolegjet e

Bashkuara të Gjykatës së Lartë arritën në përfundimin se për të konsideruar një veprim

juridik absolutisht të pavlefshëm nuk është e nevojshme paraqitja e një kërkese të

posaçme, qoftë kjo padi apo kundërpadi, pasi kjo lloj pavlefshmërie konstatohet

pavarësisht nga paraqitja në gjykatë e kërkesës”.

Në ndryshim nga pavlefshmëria absolute, pavlefshmëria relative mund të

deklarohet vetëm mbi kërkesën e personit të interesuar, pra, personat të cilët kanë

të drejtë të kërkojnë pavlefshmërinë; trashëgimtarët e tyre dhe përfaqësuesit e tyre

ligjorë. Personat e tretë nuk mund të kërkojnë nga gjykata një gjë të tillë dhe as gjykata

nuk mundet të deklarojë kontratën e pavlefshme pa kërkesën e palëve të interesuara.411

Në mënyrë të veçantë do të jenë të pavlefshme :

Dhurimi i bërë nga një person i paaftë për të kuptuar dhe vlerësuar

rëndësinë e veprimit që po kryen është e pavlefshme. Në lidhje me

kontratën e dhurimit, nuk ka një nen që ta parashikojë këtë shprehimisht.

Meqenëse, dhurimi ngjan shumë me trashëgiminë testamentare, në lidhje me

zotësinë për të bërë dhurim do të bazohemi tek dispozitat që flasin për zotësinë

për të bërë testament.

Kodi Civil parashikon412

se nuk ka zotësi për të bërë testament personi i cili në

kohën e bërjes së testamentit nuk është në gjendje për të kuptuar rëndësinë e veprimit

të tij. Gjithashtu, Kodi Civil parashikon edhe rastin kur shpallen të pavlefshme

veprimet juridike të cilat janë kryer nga një person i cili në kohën e kryerjes së

409


Vendimi nr. 13, datë 09.03.2006, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë. 411

Ardian Nuni, E drejta Civile”, Pjesa e Përgjithshme, Tiranë, 2009, fq. 338. 412

Neni 373 paragrafi i tretë, Kodit Civil.

132

veprimit juridik nuk ishte i ndërgjegjshëm për të vlerësuar rëndësinë e veprimit,413

megjithëse në atë moment nuk i ishte hequr zotësia për të vepruar.414

Për të vërtetuar këtë pavlefshmëri, mjafton të provohet pazotësia e dhuruesit pa

pasur rëndësi mirëbesimi apo keqbesimi i përfituesit apo ardhja e ndonjë dëmi.

Përcaktimi i gjendjes së mësipërme bëhet kurdoherë nga një komision ekspertësh pas

një ekspertize të kujdesshme dhe gjatë gjykimit për pavlefshmërinë e dhurimit ku

paditësi thjesht duhet të paraqesë prova për të vërtetuar pazotësinë e dhuruesit.

Një dhurim i pavlefshëm mund të anulohet nga gjykata me kërkesë të dhuruesit

ose të trashëgimtarëve të tij.

Gjykata e Rrethit Gjyqësor, Tiranë,415

ka arritur në një përfundim i tillë në

vendimin me objekt “Shpalljen e pavlefshme të kontratës së dhurimit, ku në bazë të

rrethanave të çështjes ka rezultuar se: “…paditësi ka pretenduar se kontratën e

dhurimit e ka nënshkruar i detyruar nga e paditura në kushtet e një gjendje

shëndetësore të përkeqësuar, e cila ka ndikuar në aftësinë e sferës intelektuale, duke

humbur kujtesën dhe orientimin në kohë e hapësirë. Këto pretendime të paditësit u

vërtetuan nga shpjegimet e mjekut në seancë gjyqësore sipas të cilit paditësi ka pasur

turbullime intelektuale sa që nuk ka qenë në gjendje të kuptonte e të kryente veprime

juridike dhe për gjithë periudhën ka qenë nën efektin e mjekimeve.

Sipas shpjegimeve të ekspertit, paditësi vuan nga demenca alzhejmer, nuk

orientohet në kohë e hapësirë për shkak të çrregullimeve të theksuara të kujtesës, nuk

është në gjendje të kuptojë që është i sëmurë dhe humori i tij pasqyron njëfarë euforie.

Shkalla e rëndë e paaftësisë mendore aktuale të pacientit e bën të papërgjegjshëm për

veprimet e tij. Në kohën e kryerjes së veprimit juridik, paditësi nuk ka qenë i

ndërgjegjshëm për rëndësinë e veprimeve të tij prandaj në këto kushte, Gjykata

vendosi shpalljen e pavlefshme të kontratës së dhurimit në mbështetje të nenit 94/c të

Kodit Civil...”.

Rast tjetër pavlefshmërie i kontratës së dhurimit, i njohur nga jurisprudenca e

huaj, është edhe rasti kur dhuruesit në kohën e kryerjes së veprimit nuk

ishte i ndërgjegjshëm për rëndësinë e veprimit, si pasojë e një sëmundjeje

psikike ose si pasojë e zhvillimit të metë mendor, pavarësisht se me vendim

gjykate këtij personi nuk i është hequr ende kjo zotësi.416

Për jurisprudencën italiane, pasojat e pavlefshmërisë për dhuruesin në këtë rast do

shtrihen dhe mbi veprimet e kryera deri gjashtë muaj para shpalljes së pazotësisë.417

Dhuruesi, duke qenë se nuk ka zotësinë për të vepruar konsiderohet se për shkak të

kësaj mungese do të keqpërdorë ose shpërdorojë pasurinë. Në këtë rast, ndryshe nga

413

Me pazotësi për të kuptuar rëndësinë e veprimit që kryen, kuptohet jo thjesht një turbullim i

momentit, por duhet që dhuruesi të vuajë nga një sëmundje psikike, qoftë kjo e përhershme ose e

përkohshme, e cila e bën atë të paaftë për të kuptuar dhe shprehur lirisht vullnetin e tij. Nuk është e

thënë që kjo sëmundje të ketë shkatërruar plotësisht ndërgjegjen e dhuruesit, pasi mjafton fakti që ai nuk

është në gjendje të vlerësojë nga pikëpamja ekonomike dhe juridike veprimin që po kryen. 414

Neni 94, germa c), Kodi Civil. 415

Vendimin nr. 4288, datë 31.10.2002, Gjykata e Rrethit Gjyqësor, Tiranë, 416

Personat të cilët nuk kanë qenë të ndërgjegjshëm për rëndësinë e veprimeve të kryera, nuk kërkohet

nga ligji që të jenë patjetër të sëmurë psikikë. Këta, zakonisht, janë persona të cilët nën influencën e

ndonjë sëmundjeje psikike të pashërueshme ose nga ngjarje që i shkaktojnë hutim ose përçartje, mund të

kryejnë veprime juridike të pakontrolluara të cilat dëmtojnë interesat e tyre pasurore ose edhe të

personave të tjerë. Juliana Latifi, “E drejta Civile”, Pjesa e Përgjithshme, Grafon,Tiranë, 2005, fq. 233. 417

Carlo Giannattasio, “Delle successioni, divisione-donazione”, Unione Tipografico- Editrice Torinese,

1980, fq. 236

133

rastet e tjera ku pavlefshmëria e një veprimi juridik të kryer nga një person i pazotë

mund të kërkohet nga vetë personi i pazotë ose nga trashëgimtarët e tij, në rastin e

dhurimit të bërë nga një person i pazotë, duke e shpërdoruar atë, mund të anulohet

vetëm me kërkesën e kujdestarit të këtij personi të pazotë.

E drejta e kujdestarit për të kërkuar anulimin e një veprimi të tillë, rrjedh nga fakti

se ky person keqpërdor dhe shpërdoron pasurinë e tij dhe e vetmja mundësi për të

riparuar dëmin e shkaktuar prej tij është pikërisht anulimi i kontratës së dhurimit.

Kushti që duhet plotësuar për të kërkuar anulimin e dhurimit qëndron në faktin që

dhurimi, si veprim juridik, duhet të jetë kryer gjashtë muaj para gjykimit për pazotësi,

gjykim i cili më pas e deklaron personin të pazotë për të vepruar.

Një rast tjetër i cili njihet po nga kjo jurisprudencë418

është edhe

pavlefshmëria e dhurimit të bërë nga përfaqësuesi ligjor i një personi të

pazotë për të vepruar. As prindi, as kujdestari i një personi të pazotë për të

vepruar, nuk kanë të drejtë të bëjnë një dhurim në emër dhe për llogari të

personit të pazotë, pasi kjo mund të çonte në përkeqësimin e situatës

ekonomike të këtij personi.

Nga ana tjetër, dhurimi duke qenë një veprim ngushtësisht personal, mund të bëhet

vetëm nga dhuruesi, duke qenë se ai është i vetmi person i cili ka të drejtë, në bazë të

mirësisë dhe bujarisë së tij, të përcaktojë nëse do të bëjë një dhurim apo jo, cili do të

jetë përfituesi dhe cilat do të jenë të mirat që do të përbëjnë objektin e dhurimit.

Megjithatë, ekziston një rast përjashtimor përsa i përket rastit të përfaqësuesit të

personit të pazotë për të vepruar, i cili ka të drejtë të bëjë një dhurim në emër dhe për

llogari të këtij të fundit, vetëm në rastin e një martese të ardhshme dhe me kusht që ky

dhurim të kryhet në favor të pasardhësit të personit të pazotë. Në këtë rast bëhet fjalë

për një veprim i cili buron nga detyrimi moral që personi i pazotë ka ndaj personave që

po martohen.

Përjashtohen nga ky rast të miturit nën katërmbëdhjetë vjeç duke pasur parasysh

moshën e vogël që ka i mituri dhe për më tepër fakti që në këtë moshë nuk mund të

ketë një pasardhës që po martohet. Megjithatë, Kodi ynë Civil nuk ka parashikuar

shprehimisht një ndalesë të tillë .

Momenti në të cilin duhet të kryhet ky veprim juridik nuk përcaktohet saktësisht

pasi format e dhurimit mund të jenë të ndryshme. Dhurata mund të jepet para, gjatë

ose pas martesës, por pa pasur një shkëputje të madhe kohore ndërmjet kohës kur

kryhet dhurimi dhe ditës së dasmës. Në këto raste do jetë pikërisht gjykata ajo që do

të vlerësojë rast pas rasti nëse kjo shkëputje kohore është e tillë që mund të çojë në

pavlefshmërinë e dhurimit të bërë, duke marrë në konsideratë edhe rrethanat e tjera që

mund çojnë në këtë pavlefshmëri.

Është i pavlefshëm mandati ose prokura me anë të së cilës dhuruesi ka

ngarkuar një person të tretë që ta bëjë ai dhurimin në vend të tij.419

Personi i tretë përcakton se kush do të jetë përfituesi dhe cilat do jenë të mirat

që do të dhurohen. Një pavlefshmëri e tillë është e kuptueshme duke pasur

parasysh faktin se dhurimi është një e drejtë personale dhe vetëm dhuruesi ka

të drejtë të disponojë në lidhje me të. Në këtë rast prokura për të dhuruar është

e pavlefshme duke qenë se sjell një kufizim të vullnetit të dhuruesit.

418

Carlo Giannattasio, vep. e cit., fq. 237. 419

Pietro Rescigno, “Codice civile - Le fonti del diritto italiano”, Giuffre Editore, Milano,1994, fq. 852.

134

Kodi ynë Civil nuk ka parashikuar shprehimisht një pengesë të tillë përfaqësimi,

por karakteri ngushtësisht personal i dhurimit është tipar karakteristik që sanksionon

pavlefshmërinë e porosisë, me anë të së cilës i jepet një personi tjetër zotësia për të

përcaktuar personin përfitues apo objektin e dhurimit, duke përcaktuar, vetë dhuruesi

objektin ose masën me të cilën dëshiron të pasurojë përfituesin.

Megjithatë duhet thënë që legjislatori italian njeh dy raste përjashtimore420

në të

cilat kontrata e dhurimit është e vlefshme:

Rasti i parë: kur personi i tretë duhet të zgjedhë përfituesin nga një grup

personash fizikë ose juridikë, që i ka paracaktuar vetë dhuruesi. Në këtë

rast, thuhet që personi i tretë thjesht ekzekuton një detyrë të ngarkuar nga

dhuruesi në rolin e një përfaqësuesi të thjeshtë, pasi animus donandi, dëshira

dhe vullneti për të dhuruar, në fund të fundit i përkasin dhuruesit. Kjo

zgjedhje është e ligjshme dhe justifikimin e gjen në aktin se të gjithë personat

e përcaktuar nga dhuruesi janë përfitues të mundshëm të dhurimit dhe shpirti

i bujarisë dhe liberaliteti është drejtuar ndaj secilit prej tyre.421

Rasti i dytë përjashtimor ka të bëjë me të drejtën e personit të tretë që të

zgjedhë, nga tërësia e të mirave të paracaktuara nga vetë dhuruesi, ose

brenda limiteve të paracaktuara prej tij se cilat do të jenë të mirat që do të

përbëjnë objektin e dhurimit. Edhe në këtë rast, personi i tretë është thjesht

një përfaqësues.

Që një prokurë e tillë të jetë e vlefshme, duhet të jetë përcaktuar shprehimisht në të

e drejta e personit të tretë për kryerjen e një veprimi të tillë.

Ndërsa, përsa i përket formës që duhet të ketë prokura, duke u bazuar tek fakti se

me anë të saj i jepet e drejta një personi të tretë të bëjë një dhurim, në emër dhe për

llogari të dhuruesit, mund të themi se edhe në rastet e sipërpërmendura, prokura me të

cilën ngarkohet lidhja e kontratës duhet të bëhet në formën e një akti noterial.

Në rastin në të cilin përfaqësuesi nuk e përmbush detyrën e ngarkuar, ose edhe

para përmbushjes së kësaj detyre, do të jetë pikërisht dhuruesi i cili mund të emërojë

një të përfaqësuar të ri, ose ta kryejë vetë ai zgjedhjen duke revokuar prokurën e

mëparshme.422

Në të kundërt, në qoftë se përfaqësuesi e kryen detyrën për të cilën është ngarkuar,

por dhurimi kryhet tej limiteve të lejuara, veprimi do të konsiderohet nul, i

pavlefshëm.

Kontrata e dhurimit do të jetë e pavlefshme në rastin kur është disponuar

në favor të kujdestarit të personit të pazotë, para miratimit të llogarisë,

rast ky i ngjashëm me parashikimin e nenit 375 të Kodit Civil në lidhje me

trashëgiminë testamentare.423

420

Neni 778, Kodi Civil Italian. 421

Pietro Rescigno, “Trattato di diritto privato, Succesioni”, Utet Giuridica, 2006, fq. 518. 422

Kjo nuk e përjashton mundësinë e dhuruesit për të kërkuar shpërblimin e dëmit që mund t‟i ketë

shkaktuar personi i tretë si rezultat i mospërmbushjes ose moskryerjes së detyrës së tij. 423

Në rast se shkelet ky ndalim, pasoja do të jetë nuliteti i kontratës. Antonino Cataudella, “Sucessioni e

Donazioni. La donazione”, Giappichelli Editore, Torino, 2005, fq. 76.

135

Midis kujdestarit dhe të miturit që ka mbushur moshën madhore nuk mund të bëhet

asnjë marrëveshje përpara miratimit të llogarisë së paraqitur nga kujdestari. I mituri që

ka arritur moshën madhore, trashëgimtarët e tij ose ata që kanë një interes të ligjshëm,

mund t`i drejtohen gjykatës për të kërkuar pavlefshmërinë e marrëveshjes së bërë.424

7.2. Pavlefshmëria e dhurimit për arsye të lajthimit të “shkakut” (motivit) të

bërjes së këtij dhurimi.

Një nga rastet e pavlefshmërisë së dhurimit, për të cilat Kodi shprehet në mënyrë të

veçantë në nenin 765, është kundërshtimi i dhurimit për lajthitje të shkakut.

Lajthimi425

është përfytyrimi i gabuar (i shtrembër, jo i saktë) i momenteve që kanë

rëndësi për kryerjen e veprimit juridik dhe pavlefshmërinë nuk mund ta shkaktojë çdo

lajthim, por ai që është thelbësor. Përcaktimi i lajthimit si thelbësor është çështje që

varet nga rrethanat konkrete të kryerjes së veprimit juridik. Lajthimi duhet të jetë

thelbësor dhe nuk duhet të paraqitemi si viktimë e një lajthimi të pakontrollueshëm.426

Rastet se kur ndodhemi para një veprimi juridik të kryer nën kushtet e lajthimit, na

jepen nga neni 97 i Kodit Civil, sipas të cilit veprimi juridik është kryer nën kushtet e

lajthimit kur: ky lajthim lidhet me cilësinë e sendit, me identitetin ose cilësitë e

personit tjetër, ose me rrethana aq thelbësore pa të cilat pala nuk do të kishte kryer

veprimin juridik.

Po çfarë është shkaku në një kontratë?

Neni 663 i Kodit Civil përcakton si kushte të nevojshme për vlefshmërinë e

kontratës duke renditur edhe shkakun e ligjshëm si një nga katër konditat e nevojshme

për qenien e kontratës. Ai paraqitet si funksioni ekonomiko-social i shfaqjes së

vullnetit të palëve për lindjen, ndryshimin apo shuarjen e marrëdhënies juridike

civile427

.

Pra, shkaku është justifikimi i saj objektiv dhe është i njëjtë për çdo lloj kontrate të

veçantë; ka të bëjë me atë që synohet të arrihet nëpërmjet kryerjes së një veprimi

juridik. Jo vetëm kaq, por ai duhet të jetë i ligjshëm, pasi në të kundërt sanksioni do të

ishte pavlefshmëria e kontratës së dhurimit. Shkaku duhet dalluar nga motivet, pasi

këto të fundit janë arsye subjektive dhe kanë efekte mbi kontratën vetëm në kushtet e

përcaktuara nga ligji.

Në rastin e nenit 765, edhe pse në gjuhën e tekstit përdoret fjala shkak, duhet

kuptuar se i referohet motivit që shtyn dhuruesin të bëjë dhurimin në favor të

përfituesit. Nëse e shohim në një vështrim krahasues, paralel me Kodin Civil italian, i

cili për të njëjtën situatë shprehet në termat e lajthitjes apo gabimit mbi motivin e

dhurimit428

.

Sipas nenit 765: “Dhurimi mund të kundërshtohet për lajthitje të shkakut, kur ky

lidhet me faktin ose me të drejtën, po qe se shkaku rrjedh nga akti dhe ka shtyrë

424

Neni 304 i Kodit të Familjes. 425

Në Kodin Civil nuk jepet përkufizimi i kuptimit të lajthitjes. Një gjë të tillë nuk e sqaronte edhe

“Ligji për Veprimet Juridike dhe Detyrimet”, ndërsa Kodi Civil i 1982, në nenin 22 jepte definicionin e

tij, duke përmendur se: “Lajthitja është përfytyrim i gabuar për veprimin juridik”. Juliana Latifi, vep. e

cit., fq. 238. 426

Aleks Luarasi, “Obligimet dhe kontratat në përgjithësi”, Komentar, Luarasi, Tiranë, 1998, fq. 119. 427

Ardian Nuni, Ilir Mustafaj, Asim Vokshi, “E drejta e detyrimeve I”, Tiranë, 2008, fq. 52. 428

Neni 787, Kodi Civil Italian.

136

dhuruesin të bëjë dhurimin”. Nga ky nen, rezulton që dhuruesi ka të drejtë të kërkojë

pavlefshmërinë e dhurimit, në qoftë se ai pretendon se:

ka vepruar nën kushtet e lajthimit në lidhje me shkakun e bërjes së këtij

dhurimi, lajthim i cili ka të bëjë me faktin ose me të drejtën;

ky shkak rrjedh nga vetë akti i dhurimit;

ky shkak ka qenë përcaktues dhe e ka shtyrë atë të bëjë këtë dhurim.

Lajthitja nuk merret parasysh për motivet që kanë shkaktuar lidhjen e kontratës.

Lajthimi në motive, lajthimi për shkaqe psikologjike që mund të shtyjnë personin në

kryerjen e veprimit juridik, nuk mund të konsiderohet si thelbësor. Kështu, kontrata

nuk mund të kundërshtohet për shkak se rrethanat (motivet) nga të cilat është nisur

personi që e ka kryer atë, më vonë nuk janë vërtetuar.

Motivet mund të konsiderohen si shkak thelbësor vetëm në rast se ato mund të

formojnë një kusht të kontratës. Në këtë rast do të zbatohen rregullat që kanë të bëjnë

me kryerjen e një veprimi juridik me kusht. Pra, kur lajthitja ka lidhje me motivet që e

kanë shtyrë njërën palë të dhurojë sendin, kontrata mund të kundërshtohet për këtë

shkak.

Shkaku i bërjes së dhurimit duhet të rezultojë nga vetë akti, por nuk kërkohet

domosdoshmërish që ai të shprehet në mënyrë solemne; mjafton që ky shkak të dalë në

pah gjatë interpretimit që i bëhet kontratës së dhurimit.

Gjithashtu, duhet që ky shkak të ketë qenë vendimtar në bërjen e dhurimit, të ketë

qenë pikërisht ky shkak që e ka shtyrë personin të bëjë këtë dhurim, p.sh. se ai dinte

sikur përfituesi kishte shpikur një vaksinë të rëndësishme dhe për këtë shkak në shenjë

konsiderate dhe vlerësimi për këtë të mirë që përfituesi po i bënte shoqërisë, ai bëri

këtë dhurim në favor të tij. Nëse do të mungonte ky shkak, dhuruesi nuk do ta bënte

dhurimin.

Nëse kemi disa shkaqe njësoj të rëndësishme, të cilat e kanë shtyrë personin të

bëjë dhurimin, duhet që lajthitja të ekzistojë për të gjitha shkaqet, pasi lajthitja vetëm

për njërin prej tyre nuk do e rrëzonte dhurimin.

Nëse i referohemi një rasti nga praktika gjyqësore, dhe më saktësisht vendimit të

Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë,429

rezulton se paditësja, e cila është në

marrëdhënie të posaçme me të paditurin pasi janë gjyshe-nip, në vitin 1994 i ka

dhuruar të paditurit një shtëpi banimi. Sipas paditëses ky dhurim është bërë me

detyrimin që i padituri ta pleqëronte dhe të kujdesej vazhdimisht për të, por sipas saj i

padituri menjëherë pas lidhjes së kontratës i ka kërkuar të lirojë banesën. Nisur nga sa

me sipër, paditësja ka kërkuar që kjo kontratë të deklarohet e pavlefshme për lajthitje

të shkakut.430

Arsyetimi i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë është i tillë që

në përmbajtjen e kontratës së dhurimit nuk rezulton të jetë vendosur kushti i

429

Vendimi nr. 67, datë 08.10.2002, të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë. Sipas gjykatës “Nga

administrimi i kontratës që ndodhej në dosje, nuk rezulton të jetë vendosur detyrimi i mësipërm i

pretenduar nga pala paditëse. Përkundrazi në të thuhet shkaku i dhurimit është se i padituri është

kujdesur vazhdimisht për paditësen dhe bashkëshortin e tij, të cilët e kanë dashur si fëmijën e tyre. Këtë

vullnet ajo e ka shprehur vetë, pasi asnjëherë nuk ka pretenduar se nënshkrimi në kontratë nuk është i

saj (në pretendimet e paditëses ajo ngatërron shkakun e bërjes së dhurimit me barrën me të cilën mund

të ngarkohet një dhurim. Që përfituesi të ngarkohet me përmbushjen e kësaj barre duhet që kjo barrë të

rezultojë shprehimisht nga kontrata e dhurimit. Nga kontrata objekt gjykimi nuk rezulton një barrë e

tillë në ngarkim të përfituesit, por thjesht shkaku që e ka shtyrë dhuruesen të bëjë këtë dhurim). Në këtë

rast, dhuruesja pretendon se ka mospërputhje midis vullnetit te saj të brendshëm dhe atij të jashtëm në

lidhjen e kësaj kontrate.” 430


137

pretenduar nga paditësja dhe mungesa e një kushti të tillë nuk mund të sjellë

pavlefshmërinë relative të kontratës së dhurimit.”

Në qoftë se kërkohet pavlefshmëria e dhurimit për arsye se shkaku për të cilin

dhuruesi bëri dhurimin ka qenë jo i vërtetë, pra ai ka lajthitur në këtë aspekt, duke

arritur një perceptim ndryshe nga realiteti, duhet të vërtetohen të tre kushtet që thamë

më sipër. Në këtë rast kemi të bëjmë me një pavlefshmëri relative të këtij veprimi

juridik dhe padia për të kërkuar pavlefshmërinë e dhurimit duhet të ngrihet brenda

pesë viteve, duke filluar llogaritja e këtij afati nga dita që lajthimi është zbuluar.

Ndërsa, përsa ju përket pasojave që pavlefshmëria e dhurimit mund të sjellë për

palët, sipas nenit 110 të Kodit Civil, kur veprimi është shpallur i pavlefshëm sepse

njëra nga palët ka qenë në lajthim, secila nga palët detyrohet ti kthejë palës tjetër çdo

gjë që ka marrë prej saj dhe kur nuk është e mundur ti kthejë të njëjtin send, detyrohet

t‟i paguajë vleftën e sendit në të holla.

Pra, në këtë rast, përfituesi duhet t‟i kthejë dhuruesit sendin e dhuruar dhe nëse

gjatë kohës që dhuruesi ka ardhur në dijeni të lajthimit dhe ka kërkuar shpalljen e

pavlefshëm të dhurimit sendi ka humbur apo nuk është më në pronësi të përfituesit, ky

duhet t‟i paguajë vlerën e tij.

7.3. Pavlefshmëria e dhurimit kur shkaku është jo legjitim.

Më sipër thamë se shkaku i kontratës sipas nenit 663 të Kodit Civil duhet të jetë i

ligjshëm.

Shkaku që e ka shtyrë dhuruesin të bëjë një dhurim të caktuar mund të jetë

jolegjitim në rastet kur me anë të këtij dhurimi synohet të arrihet diçka që

kundërshtohet nga ligji ose morali.

Sipas nenit 677 të Kodit Civil thuhet: “Në një kontratë, shkaku ligjor është i

paligjshëm kur vjen në kundërshtim me ligjin, rendin publik, ose kur kontrata bëhet

mjet për të shmangur zbatimin e një norme”. Kusht për të kërkuar pavlefshmërinë e

këtij dhurimi nisur nga një shkak i tillë, është që ky shkak të ketë qenë i rëndësishëm

në nxitjen e kryerjes së një dhurimi të tillë.

Shkaku i paligjshëm zë një vend të rëndësishëm në kontratën e dhurimit për vetë

rolin që ai luan në formimin e shpirtit të bujarisë dhe të vetë aktit të liberalitetit.

Kontrata e dhurimit e cila kryhet për të mashtruar ligjin dallohet nga kontrata e

dhurimit në kundërshtim me ligjin, pasi formalisht, ato paraqiten si veprime juridike të

ligjshme, por në të vërtetë fshehin përmbajtje të kundërligjshme.

Për të ilustruar më së miri rastin e pavlefshmërisë së kontratës së dhurimit kur

shkaku është i paligjshëm do i referohemi vendimit të Kolegjit Civil të Gjykatës së

Lartë,431

ku pala paditëse ka kërkuar konstatimin e pavlefshmërisë absolute të

kontratave të dhurimit pasi atyre ju mungon shkaku ligjor i kërkuar nga neni 663 i

Kodit Civil; nëse ekzistenca e zemërgjerësisë, dashurisë apo bujarisë janë motive

dhurimi apo jo.

431

Vendimi nr. 221, datë 21.02.2002, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. Në bazë të rrethanave të çështjes

rezulton se: “Paditësi me kontratat e dhurimit objekt gjykimi i ka kaluar të paditurit të drejtën e

pronësisë mbi 5 apartamente banimi dhe 3 lokale së bashku me sipërfaqet e truallit përkatës. Këto

dhurime janë bërë në vitet 1997 dhe 1999. Gjatë gjykimit paditësi ka pretenduar se kontratat janë të

simuluara me qëllim, shmangien nga tatimi. I padituri “de facto” ka qenë ortaku i shoqërisë dhe

marrëdhëniet kanë qenë thjesht financiare dhe aspak të karakterit të bujarisë.”

138

Të njëjtin mendim ka ndarë edhe Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë,432

i cili ka

konstatuar pavlefshmërinë e kontratës së dhurimit, për shkak se kontrata është bërë në

mashtrim të ligjit. “Në vetvete kontrata është një veprim juridik që kërkon të shmangë

një detyrim ligjor, i cili buron nga ligja dhe nga një vendim gjyqësor i formës së prerë.

Në vështrim të kërkesave të nenit 341 të Kodit Civil, trashëgimtarët, në rastin konkret

e paditura përgjigjet për detyrimet që rëndojnë mbi pasurinë trashëgimore deri në

vleftën e pasurisë trashëgimore. Kështu që, para se të bënte tjetërsimin e pasurisë

(kuotave) që i rridhte nga trashëgimi, e paditura duhet të përgjigjej për detyrimin që

kishte trashëgimlënësi i saj ndaj paditësit, për më tepër kur ai e kishte kërkuar atë edhe

në rrugë gjyqësore.

Gjithashtu, theksuam se kontrata është e pavlefshme edhe kur vjen në

kundërshtim drejtpërdrejt ose në mënyrë të tërthortë me ligjin.433

Kolegji Civil i

Gjykatës së Lartë në vendimin e saj434

ka arritur në përfundimin se: “Fakti që

bashkëshorti ka dhuruar pjesën e tij ideale të sendit të përbashkët (bashkëpronësi në

pjesë) nuk e detyron dhuruesin të marrë pëlqimin e bashkëshortit tjetër. Nëse dhuruesi

do të dhuronte gjithë banesën (pasurinë e përbashkët) duhej të merrej pëlqimi edhe i

bashkëshortit tjetër për të qenë veprimi juridik i vlefshëm. Në këtë rast nuk kemi të

bëjmë me një veprim në kundërshtim me ligjin. Pra, edhe në këtë pikë pretendimi i

paraqitur në rekurs është i drejtë dhe duhet të pranohet.”

Gjykatat në këto raste, në interpretimin e tyre duhet të përcaktojnë motivet dhe

shkaqet që kanë çuar palët në lidhjen e këtyre kontratave, kushte këto të domosdoshme

për ekzistencën e një marrëdhënieje kontraktuale. Mungesa e shkakut ose e motivit të

ligjshëm do të sjellë si pasojë pavlefshmërinë e vetë kontratës së dhurimit.

Kemi të bëjmë me një dhurim të nxitur nga një shkak jolegjitim, p.sh. në rastin kur

dhurimi bëhet për ta shtyrë përfituesin që ti futet rrugës së prostitucionit, ose për t‟i

shpëtuar një dënimi penal, ose për ta detyruar përfituesin që të martohet kundër

vullnetit të tij, etj.

432

Vendimi nr. 943, datë 27.05.2003, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. “Është vërtetuar se me vendimin

nr. 338, datë 14.2.2000 të Gjykatës së shkallës së parë Tiranë, është vendosur që e paditura, si dhe

fëmijët e saj, detyrohen të kthejnë në favor të paditësit në këtë proces, një shumë prej 1.300.000 lekë,

shumë kjo e marrë hua nga bashkëshorti i të paditurës, i cili më pas ka vdekur. Për rrjedhojë detyrimi i

mësipërm, mbetet tek trashëgimtarët e tij.

Rezulton se me kontratën e dhurimit, e paditura, i ka dhuruar kuotat e saj në masën 35% në Shoqërinë

AGITB sh.p.k., ortakut tjetër, të paditurit, i cili zotëronte 65 % të kuotave. Me këtë dhurim, ky i fundit

mbetej ortak i vetëm i shoqërisë në fjalë. Pikërisht për këtë kontratë dhurimi kërkon pavlefshmërinë

absolute, paditësi, duke pretenduar se ajo është bërë në mashtrim të ligjit, mbasi e paditura, kërkon të

shmangë detyrimin që kishte ndaj tij. Sipas tij, ajo së bashku me të paditurin tjetër me të marrë dijeni

për ngritjen e padisë për zgjidhjen e kontratës së huasë dhe detyrimin për kthimin e huasë, ka realizuar

këtë kontratë dhurimi.” 433

Në këtë rast me ligj nuk duhet të kuptojmë vetëm ligjim si akt normativ, por edhe çdo normë tjetër

juridike. Valentina Kondili, “E drejta civile I”, Pjesa e Përgjithshme, GEER, 2008, fq. 245. 434

Vendimi nr. 230, datë 23.01.2003, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. “Nga materialet e dosjes

gjyqësore del se paditësja dhe dhuruesi kanë qenë bashkëshortë dhe siç provohet nga vërtetimet e

pronësisë kanë qenë bashkëpronarë edhe mbi dy banesa të ndodhura në Tiranë. I ndjeri nëpërmjet

kontratave të dhurimit, objekt i këtij gjykimi, ka disponuar mbi pjesën e tij ideale duke ja dhuruar atë

motrës së tij. Për të përcaktuar natyrën juridike të marrëdhënies së pronësisë dhe të vetë sendit, duhet të

nisemi nga veprimi juridik i kryer.”

139

7.4. Ndalimi i dhurimit të sendeve të ardhshme.

Edhe pse legjislatori nuk ka vendosur kufizime për sa i përket llojit dhe natyrës së

sendeve, objekt i kontratës së dhurimit, nëse lexojmë me kujdes nenet që i referohen

kësaj kontrate shfaqet qartë një kufizim i cili përjashton në mënyrë taksative dhurimin

që ka për objekt një send të ardhshëm duke parashikuar shprehimisht që “dhurimi

nuk mund të përmbajë veç pasurinë e tashme të dhuruesit”,435

gjë e cila sjell si

pasojë pavlefshmërinë absolute të dhurimit për pjesën që ajo përmban pasuri të

ardhshme.

Pavlefshmëria e kontratës së dhurimit që përmban sende të ardhshme rrjedh nga

fakti që me anë të dhurimit synohet të kalohet pronësia nga dhuruesi tek përfituesi, pra

dhuruesi zhvishet në mënyrë përfundimtare nga pronësia e tij. Nëse dhurimi do të ketë

për objekt si pasuri të tashme ashtu dhe të ardhshme të dhuruesit, kjo kontratë do të

jetë pjesërisht e pavlefshme, vetëm për pjesën ku flitet për pasurinë e ardhshme, duke

vazhduar të sjelle efekte juridike për pjesën ku flitet për pasurinë e tashme. Në qoftë se

objekt i dhurimit do të jetë vetëm një pasuri e ardhshme e dhuruesit, atëherë kjo

kontratë do të jetë tërësisht e pavlefshme.436

Ky ndalim tenton të mbrojë interesat e dhuruesit dhe mund të justifikohet nga fakti

që me anë të dhurimit synohet të kalohet pronësia nga dhuruesi tek përfituesi, pra

dhuruesi “të zhvishet” nga pronësia e tij. Duke qenë se në momentin e kryerjes së

dhurimit, ai nuk rezulton ende pronar i kësaj pasurie, ai nuk mund “të zhvishet” nga

një titull që nuk e ka as vetë.

Legjislatori vendos në mënyrë të shprehur ndalimin e dhurimit të sendeve apo të

drejtave të cilat nuk përfshihen në pasurinë e tashme të dhuruesit, pasi në çdo rast

objekti i dhurimit duhet të jetë në pronësi të dhuruesit, duke qenë se askush nuk mund

të dhurojë, pra të kalojë tek një i tretë një send apo një të drejtë të cilën nuk e ka ai vetë

në pronësi.437

Askush nuk mund të kalojë më shumë të drejta se sa ka ai vetë. Nëse i referohemi një rasti nga praktika e Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë,

438

me anë të një padie paditësit pretendojnë se kontrata e dhurimit është e pavlefshme,

pasi i padituri ka disponuar një pasuri që nuk është e tij, duke qenë se prona në

momentin e dhurimit ishte në pronësi të trashëgimlënësit të tyre.

435


Një përjashtim nga ndalimi i dhurimit të sendeve të ardhshme, parashikohet në lidhje me frutat ende

të pandara duke qenë se frutat e prodhuara, por ende të pandara nuk mund të konsiderohen send i

ardhshëm dhe kontrata e dhurimit do të jetë e vlefshme. Pietro Perlingieri, “Codice Civile annotato con

la dottrina e la giurisprudenza”, Zanichelli Editore, 1991, fq. 662. 437

Për një periudhë të gjatë kohore jurisprudenca ka qenë dakord me faktin se ndalimi i dhurimit të

sendeve të ardhshme duhej të shtrihej edhe mbi dhurimin e sendeve të dikujt tjetër, duke qenë se këto

sende mund të përfshihen në kategorinë e sendeve të ardhshme. Koncepti i sendit të ardhshëm duhet

kuptuar jo vetëm në kuptimin objektiv, pra si një send i cili nuk ekziston në natyrë, por edhe në

kuptimin subjektiv, ose ndryshe si një send i cili nuk bën pjesë në pasurinë e dhuruesit. Duke qenë se

kontrata e dhurimit të sendeve të dikujt tjetër do jetë e pavlefshme, i pavlefshëm do të jetë edhe detyrimi

për të fituar pronësinë mbi sendin objekt të kontratës së dhurimit. Antonio Palazzo, “I contratti di

donazione”, Utet Giuridica, 2009, fq. 363. 438

Në vendimin nr. 2975, datë 17.05.2005 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë, thuhet shprehimisht

se: “Kontrata e dhurimit objekt konflikti rezulton të jetë nul për vetë faktin që dhurueset nuk mund të

dhurojnë apo të kalojnë të drejta apo detyrime një të treti pa i pasur efektivisht ato në momentin e

lidhjes së kontratës apo kryerjes së veprimit juridik.”

140

Për të njëjtën çështje janë shprehur edhe Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së

Lartë439

në një vendim unifikues, duke arritur në përfundimin se disponimi i gjithë

sendit objekt i trashëgimisë ligjore cenon të drejtën e trashëgimtarëve të tjerë dhe për

rrjedhojë zbatohet sanksioni i pavlefshmërisë absolute në bazë të parimit që “askush

nuk mund t‟i kalojë tjetrit një të drejtë që nuk e ka”. Në këtë mënyrë kontrata e lidhur

ndërmjet paditurve është e pavlefshme si rezultat i pavlefshmërisë së titullit të

pronësisë së të paditurës, në bazë të parimit: “në atë masë që anulohet e drejta e atij që

jep, anulohet edhe e drejta e atij që merr”.

Po kështu Ligji “Për noterinë”, në nenin 54 të tij detyron noterin me verifikimin e

pronësisë së palës mbi pasurinë objekt i një veprimi juridik për tjetërsimin e saj. Për

këto arsye gjykata vendosi konstatimin e pavlefshmërisë absolute të kontratës së

dhurimit.

Megjithatë në doktrinën e huaj, shfaqet dhe mendimi se dhurimi i një të mirë të

dikujt tjetër nuk është nul pasi legjislacioni nuk shprehet për këtë kategori, por ndalon

vetëm dhurimin e pasurisë së ardhshme. Dhe për këtë pjesë të studiuesve ka dallim

mes pasurisë së ardhshme dhe pasurisë që i përket dikujt tjetër, e cila çon dhe në tezën

negative me doktrinën mbizotëruese.440

Nëse i referohemi praktikës së huaj, Gjykata e Kasacionit italiane441

ka vendosur

gjithmonë një shenjë barazimi ndërmjet dhurimit të sendeve të ardhme me dhurimin e

sendeve të dikujt tjetër, teori e cila është mbështetur gjithmonë nga doktrina.

Sendet e dikujt tjetër, pra që nuk janë në pronësi të dhuruesit në momentin e

lidhjes së kontratës, do të barazohen, përsa i përket trajtimit dhe disiplinës, me sendet e

ardhshme, duke qenë se nuk ndodhen në pronësinë e tij në atë moment. Pra, gjithmonë

është e rëndësishme që sendi apo e drejta të ekzistojnë në momentin e kryerjes së

dhurimit, pra të mos jenë pasuri e ardhshme.

Por sendet e mësipërme nuk janë të vetmet që përjashtohen nga qenia objekt i

kontratës së dhurimit. Përjashtohen gjithashtu edhe sendet të cilat janë përjashtuar nga

qarkullimi civil, dhe që do të përbënin objekt të paligjshëm të kontratës, me pasojë

pavlefshmërinë absolute të kontratës së dhurimit. Për sendet e përjashtuara nga

qarkullimi civil kalimi i pronësisë ndalohet të realizohet në çfarëdolloj forme të

ligjshme, ndalim ky që buron nga ligji ose nga vetë natyra e së drejtës.

7.5. Pasojat e pavlefshmërisë të kontratës së dhurimit.

Kontrata e dhurimit absolutisht e pavlefshme nuk shkakton pasojat juridike të

dëshiruara nga palët, ndërsa kontrata e dhurimit relativisht e pavlefshme, me t‟u

shpallur e pavlefshme nga gjykata, humbet pasojat që nga çasti kur është lidhur kjo

kontratë, me fuqi prapavepruese, nga momenti i kryerjes së veprimit juridik.

Në varësi të llojit të pavlefshmërisë, absolute apo relative, ligji i jep një zgjidhje

edhe pasojave juridike që kanë ardhur si rezultat i kryerjes së veprimit juridik.

Në rastet në të cilat palët e kontratës së dhurimit nuk kanë filluar ekzekutimin e

kontratës çështja e zgjidhjes së pasojave nuk është e pranishme. Kjo çështje shtrohet

në momentin në të cilin kontrata shpallet e pavlefshme pjesërisht ose plotësisht.

439

Vendimi nr. 1, dt. 24.03.2005, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë. 440

Luigi Viola, “La donazione di cosa altrui”, 04.12.2003, ( www.altalex.it) 441

Vendimi nr. 10356, datë 5.5.2009, Gjykata italiane e Kasacionit. Dhurimi i sendit, të një personi të

tretë (i cili nuk ekziston dhe nuk bën pjesë në pasurinë e tij në momentin e kryerjes së dhurimit) është

nul.

http://www.altalex.it/

141

Në Kodin Civil, duke pasur parasysh llojet e veprimeve juridike të pavlefshme,

janë parashikuar tre raste që parashikojnë mënyrën e zgjidhjes së pasojave juridike:442

Kalim i çdo gjëje që palët i kanë dhënë njëra-tjetrës në të ardhurat e shtetit;

Kthim i njëanshëm (restitucion i njëanshëm);

Kthim i dyanshëm (restitucion i dyanshëm).

Edhe në rastin e pavlefshmërisë së kontratës së dhurimit, për analogji, do të

zbatohen të njëjtat rregulla, me përjashtim të kthimit të dyanshëm, duke u nisur nga

fakti që kontrata e dhurimit është kontratë e njëanshme, ku vetëm dhuruesi është pala

që ka përsipër detyrimet.

Kështu, në rastin në të cilin kontrata e dhurimit është absolutisht e pavlefshme dhe

pala ka qenë në mirëbesim, gjykata mund të vendosë që çdo gjë që ka dhënë dhuruesi

do ti kthehet po këtij dhe, kur kjo nuk është e mundur ti paguhet vlefta e sendit të

dhuruar. Në këtë rast, zbatohet kthimi i njëanshëm.

Në qoftë se kontrata e dhurimit është e pavlefshme dhe palët nuk kanë qenë në

mirëbesim, gjykata mund të vendosë që çdo gjë që dhuruesi i ka dhënë përfituesit të

kalojë në të ardhurat e shtetit, me përjashtim të rastit kur veprimi juridik është kryer

nga një i mitur nën katërmbëdhjetë vjeç. Të njëjtën pasojë do të kishte edhe kontrata e

dhurimit e cila është e pavlefshme si rezultat i kryerjes së saj në kundërshtim me ligjin

ose në mashtrim të tij.

Ndërsa, në rastin kur kontrata e dhurimit shpallet e pavlefshme, pra kur ndodhemi

para pavlefshmërisë relative, pasi kontrata e dhurimit është lidhur nga një i mitur që

nuk ka mbushur moshën katërmbëdhjetë vjeçare dhe pa pëlqimin e prindit apo

kujdestarit të tij, edhe pse dhurimi i kryer nga të miturit mund të jetë pranuar nga

personi përfitues i tij, ky veprim me kërkesën e personit të interesuar shpallet i

pavlefshëm nga gjykata.

Përfituesi detyrohet t‟i kthejë dhuruesit sendin e dhuruar dhe, kur kjo nuk është e

mundur, t‟i paguajë vleftën e tij. Në këtë rast, pala e cila ka pasur zotësinë për të

vepruar, detyrohet t‟i shpërblejë të miturit edhe dëmin e ardhur nga kryerja e këtij

veprimi juridik.443

Restitucioni i njëanshëm përfshin edhe rastin e kontratës së dhurimit e cila shpallet

e pavlefshme për shkak se është lidhur nën ndikimin e mashtrimit dhe kanosjes.

Por cilat janë pasojat e pavlefshmërisë së kontratës së dhurimit ndaj

personave të tretë?

Në qoftë se përfituesi i kalon një të treti sendin ose të drejtën të cilën e ka fituar si

rezultat i një kontrate dhurimi të pavlefshme, duke qenë se veprimi i parë është i

pavlefshëm, të njëjtin fat do të ketë dhe veprimi i dytë. Pra, përfituesi nuk mund të

tjetërsojë sendin ose të drejtën e fituar mbi bazën e një kontrate të pavlefshme, pasi

ashtu sikurse e thamë, kontrata e pavlefshme nuk është e aftë të sjellë pasoja

juridike.444

442

Valentina Kondili, “E drejta civile I”, Pjesa e Përgjithshme, GEER, 2008, fq. 260. 443

Përsa i përket shpërblimit të dëmit, në këtë rast bëhet fjalë vetëm për dëmin efektiv dhe jo për dëmin

e shkaktuar. Juliana Latifi, ” E drejta civile”, Pjesa e Përgjithshme, Grafon, Tiranë, 2005, fq. 249. 444

Sipas Prof. Dr. Ardian Nunit, nga ky rregull përjashtohet rasti kur veprimi juridik i parë është i

pavlefshëm për shkak fiktiviteti ose simulimi, pasi në këtë rast personat e tretë do të ruajnë të drejtat që

142

KAPITULLI 8

REVOKIMI I KONTRATËS SË DHURIMIT.

8.1. Karakteristika të përgjithshme të revokimit të dhurimit.

Si rregull i përgjithshëm, dhurimi, si të gjithë kontratat e tjera, është një veprim i

parevokueshëm.445

Dhuruesi nuk mund të marrë përsëri mbrapsht atë që ka dhuruar,

edhe në qoftë se ai më vonë pendohet për kryerjen e këtij veprimi apo marrëdhëniet

ndërmjet palëve ndryshojnë pas aktit të dhurimit.

Megjithatë, dhurimi, si të gjitha kontratat e tjera, mund të zgjidhet me pëlqimin e

ndërsjellët të palëve ose për shkaqet e parashikuara në ligj. Gjithashtu, në aktin e

dhurimit mund të parashikohen klauzola ose kushtet të cilat shkaktojnë zhveshjen e

përfituesit nga pronësia e sendit objekt i kontratës dhe kthimin e këtij sendi në favor të

dhuruesit.

Këto parashikime duken mëse normale duke qenë se, duke pasur parasysh natyrën

e kësaj kontrate, nuk do të ishte moralisht korrekte, që të kërkohej kthimi i asaj që

është dhënë në emër të mirësisë dhe bujarisë, pa qenë i detyruar. Dhuruesi nuk mund

të bëjë një dhurim duke pasur si synim që pas njëfarë kohe ta marrë prapë sendin e

dhuruar. Nga ana tjetër, do të krijohej një situatë e vazhdueshme pasigurie për

përfituesin i cili do të ishte gjithmonë në “rrezik” të humbjes së dhurimit dhe

pamundësi për një gëzim të qetë të pasurisë së tij.

Megjithatë, legjislatori i ka njohur këtij rregulli përjashtimin, duke sanksionuar në

ligj rastet kur revokimi i dhurimit do të përligjet.

Revokimi i kontratës së dhurimit nuk ndryshon nga revokimi i kontratave në

përgjithësi. Ky institut bën të mundur humbjen e efektivitetit të kontratës si rezultat i

ushtrimit të një të drejte potestative, sipas të cilës është e papranueshme heqja dorë e

parakohshme, e atribuar kjo përfituesit ose trashëgimtarëve të tij vetëm në rastet

taksative të parashikuar nga ligji.

Është e qartë se pavarësisht bërjes së dhurimit me animus donandi, nuk është

aspak e drejtë për dhuruesin të shpërblehet me mosmirënjohje kur përfituesi është

moralisht i detyruar të tregohet mirënjohës. Pavarësisht kësaj, arsyeja e revokimit të

kontratës së dhurimit për shkak të mosmirënjohjes së përfituesit nuk duhet parë si

pasojë e mospërmbushjes së një detyrimi mirënjohjeje të përfituesit, duke qenë se një

detyrim i tillë nuk është i parashikuar në kontratën e dhurimit.

Përjashtimisht, legjislatori, pas perfeksionimit të kontratës së dhurimit, i

konsideron juridikisht të rëndësishme disa fakte, të cilat nëse do të kishin ekzistuar

para kryerjes së dhurimit do e kishin tërhequr dhuruesin nga dhurimi ose do kishin

ndikuar në animus donandin e tij duke vendosur në një mënyrë tjetër në lidhje me fatin

e objektit të dhurimit. Madje, nëse dhuruesi do e kishte parashikuar që veprimi i tij do

kanë fituar me mirëbesim në bazë të veprimit juridik fiktiv ose të simuluar. Ardian Nuni, “E drejta

Civile”, Pjesa e Përgjithshme, Tiranë, 2011, fq. 349. 445

Parevokueshmëria e kontratës së dhurimit ka ardhur si rezultat i ndikimit të doktrinës franceze dhe

asaj italiane, të cilat e konsideronin dhurimin si një kontratë të parevokueshme. Raste taksative të

revokimit të dhurimit, të njohura nga legjislatori në periudhën post-klasike, ishin revokimi për shkak të

mosmirënjohjes dhe ekzistencës së fëmijëve. Giovanni Bonilini, “Trattato di diritto delle successione e

delle donazioni, Le Donazioni”, VI, Giuffre Editore, 2009, fq. 1223.

143

të shkaktonte këtë “armiqësi” dhe mosmirënjohje tek përfituesi nuk do e kishte kryer

dhurimin.

Në këtë mënyrë, me verifikimin e këtyre fakteve (të cilat janë parashikuar

shprehimisht nga neni 771 i Kodit Civil), lind në krye të dhuruesit, e drejta për të

zgjedhur nëse do revokojë kontratën e dhurimit duke shuar çdo efekt të tij apo do e

konsiderojë atë të vlefshme dhe të ruajë efektet e tij.

Jurisprudenca sheh si një ndër kushtet për të kërkuar revokimin e kontratës së

dhurimit mënyrën e sjelljes së përfituesit pas marrjes në dorëzim të sendit ose të

drejtës objekt kontrate, sjellje e cila mund të ndikojë në nderin dhe reputacionin e

dhuruesit duke i shkaktuar atij një dëm moral të konsiderueshëm.

Këtë linjë mendimi ka mbajtur edhe Gjykata e Kasacionit italiane në një prej

vendimeve446

të saj, e cila ka konstatuar se: “Konsiderohet lëndim serioz qëndrimi

mosrespektues dhe mashtrues i mbajtur nga bashkëshortja ndaj burrit të saj, e cila pa

dijeninë e tij, takonte të dashurin në shtëpinë e përbashkët bashkëshortore. Nëse gruaja

tradhton burrin e saj me një person tjetër në krevatin bashkëshortor, është e mundur të

kërkohet revokimi i kontratës së dhurimit për mosmirënjohje”.

Revokimi nuk mund të shihet dhe të përdoret si një instrument ndëshkimi ndaj

sjelljes së përfituesit në dëm të dhuruesit në rast se i referohemi një dhurimi për shkak

të shpërblimit, dhurim i cili është konsideruar i parevokueshëm nga doktrina,447

duke

qenë se ky dhurim i veçantë në llojin e vet e ka shkakun në një ndjenjë mirënjohjeje e

dhuruesit në drejtim të përfituesit. E njëjta gjë mund të thuhet edhe për dhurimin për

shkak të martesës, i cili duke u nisur nga motivi për të cilin kryhet dhe ndjeshmëria e

legjislatorit ndaj krijimit të familjes së re, përjashtohet nga revokimi.448

Ndërsa, konsiderohen të revokueshëm llojet e tjera të dhurimit, si dhurimet direkte

dhe indirekte, dhurimi i sendeve me vlerë të vogël, ashtu edhe kontratat e tjera që

simulojnë një dhurim. Dyshime lindin në rastin në të cilin dhurimi ka si palë një

person juridik.

Në këtë rast shtrohet pyetja nëse mund të revokohet për shkak të

mosmirënjohjes dhurimi i kryer në favor të një personi juridik?

Për ti dhënë përgjigje kësaj pyetjeje duhet të bazohemi tek mundësinë e këtyre

personave për të kryer veprime të paligjshme. Doktrina mbizotëruese449

përjashton

përgjegjësinë penale të personave juridikë për veprimet e kryera nga organet e tyre,

duke u bazuar tek karakteri individual i veprës penale dhe dënimit.

446

Vendimi nr. 14093, datë 28.05.2008, Gjykata italiane e Kasacionit. “Konsiderohet dëmtim dhe

lëndim serioz, jo vetëm fakti që përfituesja e dhurimit, në moshën 36 vjeçare, nënë e tre fëmijëve, kishte

krijuar një lidhje me një person 23 vjeçar, lidhje e cila kishte vazhduar në mënyrë klandestinë për disa

vjet, dhe që më pas u shoqërua me braktisjen e familjes për të bashkëjetuar me partnerin e ri, sesa

qëndrimi i mbajtur në përgjithësi prej saj, qëndrim fyes dhe mashtrues ndaj burrit të saj, duke u takuar

me të dashurin në shtëpinë bashkëshortore.” 447

Antonio Cataudella, “Trattato di diritto privato. Sucessioni e donazioni. La Donazione”, Giapichelli


Në ndryshim nga Kodi Civil aktual, Kodi Civil i vitit 1929 parashikonte shprehimisht rastet në të

cilat kontrata e dhurimit ishte e parevokueshme. Kështu, në nenin 1520 parashikohej si dhurim i

parevokueshëm, si për shkak të mosmirënjohjes ashtu dhe për paslindje fëmijësh, dhurimi për shpërblim

dhe dhurimi për shkak të një martese të ardhshme. 449

Giovanni Bonilini, “Trattato di diritto delle successione e delle donazioni, Le Donazioni”, VI,

Giuffre Editore, 2009, fq. 1226.

144

Që të revokohet dhurimi në këtë rast është e nevojshme që veprimi i dëmshëm, në

të cilin konkretizohet mosmirënjohja, është në ngarkim të entit, të personit juridik dhe

nuk përbën fakt personal të personit që e përfaqëson.

Pjesë tjetër e doktrinën mbështet idenë se: për vetë faktin që dhurimi i kryer ndaj

një personi juridik nuk përfshihet tek dhurimet e parevokueshme, na bën të kuptojmë

se kjo kontratë mund të revokohet në rastet në të cilat personi juridik është

mosmirënjohës ose i padenjë për gëzim.450

Instituti i revokimit të dhurimit duhet së pari të dallohet nga revokimi i

deklarimit të palëve para se kontrata të jetë bërë e plotë apo perfekte.

Revokimi i deklarimit të palëve është i parashikuar nga neni 764 paragrafi i pestë i

Kodit Civil, ku thuhet: ”Përpara se kontrata të jetë lidhur, dhuruesi ose pranuesi i

dhurimit mund të revokojnë deklarimet e tyre”.

Që dhurimi të jetë i plotë, duhet që krahas ofertës për dhurim që mund të bëhet në

të njëjtin akt, ose në një akt tjetër të mëvonshëm, përfituesi i dhurimit duhet ta pranojë

atë. Dhuruesi ka të drejtë të revokojë ofertën për dhurim që ka bërë, derisa t‟i mbërrijë

njoftimi i pranimit; kurse përfituesi ka të drejtë të revokojë pranimin e bërë, derisa

njoftimi i pranimit nuk i ka mbërritur ende dhuruesit.

Në rastin kur dhurimi ende nuk është bërë i plotë:

revokimi mund të bëhet nga të dyja palët, si dhuruesi dhe përfituesi i

mundshëm;

revokimi i deklaratave i përket fazës parakontraktore, pra kur kontrata

ende nuk është lidhur;

nuk ka asnjë kufizim në lidhje me arsyet për të cilat palët mund të bëjnë

revokimin e deklaratave.

Ndërsa revokimi i dhurimit, si institut më vete, i parashikuar në nenin 771 të

Kodit Civil:

është një e drejtë e cila i takon vetëm dhuruesit dhe jo përfituesi dhe mund

të ushtrohet edhe pse kontrata e dhurimit është lidhur;

i përket fazës pas lidhjes së kontratës kur tashme dhurimi është bërë

efektiv;

mund të bëhet vetëm për raste të parashikuara shprehimisht në ligj.

Revokimi i dhurimit deklarohet nga gjykata, pasi nuk kemi të bëjmë me një

veprim automatik ose ipso iure, pra nuk mjafton thjesht vullneti i dhuruesit për të

revokuar dhurimin e bërë prej tij, duke qenë i bindur se ndodhemi para rasteve të

revokimit, por duhet të ngrihet një padi me objekt revokimin e dhurimit për shkaqet e

parashikuara, padi e cila do të analizohet gjatë një procesi gjyqësor.

450


Torino, 2005, fq. 152.

145

8.2. Rastet kur mund të kërkohet revokimi i dhurimit.

Në rastin kur dhuruesi bën një dhurim në favor të përfituesit, duke disponuar në

favor të tij, pa kërkuar gjë si kundërshpërblim, përfituesit i lind detyrimi moral që të

jetë mirënjohës ndaj dhuruesit për këtë veprim të bërë ndaj tij. Në rastet kur përfituesi

është mosmirënjohës ndaj dhuruesit, duke kryer një nga dy veprimet e parashikuar nga

Kodi Civil, dhuruesi ka të drejtë të kërkojë revokimin e dhurimit për shkak të kësaj

mosmirënjohjeje ndaj tij apo personave të afërm të tij.451

Legjislatori merr në konsideratë vetëm ato veprime që përbëjnë shkelje në mënyrë

të dukshme, të qartë dhe më të rëndë.

Duhet thënë që dhuruesi ka të drejtë të kërkojë revokimin e dhurimit jo për

çdo lloj dhurimi, por vetëm për:

1- dhurime që nuk janë të zakonshme;

2- dhurime që nuk janë bërë për shpërblim.

Vetëm në këto dy lloj dhurimesh dhe vetëm për veprimet e kryera nga përfituesi, të

përcaktuara shprehimisht në ligj,452

dhuruesi ka të drejtë të kërkojë revokimin e

dhurimit. Kufizimi i llojeve të dhurimit dhe i shkaqeve për të cilat lejohet revokimi i

dhurimit, bëhet për t‟i qëndruar sa më shumë parimit se dhurimi është i

parevokueshëm, me qëllim që përfituesi të jetë i sigurt në posedimin e lirë dhe të plotë

të sendit që i dhurohet.

Lloji i parë i dhurimit për të cilin lejohet revokimi i dhurimit, është dhurimi jo i

zakonshëm. Se çfarë do të kuptojmë me një dhurim të tillë, nuk përcaktohet në këtë

dispozitë, por duke u bazuar tek trajtimi që i kemi bërë llojeve të ndryshme të

kontratës së dhurimit, themi që me dhurim jo të zakonshëm do të kuptojmë atë dhurim,

objekti i të cilit ka një vlerë relativisht të madhe, ose përfitimi ekonomik, financiar ose

çdo lloj përfitimi tjetër që realizon përfituesi nga ky dhurim, është relativisht i

madh.453

Megjithatë, kjo duhet parë rast pas rasti, duke e vlerësuar këtë nga kushtet

ekonomike të dhuruesit dhe të përfituesit, si dhe rrethanat e tjera, të cilat në një rast të

caktuar mund të përbëjnë një dhurim jo të zakonshëm, në një rast tjetër mund të

përbëjnë një dhurim të zakonshëm.

Lloji i dytë i dhurimit për të cilin dhuruesi mund të kërkojë revokimin e dhurimit,

është rasti kur kemi të bëjmë me një dhurim jo për shpërblim. Këtë term e hasim dhe

tek neni 769 paragrafi i katërt i Kodit Civil. Edhe për këtë shprehje ligjvënësi nuk jep

asnjë lloj përkufizimi, por ne e kemi trajtuar gjerësisht si një ndër llojet e veçanta të


Duke u nisur nga e kundërta, pra duke dhënë se çfarë kuptojmë me dhurim të bërë

për shpërblim, i cili është i parevokueshëm, arrijmë të dallojmë kur kemi të bëjmë me

451

Gjykata italiane e Kasacionit, në vendimin nr. 22936, datë 04.11. 2011, me anë të së cilit kërkohej

revokimi i kontratës së dhurimit për shkak mosmirënjohjeje, është bashkuar me mendimin e Gjykatës së

Apelit të Romës, e cila e kish njohur mosmirënjohjen e gruas - si shkak të revokimit të kontratës së

dhurimit - pikërisht në faktin që ajo prej vitesh kishte krijuar një lidhje jashtëmartesore dhe gjatë

periudhës së martesës kishte marrë shumë dhurata nga burri i saj deri në momentin në të cilin braktisi

bashkëshortin për të dashurin në një moment në të cilin ai kish më tepër nevojë për ndihmë dhe kujdësin

e saj. 452


Mariana Tutulani-Semini, vep. e cit., fq. 34.

146

dhurim jo për shpërblim, për të cilin dhuruesi ka të drejtë të kërkojë revokimin e

dhurimit.

Sipas jurisprudencës së huaj454

, dhurimi për shpërblim ndeshej në rastet e

mëposhtme:

a- çdo veprim i vullnetshëm i bërë për shkak të mirënjohjes që dhuruesi ka

ndaj përftuesit;

b- dhurimi i bërë si pasojë e konsideratës dhe vlerësimit që dhuruesi ka ndaj

meritave të përfituesit;

c- dhurim në formën e shpërblimit special.

Do të ndodhemi para rastit kur dhurimi bëhet nga dhuruesi për shkak të

mirënjohjes që ai ka ndaj përfituesit kur një veprim i tillë nxitet nga ndjenja e

brendshme e mirënjohjes që dhuruesi ka, si p.sh. për shkak se përfituesi në të shkuarën

i ka ofruar ndihmë dhuruesit kur ai ka pasur nevojë. 455

Dhurimi për shpërblim i bërë për shkak të konsideratës që dhuruesi ka ndaj

meritave të veçanta të përfituesit, ndodh në rastet kur dhuruesi është mirënjohës ndaj

përfituesit për një veprim të mirë që ai ka bërë ndaj shoqërisë, shkencës apo të

tretëve456

, p.sh. bërja e një dhurate ndaj dikujt për arsye se ka shpikur një vaksinë të

rëndësishme.

Në rastin e dhurimit për shpërblim, në formën e një shpërblimi special, dhuruesi ka

për qëllim të shpërblejë ose kompensojë përfituesin për një shërbim falas të bërë ndaj

tij. Një veprim i tillë do të jetë dhurim në qoftë se ka sjellë pasurimin e përfituesit dhe

gjithmonë është bërë për shkak të mirësisë dhe bujarisë së dhuruesit, pa qenë i detyruar

ta bëjë këtë gjë.

Shpesh herë, thuhet që kemi të bëjmë me një shpërblim special kur kemi të bëjmë

me një dhurim jo të zakonshëm. Në fakt kjo nuk është e drejtë, pasi ky quhet një

shpërblim special duke qenë se është i veçantë dhe dhuruesi ndoshta vepron ndryshe

nga çdo të kishin vepruar të tjerët. Dhurim për shpërblim në formën e një shpërblimi

special mund të vërtetohet p.sh. në rastin kur një mjek kryen me sukses një operacion

shumë të vështirë, të cilin asnjë mjek tjetër nuk e merrte përsipër, dhe për këtë arsye

pas operacionit atij i jepet një dhuratë nga dhuruesi për këtë shërbim që i bëri mjeku,

pasi i shpëtoi jetën. Në këtë rast nuk ka ekuivalencë ndërmjet shërbimit të ofruar,

shpëtimit të jetës dhe shpërblimit të dhënë.

Përsa i përket dhurimit me shpërblim, ai zakonisht jepet pasi përfituesi i ka ofruar

shërbim dhuruesit.

Nuk kemi të bëjmë me një dhurim për shpërblim në 2 raste :

a- kur shpërblimi është dhënë për shkak të një shërbimi të ofruar. Në këtë

rast duhet që përveç shërbimit të ofruar, të ekzistojë dhe animus solvendi, pra një

ekuivalencë ekonomike ndërmjet shërbimit të kryer dhe veprimit të vullnetshëm. Duke

futur në mes proporcionalitetin mohohet karakteri i vullnetshëm i këtij veprimi,

prandaj këto shpërblime nuk konsiderohen dhurime. Shpërblimet e dhëna për shkak të

454


Duhet që kjo ndihmë të ketë qenë e karakterit ekonomik ose në mënyrë indirekte të çojë në një

ekuivalencë të tillë dhe jo thjesht ndihmë në formën e asistencës morale ose shpirtërore. 456


1980, fq. 208.

147

shërbimeve të ofruara kanë ekskluzivisht karakter ekonomik, si p.sh. bakshishi i dhënë

kamerierit, shpërblimi mbi pagë që i jepet punonjësit, etj.

b- kur shpërblimi është dhënë në përputhje me zakonet ose me traditën. Ai që

kryen një veprim sipas zakonit ose traditës, nuk kryen një dhurim por përmbush një

detyrim me karakter moral, p.sh. dhuratat që bëhen në rast ditëlindjesh ose festash të

ndryshme. Për të përcaktuar se çdo të kuptojmë me veprime të kryera sipas zakonit, do

ta shohim rast pas rasti, pasi nuk mund të jepet një përkufizim, sepse kjo varet nga

kushtet sociale dhe ekonomike në të cilat kryhet ky veprim. Ky shpërblim nuk përbën

dhurim, prandaj nuk kërkohet forma solemne e tij dhe nuk gjejnë aplikim dispozitat që

ndalojnë dhurimin e një pasurie të ardhshme ose dhurimi në favor të kujdestarit, që

gjenden tek dhurimi.

Doktrina e huaj457

konsiderohen si dhurime të parevokueshme për shkak

mosmirënjohje tre lloj dhurimesh:

dhurimi jo i zakonshëm

dhurimi i bërë për shpërblim

dhurimi i bërë në rastin e një martese të ardhshme.

Një tjetër rast i parashikuar nga doktrina italiane, por që mungon në legjislacionin

tonë, është rasti i revokimit të kontratës së dhurimit në rast mbijetese ose paslindjeje

të fëmijëve. Kodi Civil i vitit 1929, ndryshe nga ai aktual, ndër rastet në të cilat mund

të revokohet kontrata e dhurimit, përmend gjithashtu edhe rastin e paslindjes së një

fëmije.458

Kështu, po sipas këtij Kodi, dhurimet të cilat janë kryer nga persona të cilët nuk

kishin fëmijë, ose pasardhës të gjallë në kohën në të cilën është kryer dhurimi, mund

ta revokojnë atë në qoftë se dhuruesit i lind një fëmijë legjitim, qoftë edhe pas vdekjes

së tij, ose kur nga një martesë të mëpasshme legjitimohet një fëmijë natyral i tij i

lindur pas dhurimit.459

Në momentin e kryerjes së dhurimit, dhuruesi nuk ka qenë në dijeni që kishte

fëmijë ose që do të kishte në të ardhmen. Revokimi mund të kryhet edhe në rastin në

të cilin fëmija është ngjizur në momentin e kryerjes së dhurimit, me kusht që dhuruesi

të mos ketë pasur dijeni për faktin e konceptimit në momentin e lidhjes së

kontratës.460

Dhe në këtë rast, padia e revokimit në rastin e paslindjes së fëmijëve

parashkruhej me kalimin e afatit pesë vjeçar që prej ditës që fëmija ka lindur gjallë.

Ligjvënësi për të shmangur mundësinë e cenimit të një dhurimi të bërë në çdo rast,

ka përcaktuar shprehimisht rastet se kur mund të kërkohet revokimi i dhurimit.461

Dhuruesi ka të drejtë të kërkojë revokimin e dhurimit jo për çdo lloj veprimi që

mund të ketë bërë përfituesi karshi tij, por vetëm për veprimet e mëposhtme:

457

Antonio Cataudella, “Trattato di diritto privato. Sucessioni e donazioni. La Donazione”, Giapichelli


Neni 1510, Kodi Civili i vitit 1929. 459


Në këtë rast kontrata e dhurimit nuk mund të revokohet në qoftë se ajo është kryer në favor të

fëmijëve. Antonino Cataudella, vep. e cit., fq. 156. 461


148

a- me dashje ka vrarë ose ka tentuar të vrasë dhuruesin, bashkëshortin,

fëmijët ose prindërit e tij.

Një dispozitë të tillë analoge e kemi dhe për trashëgiminë, ku nuk mund të

trashëgojë si i padenjë, trashëgimtar,i i cili bën veprimet e mësipërme462

.

Që dhuruesi të kërkojë revokimin e dhurimit për këtë shkak, nuk është e

nevojshme në çdo rast që përfituesi të jetë dënuar me vendim penal të formës së prerë

për vrasjen ose tentativën e vrasjes ndaj subjekteve të mësipërm. Marrja e njoftimit

nga dhuruesi apo trashëgimtarët e tij për shkaqet që mund të çojnë në revokim,

nënkupton dijeni të plotë e të sigurt për manifestimin e qëllimit të përfituesit për ti

marrë jetën dhuruesit ose personave të sipërpërmendur. Dijenia duhet të përfshijë

elementët objektivë e subjektivë dhe mungesën e shkaqeve që përjashtojnë nga

përgjegjësia penale.

Duke pasur parasysh formulimin e nenit, veprimi kërkohet të kryhet me dashje pa

bërë dallim mes dashjes direkte dhe indirekte sipas së drejtës penale, ndërkohë që nuk

do përbëjë shkak për revokimin veprimi i kryer nga pakujdesia.

Sipas Gjykatës së Kasacionit italiane,463

dëmtimi që mund t‟i shkaktohet personit

duhet të jetë një dëmtim serioz, kusht i nevojshëm ky i cili i jep të drejtë dhuruesit për

të revokuar kontratën e dhurimit. Në këtë rast Gjykata ka konfirmuar përjashtimin e

ekzistencës së mosmirënjohjes, duke besuar se nuk ekzistojnë provat e një izolimi të

dhurueses nga ana e përfituesit dhe prova të dhunës fizike që ajo kish pësuar. Këto

konflikte janë shkaktuar si pasojë e papajtueshmërisë së karaktereve ndërmjet palëve

duke u shoqëruar me situata tensioni të verifikuara gjatë bashkëjetesës.

Sjelljet e paligjshme, përtej çdo përkufizimi të dhënë nga e drejta penale, duhet të

shfaqen si ofensive në kontestin social në të cilin është kryer dhe është konsumuar.

Gjithashtu, jo çdo shfaqje ose sjellje mosmirënjohje i japin palës të drejtën për të

revokuar kontratën e dhurimit, por vetëm ato sjellje të cilat janë parashikuar

shprehimisht nga Kodi Civil. Në veçanti duhet të bëhet fjalë për sjellje apo veprime të

kryera nga përfituesi pas kryerjes së dhurimit; në fakt sjelljet e kryera para kontratës së

dhurimit janë të parëndësishme dhe nuk ndikojnë në revokimin e kontratës së dhurimit

duke qenë se konsiderohen si veprime për të cilat dhuruesi ka qenë në dijeni në

momentin në të cilin ka kryer këtë akt liberaliteti.464

Për të kërkuar revokimin e dhurimit, dhuruesi nuk duhet të ketë thjesht dyshime,

por duhet të jetë i sigurt jo vetëm për faktin, pra për ngjarjen e vrasjes ose tentativës së

vrasjes, si dhe emrin e autorit të kësaj vepre penale, por duhet të jetë i sigurt që një

veprim i tillë është bërë me dashje. Për të vërtetuar këtë gjë është e nevojshme

zhvillimi i një procesi gjyqësor penal pasi është gjyqtari që në mënyrë përfundimtare

përtej çdo dyshimi shprehet për qenien e një fakti të caktuar dhe autorit të saj.

Në qoftë se ka filluar një proces civil me objekt revokimin e dhurimit për shkakun

e mësipërm, duhet të pezullohet derisa të përfundojë procesi penal dhe përfituesi të

dënohet me vendim penal të formës së prerë për akuzën e mësipërme. Nga kjo datë do

të fillojë të llogaritet afati i parashkrimit të padisë së revokimit të dhurimit.

462

Neni 322 paragrafi i parë, Kodi Civil. 463


Veprimet e kryera nga përfituesi para kontratës së dhurimit mund të ndikojnë në pavlefshmërinë

(relative) të kontratës në lidhje me gabimin rreth cilësive personale të përfituesit. Giovanni Bonilini,

“Trattato di diritto delle successione e delle donazioni. Le Donazioni”, VI, Giuffre Editore, 2009, fq.

1227.

149

b- pa të drejtë nuk i jep dhuruesit ushqim kur është i detyruar sipas ligjit.

Një ndër efektet e kontratës së dhurimit është lindja e detyrimit për ushqim në

krye të përfituesit në rastet në të cilat dhuruesi është në rast nevoje apo nuk është në

gjendje të sigurojë jetesën e tij. Është pikërisht Kodi i Familjes, ai i cili nga nenet 192-

214, flet për detyrimin për ushqim, kush janë subjektet ndaj të cilëve rëndon ky

detyrim sipas radhës,465

kushtet kur zbatohet ky detyrim,466

si duhet të përcaktohet

ai,467

etj.

Në nenin 193 të këtij Kodi është parashikuar shprehimisht se: “Përfituesi i

dhurimit, në preferencë kundrejt çdo të detyruari tjetër, detyrohet t‟i japë dhuruesit

detyrimin për ushqim, përveçse kur bëhet fjalë për dhurim të bërë lidhur me një

martesë ose për një dhurim me kusht”. Përfituesi i dhurimit jo të zakonshëm dhe jo me

shpërblim, është i “preferuar” kundrejt të tjerëve të parashikuar në nenin 192, të jetë ai

i detyruar me detyrimin për ushqim ndaj dhuruesit, për faktin se është përfituesi i këtij

dhurimi. Preferimi nuk realizohet, vetëm në rast se dhurimi është lidhur për një

martesë ose kur dhurimi është bërë me kusht. Në çdo rast, përfituesi nuk mund të

detyrohet më shumë sesa vlera e pasurisë së dhuruar që ekziston në pasurinë e tij468

.

Që dhuruesi të ketë të drejtë të kërkojë detyrimin për ushqim nga përfituesi,

duhet të plotësohen dy kushte:

1. kur dhuruesi është i paaftë për punë;

2. nuk ka mjete të mjaftueshme për të jetuar.469

Në këto raste, përfituesi, është i detyruar para cilitdo person tjetër të mendojë për

jetesën e dhuruesit, duke i ofruar atij ndihmën ushqimore.

Në lidhje me vlerën dhe kufirin brenda të cilit duhet të përmbushet ky detyrim

ushqimor në favor të dhuruesit duhet të caktohet në raport me :

a) nevojat e dhuruesit,

b) mundësitë ekonomike të përfituesit.

Gjithashtu, doktrina italiane,470

parashikon se detyrimi për ushqim duhet të

përmbushet brenda vlerë të dhurimit, i cili ekziston në pasurinë e përfituesit, duke

465

Neni 192 Kodi i Familjes, parashikon se: “Detyrim për ushqim kanë, sipas radhës: a) bashkëshorti

ndaj bashkëshortit tjetër dhe fëmijët ndaj prindërve të tyre; b) prindërit ndaj fëmijëve të tyre; c) të

paslindurit ndaj të paralindurve të tyre, që nuk janë prindër, sipas radhës më të afërt; d) vëllezërit dhe

motrat ndaj vëllezërve dhe motrave të tyre, sipas radhës më të afërt.” 466

Neni 198, Kodi i Familjes: “Detyrimi për ushqim lind vetëm kur personi që kërkon këtë detyrim

është i paaftë për punë dhe nuk ka mjete të mjaftueshme për të jetuar”. 467

Neni 201, Kodi i Familjes: “Detyrimi për ushqim mund të kërkohet vetëm nga ai që është nevojtar

dhe nuk është në gjendje të sigurojë nevojat e domosdoshme të tij. Detyrimi për ushqim duhet të

caktohet në raport me nevojat e atij që e kërkon dhe mundësitë ekonomike të atij që detyrohet. Ai nuk

duhet të kapërcejë atë që është e nevojshme për jetën e personit që përfiton detyrimin për ushqim, duke

pasur parasysh rrethanat e jetës së tij”. 468

Neni 202, Kodi i Familjes: “Në rastin e dhurimit, përfituesi i tij nuk mund të detyrohet më shumë

sesa vlera e pasurisë së dhuruar që ekziston në pasurinë e tij”. 469


Limiti i detyrimit ushqimor përfaqësohet jo nga vlera e sendit të dhuruar, por nga vlera e shtuar e

pasurisë së përfituesit, ekzistuese në momentin në të cilin lind detyrimi ushqimor. Antonio Cataudella,

vep. e cit., fq. 135.

150

theksuar faktin se kjo nënkupton vetëm prezencën fizike të sendit, por mjafton që

shtimi i pasurisë së tij të ketë ardhur si rezultat i kontratës së dhurimit.

Detyrimi ushqimor nuk lind në të gjitha ato raste kur kontrata e dhurimit

është lidhur për shkak të martesës apo në rastin e dhurimit për shpërblim.

Përjashtimi, në lidhje me rastin e parë është e justifikuar nga qëllimi për të cilin

lidhet kontrata e dhurimit, qëllim i cili ka lidhje me ndërtimin e një familjeje të re.

Ndërsa në rastin e dhurimit për shpërblim, detyrimi ushqimor përjashtohet për shkak të

vetë motivit të kontratës së dhurimit, e cila mbështetet nga ndjenja e mirënjohjes së

dhuruesit karshi përfituesit dhe që ka si qëllim një shkëmbim të shërbimit të kryer.

Në rastet në të cilat dhuruesi ka kryer më shumë se një dhurimi, detyrimi ushqimor

do të rëndojë mbi përfituesin e fundit, duke qenë se konsiderohet pikërisht kontrata e

fundit ajo e cila ka shkaktuar ose ka rënduar gjendjen e nevojës së dhuruesit.471

Kjo

nuk i jep të drejtë, përfituesit të refuzojë përmbushjen e detyrimit ushqimor, nëse

dhurimi i kryer kundrejt tij nuk ka qenë ai që i ka shkaktuar këtë gjendje dhuruesit.

Ky detyrim nuk duhet të kapërcejë atë që është e nevojshme për jetën e dhuruesit

që e përfiton, duke marrë parasysh dhe rrethanat e jetesës së tij.472

Përmbushja e

detyrimit mund të bëhet në mënyrë alternative duke dhënë periodikisht një shumë të

hollash ose duke i siguruar dhuruesit strehim në shtëpinë e tij473

. Mospërmbushja e

detyrimit ushqimor sjell si pasojë, përveç pasojave të parashikuara nga pjesa e

përgjithshme për mospërmbushjen e detyrimeve, edhe një sanksion të veçantë sikurse

është revokimin e kontratës së dhurimit për mosmirënjohje474

. Mund të kemi të bëjmë

me një revokim të dhurimit për shkak të refuzimit të dhënies së detyrimit për ushqim,

p.sh. në rastin kur fëmija refuzon të japë detyrimin për ushqim ndaj prindërve të tij, të

cilët ato që kishin ja dhuruan fëmijës së tyre.

Në rastin kur dhuruesi ka bërë një dhurim në favor të përfituesit dhe nga ana tjetër

përfituesi ka për detyrë t`i japë detyrimin për ushqim dhuruesit, sipas dispozitave të

Kodit të Familjes, por refuzon ta bëjë këtë, revokimi i dhurimit për këtë shkak nuk do

të çojë dhe në heqjen e detyrimit që kishte përfituesi ndaj dhuruesit. Përkundrazi ai ka

për detyrë të vazhdojë ta japë këtë detyrim ndaj dhuruesit.

Në rastin e konstatimit të njërës prej dy shkaqeve të cilat i japin të drejtën

dhuruesit të revokojë dhurimin, ai pavarësisht nga kjo ka të drejtë ta falë përfituesin.

Por, përsa i përket detyrimit për ushqim ai ka të drejtë ta falë vetëm për të kaluarën,

dhe jo për të ardhmen, sepse sipas nenit 214 të Kodit të Familjes thuhet se: “Heqja

dorë nga e drejta për të marrë detyrimin për ushqim për kohën e ardhshme, është e

pavlefshme”.

Legjislacionet e tjera parashikojnë dhe raste te tjera të cilat i japin mundësi

dhuruesit të kërkojë revokimin e dhurimit të bërë. Në Kodin Civil Italian475

përmenden

raste si: bërja e një kallëzimi të rremë ndaj dhuruesit, bashkëshortit, fëmijëve ose

prindërve të tij se personat e mësipërm kanë kryer një vepër penale për të cilën

471

Ndryshe nga Prof. Antonio Cataudella, doktrina mbizotëruese është e mendimit se në rastin e dhume

dhurimeve, detyrimi ushqimor do të rëndojë mbi të gjithë përfituesit në mënyrë proporcionale. Biondo

Biondi, “La donazione, Trattato di diritto civile italiano”, Trattatto Vassalli, Torino, 1961, fq.544. 472

Neni 201, paragrafi i dytë, Kodi i Familjes. 473


Revokimi i kontratës së dhurimit për mosmirënjohje ka vend dhe zbatohet vetëm në rastet në të cilat

përfituesi është bashkëshort, prind ose i afërm i dhuruesit. Ky përfundim nxirret në bazë të

parashikimeve të Kodit Civil, i cili në momentin në të cilin parashikon personat të cilët kanë detyrim

ushqimor nuk përmend përfituesin ndërmjet tyre. Antonio Cataudella, Vep. e cit., fq. 136. 475

Neni 801, “Revocazione per ingratitudine”, Kodi Civil Italian.

151

minimalisht do të dënoheshin 3 vjet, dhe ky kallëzim është deklaruar i rremë me

vendim gjykate të formës së prerë (një dispozitë analoge legjislacioni ynë e parashikon

për trashëgiminë); përfituesi është deklaruar fajtor për fyerje të rëndë të kryer ndaj

dhuruesit476

; ka dëmtuar rëndë dhe me dashje pasurinë e dhuruesit,477

ekzistenca e një

fëmije të dhuruesit për të cilin nuk kishte dijeni në momentin e dhurimit etj.

Nuk konsiderohen si shkaqe të cilat legjitimojnë revokimin e kontratës së dhurimit

raste të tilla si: shitja e sendit të përfituar nga kontrata e dhurimit, ndërprerja e

studimeve nga ana e përfituesit, përdorimi i lëndëve narkotike, kryerja e veprave

penale, të cilat edhe pse kanë ndikuar ndjeshëm në stimën dhe dashurinë që ka pasur

dhuruesi për përfituesin, nuk janë kryer prej tij për të lënduar dhuruesin.

Në lidhje me marrëdhëniet ndërmjet bashkëshortëve, nuk përbën shkak për të cilin

mund të kërkohet revokimi i kontratës së dhurimit, kërkesa për ndarje e paraqitur nga

përfituesja, as krijimi i një lidhjeje me një tjetër partner, me përjashtim të rasteve në të

cilat mënyra e paraqitjes së kërkesës për ndarje ose krijimi i një lidhjeje të re janë

shumë fyese dhe të dëmshme për dhuruesin.478

Fakti i përfitimit nga një kontratë dhurimi, dhe detyrimi që e shoqëron për të qenë

mirënjohës, nuk mund ta vendosë bashkëshortin përfitues në një situatë nënshtrimi

ndaj dhuruesit në mënyrë të tillë që të ndrydhë lirinë e sjelljes dhe në veçanti lirisë për

ti dhënë fund një bashkëjetese të patolerueshme.

8.3. Legjitimiteti dhe afati për të kërkuar revokimin e dhurimit.

Kur ndodhemi përpara rasteve të revokimit të dhurimit, paditësi ka të drejtë të

ngrejë në gjykatë padinë me objekt revokimin e dhurimit.479

Si rregull i

përgjithshëm, vetëm dhuruesi ka të drejtë të kërkojë revokimin e dhurimit, pasi

vetëm ai e vlerëson realisht sesa ndihet i prekur nga një mosmirënjohje e tillë. E

drejta e ngritjes së padisë për revokimin e dhurimit është një e drejtë

ngushtësisht personale e dhuruesit që, në gjallje të tij, do të ushtrojë ose jo të drejtën

për të ngritur një padi revokimi, kur verifikohet përmbushja e njërit prej kushteve

paraprake të përcaktuara në ligj.

Për tu legjitimuar në ngritjen e padisë, dhuruesi duhet të provojë përpara gjykatës

që:

- Ai është dhurues sipas kontratës nëpërmjet të cilës është kryer dhurimi.

- Zotëronte të drejtën e pronësisë mbi sendet e dhuruara para kryerjes së dhurimit.

- Ekziston njëri prej shkaqeve ligjore për të cilat mund të kërkohet revokimi i


Megjithëse e drejta për të ngritur padinë e revokimit nuk ju kalon trashëgimtarëve

të dhuruesit pas vdekjes së tij, ekzistojnë dy raste përjashtimore të parashikuara

shprehimisht nga Kodi Civil:

476

Madje jurisprudenca ka arritur deri aty sa të konsiderojë fyerje të rëndë që përligj revokimin e

dhurimit tradhtinë bashkëshortore të gruas për vite, e shoqëruar më pas me braktisjen e familjes.

Vendim nr. 14093, datë 28.05.2008, Gjykata italiane e Kasacionit. 477

Në këtë rast është e nevojshme që dëmtimi i pasurisë të jetë shkaktuar me qëllim nga përfituesi dhe

jo nga pakujdesia e tij. Fulvio Maroi, “Delle donazioni”, Codice Civile, Commentario, Firenze, 1941,

fq. 785. 478


Editore, 2009, fq. 1231. 479

Neni 771 paragrafi i dytë, Kodi Civil.

152

në qoftë se dhuruesi pasi ngre këtë padi vdes, të drejtën për të vazhduar këtë

gjykim, tashmë të nisur, e kanë trashëgimtarët e dhuruesit.

Legjitimiteti aktiv i trashëgimtarëve është i kuptueshëm, duke qenë se ata jo vetëm

që janë të interesuar të venë në vend dinjitetin e cenuar të dhuruesit nga veprimet e

padrejta të përfituesit, duke e ndëshkuar atë me revokimin e dhurimit, por janë të

interesuar gjithashtu të rikthejnë në pasurinë e dhuruesit - trashëgimlënës sendin e

dhuruar duke shtuar kështu masën trashëgimore në favor të tyre.

vetë trashëgimtarët e dhuruesit kanë të drejtë ta ngrenë vetë padinë me objekt

revokimin e dhurimit, në qoftë se dhuruesi vdes brenda vitit nga dita që ka

lindur shkaku për të ngritur padinë.

Ligji prezumon pamundësinë e dhuruesit për të ushtruar të drejtën e padisë për

shkak të vdekjes së tij, duke u dhënë trashëgimtarëve të drejtën për ta zëvendësuar në

ushtrimin e kësaj të drejte, por brenda një afati një vjeçar nga vdekja e dhuruesit. Ky

parashikim ka si qëllim mbrojtjen e përfituesit të dhurimit nga veprimet e mundshme

të pamotivuara të trashëgimtarëve, përtej këtij afati një vjeçar.

Megjithatë, dispozita në fjalë nuk është e saktë dhe e plotë, për vetë faktin se ajo ju

njeh të drejtën e ushtrimit të padisë së revokimit trashëgimtarëve vetëm në rolin e

zëvendësuesit të dhuruesit. Paplotësia qëndron në faktin se dispozita në fjalë nuk

parashikon se çfarë ndodh në rastin e vrasjes me dashje të dhuruesit, dhe jo kur ai

humb jetën në rrethana natyrale apo aksidentale. Në këtë situatë të mungesës së një

parashikimi të tillë nga ligji, logjikisht edhe në këtë rast e drejta për të ngritur padinë,

duhet t‟ju takojë trashëgimtarëve.

Përsa i përket legjitimitetit pasiv të kësaj padie, mund të thuhet se si i paditur

është vetë përfituesi, në rastet kur ka kryer veprimet për të cilat kërkohet revokimi i

dhurimit. Një fakt i tillë del nga neni 771, paragrafi i parë.

Kjo padi ngrihet vetëm ndaj veprimeve personale që ka bërë përfituesi dhe jo

ndonjë person tjetër në dëm të dhuruesit, duke përjashtuar në këtë rast veprimet e

kryera nga paraardhësit, pasardhësit apo bashkëshorti/a e tij/saj, duke mos i cilësuar

ato si shkak për të kërkuar revokimin e dhurimit. Por, mund të pranohet se, në rastin

kur ka filluar gjykimi i padisë me objekt revokimin e dhurimit dhe gjatë gjykimit

përfituesi vdes, atëherë gjykimi vazhdohet ndaj trashëgimtarëve të përfituesit, të cilët

hyjnë me zëvendësim.

Me kryerjen e dhurimit, lind një detyrim moral i përfituesit të jetë mirënjohës ndaj

dhuruesit për këtë veprim që dhuruesi ka bërë në favor të përfituesit. Por kjo

mirënjohje shtrihet jo vetëm ndaj dhuruesit por edhe ndaj bashkëshortit, fëmijëve ose

prindërve të tij. Përfituesi nuk duhet të kryejë asnjë veprim mosmirënjohës (vrasje me

dashje ose tentativë vrasje) jo vetëm ndaj dhuruesit por edhe ndaj personave të

mësipërm, përndryshe dhuruesi legjitimohet për të ngritur padinë e revokimit të

dhurimit edhe kur këto veprime të parashikuara shprehimisht në nenin 771, paragrafi i

parë janë drejtuar ndaj subjekteve të mësipërme.

Pra, ashtu sikurse u evidentua edhe më sipër, padia për të kërkuar revokimin e

dhurimit nuk mund të ushtrohet në mënyrë të pakufizueshme, por është një padi që i

nënshtrohet afateve të posaçme të parashkrimit. Ajo mund të ngrihet nga dhuruesi ose

trashëgimtarët e tij kundër përfituesit ose trashëgimtarëve të tij brenda një viti nga dita

153

që dhuruesi ka ardhur në dijeni të shkakut që i jep të drejtën të kërkojë revokimin e

dhurimit480

.

Në qoftë se është duke u zhvilluar një proces penal për të vërtetuar nëse përfituesi

është realisht fajtor për akuzën e vrasjes me dashje ose të tentativës së vrasjes së

dhuruesit, bashkëshortit, fëmijëve ose prindërve të dhuruesit, atëherë afati një vjeçar

do të fillojë të llogaritet nga dita që vendimi penal merr formë të prerë. Në rastin kur

dhuruesi ka ardhur në dijeni të një fakti të tillë, por vdes pa e ngritur këtë padi,

trashëgimtarët kanë të drejtë ta ngrenë vetë padinë brenda kohës së mbetur që të

mbushet një vit, gjithmonë kur ata janë në dijeni të një fakti të tillë.481

Ligjvënësi nuk shprehet në kanë të drejtë trashëgimtarët ta ngrenë këtë padi më

vonë se një vit nga lindja e shkakut, në rast se ata vijnë më vonë në dijeni për këtë

shkak. Sipas një pjese të jurisprudencës,482

trashëgimtarët kanë të drejtë ta ngrenë

padinë e revokimit të dhurimit brenda një viti nga dita që ata vetë vijnë në dijeni të një

fakti të tillë, pavarësisht se kur ka ndodhur ky veprim.

Kurse sipas një pjese tjetër, në qoftë se do të pranohej kjo gjë, atëherë dhurimi do

të cenohej pafundësisht nga revokimi i tij, dhe qëllimi i vendosjes së afatit një vjeçar

do të binte. Por, të dyja palët janë dakord ta konsiderojnë këtë afat si prekluziv dhe jo

si afat parashkrimi.

Revokimi i kontratës së dhurimit ka lidhje me cilësitë personale të vetë

subjektit dhe si e tillë, është përjashtuar mundësia e zëvendësimit të dhuruesit me

kreditorët e tij në rast se vërtetohen shkaqet e parashikuara në ligj. Kreditorët e

dhuruesit ose kreditorët e trashëgimtarëve të tij nuk mund të kërkojnë revokimin e


Jurisprudenca e huaj483

parashikon se afati i parashkrimit për revokimin e kontratës

së dhurimit në rast mbijetese të fëmijëve është pesë vjet nga momenti i lindjes ose i

marrjes dijeni të ekzistencës ose njohjes së fëmijës. Padia e revokimit nuk mund të

ngrihet, dhe në qoftë se ajo është ngritur, nuk mund të vazhdohet pas vdekjes së

fëmijës ose pasardhësit, duke qenë se ky fakt mohon arsyen për të cilën është ngritur.

Sipas nenit 771, paragrafi i katërt, të Kodit Civil është parashikuar se “Heqja dorë

që më parë nga padia është e pavlefshme”. Duke bërë një interpretim të kundërt të

dispozitës, kuptojmë se dhuruesi ka të drejtë që pavarësisht se vërtetohet veprimi për

të cilin mund të kërkojë revokimin e dhurimit, ai ka të drejtë të heqë dorë, ta fali

përfituesin.

Kusht është që ai nuk mund të heqë dorë paraprakisht nga padia për revokimin e

dhurimit, pa u vërtetuar shkaku për të cilën legjitimohet kjo padi, pasi në atë moment

atij i lind kjo e drejtë dhe më pas ka të drejtë të heqë dorë, pasi nuk mund të heqë dorë

paraprakisht nga një e drejtë kur realisht ajo ende nuk ekziston.

480

Giuseppe Molfese, “Prescrizione e decadenza”, Giuffre Editore, 2009, fq. 935. 481

Padia për revokimin e kontratës së dhurimit në rastin në të cilin dhuruesi merr dijeni për ekzistencën

e fëmijëve mund të ngrihet brenda një afati pesë vjeçar, afat i cili fillon të llogaritet nga momenti i

lindjes ose nga momenti i marrjes dijeni për ekzistencën ose njohjes së fëmijës. Edhe në këtë rast, afati

për ngritjen e padisë është një afat dekadence dhe jo parashkrimi. Antonino Cataudella, “Sucessioni e

donazioni, Trattato di diritto privato”, Giappichelli Editore, Torino, 2005, fq. 158. 482


Vetë neni 804, paragrafi i parë, Kodi Civil Italian parashikon se padia e revokimit mund të ngrihet

brenda pesë vjetëve nga dita e marrjes dijeni të shkakut që i jep të drejtën, duke ju referuar këtij afati si

një afat prekluziv. Fulvio Maroi, “Delle donazioni, Codice Civile, Commentario”, Firenze, 1941, fq.

790.

154

Të drejtën për të hequr dorë nga ngritja e padisë me objekt revokimin e dhurimit,

pasi është vërtetuar shkaku i mosmirënjohjes e ka vetëm dhuruesi, pasi vetëm ai është

në gjendje të vlerësojë sesa i lënduar është ndier nga ky veprim.484

Heqja dorë nga kjo padi nuk i nënshtrohet kërkesave për formën dhe mund të bëhet

në mënyrë të shprehur ose të heshtur. Mund të bëhet në mënyrë të heshtur me veprime

konkludente kur edhe pse i ka lindur e drejta e ngritjes së kësaj padie për shkak të

veprimeve që ka bërë përfituesi, dhuruesi nuk e ushtron këtë të drejtë brenda afateve të

parashkrimit të kësaj padie, duke dëshmuar kështu që ai e ka falur përfituesin për këtë

veprim të bërë ndaj tij, dhe dhurimi do të vazhdojë të sjellë efektet e tij juridike.

8.4. Efektet e revokimit të dhurimit midis palëve dhe personave të tretë.

Nëse është pranuar padia për revokimin e dhurimit, në rastet e parashikuara

shprehimisht në ligj, pasoja e parë që do sjellë ky revokim është zgjidhja e kontratës

dhe u shoqëruar me humbjen e efekteve juridike që kjo kontratë kishte sjellë për palët.

Revokimi i dhurimit ka efekt ex nunc485

dhe ka për qëllim rifitimin e sendeve

të dhuruara, kështu që përfituesi ka për detyrë të kthejë në natyrë të gjitha sendet

objekt dhurimi në gjendjen që ato kanë qenë në momentin që i është komunikuar

ngritja e padisë për revokimin e dhurimit, së bashku me frutat natyrore të veçuara dhe

frytet civile të vjela që janë bërë të kërkueshme deri në ditën që i është komunikuar

ngritja e kësaj padie. Një rregullim të tillë analog e gjejmë në nenin 298 të Kodit Civil.

Në lidhje me pasojat që sjell revokimi i dhurimit ndaj të drejtave të fituara nga

personat e tretë, mund të themi se revokimi i kontratës së dhurimit nuk i cenon këto të

drejta.

Neni 771, paragrafi i pestë i Kodit Civil rregullon shprehimisht pasojat që do të

ketë revokimi i dhurimit ndaj një personi të tretë, në favor të të cilit është tjetërsuar

sendi para se të ngrihej padia e revokimit të dhurimit. Konkretisht thuhet se:

“Revokimi i dhurimit nuk cenon të drejtat që kanë fituar të tretët mbi sendin e dhuruar

para se të ngrihet padia”.

Nëse përfituesi ka tjetërsuar sendin, objekt dhurimi, në favor të një personi të tretë

para se atij t‟i komunikohet ngritja e padisë me objekt revokimin e dhurimit,

pavarësisht nga fakti nëse është tjetërsim me apo pa shpërblim, pasojat e këtij

revokimi do të bien mbi përfituesin; të drejtat e fituara nga personi i tretë nga ky

tjetërsim nuk do të preken. Në këtë rast, është detyrë e përfituesit që meqenëse nuk e

ka më sendin, pasi e ka tjetërsuar atë duke bërë të pamundur kthimin e tij në natyrë,

duhet të paguajë në favor të dhuruesit, për shkak të revokimit të dhurimit vlerën e

484

Në kuptim të së drejtës procedurale civile ekzistojnë dy institute të ngjashme “heqja dorë nga e drejta

e padisë” dhe “heqja dorë nga padia.” Instituti i parë nënkupton mundësinë që ka pala ndërgjyqëse

(paditësi) që të heqë dorë nga një padi e ngritur. Ushtrimi i këtij instituti sjell shuarjen e mundësisë për

ta ngritur sërish padinë. Instituti i dytë nënkupton mundësinë për palën ndërgjyqëse (paditësin) që të

heqë dorë nga gjykimi gjyqësor i filluar me anë të padisë konkrete. Në këtë rast nuk shuhet mundësia

për ngritjen sërish të së njëjtës padi nga e cila është hequr dorë. Sipas nenit 771 të Kodit, dhuruesi ose

trashëgimtarët e tij legjitimohen të heqin dorë nga e drejta e padisë vetëm pas ngritjes së saj. Olti

Skrame, “Komentari i Kodit Civil të Republikës së Shqipërisë”, vëllimi i 2, Onufri, 2011, fq. 338. 485

Ka efekt nga momenti në të cilin kërkohet, jo efekt prapaveprues. Dhe nga ky këndvështrim ndryshon

revokimi i kontratës së dhurimit me kushtin e kthyeshmërisë së sendit që palët mund të parashikojnë në

kontratë, kusht i cili në momentin në të cilin verifikohet ka efekt prapaveprues. Ugo Carnevali, “Della

revocazione delle donazioni”, Commentario del diritto italiano della famiglia, Padova, 1992, fq. 329.

155

sendit të dhuruar, bashkë me frutat e vjela që nga dita kur i është komunikuar ngritja e

kësaj padie.

Nëse sendet objekt dhurimi janë tjetërsuar nga përfituesi, pra ai nuk ka mundësi t‟i

kthejë në natyrë, atëherë ai duhet të paguajë vlerën e tyre, duke u llogaritur kjo vlerë

nga gjendja që kishte sendi në ditën që përfituesit ju komunikua ngritja e padisë për

revokimin e dhurimit, së bashku me frutat natyrore ose civile.

Momenti në të cilin ngrihet padia, me anë të së cilës kërkohet revokimi i kontratës

së dhurimit, ka rëndësi për legjislatorin duke qenë se nga ky moment duhet të kthehen

frutat e fituara nga sendi dhe nga moment, mund të themi që rëndon mbi përfituesin

detyrimi për tu kujdesur për sendin e dhuruar.486

Por, nëse përfituesi e ka tjetërsuar sendin gjatë kohës në të cilën është ngritur padia

me anë të së cilës kërkohet revokimi i kontratës së dhurimit, në këtë rast revokimi do

t‟i shtrijë efektet edhe mbi personat e tretë.

Gjithashtu mund të themi se, nëse objekt i kontratës së dhurimit ka qenë

transferimi i pronësisë së sendeve të luajtshme, do të zbatohet parimi që “posedim vlen

titull”; nëse personit të tretë i është transferuar një send i paluajtshëm ose një send i

luajtshëm që duhet të regjistrohet, do të jetë ai i preferuari, me përjashtim të rasteve në

të cilat regjistrimi i sendit ka ndodhur pas ngritjes së padisë për revokimin e kontratës

së dhurimit. 487

Mund të ndodh që sendi objekt dhurimi gjatë kohës që është në duart e përfituesit

të jetë përmirësuar; në këtë rast, vetëm përfituesi që ka qenë në mirëbesim ka të drejtën

t`i kërkojë ato në vlerën që i ka kryer. Në qoftë se përfituesi ka mundësi ta kthejë

sendin në natyrë, atëherë ai për këto shtesa do të rimbursohet nga dhuruesi. Nëse sendi

është tjetërsuar, pra nuk mund të kthehet në natyrë, atëherë vlera e përmirësimeve ose

shtesave që ka bërë përfituesi do të zbritet nga vlera që duhet të paguaje ai si

kundravleftë e sendit të dhuruar.

Nëse sendi objekt dhurimi ka humbur ose është dëmtuar pa faj të përfituesit, ai do

të zhvishet nga përgjegjësia e pagimit të vlerës së këtij sendi, në qoftë se arrin të

vërtetojë që e njëjta gjë do të ndodhte edhe sikur sendi të ishte në duart e dhuruesit.

Por, në qoftë sendit i është pakësuar vlera,488

si rezultat i veprimeve të kryera nga

ana e përfituesit, ky detyrohet të shpërblejë dhuruesin për humbjet e pësuara.

486

Doktrina është e mendimit se përfituesi përgjigjet ndaj dhuruesit për humbjen ose dëmtimin e sendit

vetëm nga momenti në të cilin është ngritur padia me anë të së cilës kërkohet revokimi i kontratës së

dhurimit. Në qoftë se dëmtimi i sendit ka ndodhur para ngritjes së padisë, përfituesi nuk përgjigjet edhe

pse mund të ketë vepruar me neglizhencë. Përgjigjet vetëm në qoftë se e ka dëmtuar sendin qëllimisht,

për të bërë të pamundur kthimin e tij. Biondo Biondi, “Trattato di diritto civile italiano”, Trattatto

Vassalli, Torino, 1961, fq. 1051. 487


Editore, 2009, fq. 1271. 488

Vlera e sendit e cila do merret në konsideratë në këtë rast do të jetë ajo që ka pasur ky send në

momentin e ngritjes së padisë së revokimit.

156

KAPITULLI 9

VËSHTRIM KRAHASUES I KONTRATËS SË DHURIMIT ME

VEPRIMET E NGJASHME ME TË

Hyrje

Dhurimi është një veprim juridik, një shfaqje e lirë vullneti me anë të së cilit një

person heq dorë pa kundërshpërblim nga një e drejtë e tij pasurore, në favor të një

personi tjetër. Dhurimi, duke mos qenë i vetmi akt i liberalitetit që haset më së shumti

në marrëdhëniet mes subjekteve të së drejtës, ka ngjashmëri me akte të tjera të cilat

kanë, po ashtu sikurse dhurimi, elementë të liberalitetit apo vullnetit të lirë.

Një pyetje tjetër që mund të shtrojmë është se a është kontrata e dhurimit e

një natyre të veçantë?

Autorë të caktuar489

pranojnë se dhurimi është kontratë e një tipi paksa të veçantë

me arsyetimin se “ajo i sjell pasojat në një moment të ndryshëm, të veçantë nga ai i

kontratave konsensuale apo reale, atë të pëlqimit të përfituesit të dhurimit” dhe

shkohet me tej kur thuhet se “ky pëlqim ka fuqi prapavepruese, sepse nëse personat

e pranojnë dhurimin kjo sjell pasoja juridike që nga data kur janë nënshkruar” duke ju

referuar frazës “ që nga data kur janë nënshkruar”, për deklarimin e dhuruesit me akt

publik, duke konfonduar kështu momentin e lidhjes së kontratës me propozimin për

lidhjen e kontratës.

Pavarësisht kësaj, fakti i sipërpërmendur nuk përbën në të vërtetë një element të

mjaftueshëm për ta konsideruar kontratën e dhurimit një kontratë të një tipi të veçantë.

Dhurimi i sjell pasojat pikërisht sipas llojit të veçantë që mund të formojë, pra në

varësi të faktit nëse kontrata e dhurimit është kontratë konsensuale ose reale, mendim

ky që gjen mbështetje edhe në ligj ku përmendet se: “Nuk përbën dhurim heqja dorë

nga një e drejtë para se të fitohet ajo..”.490

Pra, fakti se dhuruesi, qoftë edhe nëse me

akt publik, disponon pa kundërshpërblim një të mirë në favor të një personi tjetër,

përsëri nuk kemi dhurim në kuptimin juridik, nëse nga pala tjetër nuk është fituar, pra

pranuar kjo e mirë, fakt i cili përforcohet edhe nga përcaktimi se; “Dhurimi quhet i

përfunduar nga momenti kur akti i pranimit i është njoftuar dhuruesit”,491

i cili

përbën edhe momentin e përputhjes së vullneteve të kundërta.

Termi “i përfunduar” i përdorur në këtë dispozitë, nuk duhet marrë si “plotësim i

një veprimi të nisur më parë”, por si realizimi i një veprimi të propozuar më parë nga

dhuruesi me anë të aktit të dhurimit me anë të pranimit të këtij propozimi nga

përfituesi, i cili jo vetëm duhet bërë me akt publik, por edhe i duhet njoftuar dhuruesit,

moment kyç ky i cili shënon edhe lidhjen e kontratës së dhurimit nga pikëpamja

juridike.

Kjo është një veçanti që e dallon kontratën e dhurimit nga kontratat e tjera, pasi

fakti se dhuruesi, bashkë me propozimin për dhurim, mund të ketë dorëzuar edhe

sendin te përfituesi, nuk përbën shkak që juridikisht kontrata të cilësohet e lidhur. Në

489

Mariana Tutulani - Semini, “E drejta e detyrimeve dhe kontratave”, Pjesa e Përgjithshme,

Skanderbegbooks, Tiranë 2006, fq. 107. 490

Kodi Civil, kreu III, “Dhurimi”, Neni 761, paragrafi i dytë. 491

Po aty, Neni 764, paragrafi i katërt.

157

këtë mënyrë, nga pikëpamja e teknikës legjislative dhe nga nevoja për ta bërë

dispozitën më të qartë, do ishte e vendit që në vend të frazës “quhet i përfunduar” të

përdorej fraza “cilësohet e realizuar”.

Duke u referuar tek të gjitha sa thamë më sipër, mund të themi se kontrata e

dhurimit është e një forme të veçantë për shkak të afërsisë që ajo ka me veprimet e

njëanshme mortis causa (testamentin), duke u vendosur kështu në një pozicion të

ndërmjetëm midis veprimeve juridike të dyanshme dhe veprimeve juridike të

njëanshme, por duke u dalluar dhe shmangur edhe nga kontratat e tjera për faktin se në

të nuk gjejnë zbatim dispozitat mbi negocimin e palëve në fazën paraprake për të

lidhur kontratën, kjo edhe për vetë natyrën e dhurimit dhe që kufizohet vetëm në një

pranim ose refuzim të propozimit të bërë dhe kjo rreptësisht sipas formave të kërkuara

në ligj.

Nëse qoftë edhe për një moment do të pranonim të kundërtën, pra negocimin në

fazën paraprake të lidhjes së kontratës së dhurimit, do të dilnim tej nocionit të dhurimit

si “dhënie e diçkaje vetëm prej vetes në favor të një personi tjetër”, ku është dhuruesi i

vetmi person që me vullnetin e lirë kontraktor përcakton se nga cilat të drejta është në

gjendje dhe i gatshëm të heqë dorë për t‟ia kaluar ato një personi tjetër, përfituesit.

Çdo tejkalim apo thyerje e këtij koncepti dhe hapja e shtegut për negocim paraprak

mes palëve në fazën përpara nënshkrimit të kontratës, do të linte hapësira të

mjaftueshme për veprime fiktive apo transaksione të tjera civile, të mbuluara me anën

e dhurimit.

9.1. Kontrata e dhurimit dhe sponsorizimi492

.

Ashtu sikurse e kemi përmendur edhe më lart, kontrata e dhurimit është një

kontratë e cila synon në ndihmën dhe humanizmin e njerëzve ndaj njëri-tjetrit. Por,

shpesh herë ndodh që më anë të dhurimit të vishen edhe veprimet juridike që synojnë

të kalojnë në favor të subjekteve të ndryshme fizikë dhe juridikë sende ushqimore,

fonde financiare, bazë materiale, etj, për kryerjen e aktiviteteve të ndryshme me

karakter shëndetësor, arsimor, shkencor, etj.493

Shpeshherë kalimi i pronësisë pa shpërblim realizohet nëpërmjet dhënies së

ndihmës financiare dhe materiale në favor të veprimtarive sociale e publike, ku

përfshihen veprimtaritë humanitare, kulturore e artistike, sportive, edukative, arsimore,

ekologjike dhe vepra letrare, shkencore dhe enciklopedike si dhe botuesve të shtypit.

Sponsporizimi, ndryshe nga kontrata e dhurimit, e cila rregullohet shprehimisht

nga Kodi Civil, rregullohet nga një ligj i veçantë494

i cili veç të tjerash parashikon

statusin juridik të sponsorizimeve, fushën e zbatimit të tyre, kufijtë e veprimit,

lehtësirat fiskale për subjektet të cilat kryejnë sponsorizimet, etj. Në bazë të këtij ligji,

sponsorizues janë vetëm subjektet që kanë cilësinë e tregtarit, qofshin këta persona

fizikë ose juridikë, vendas, të huaj a me kapital të përbashkët. Subjektet buxhetore ose

që përfitojnë financime buxhetore, nuk mund të jenë sponsorizues.495

492

Në jetën e përditshme quhet “sponsor” ai i cili, për të bërë reklamë, financon aktivitetin e një sportisti

të caktuar, të një skuadre, të këngëtarëve ose artistëve, spektakle të ndryshme kulturore , programe

televizive, etj. Megjithatë, sponsorizimi ka si qëllim, të drejtdrejt ose jo, shpërndarjen e mesazhit tregtar

duke përdorur një emër ose një person. Roberta Capri, Mario Tocci, “Il contratto di sponsorizzazione”,

Editrice Uni Service, 2007, fq. 5. 493

Mariana Tutulani –Semini, “E drejta e detyrimeve”, Pjesa e Posaçme, Skanderbegbooks, Tiranë,

2006, fq. 30. 494

Ligji nr. 7892, datë 21.12.1994, “Për sponsorizimet”. 495

Neni 3, Ligji nr. 7892, datë 21.12.1994, “ Për sponsorizimet”.

158

Zakonisht forma juridike me të cilën vishet kalimi i pronësisë në rastet e

sponsorizimit është kontrata e dhurimit.

Ligji për sponsorizimet e ndalon shprehimisht sponsorizimin e kryer për të arritur

apo realizuar një interes ekonomik.

Kontrata e dhurimit ngjason me sponsorizimin sepse të dyja janë kontrata të

njëanshme dhe pa kundërshpërblim. Kontrata e sponsorizimit është një kontratë

atipike, për vetë faktin se mundon parashikimi i saj në Kodin Civil. Madje shpesh herë

kontrata e sponsorizimit mund të ngatërrohet me kontratën e dhurimit me barrë.

Megjithatë, ndryshimet janë të dukshme. Në rastin e dhurimit me barrë, kemi thënë se

në rastin në të cilin barra është e pamundur për tu realizuar ose e paligjshme, kjo nuk

do të ndikojë në vlefshmërinë e kontratës së dhurimit. Barra nuk është pjesë përbërëse

e vullnetit për të dhuruar, por është një element aksesor që i shtohet kësaj figure

kontraktuale.

Edhe në lidhje me formën, ndryshimet janë evidente; kontrata e dhurimit duhet të

bëhet me akt noterial, ndërsa në rastin e sponsorizimin është i zbatueshëm parimi i

lirisë së formave.

Të dyja këto kontrata kanë të përbashkët qëllimin humanitar për vetë faktin se

nëpërmjet tyre i jepet një ndihmë me karakter material apo financiar një subjekti të

caktuar.

Por dallimi midis këtyre kontratave qëndron në këto drejtime:

1. Së pari ndryshojnë nga subjektet. Tek kontrata e dhurimit subjekt është çdo

person juridik apo fizik (që ka zotësinë për të vepruar), ndërkohë që tek sponsorizimi

subjekti është vetëm një person fizik ose juridik, shtetas ose i huaj, i cili ka cilësinë e

tregtarit dhe që nuk mund të jenë subjekte buxhetore dhe ato që përfitojnë financime

buxhetore.

2. Duke u nisur nga qëllimi për të cilin kryhen, mund të themi se sponsorizimi

kryhet vetëm në favor të veprimtarive të parashikuara shprehimisht nga ky ligj, ndërsa

kontrata e dhurimit mund të kryhet në favor të çdo lloj veprimtarie apo subjekti pa

asnjë kufizim juridik.

3. Një dallim tjetër midis dhurimit dhe sponsorizimit është se sponsorizimi ka disa

lehtësira tatimore më të theksuara se dhurimi. Sponsorizuesi përfiton, për shumën e

sponsorizuar në fakt, këto lehtësi tatimore.

Kështu, kur sponsorizues është një subjekt, person fizik a juridik që paguan tatim

mbi fitimin shuma e sponsorizuar u njihet si shpenzim i zbritshëm deri në masën 3 për

qind të fitimit para tatimit.496

Ndërsa, sponsorizuesi, person fizik apo juridik, i cili paguan tatim mbi fitimin,

shuma e sponsorizuar për botuesit e shtypit dhe botimet e veprat letrare, shkencore,

enciklopedike, si dhe për veprimtaritë kulturore, artistike e sportive u njihet si

shpenzim i zbritshëm deri në masën 5 për qind të fitimit para tatimit.

Ndryshe nga sponsorizimi, tek kontrata e dhurimit, personi i cili e kryen atë, nuk

gëzon lehtësira tatimore.

496

Neni 5, Po aty.

159

9.2. Kontrata e dhurimit dhe aktet e tjera të bujarisë.

9.2.1. Kontrata e dhurimit dhe testamenti.

Kontrata e dhurimit është një kontratë e cila krijon marrëdhënie juridike midis

dhuruesit dhe përfituesit, ku dhuruesi i kalon të drejtën e pronësisë së një sendi apo të

një të drejte reale përfituesit pa kërkuar diçka si kundërshpërblim.

Ashtu sikurse thamë edhe më sipër kontrata e dhurimit për shkak të elementëve

kryesorë nuk dallon shumë nga veprimet tjera të njëanshme si testamenti. Me

përjashtim të momentit në të cilin vijnë pasojat për palët, shumë anë të tjera janë të

njëjta. Testamenti është, në një vlerësim krahasimor, ndoshta akti me elementët dhe

karakteristikat më të ngjashme me kontratën e dhurimit.

Dhurimi dhe testamenti janë dy akte që kanë mjaft të përbashkëta me njëra-tjetrën,

aq sa shpesh është shtruar pyetja pse njëra konsiderohet akt i njëanshëm ndërsa tjetra

konsiderohet akt i dyanshëm, çështje kjo e trajtuar më sipër, ndërkohë që është e

nevojshme trajtimi më i hollësishëm i të përbashkëtave dhe ndryshimeve ndërmjet

këtyre veprimeve juridike.

Kështu në rastin e testamentit, vdekja është e destinuar që të çelë trashëgiminë.

Dhuruesi mund të vendosë nëse dëshiron të dhurojë apo të mos dhurojë, si dhe kujt

dëshiron t‟i dhurojë, ndërsa testamentlënësi manifeston bujarinë e tij vetëm sepse

shmanget, me anë të testamentit, nga rendi i trashëgimisë ligjore.497

Kështu mund të themi se:

1. Tek të dyja kemi kalim të pasurisë, të pronësisë; pra paraqiten si akte

bujarie. Me anë të testamentit, në mënyrë të caktuar trashëgimlënësi bën ndarjen e

pasurisë së vet, duke mos e cenuar pjesën e domosdoshme të trashëgimtarëve,

kurse te dhurimi dhuruesi ja fal pronësinë ose një të drejtë pasurore tjetër

përfituesit.

2. Si tek testamenti, ashtu edhe tek dhurimi pranimi i përfituesit është i

nevojshëm. Në rastin e testamentit ky pëlqim shprehet me mosrefuzim brenda

afateve ligjore ku “Heqja dorë duhet të bëhet me deklaratë të shkruar regjistrohet

në gjykatën e rrethit të vendit ku është çelur trashëgimia”498

dhe “Heqja dorë mund

të bëhet nga trashëgimtari brenda tre muajve nga çelja e trashëgimisë kur...”499

.

Tek dhurimi pëlqimi duhet të jetë i shprehur.

Kështu, Kodi Civil parashikon se “Pranimi mund të bëhet me po atë akt ose

me një akt të mëvonshëm” ose me veprime konkludente.

3. Si testamenti ashtu edhe dhurimi mund të rëndohen me moduse/barrë.

4. Të dyja janë akte pa shpërblim dhe për këtë arsye u nënshtrohen të cilat

për mjaft aspekte janë identike, por ndryshojnë pasi testamenti është një veprim i

njëanshëm, ndërsa dhurimi është një kontratë.

5. Tek të dyja kemi vullnetin e shprehur për realizimin e testamentit apo

dhurimit. Si tek testamenti, ashtu edhe te kontrata e dhurimit trashëgimlënësi dhe

dhuruesi shprehin vullnetin e njëanshëm të tyre.

6. Për të bërë testament dhe për të qenë subjekt i kontratës së dhurimit është

e nevojshme që personi të ketë zotësi të përgjithshme për të vepruar.

497

Francesco Galgano, “E drejta private”, Luarasi, Tiranë, 1999, fq. 852. 498


Neni 335, Po aty.

160

7. Testamenti mund të anulohet në qoftë se cenon pjesën e domosdoshme të

trashëgimtarëve, ndërsa dhurimi mund të revokohet në raste të caktuara, me kusht

që të jenë plotësuar rrethanat e caktuara.500

Por gjithashtu, kemi edhe zbatimin e elementëve të kontratës si: ato mbi

vlefshmërinë ose pavlefshmërinë e kontratave, afatin e pranimit të propozimit për

dhurim dhe të vlefshmërisë së propozimit, etj.

Ajo që ndoshta vlen të analizohet është vullneti i pranuesit të dhurimit. Tek

kontrata e dhurimit, edhe pse njëra palë përfiton, pasurohet, i shtohet pasuria, kërkohet

patjetër vullneti i tij.

Pra, bëhet fjalë për një kontratë pa kundërshpërblim, ku përfitimet janë tërësisht të

njëanshme dhe edhe pse në pamje të parë, do të mjaftonte vullneti i dhuruesit që të

kryej veprimi, pra vullneti i dhuruesit për të hequr dorë nga një e drejtë e tij pasurore,

për t‟i transferuar këtë të drejtë përfituesit, ligji kërkon edhe vullnetin e përfituesit, si

një kusht të domosdoshëm për vlefshmërinë juridike të dhurimit.

Pse kërkohet edhe vullneti i pranuesit, element ky që e bën dhurimin, me gjithë

morinë e elementëve të ngjashëm që ka ky me një akt juridik të njëanshëm si

testamenti, një veprim juridik të dyanshëm?

Ajo që e ka shtyrë legjislatorin të konsiderojë kontratë dhurimin dhe të bëjë të

nevojshme dhe të detyrueshëm pëlqimin e shprehur të përfituesit të dhurimit, për

pranimin e dhurimit, është fakti se dhurimi edhe pse pa kundërshpërblim prodhon disa

efekte - rëndime, në ngarkim të përfituesit dhe në favor të dhuruesit, efekte me të cilat

ai nuk mund të ngarkohet në mungesë të pëlqimit të tij. I tillë mund të jetë p.sh.

modusi, si rëndimi më i vogël, dhe duke vazhduar me dhurimin me rezervë uzufrukti,

ku dhurohet sendi por dhuruesi mban në favor të vet uzufruktin mbi të, duke realizuar

kështu kalimin e një të drejtë pronësie të cunguar, apo edhe dhurimin e pronësisë

boshe e të tjera rrethana të kësaj natyre.

Pikërisht këta elementë bëjnë të mundur zhvendosjen e dhurimit nga një veprim

juridik të njëanshëm drejt një veprimi juridik të dyanshëm, pra kontratës, pavarësisht

ngjashmërisë së tij me testamentin.

Por gjithashtu, këto dy veprime juridike ndryshojnë shumë me njëra tjetrën në disa

drejtime:

Së pari: kontrata e dhurimit është kontratë e njëanshme, kurse testament është

veprim juridik i njëanshëm.

Së dyti: Në rastin e testamentit kalimi i pronësisë bëhet pas vdekjes së

testamentlënësit, ndërsa tek dhurimi gjatë kohës që dhuruesi është gjallë.

Pikërisht ky është dhe dallimi më thelbësor midis trashëgimisë dhe dhurimit; e

para është një marrëdhënie juridike mortis causa, që lind për shkak të vdekjes të

trashëgimlënësit ose rrethanave që ligjërisht barazohen me të, ndërsa e dyta, inter

vivos, një marrëdhënie e vullnetshme midis të gjallëve.

Së treti: në kontratën e dhurimit mund t‟i lihet pasuria kujtdo pa asnjë kufizim

ligjor, ndërsa me testament mund ti lihet pasuria një personi vetëm pasi të jenë zbatuar

disa kushte ligjore si p.sh. rezerva ligjore, radha e trashëgimisë etj.

500

Mehdi J. Hetemi, “Detyrimet dhe kontratat”, Shtëpia botuese “Luarasi”, Tiranë, 1998, fq. 83.

161

Së katërti: personi që përfiton me testament përgjigjet edhe për detyrimet e

trashëgimlënësit, gjithmonë brenda pjesës së tij trashëgimore, ndërsa personi që

përfiton me dhurim nuk përgjigjet për detyrimet e dhuruesit.

Si në marrëdhënien që lind për shkak të dhurimit dhe në atë që lind nga

trashëgimia, kemi kalimin e pasurisë nga titullari i së drejtës te përfituesi (që mund të

jetë sipas rastit përfituesi i dhurimit ose trashëgimtari), dhe në të dy rastet kalojnë ato

të drejta pasurore që i përkasin beneficiarit, pra janë në pronësi të tij, me dallimin këtu

se ky moment te dhurimi llogaritet nga momenti i lidhjes së kontratës që përbën edhe

momentin e shprehjes së vullnetit të përbashkët të palëve, ndërsa te trashëgimia nga

momenti i çeljes së trashëgimisë që është një moment i ndryshëm nga ai i shprehjes së

vullnetit të testatorit.

Së pesti: Një ndryshim që duhet vënë re qëndron edhe tek koncepti i pasurisë, i cili

ndryshon tek të dyja veprimet juridike:

Te trashëgimia, me të drejtë pasurore do të kuptojmë jo vetëm sendet por

edhe tërësinë e të drejtave dhe detyrimeve pasurore të trashëgimlënësit.

Te dhurimi, me të drejtë pasurore do të kuptojmë sendet dhe të drejtat reale

të dhuruesit.

Në këtë mënyrë, shohim se nocioni i pasurisë te trashëgimia është një koncept

shumë i gjerë në raport me atë të kontratës së dhurimit, duke qenë se në të përfshihen

të drejtat pasurore që mund të jenë reale ose detyrimi, ndërkohë te dhurimi kemi vetëm

të drejtat reale. Tek pasuria në rastin e dhurimit nuk përfshihen detyrimet e dhuruesit,

ndryshe nga trashëgimia, pasi do të përbënte një nonsens “dhurimi i detyrimeve”, të

cilat në fakt mund të transmetohen midis palëve me anë të kalimit/marrjes përsipër të

detyrimit.

Nga ana tjetër, në të dy rastet nuk përfshihen në masën e pasurisë të drejtat

personale të titullarit të së drejtës, të cilat kuptohet që për nga natyra e tyre,

ngushtësisht personale, nuk mund t‟ju transmetohen të tjerëve.

Së gjashti: Një tjetër moment dallimi mes trashëgimisë dhe dhurimit ka lidhje me

vullnetin e palëve. Kalimi i pasurisë te trashëgimia mund të bëhet jo vetëm me

vullnetin e shprehur të trashëgimlënësit (me testament), por mund të kalojë edhe

nëpërmjet vullnetit të heshtur të tij (me anë të ligjit), ndërkohë që te dhurimi, kalimi i

pasurisë tek përfituesi mund të bëhet vetëm me vullnetin e dhuruesit, i cili duhet

detyrimisht të jetë i shprehur.

Testamenti, si vullnet i shprehur nga testatori është një veprim juridik i njëanshëm,

ku për vlefshmërinë e tij ka rëndësi shprehja e vullnetit vetëm te testatorit, mjafton ky

të jetë shprehur sipas formës të kërkuar nga ligji dhe ku pëlqimi i trashëgimtarit ka

lidhje vetëm me këtë të fundit nëse do të pranojë ose jo pasojat e testamentit, duke

zgjidhur me efekt prapaveprues një marrëdhënie automatikisht të lindur.

Pranimi ose mospranimi nga ana e trashëgimtarit nuk cenon vlefshmërinë ligjore të

testamentit, ndërkohë që te dhurimi, si veprim juridik i dyanshëm që është, pëlqimi i

përfituesit të dhurimit është esencial për lidhjen e kontratës. Mungesa e këtij pëlqimi

nga ana e përfituesit e lë pa pasoja juridike vullnetin e dhuruesit.

Së shtati: Një dallim tjetër ka të bëjë me afatin e heqjes dorë (në lidhje me

pranimin ose jo). Tek testamenti është pikërisht ligji ai që përcakton shprehimisht

afatet për mospranim, pra për heqjen dorë, ndërkohë te dhurimi afati i pranimit të

162

propozimit nuk është shprehimisht i rregulluar; për këtë arsye është e nevojshme që

t‟ju referohemi dispozitave të përgjithshme mbi lidhjen e kontratave.

Së teti: Gjithashtu, ekzistojnë dhe mjaft dallime të tjera ndërmjet këtyre dy akteve.

Kështu pra, rrethi i trashëgimtarëve është i përcaktuar nga ligji, ku te testamenti

pasuria mund t‟i lihet vetëm trashëgimtarëve ligjoren raste përjastimore kur

“Trashëgimlënësi nuk ka të paslindur ose të paralindur, ose vëllezër apo motra, ka të

drejtë të disponojë me testament pasurinë e vet, në favor të çdo personi fizik apo

juridik”; ndërkohë që përfitues i dhurimit mund të jetë çdo person me lidhje gjaku ose

jo, fizik apo juridik sipas vullnetit të lirë të dhuruesit.

Së nënti: Në të dyja rastet ekzistojnë situatat e revokimit për shkak të padenjësisë

së përfituesve, por ndryshe nga legjislacionet e tjera, në legjislacionin shqiptar për

dhurimin, rastet e revokimit janë më të kufizuara në raport me trashëgiminë.501

Megjithatë, në të dyja rastet është “gjykata ajo që do të përcaktojë ekzistencën e

rasteve ligjore për revokim dhe jo vullneti i kërkuesve”.

Së dhjeti: Një dallim i fundi ka të bëjë pikërisht me zotësinë për të vepruar dhe

kufizimet e saj. Tek testamenti, në rastin e trashëgimisë ligjore, trashëgimlënësi jo

detyrimisht duhet të ketë zotësi juridike për të vepruar; ai mund të ketë edhe vetëm

zotësinë juridike. Ndryshe ndodh në rastin e dhurimit, ku dhuruesi duhet detyrimisht të

ketë edhe zotësinë për të vepruar që dhurimi të jetë i vlefshëm.

9.2.2.. Kontrata e dhurimit dhe huapërdorja502

.

Element i përbashkët i këtyre dy veprimeve juridike është fakti se si kontrata e

dhurimit ashtu dhe ajo e huapërdorjes janë kontrata të njëanshme503

dhe pa

kundërshpërblim. Pra, të dyja këto kontrata janë shprehje e ndihmës së njerëzve nga

njëri-tjetrit, e dashamirësisë dhe humanizmit.

Huapërdorja është një kontratë që tregon humanizmin njerëzve dhe gatishmërinë e

tyre për t‟iu gjendur njëri – tjetrit në raste nevoje, kryesisht ekonomike, por edhe të

nevojave të jetës kulturore, arsimore, shpirtërore, shkencore dhe të tjera.

E përbashkëta ndërmjet tyre qëndron në faktin se të dyja janë kontrata të

njëanshme dhe pa kundërshpërblim. Detyrimet rëndojnë vetëm tek huamarrësi dhe tek

dhuruesi, ndërsa pala tjetër ka vetëm të drejtat.504

501

Neni 322 i Kodit Civil përcakton se: “Nuk mund të trashëgojë si i padenjë: ai që me dashje ka vrarë

ose ka tentuar të vrasë trashëgimlënësin, bashkëshorten, fëmijët dhe prindërit e tij;-ai që ka bërë ndaj

trashëgimlënësit kallëzim ose dëshmi të rreme, për kryerjen e një vepre penale për të cilën parashikohet

dënim me vdekje ose me heqje lirie mbi 10 vjet, kur kallëzimi ose dëshmia janë deklaruar të rreme në

një gjykim penal; ai që me mashtrim, kanosje e dhunë ka shtyrë trashëgimlënësin që të bëjë, të

ndryshojë ose të shfuqizojë testamentin ose ka përpiluar vetë një testament të rreme ose e ka përdorur

atë për interesa të tij apo të të tjerëve; ai që është sjellë ndaj trashëgimlënësit në mënyrë poshtëruese dhe

që e ka keqtrajtuar atë.” 502

Neni 901, Kodi Civil parashikon se: “Me kontratën e huapërdorjes, njëra palë (huadhënësi)i jep palës

tjetër (huamarrësit), pa kundërshpërblim, një send të caktuar që ta përdorë përkohësisht dhe kjo palë

detyrohet ta kthejë atë send në afatin e caktuar në kontratë”. 503

Megjithatë, përjashtim nga rregulli bën kontrata e huapërdorjes imperfekte ose të paplotë, e cila në

rast se verifikohen kushtet apo rrethanat e parashikuar në ligj kthehet në kontratë të dyanshme, duke

sjellë lindjen e detyrimeve jo vetëm për huapërdorësin, por edhe për huamarrësin. 504

Mariana Tutulani –Semini, “E drejta e detyrimeve”. Pjesa e Posaçme, Skanderbegbooks, Tiranë,

2006, fq. 117.

163

Por, dallimi themelor mes tyre është se ndërsa te huapërdorja, “huamarrësi duhet

ta përdorë atë përkohësisht dhe ta kthejë në afat”, pra kemi kalim vetëm të së drejtës së

përdorimit dhe e gëzimit të sendit, tek dhurimi, kalimi i sendit është përfundimtar dhe

bashkë me të kalon edhe e drejta e pronësisë së sendit të dhuruar.

Huapërdorja është kontratë e cila mund të lidhet me afat ose pa afat, ndërsa

kontrata e dhurimit nuk ka të parashikuar një gjë të tillë.

Huapërdorja, ndryshe nga kontrata e dhurimit është kontratë reale, ndërsa kontrata

e dhurimit, sipas parashikimeve te Kodit Civil është kontratë reale, por kur dhurimi ka

për objekt të drejtat reale dhe sendet e paluajtshme shndërrohet në kontratë

konsensuale.

Një dallim tjetër qëndron në faktin se tek huapërdorja, objekt janë vetëm sendet e

individualisht të përcaktuara dhe të pakonsumueshme, përcaktim ky i cili del nga

përmbajtja e kësaj kontrate duke qenë se parashikohet se huapërdorësi duhet të kthejë

të njëjtin send që ka marrë nga huamarrësi. Ndërsa tek kontrata e dhurimit nuk

parashikohen kufizime përsa i përket llojit të sendit.

Kështu pra, objekt i dhurimit, ashtu sikurse e kemi përmendur, janë të gjitha

sendet, qofshin këto të përcaktuara në gjini apo individualisht të përcaktuara, të

luajtshme apo të paluajtshme, madje edhe të drejtat reale, e rëndësishme është që të

jenë sende të tashme, eksiztuese në momentin e lidhjes së kontratës dhe jo sende të

ardhshme.

Në nenit 902 të Kodit Civil, përcaktohet se “Kontrata e huapërdorjes quhet e lidhur

nga çasti që është dorëzuar sendi”, fakt ky që e bën huapërdorjen një kontratë reale.

Ndërkohë, kontrata e dhurimit është kontrate reale ose konsensuale në varësi të

objektit të saj.

9.2.3. Kontrata e dhurimit dhe huaja505

.

Kontrata e huas është një kontratë e cila ka për qëllim ndihmën dhe përfitimin e një

personi të caktuar fizik ose juridik për të zhvilluar një aktivitet ekonomik ose tregtar

me anë të prestimit të një shume të hollash ose sendesh zakonisht pa shpërblim. Kjo

kontratë është shprehje e humanizmit dhe e ndihmës ekonomike midis njerëzve.506

Dallimi kryesor ndërmjet kontratës së dhurimit dhe asaj të huas qëndron në faktin

se kontrata e dhurimit është gjithmonë dhe detyrimisht pa kundërshpërblim, ndërsa

huaja përjashtimisht është pa kundërshpërblim, por në rastet në të cilat parashikohet

pagimi i interesave kthehet në kontratë me kundërshpërblim, konkluzion ky që del nga

paragrafi i parë i nenit 1050 Kodi Civil sipas të cilit: “Përveç kur me marrëveshje të

palëve është parashikuar ndryshe, huamarrësi duhet ti paguaj huadhënësit kamatë”.

Pra, ndërsa kontrata e dhurimit është gjithmonë kontratë e njëanshme, kontrata e

huas mund të jetë e njëanshme ose e dyanshme në varësi të faktit nëse është me

shpërblim apo pa shpërblim.

Objekt i kontratës së huas është shumë më i ngushtë se i kontratës së dhurimit,

duke qenë se kontrata e huas përfshin vetëm sendet në gjini dhe të konsumueshme.

505

Huaja përcaktohet në nenin 1050, të Kodit Civil. Sipas kësaj dispozite: “Me kontratën e huasë njëra

palë (huadhënësi) i jep në pronësi palës tjetër (huamarrësit) një shumë të hollash ose sende që

përcaktohen në numër, me peshë ose me masë dhe huamarrësi detyrohet t‟i kthejë huadhënësit aq të

holla ose aq sende të atij lloji ose të asaj cilësie brenda afatit të caktuar në kontratë ose, kur nuk është

caktuar afat me kërkesën e huadhënësit”. 506

Mariana Tutulani –Semini, “E drejta e detyrimeve”, Pjesa e Posaçme, Skanderbegbooks, Tiranë,

2006, fq. 163.

164

Tek të dyja kontratat kemi kalim të së drejtës së pronësisë, duke qenë se kontrata e

huas ka për objekt sende të përcaktuara në gjini, të cilat në momentin që i dorëzohen

huamarrësit i kalohet dhe e drejta e pronësisë. Huamarrësi, në këtë rast, është i

detyruar të kthejë të njëjtën shumë, sasi apo cilësi të sendit të dhënë hua. Ndërsa tek

kontrata e dhurimit përfituesi nuk ka detyrim për të kthyer sendin e dhuruar, me

përjashtim të rasteve kur palët kanë parashikuar në kontratë kushtin e kthyeshmërisë së

sendit dhe në rastet në të cilat revokohet kjo kontratë.

Në rast se kontrata e huas është pa kundërshpërblim, del në pah njësoj si tek

dhurimi, “shpirti i bujarisë”, dëshira për të ndihmuar tjetrin; por ndërsa te huaja si edhe

te huapërdorja, ky shpirt i bujarisë nuk shoqërohet me vullnetin dhe dëshirën për të

humbur pronësinë mbi sendin që jep në bazë të kontratës, ndryshe nga dhurimi ku

dhuruesi heq dorë në mënyrë përfundimtare nga drejta e tij e pronësisë.

9.2.4. Kontrata e dhurimit dhe legu.

Dhurimi është veprim juridik kryesor ndryshe nga legu507

i cili është një veprim

aksesor që i shtohet një veprimi kryesor si p.sh; dhurimit ose trashëgimisë. Nëpërmjet

legut ju jepet një ose më shumë trashëgimtarëve ligjorë një përfitim pasuror nga

trashëgimia, por pa i bërë ata trashëgimtarë.

Te dhurimi është dhuruesi ai që drejtpërdrejt i jep sendin objekt të kontratës së

dhurimit përfituesit të dhurimit, ndërsa te legu nuk është testatori ai që jep sendin në

favor të legatarit, por është përfituesi i liberalitetit, ai që i detyruar nga kushti i vënë në

aktin e liberalitetit, realizon dhënien e sendit legatarit508

duke munguar në këtë mënyrë

shpirti i bujarisë, vullneti i tij për të dhënë diçka pa kundërshpërblim, element ky i cili

është mjaft i rëndësishëm në kontratën e dhurimit.

Te dhurimi pranimi i përfituesit është kusht për lidhjen - ekzistencën e kontratës,

pranim ky që duhet realizuar sipas formës ligjore të kërkuar, ndërsa te legu pranimi për

të përfituar i legatarit nuk është kusht për ekzistencën e veprimit kryesor - aktit të

liberalitetit - e vetmja pasojë që do të ketë mospranimi do të jetë shtim i pjesës së legut

pjesës së përfituesit të liberalitetit të ngarkuar me ekzekutimin e saj.

E drejta e legatarit për të përfituar legun është një e drejtë e kushtëzuar nga vullneti

i trashëgimtarit i cili është i ngarkuar me legun, nëse do e pranojë ose jo

trashëgiminë.509

Përsa ju përket personave përfitues, tek kontrata e dhurimit përfitues mund të jete

cilido person, fizik ose juridik, e rëndësishme është që të kenë zotësinë e kërkuar nga

ligji, ndërsa tek legu persona përfitues të tij janë një ose disa trashëgimtarë ligjorë ose

persona të tjerë po të përcaktuar nga testatori, ku testatori nëse ka trashëgimtarë ligjorë

të tre radhëve të para, si legatarë mund të përcaktojë vetëm këta trashëgimtarë ligjorë

dhe nëse nuk ka trashëgimtarë ligjorë të tre radhëve të para, mund të caktojë si legatarë

çdo person.510

507

Me leg kuptohet disponimi testamentar, në bazë të të cilit testatori ju ngarkon trashëgimtarëve, të

cilët trashëgojnë pasurinë trashëgimore, ekzekutimin e ndonjë detyrimi në dobi vetëm të njërit, të disave

ose të gjithë trashëgimtarëve të tjerë, që në bazë të këtij disponimi fitojnë të drejtën të kërkojnë

ekzekutimin e këtij detyrimi prej trashëgimtarëve testamentarë. Valentina Kondili, “ E drejta Civile II”,

Pjesa e Posaçme, Geer, 2008, fq. 238. 508


Ardian Nuni, Luan Hasneziri, “Leksione të pronësisë dhe trashëgimisë”, Tiranë, 2008, fq. 706. 510

Ardian Nuni, Luan Hasneziri, “Leksione të pronësisë dhe trashëgimisë”, Tiranë, 2008, fq. 710.

165

Legatarit i jepet e drejta të heqë dorë nga përfitimi i legut, ndryshe nga dhurimi ku

vullneti për të pranuar ose refuzuar dhurimin shërben për të konsoliduar kontratën e

dhurimit (pra këtu refuzimi bëhet para se të realizohet dhurimi). Te legu vullneti i

legatarit është si rregull i një faze të mëvonshme dhe si i tillë do të ketë fuqi

prapavepruese, pasi legatari heq dorë nga një e drejtë që atij i kishte lindur më përpara

me ana të aktit të liberalitetit, por që gjithsesi nuk do të ndikojë në vlefshmërinë e këtij

akti liberaliteti.

Në ligj nuk përcaktohet forma me të cilën duhet të vishet pranimi i legut duke

lejuar lirinë e formës, por që për efekt provueshmërie preferohet realizimi në formë

shkresore.

Ashtu sikurse kontrata e dhurimit, edhe legu mund të ketë për objekt të tij si

sendet, të përcaktuara në gjini ose individualisht të përcaktuara, por edhe të drejtat.

Edhe legu sikurse dhurimi është një e drejtë personale, që i takon vetëm personit të

cilit i është caktuar nga testatori në testament.

Legatari, sikurse dhe përfituesi i dhurimit, duke mos qenë trashëgimtar në pasurinë

trashëgimore, nuk përgjigjet për pasivin ose detyrimet e pasurisë trashëgimore; ai ka

vetëm të drejta në pasurinë trashëgimore, pra realizon të drejtën e tij pavarësisht

detyrimeve të pasurisë trashëgimore.511

Dhurimi me barrë dhe legu i detyrojnë përfituesit të përmbushin një detyrim të

caktuar por, ndërsa tek legu detyrimi është më përmbajtje pasurore, tek dhurimi me

barrë përfituesit të dhurimit mund t‟i ngarkohet edhe detyrimi për të kryer veprime të

cilat nuk kanë karakter pasuror.

Legu i jep të drejtën e kërkimit të ekzekutimit të detyrimit atij në dobi të të cilit

është caktuar legu, legatarit, i cili është kreditor kundrejt trashëgimtarëve.512

Ndërsa

tek dhurimi me barrë e drejta për të kërkuar ekzekutimin e barrës i takon dhuruesit ose

personit të tretë në dobi të të cilit është vendosur barra.

9.2.5. Kontrata e dhurimit dhe kontrata në dobi të personit të tretë.

Kontrata në dobi të personit të tretë513

është një nga rastet përjashtimore, të

parashikuara nga ligji, kur kontrata mund të sjellë pasoja edhe për një person të tretë i

cili nuk është palë pjësëmarrëse në të. Personi i tretë në dobi të të cilit është lidhur

kontrata514

është i huaj për të, pasi nuk merr pjesë në asnjë lloj forme në lidhjen e saj;

nuk është palë as përfaqësuar i ndonjërës prej palëve, ndryshe nga pranuesi i dhurimit i

cili është palë në lidhjen e kontratës së dhurimit.

Në kontratën në dobi të personit të tretë nuk është stipuluesi i saj ai që jep

drejtpërdrejt përfitimin në favor të të tretit, por është pala tjetër e kontratës ajo që merr

angazhimin e realizimit të të drejtës së personit të tretë dhe kjo për shkak të kontratës

me stipuluesin që është edhe shkaku i të drejtës së personit të tretë, ndryshe nga

dhurimi ku është dhuruesi ai që realizon të drejtën e përfituesit të dhurimit, të drejtë që

ky e ka fituar nga kontrata e dhurimit të realizuar me vetë dhuruesin.

511

Ardian Nuni, Luan Hasneziri, vep. e cit., fq. 705. 512

Valentina Kondili, “ E drejta Civile II”, Pjesa e Posaçme, Geer, 2008, fq. 243. 513

Me kontratën në dobi të personit të tretë (pactum in favorem teretii) kuptojmë atë kontratë të së

drejtës së detyrimeve, me të cilën një kontraktues që quhet premtues (promitent), obligohet ndaj

kontraktuesit tjetër që quhet stipulent, se do t‟i ekzekutojë një prestim të caktuar personit të tretë që

quhet shfrytëzues (beneficiari). Alajdin S, Alishani, “E drejta e detyrimeve”, Pjesa e Përgjithshme.

Prishtinë, 2002, fq. 263. 514


166

Tek kontrata në dobi të personit të tretë nuk është i nevojshëm pranimi i të tretit që

atij t‟i lindë e drejta për të përfituar, pasi kjo e drejtë atij i lind që me plotësimin e

kushtit të përcaktuar në kontratën midis stipuluesit dhe personit që merr përsipër

detyrimin, ndryshe nga dhurimi ku pranimi i përfituesit të dhurimit është kusht për

lidhjen e kontratës dhe si pasojë edhe i të drejtës për të përfituar prej saj. E vetmja

pasojë e pranimit të të tretit do të jetë konsolidimi përfundimtar i kontratës në dobi të

tij në gjendjen në të cilën është hartuar në fillim, pasi deklarimi i bërë nga i treti se do

të përfitojë nuk ka fare të bëjë me pranimin duke qenë se për këtë deklarim nuk

kërkohet forma solemne, dhe aq më tepër noterizimi.

Ky deklarim ka një vlerë të limituar për të ndaluar që stipulimi të mund të

revokohet ose modifikohet nga stipuluesi.515

Deklarimi nuk kërkohet në formë

solemne apo me noterizim, element i detyrueshëm ky te dhurimi, por në këtë rast është

ndjekur parimi i “lirisë së formës”.

Pra, përfituesi fiton në bazë të kontratës një të drejtë direkte dhe të pavarur, që nga

momenti i lidhjes së kontratës, por kjo e drejtë bëhet përfundimtare nga çasti që

personi i tretë shpreh pëlqimin për pranimin e së drejtës.

Kontrata në dobi të personit të tretë, ndryshe nga kontrata e dhurimit, nuk mund të

prishet ose të ndryshohet pas momentit që personi ka deklaruar se pranon të përfitojë

nga lidhja e saj, me përjashtim të rasteve kur personi ja ka rezervuar vetës këtë të

drejtë në kontratë.516

Ndërsa tek kontrata e dhurimit, kontrata mund të revokohet, pas

lidhjes së saj vetëm nga dhuruesi dhe vetëm në rastet e parashikuara në ligj, raste të

cilat i kemi trajtuar në pjesën e mëparshme.

Si shembuj të kontratës në dobi të personit të tretë, të parashikuar nga legjislacioni

ynë mund të përmendim: kontrata e sigurimit të jetës dhe pasurisë dhe kontratat e

depozitimit të të hollave.

9.2.6. Kontrata e dhurimit dhe renta jetore.

Kontrata e dhurimit dhe renta jetore, si dy kontrata tipike, të parashikuara

shprehimisht nga Kodi Civil, kanë mjaft të përbashkëta dhe ndryshime ndërmjet tyre.

Një element i përbashkët që spikat është fakti se të dyja janë veprime juridike inter

vivos, që i sjellin pasojat e tyre ndërmjet të gjallëve517

.

Kontrata e rentës jetore është ajo kontratë me anë të së cilës një person merr

përsipër t‟i paguajë një personi tjetër, për të gjithë jetën e tij ose të një të treti, shuma

parash, në intervale të rregullta kohe.518

Sipas përkufizimit të dhënë nga Kodi Civil,519

renta jetore mund të krijohet kundrejt shpërblimit (me titull barrësor) nëpërmjet

tjetërsimit të një pasurie të luajtshme ose të paluajtshme ose të një shume parash, në

ndryshim nga kontrata e dhurimit e cila ka për objekt jo vetëm sendet e luajtshme dhe

të paluajtshme por edhe të drejtat reale. Gjithashtu, ajo mund të krijohet edhe me anë

të dhurimit520

ose testamentit.

515

Carlo Giannattasio, “Delle successioni: Disposizioni generali, successioni legittime”, Unione

Tipografico - Editrice Torinese, 1971, fq. 202. 516

Mariana Tutulani –Semini, “E drejta e detyrimeve”, Pjesa e përgjithshme, Tiranë, 2006, fq. 67. 517

Renta jetore i prodhon pasojat gjatë gjithë jetëgjatësisë së marrësit të rentës. Vdekja e marrësit e

shuan detyrimin. Kodi Civil, në nenin 1068 të tij parashikon se: Nëse kontrata e rentës jetore e krijuar

në favorin e një personi, i cili në kohën e kontratës kishte vdekur, është e pavlefshme.” 518

Georges Vermelle, “E drejta civile. Kontratat”, Pjesa e Posaçme, Papirus, 2006, fq. 87. 519


Një rast i kontratës së rentës jetore e krijuar nëpërmjet dhurimit jepet nga vendimi nr. 795, datë

14.06.2007, i Kolegjit Civil të Gjykatës së Lartë. Në bazë të rrethanave të çështjes ndërmjet palëve

167

Në lidhje me krijimin e rentës jetore nëpërmjet kontratës së dhurimit, Kolegji Civil

i Gjykatës së Lartë, në një vendim521

të tij ka arritur në përfundimin se: “Detyrimi që

duhet të përmbushet nga debitori i rentës dhe përfitimi që vjen nga renta jetore duhet të

jetë konkret, si në rastin e detyrimit për shlyerje të rentës me këste pagesash, ashtu

edhe në rastin e veprimeve ose kategorive të veprimeve të kujdesit. Këto të fundit

duhet të jenë të identifikueshme e të dallueshme në mënyrë që kujdesi i parashikuar në

kontratë të synojë e të sjellë pasoja dhe përfitime reale (konkrete), jo fiktive, aq më

tepër jo objektivisht të pamundura për t‟u përmbushur.”

Kolegji Civil arrin në konkluzionin se kontrata e rentës jetore është e pavlefshme

në rastet në të cilat asaj i mungon njëri prej elementëve që e bëjnë të vlefshme këtë

kontratë: pra objekti konkret që formon lëndën e kontratës.

Nëse flasim për karakteristikat e rentës jetore, mund të themi se ajo është një

kontratë konsensuale; e dyanshme; me ose pa shpërblim; mund të lidhet edhe në dobi

të një personi të tretë. Renta jetore mund të jepet për të gjithë jetën e përfituesit ose të

një personi tjetër, për gjithë jetën e një ose disa personave.

Është kontratë konsensuale për vetë faktin se i sjell efektet e veta në momentin në

të cilin lidhet kontrata dhe nuk kërkon dorëzim sendi për tu perfeksionuar, ndërsa

kontrata e dhurimit si rregull është kontratë reale, me përjashtim të rasteve kur ka për

objekt sendet e paluajtshme, sendet e luajtshme të cilat kërkojnë regjistrim dhe të

drejtat reale, ku merr karakter real.

Kontrata e rentës zakonisht është kontratë me shpërblim, por nëse renta është pa

shpërblim, në këtë rast kjo kontratë është e ngjashme me dhurimin dhe do të zbatohen

rregullat e formës dhe përmbajtjes që karakterizojnë kontratën e dhurimit.

Edhe kontrata e rentës jetore mund të krijohet sipas skemës dhe mënyrës së

kontratës në dobi të personit të tretë, së cilës mund t‟i bashkëngjiten në të njëjtën kohë

edhe detyrimi ushqimor si kontratë atipike në favor të personit të tretë.

Një ndryshim tjetër ndërmjet këtyre dy kontratave konsiston në faktin se dhurimi si

kontratë tipike është e njëanshme; por në rastin në të cilin kontrata e dhurimit është e

ngarkuar me barrë, përfituesi ngarkohet me të vetmin detyrim: përmbushjen e barrës.

Ndërsa kontrata e rentës jetore është një kontratë tërësisht e dyanshme pasi përmban

një sërë të drejtash dhe detyrimesh reciproke për palët.

Dhuruesi ose trashëgimtarët e tij mund të kërkojnë zgjidhjen e kontratës nëse

përfituesi nuk e përmbush barrën, si dhe mund të revokojnë këtë kontratë në qoftë se

vërtetohen kushtet e parashikuara në ligj për revokimin. Ndryshe ndodh në kontratën e

ndërgjyqesa është lidhur një kontratë dhurimi me rentë jetësore. Nëpërmjet kësaj kontrate, paditësit

(dhuruesit) u dhurojnë të paditurve (pranues të dhurimit) banesën e tyre me kusht që ato (të paditurit) të

kujdesen për ta deri në momentin e vdekjes. Nga ana e tyre të paditurit (pranuesit e dhurimit) pranojnë

dhurimin dhe marrin përsipër detyrimin ligjor, në bazë të nenit 1065 të Kodit Civil, se do të kujdesen

për ushqimin e tyre deri në momentin e vdekjes. 521

Vendimi nr. 52, datë 22.01.2013, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë. Në bazë të fakteve, rezulton se

paditësit, bashkëshortë e bashkëpronarë të një apartamenti banimi, kanë shprehur vullnetin e tyre për

t‟ia dhuruar këtë send të paluajtshëm, nga ½ pjesë secilit, të paditurve. Dhurimi bëhet me “kushtin” që

këta të fundit (të paditurit) “të kujdesen për ta deri në momentin e vdekjes”. Po kështu, dhurimi bëhet

edhe si shenjë mirënjohje, meqenëse të paditurit këtë kujdes “e kanë treguar deri tani”, pra deri në çastin

e lidhjes së kontratës. Paditësit pretendojnë se pas disa kohësh kujdesi nuk ka qenë në nivelin e

kënaqshëm për ta, madje për shkak të qëndrimeve të kundërta lidhur me shkallën dhe shpeshtësinë e

kryerjes së kujdesit mes palëve ka kontradikta deri në mospërmbushje të detyrimit për kujdes. Të

paditurit, nga ana e tyre, pretendojnë se i plotësojnë vijimësisht detyrimet për kujdes për mirëmbajtjen,

pastrimin, etj., punë e kujdes për shtëpinë dhe për paditësit, por paditësit janë konfuzë në atë që

kërkojnë e pretendojnë.”

168

rentës jetore ku dhënësi i rentës mund të kërkojë zgjidhjen e kontratës dhe shpërblimin

e dëmit nëse përfituesi nuk ka dorëzuar sendin.

9.2.7. Kontrata e dhurimit dhe falja e detyrimit.

Falja e detyrimit,522

ashtu sikurse dhurimi, ka natyrë liberaliteti, por ndryshon nga

kjo e fundit pasi ajo konsolidon një situatë të pasigurt në lidhje me një detyrim

ekzistues nga e kaluara, në favor të debitorit.

Ashtu sikurse kontrata e dhurimit, e cila për të sjellë efekte dhe për tu

perfeksionuar kërkon domosdoshmërish pëlqimin e pranuesit, edhe për faljen e

detyrimit nuk mjafton deklarata e kreditorit se heq dorë nga borxhi, por është e

nevojshme edhe deklarata me shkrim apo pëlqimi i debitorit se pajtohet me të.523

Falja e detyrimit është një veprim i njëanshëm i realizuar nga kreditori, me anë të

së cilit kreditori heq dorë nga e drejta e tij për të kërkuar përmbushjen e detyrimit,

heqje dorë e cila realizohet me anë të një “deklarate me shkrim” ku nuk kërkohet

forma noteriale. Ndryshe nga dhurimi i cili është një veprim juridik i dyanshëm, për

realizimin e të cilit ligji mund të kërkojë, në varësi të objektit, edhe formën noteriale.

Ky deklarim vullneti nga ana e kreditorit i sjell pasojat “kur i njoftohet debitorit”,

ndryshe nga dhurimi që i sjell pasojat pas pranimit të propozimit nga ana e përfituesit

të dhurimit.

Falja e detyrimit, në ndryshim me kontratën e dhurimit, është një kontratë

konsensuale, sepse në deklaratën e kreditorit debitori duhet të japë pëlqimin se

pajtohet me të.524

9.3. Kontrata e dhurimit dhe heqja dorë nga pronësia.

Heqja dorë nga pronësia është një veprim juridik i njëanshëm i pronarit të sendit, e

cila ka si pasojë kthimin e këtij sendi në “send pa zot”; sende këto të cilat i përkasin

shtetit, duke bërë të mundur shtimin e pasurisë së shtetit me vendim të gjykatës. Fakti

që pas heqjes dorë nga pronari sendi kalon në pronësi të shtetit, nuk duhet të

ngatërrohet me dhurimin i cili në radhë të parë është veprimi i dyanshëm dhe së dyti

kemi një vullnet të shprehur të dhuruesit për të hequr dorë nga e drejta e pronësisë mbi

një send të caktuar në favor të palës tjetër që e pranon, ndërkohë që vullneti për të

disponuar sendin në favor të shtetit, në rastin e heqjes dorë nga pronësia, mungon

plotësisht pasi ky nuk përbën qëllimin e një veprimi të tillë.

Ashtu sikurse kontrata e dhurimit edhe heqja dorë nga pronësia mbi pasuritë e

paluajtshme në dobi të një tjetri, është e vlefshme kur bëhet me akt noterial e

regjistrohet.525

522

Me falje duhet kuptuar marrëveshja e palëve, në bazë të se cilës kreditori heq dorë nga e drejta e tij e

kërkimit ndaj debitorit, domethënë kur palët vendosin t‟i japin fund marrëdhënies juridike të detyrimit

duke e shkarkuar debitorin nga detyrimi. Mariana Tutulani –Semini, “E drejta e detyrimeve”, Pjesa e

Përgjithshme, Skanderbegbooks, Tiranë, 2006, fq. 245. 523

Mehdi J. Hetemi, “Detyrimet dhe kontratat”, Shtëpia botuese “Luarasi”, Tiranë, 1998, fq. 151. 524

Alajdin S. Alishani, “E drejta e detyrimeve”, Pjesa e Përgjithshme, Prishtinë, 2002, fq. 697. 525

Neni 191, paragrafi i dytë i Kodit Civil.

169

9.4. Kontrata e dhurimit dhe kontrata e shitjes.

Kontrata e dhurimit ngjan shumë me kontratën e shitjes sepse tek të dyja këto

kontrata ndodh kalimi i së drejtës së pronësisë.

Por, përveç kësaj ngjashmërie midis këtyre dy kontratave ka shumë ndryshime.

- tek shitja ky kalim i pronësisë bëhet me shpërblim ndërsa tek dhurimi kalimi i

pronësisë është pa shpërblim.

- Kontrata e durimit është kontratë që synon kalimin e pronësisë së sendeve pa

kundërshpërblim në favor të një tjetri, ndërsa shitja është kontratë që synon kalimin e

pronësisë kundrejt kundërshpërblimit, elementi i kundërshpërblimit përbën një dallim

thelbësor midis këtyre dy kontratave.

- Gjithashtu një ndryshim tjetër midis këtyre dy kontratave qëndron edhe në

objektin e tyre pasi tek kontrata e dhurimit nga natyra e saj është kontratë për kalimin

tek përfituesi i dhurimit të pronësisë së një sendi apo të të drejtave reale që i përkasin

dhuruesit i dhurimit, ndërsa objekt i kontratës së shitjes në kohët e sotme është shumë

i gjerë. Ai përfshin jo vetëm kalimin tek blerësi të së drejtës së pronësisë mbi sende të

caktuara ose të të drejtave të tjera reale, por edhe kalim të të drejtave të tjera që i

përkasin shitësit, mjafton që këto të drejta të jenë të disponueshme lirisht, pa pasur

për to ndonjë ndalim që parashikohet në ligj apo që rrjedh nga vetë natyra e këtyre të

drejtave, në veçanti nga karakteri i tyre ngushtësisht personal.

- Një ndryshim tjetër është edhe fakti se kontrata e shitjes është kontratë

konsensuale, domethënë konsiderohet e lidhur në momentin që është shprehur

vullneti nga palët për lidhjen e kontratës ndërsa kontrata e dhurimit është kontratë

reale, pasi konsiderohet e lidhur në momentin e dorëzimit të sendit dhe vetëm në raste

të veçanta ajo kthehet në kontratë konsensuale si p.sh. në rast se objekt i dhurimit janë

pjesët ideale (kuotat) në bashkëpronësi apo të drejta të tjera reale mbi sendet e të

tjerëve, atëherë kontrata e dhurimit merr karakter konsensual.

Neni 761 i Kodit Civil përcakton në mënyrë eksplicite se objekt i kontratës së

dhurimit mund të jenë sende ose të drejta reale mbi sendet.

- Sipas dispozitave të Kodit Civil526

kontrata e shitjes ka për objekt kalimin e

pronësisë së një sendi, ose kalimin e një të drejte, kundrejt pagimit të një çmimi.

Duke lënë mënjanë elementin e kundërshpërblimit, që përbën një dallim thelbësor

midis këtyre dy kontratave, e duke bërë midis tyre krahasimin përsa i përket objektit,

konstatohet se ndërsa kontrata e dhurimit nga natyra e saj është kontratë me anë të së

cilës kalohet tek pranuesi pronësia e një sendi apoi një të drejte reale që i përkasin

dhuruesit; objekti i kontratës së shitjes në kohën e sotme është shumë i gjerë. Ai

përfshin jo vetëm kalim tek blerësi të së drejtës së pronësisë mbi sende të caktuara

ose të të drejtave të tjera reale, por edhe kalim të të drejtave të tjera që i përkasin

shitësit, mjafton që këto të drejta të jenë të disponueshme lirisht, pa pasur për to

ndonjë ndalim që parashikohet në ligj apo që rrjedh nga vetë natyra tyre, në veçanti

nga karakteri i tyre ngushtësisht personal.

- Si rregull, dhuruesi nuk është i detyruar të garantojë eviksionin në të gjitha

rastet, përveç atyre të përcaktuara shprehimisht në ligj ose kur me dëshirën e tij merr

përsipër një detyrim të tillë. Ndryshe ndodh në kontratën e shitjes ku shitësi është i

detyruar në të gjitha rastet të garantojë blerësin për eviksionin e sendit.

- Garancia për të metat e sendit te dhurimi është përjashtim, vetëm për rastet kur

kemi mashtrim në lidhje me cilësitë e tij ose kur kemi marrëveshje të posaçme në të

526

Neni 705, Kodi Civil parashikon se: “Kontrata e shitjes ka për objekt kalimin e pronësisë së një sendi

ose kalimin e një të drejte kundrejt pagimit të një çmimi.”

170

cilën është shprehur qartë vullneti i dhuruesit për të garantuar të metat e sendit të

dhuruar. Ndërsa te kontrata e shitjes detyrimi për të garantuar të metat e sendit dhe

për të garantuar eviksionin vijnë si pasojë e faktit që kontrata e shitjes është një

kontratë me kundërshpërblim.

Pra, në kontratën e shitjes, shitësi merr kundërvleftën e sendit të shitur, duke

vendosur në këtë mënyrë një ekuilibër interesash shitës-blerës, i cili do të prishej nëse

të drejtat e blerësit do të cenoheshin nga një prej situatave të mësipërme. Pikërisht, si

rrjedhojë e domosdoshmërisë për të ruajtur këtë ekuilibër, ligjvënësi ka vendosur si

rregullator institutin e eviksionit apo garancisë të të metave, duke ndryshuar thellësisht

nga dhurimi ku mungon një ekuilibër i tillë dhurues-përfitues, pasi peshorja anon

dukshëm në favor të përfituesit të dhurimit, i cili nuk mund të ngrejë pretendime në

lidhje me pakësimin e pasurisë si rezultat i të metave të sendit527

apo nga zhveshja që

mund t‟i bëhet prej tij, përveç rasteve që ligji shprehimisht i ka njohur një të drejtë të

tillë shprehimisht.

527

Tek dhurimit, standardi i të metave të sendit do të jetë për aq sa është e mundur, ai që përcaktohet për

të metat e sendit në kontratën e shitjes.

171

KONKLUZIONE

Në bazë të nenit 761 të Kodit Civil, dhurimi është një kontratë me anë të së

cilës njëra palë i kalon në pronësi pa shpërblim palës tjetër një send të caktuar ose një

të drejtë reale të cilat ajo i pranon.

Kontrata e dhurimit është një kontratë tipike e parashikuar shprehimisht nga

Kodi Civil, nëpërmjet së cilës shfaqet vullneti i një personi për tjetërsimin e pronësisë

së një sendi apo të drejte reale në favor të një personi tjetër, pa kundërshpërblim, me

qëllim kryesor pasurimin e një subjekti, pasurim i cili realizohet nëpërmjet

zemërgjerësisë dhe shpirtit të bujarisë të dhuruesit.

Bazat e kontratës së dhurimit takohen që në të drejtën romake ku dhurimi

kuptohej si “një veprim i vullnetshëm që çon në një varfërim të dhuruesit dhe pasurim

të atij të cilit i dhurohej”, për realizimin e të cilit nevojiteshin dy kushte: elementi

objektiv dhe elementi subjektiv.

Kontrata e dhurimit, ndryshe nga kontratat e tjera të së drejtës, nuk është e

rregulluar në mënyrë sistematike në të drejtën tonë zakonore. Kjo kontratë

konsiderohej një kontratë bamirësie, e cila konsistonte në “kalimin pa shpërblim të

pronësisë mbi një send nga një palë te tjetra”dhe kushtet për vlefshmërinë e kontratës

së dhurimit ishin: zotësia e plotë për të vepruar dhe qenia pronar i sendit.

Kodi Civil i vitit 1929 e parashikonte dhurimin si një akt të vullnetit të lirë,

individual dhe asnjëherë si një akt të imponuar nga të tjerët; si një kontratë pa

shpërblim e cila i sjell efektet juridike, në momentin në të cilin pranohet nga

përfituesi.

Sipas Kodit Civil aktual, dhurimi është një kontratë pa prestime

korresponduese, një kontratë bamirësie, ku dhuruesi ka vetëm detyrime, ndërsa

përfituesi vetëm të drejta. Dy elementët që kërkohen për ekzistencën e dhurimit

janë: elementi subjektiv (vullneti për të pasuruar përfituesin apo shpirti i bujarisë, i

njohur si animus donandi) dhe elementi objektiv (varfërimi i dhuruesit që i

korrespondon njëkohësisht pasurimi i përfituesit).

Kontrata e dhurimit, si rregull, është e parevokueshme duke qenë se dhuruesi

zhvishet nga pronësia e një sendi ose e një të drejte reale në favor të përfituesit, në

mënyrë përfundimtare, duke mos pasur si qëllim ta marrë atë përsëri, me përjashtim

të rasteve në të cilat parashikohet revokimi i kontratës së dhurimit.

Kontrata e dhurimit është kontratë e njëanshme ku përfituesi nuk është i

detyruar të japë diçka në favor të dhuruesit, ndërsa dhuruesi detyrohet t‟i kalojë

përfituesit të drejtën e pronësisë.

Është një kontratë pa shpërblim, pasi përfituesi nuk është i detyruar të japë

ndonjë kundërvleftë të caktuar për atë çka merr nga kontrata e dhurimit; është një

kontratë kryesore, pasi ekziston e pavarur nga ndonjë kontratë tjetër dhe në të

njëjtën kohë është edhe kontratë formale.

Kontrata e dhurimit është kontratë reale që i sjell efektet e saj në momentin në

të cilin dorëzohet sendi. Konkretisht, jurisprudenca ka përcaktuar se në disa raste të

172

përcaktuara në mënyrë eksplicite kontrata e dhurimit është kontratë konsensuale dhe i

prodhon pasojat në momentin e përputhjes së vullneteve.

Kontrata e dhurimit e cila ka për objekt të drejtat reale mbi sendet është

trajtuar nga jurisprudenca si një kontratë konsensuale, tek e cila çasti i lidhjes së

kontratës është momenti kur përputhen vullnetet e palëve.

Forma e kontratës së dhurimit ndryshon në varësi të objektit të kësaj kontrate.

Kur objekt i dhurimit janë sendet e luajtshme, kontrata e dhurimit nuk është formale

dhe krijon efekte juridike pavarësisht formës me të cilën është lidhur kjo kontratë.

Kur objekt i kontratës janë sendet e paluajtshme ose sendet e luajtshme për të cilat

kërkohet regjistrimi, kontrata e dhurimit është formale dhe në këtë rast forma

kërkohet për efekt vlefshmërie.

Kontrata e dhurimit është një veprim juridik i dyanshëm, i cili kërkon

dhënien e pëlqimit nga ana e përfituesit të dhurimit që të perfeksionohet. Pranimi i

dhurimit mund të bëhet në të njëjtin akt, ose ne një akt tjetër të mëvonshëm Kjo

kontratë i sjell pasoja juridike në lidhje me të paktën dy subjekte: dhuruesin dhe

përfituesin, të cilët mund të jenë persona fizikë, persona juridikë ose ente publike.

Subjektet duhet të kenë zotësi juridike si dhe zotësi për të vepruar. Për pranuesin,

zotësia e plotë për të vepruar nuk është kusht për vlefshmërinë e dhurimit. Dhurimi

mund të kryhet edhe në favor të të miturit ose të personit pa zotësi për të vepruar ku

pranimi do të manifestohet nga përfaqësuesi ligjor apo kujdestari me autorizim të

gjykatës.

Kontrata e dhurimit ka karakter ngushtësisht personal dhe vdekja e

propozuesit apo e pranuesit e bëjnë propozimin dhe pranimin të pavlefshëm. Kjo

bëhet për të mbrojtur palët dhe në të njëjtën kohë për t‟ju dhënë mundësi si dhuruesit

ashtu edhe përfituesit për të vlerësuar deri në momentin e fundit, mundësinë për të

kryer dhurimin apo për ta pranuar atë.

Kontrata e dhurimit mund të kryhet edhe në favor të fëmijës së sapokonceptuar

ose në favor të fëmijëve të një personi të gjallë në kohën e dhurimit, por ende të pa

lindur. Efektet e dhurimit do të pezullohen deri në momentin kur subjekti në favor të

së cilit bëhet ky dhurim të lindë gjallë dhe pranimi i dhurimit në këto raste bëhet nga

prindërit ose nga kujdestarët të autorizuar nga gjykata.

Objekt i kontratës së dhurimit janë sendet e luajtshme dhe ato të paluajtshme,

të përcaktuara në gjini ose individualisht të përcaktuar, me kusht që ato të mos jenë të

përjashtuara nga qarkullimi civil, por edhe të drejtat reale si p.sh. uzufrukti, servituti,

etj. Dhurim nuk konsiderohet heqja dorë nga një e drejtë para fitimit të saj apo heqja

dorë nga trashëgimia.

Nëse objekt i kontratës janë sendet e luajtshme, këto sende duhet që të

specifikohen duke treguar edhe vleftën e tyre në kontratën e dhurimit, me qëllim për

të shmangur rrezikun e zëvendësimit ose ngatërrimit të tyre. Kontrata e dhurimit me

objekt detyrimet periodike, tek e cila dhuruesi detyrohet t‟i transferojë pranuesit të

dhurimit në mënyrë periodike të drejtat reale, mbi të njëjtin send ose mbi sende të

ndryshme, shuhet me vdekjen e dhuruesit, përveç rasteve kur në kontratë është

parashikuar vazhdimi i saj tek trashëgimtarët.

173

Kontrata e dhurimit e cila ka për objekt sendet e ardhshme është e pavlefshme

pasi dhurimi nuk mund të përmbajë veç pasurinë e tashme të dhuruesit pasi

askush nuk mund të dhurojë një send apo një të drejtë të cilën nuk e ka as ai vetë në

pronësi.

Kontrata e dhurimit me objekt sendet e paluajtshme duhet të bëhet me akt

publik dhe të regjistrohet, përndryshe është i pavlefshëm; ndërsa nëse ka për objekt

sende të luajtshme, ai është i vlefshëm kur ato specifikohen duke treguar edhe vleftën

e tyre në kontratë. Kur sendi i paluajtshëm është në bashkëpronësi, tjetërsimi i tij

mund të bëhet vetëm me pëlqimin e të gjithë bashkëpronarëve. Mungesa e pëlqimit e

bën kontratën e dhurimit pjesërisht të pavlefshme, duke qenë se në këtë rast

konsiderohet e dhuruar pjesa ideale e bashkëpronarit.

Kontrata e dhurimit ka në përmbajtje të saj detyrime vetëm për dhuruesin,

ndërsa përfituesi fiton vetëm të drejta. Kodi Civil parashikon si detyrime të dhuruesit:

përgjegjësinë në rastet e mosdorëzimit ose dorëzimit me vonesë të sendit; garancinë

për eviksion; garancinë për të metat e sendit dhe detyrimin për të paguar taksat për

kalimin e të drejtës së pronësisë të sendit të paluajtshëm.

Dhuruesit detyrohet të dorëzojë sendin, objekt të dhurimit përfituesit, pasi në

këtë mënyrë do të fillojë të ushtrojë gjithë të drejtat e tij si pronar i ri. Në rast se nuk e

dorëzon sendin në afat, ai do të mbajë përgjegjësi për këtë mospërmbushje ose

përmbushje me vonesë kur kjo ka ardhur si rezultat i veprimeve të kryera me dashje

ose pakujdesi të rëndë nga dhuruesi, të cilat duhet të provohen nga përfituesi.

Dhuruesi, si rregull, nuk është i detyruar të garantojë përfituesin e

dhurimit për përkatësinë e sendit të dhuruar dhe zhveshjen që mund të pësojë nga

të tjerët për sendet e dhuruara, me përjashtim të rasteve kur dhuruesi e ka premtuar

shprehimisht garancinë në kontratën e dhurimit; kur zhvishet nga e drejta e pronësisë

si rezultat i veprimeve ose mosveprimeve të dhuruesit dhe kur kontrata e dhurimit

është e ngarkuar me barrë ose për shkak shpërblimi.

Dhuruesi nuk mban përgjegjësi për të metat që mund të ketë sendi objekt

dhurimi, me përjashtim të rasteve kur dhuruesi ka vepruar me mashtrim, si dhe kur ka

marrëveshje të posaçme.

Procedura e lidhjes së kontratës kalon ndërmjet 2 fazave: propozimit dhe

pranimit, ku është e nevojshme dhënia e pëlqimit nga personi të cilit i drejtohet oferta.

Dhënia e pëlqimit nga ana e përfituesit duhet të bëhet në mënyrë formale nëpërmjet

një akti publik ose shkrese noteriale. Përjashtohet dhënia e pëlqimit me veprime

konkludente ose mungesa e refuzimit si pranim. Kontrata e dhurimit do të

konsiderohet e plotë dhe do të fillojë të sjellë efektet e saj juridike nga momenti në të

cilin akti i pranimit i mbërrin dhuruesit.

Propozimi dhe pranimi mund të revokohen me kusht që revokimi i propozimit

dhe i pranimit të kryhen dhe të dërgohen para lidhjes së kontratës së dhurimit,

d.m.th. para se të njoftohet dhuruesi për aktin e pranimit nga ana e përfituesit. Gjatë

kohës që dhurimi nuk është bërë ende i plotë, të drejtën për të revokuar deklarimet e

tyre e kanë të dy palët, ndërsa kur kontrata e dhurimit është lidhur, të drejtën për të

kërkuar revokimin e dhurimit e ka vetëm dhuruesi dhe vetëm për shkaqet e

parashikuara shprehimisht. Pranohet revokimit të deklaratës në mënyrë të heshtur, që

rezulton nga veprime konkludente.

174

Kontrata e dhurimit mund të lidhet me kusht ose me barrë. Kushti formon një

kufizim të vendosur nga vetë vullneti ndaj pasojave që vijnë prej veprimit juridik të

kryer, i cili bën që këto pasoja të varen nga vërtetimi i një ngjarjeje të ardhme të

pasigurt. Në qoftë se kushti është i paligjshëm atëherë edhe dhurimi do të jetë i

paligjshëm.

Kontrata e dhurimit me kusht kthyeshmërinë e sendit është kontrata në të

cilën palët parashikojnë se nëse përfituesi i dhurimit vdes para dhuruesit, ose nëse

paravdesin përfituesi dhe pasardhësit e tij, atëherë sendet e dhuruara duhet t‟i kthehen

dhuruesit. Me vërtetimin e kushtit, palët kthehen në gjendjen e mëparshme; të mirat

automatikisht i kthehen dhuruesit, sikur dhurimi të mos kishte ndodhur asnjëherë dhe

sikur ai të mos e kishte humbur titullin e pronësisë. Nëse kthimi i sendit parashikohet

në favor të një personi të tretë, kjo marrëveshje do të konsiderohet e palidhur dhe

kontrata e dhurimit do të konsiderohet si një kontratë e lidhur pa kusht.

Barra ose modusi, është një peshë e vendosur nga autori i një akti liberaliteti

në ngarkim të atij që përfiton. Ajo konsiderohet si një veprim në ngarkim të

përfituesit, që i rezervon dhuruesit të drejtën për të përfituar nga përmbushja e tij dhe

përfituesi i dhurimit është i detyruar ta përmbushë atë brenda kufijve të vlerës së

sendit të dhuruar. Pjesa e barrës mbi vlerën e sendit të dhuruar do të jetë e pavlefshme

dhe nuk do të ketë efekt detyrues mbi përfituesin e dhurimit. Barra duhet të jetë e

mundur dhe e ligjshme, pasi në rast të kundërt do të konsiderohet e paqenë dhe

dhurimi do të konsiderohet si dhurim pa barrë.

Dhurimi indirekt, i njohur nga doktrina është kontrata e cila ka si qëllim

pasurimin e palës tjetër, qëllim i cili arrihet nëpërmjet një forme të ndryshme nga

kontrata e dhurimit.

Dhurimi për shkak të martesës është dhurimi, i cili bëhet në favor të nuses

ose të dhëndrit, ose në favor të fëmijës së lindur prej tyre. Motivi dhe arsyeja e vetme

e këtij akti liberaliteti është martesa e cila është edhe kushti i vlefshmërisë së

kontratës. Kontrata nuk kërkon formën e një akti noterial dhe as pranimin nga ana e

përfituesit, pasi mjafton shfaqja e vullnetit të dhuruesit. Në rast se martesa e

përcaktuar për t‟u celebruar në një datë të ardhshme nuk bëhet, anulohet, sendet e

dhuruara në favor të çiftit duhet të kthehen; në rastin e zgjidhjes së martesës, kontrata

është e vlefshme dhe sjelle efektet e saj.

Dhurimi për shpërblim është dhurimi i kryer në shenjë mirënjohjeje ose duke

konsideruar meritat e përfituesit dhe konsideratave që dhuruesi ka për të. Ky dhurim

përbën një nga rastet përjashtimore në të cilat dhurimi nuk mund të revokohet në

asnjë rast.

Kontrata e dhurimit mund të ndodhet në kushtet e pavlefshmërisë absolute

dhe relative. Dhurimi është i pavlefshëm kur bëhet nga një person që nuk mund të jetë

dhurues (sepse nuk ka zotësinë, sepse nuk është pronar i sendit, etj); kur nuk është

bërë në formën e kërkuar nga ligji; kur është bërë në kundërshtim me ligjin apo në

mashtrim të tij si dhe në rastet në të cilat mungon një prej elementëve esenciale të tij.

Padia për pavlefshmërinë absolute të kontratës së dhurimit nuk i nënshtrohet ndonjë

afati parashkrimi dhe mund të ngrihet nga cilido që ka interes, edhe në qoftë se pala e

interesuar nuk e ka kërkuar atë ose edhe kundër dëshirës së saj.

175

Dhurimi relativisht i pavlefshëm i prodhon efektet e tij, por subjektet kanë

mundësinë të kërkojnë pavlefshmërinë duke eliminuar me prapaveprim çdo pasojë

direkte. Kjo pavlefshmëri mund të deklarohet vetëm mbi kërkesën e personit të

interesuar, trashëgimtarët e tyre dhe përfaqësuesit e tyre ligjorë duke ju nënshtrohet

afateve të parashkrimit të parashikuara shprehimisht në Kod.

Kontrata e dhurimit mund të jetë e pavlefshme për lajthitje të shkakut kur

dhuruesi e ka kryer veprimin nën kushtet e lajthimit në lidhje me shkakun e bërjes së

këtij dhurimi, lajthim i cili ka të bëjë me faktin ose me të drejtën dhe duhet të

rezultojë nga vetë akti. Nëse kontrata e dhurimit shpallet e pavlefshme secila nga

palët detyrohet t‟i kthejë palës tjetër çdo gjë që ka marrë prej saj dhe kur nuk është e

mundur t‟i kthejë të njëjtin send, detyrohet t‟i paguajë vleftën e sendit në të holla.

Revokimi i dhurimit i takon vetëm dhuruesit dhe mund të ushtrohet prej tij

edhe pas lidhjes së kontratës dhe vetëm për raste të parashikuara shprehimisht në ligj.

Revokimi deklarohet nga gjykata dhe mund të kërkohet vetëm për: dhurime që nuk

janë të zakonshme dhe dhurime që nuk janë bërë për shpërblim. Doktrina konsideron

si dhurim të parevokueshëm edhe dhurimin e bërë në rastin e një martese të

ardhshme. Revokimi i dhurimit kërkohet kur përfituesi me dashje ka vrarë ose ka

tentuar të vrasë dhuruesin, bashkëshortin, fëmijët ose prindërit e tij dhe kur përfituesi

pa të drejtë nuk i jep dhuruesit ushqim kur është i detyruar sipas ligjit. E drejta e

ngritjes së padisë për revokimin është një e drejtë ngushtësisht personale e

dhuruesit dhe nuk ju kalon trashëgimtarëve të dhuruesit pas vdekjes së tij. Ngrihet

nga dhuruesi brenda 1 viti nga dita e marrjes dijeni të shkakut dhe si rregull të drejtat

e fituara nga personi i tretë nuk preken.

Dhurimi ka ngjashmëri me akte të tjera të cilat kanë elementë të liberalitetit

apo vullnetit të lirë. Kontrata e dhurimit ngjason me sponsorizimin sepse të dyja

janë kontrata të njëanshme, pa kundërshpërblim dhe me qëllim humanitar. Dallojnë

nga njëra - tjetra për sa ju përket subjekteve, nga qëllimi për të cilin kryhen dhe nga

lehtësirat tatimore që gëzon sponsorizuesi në lidhje me dhuruesin.

Dhurimi dhe testamenti ndryshojnë me njëra tjetrën pasi dhurimit është

kontratë e njëanshme, kurse testament është veprim juridik i njëanshëm; testament

është veprim juridik mortis causa ndërsa dhurimi është veprim juridik inter vivos; në

kontratën e dhurimit mund t‟i lihet pasuria kujtdo pa asnjë kufizim ligjor, ndërsa me

testament mund t‟i lihet pasuria një personi vetëm pasi të jenë zbatuar disa kushte

ligjore; personi që përfiton me testament përgjigjet edhe për detyrimet e

trashëgimlënësit, ndërsa personi që përfiton me dhurim nuk përgjigjet për detyrimet e

dhuruesit. Kalimi i pasurisë te trashëgimia mund të bëhet jo vetëm me vullnetin e

shprehur të trashëgimlënësit (me testament), por mund të kalojë edhe me anë të ligjit,

ndërkohë që te dhurimi mund të bëhet vetëm me vullnetin e dhuruesit. Pranimi ose

mospranimi nga ana e trashëgimtarit nuk cenon vlefshmërinë ligjore të testamentit,

ndërkohë që te dhurimi pëlqimi i përfituesit të dhurimit është thelbësor për lidhjen e

kontratës.

Kontrata e dhurimit ngjan me kontratën e shitjes sepse tek të dyja këto

kontrata ndodh kalimi i së drejtës së pronësisë, por tek shitja ky kalim i pronësisë

bëhet me shpërblim ndërsa tek dhurimi kalimi i pronësisë është pa shpërblim;

kontrata e shitjes është kontratë konsensuale, ndërsa kontrata e dhurimit është

kontratë reale. Si rregull, dhuruesi nuk është i detyruar të garantojë eviksionin në të

176

gjitha rastet, përveç atyre shprehimisht të përcaktuara në ligj ose kur me dëshirën e tij

merr përsipër një detyrim të tillë, ndërsa tek kontratën e shitjes shitësi është i detyruar

në të gjitha rastet të garantojë blerësin për eviksionin e sendit. Garancia për të metat e

sendit te dhurimi është përjashtim, ndërsa te kontrata e shitjes detyrimi për të

garantuar të metat e sendit dhe për të garantuar eviksionin vijnë si pasojë e faktit që

kontrata e shitjes është një kontratë me kundërshpërblim.

177

REKOMANDIME

Në përfundim të këtij punimi do të doja të parashtroja disa rekomandime me

qëllim përmirësimin e legjislacionit në lidhje me këtë kontratë.

Po ta nisim vëzhgimin me konceptin e dhurimit do të ishte më kuptimplotë

nëse për të përkufizuar këtë kontratë do të referoheshim në Kodin e vitit 1929

duke e evoluar atë me kërkesat e kohës; kështu dhurimin do ta përcaktonim si

“kontratën me të cilën një person i shtyrë nga shpirti i bujarisë për të bërë një

liberalitet prej vetes, i kalon në pronësi pa shpërblim palës tjetër një send të

caktuar ose një të drejtë reale të cilat ajo i pranon”.

Mangësitë ndeshen gjithashtu edhe përsa ju përket zotësisë për të disponuar,

zotësi kjo që trajtohet në mënyrë të tërthortë duke zbatuar me analogji

dispozitat e zotësisë juridike dhe zotësisë për të vepruar. Në legjislacionin

Italian, zotësia për të disponuar dhe për të pranuar dhurimin konsiderohet si një

element mjaft i rëndësishëm për vlefshmërinë e kontratës. Është e rëndësishme

që në kreun mbi dhurimin të përcaktohen dispozitat e zotësisë për të disponuar,

pasi në këtë mënyrë do të shërbejë edhe si një mjet mbrojtje direkte për

dhuruesin e pazotë për të disponuar. I njëjti rregullim nevojitet edhe për

zotësinë për të pranuar dhurimin, por ndërsa te zotësia për të disponuar

kufizimi vjen për shkak të shkaqeve personale (mosha, gjendja psikike apo

mendore), te zotësia për të pranuar dhurimin kufizimet vijnë edhe nga

pozicioni që mund të ketë përfituesi apo personat e lidhur me të.

Një element tjetër që duhet të gjejë trajtim është edhe prokura, pasi mungon

trajtimi i saj tek kontrata e dhurimit. Natyrshëm lind pyetja se çfarë tagrash i

jep dhuruesi përfaqësuesit të tij: të dhurojë në emër të tij apo të dorëzojë sendet

e dhuruara? Në këtë rast është e nevojshme qartësimi nga ana e ligjit për të

evituar pavlefshmërinë e dhurimit.

Ndryshe nga kontratat e tjera, tek kontrata e dhurimit, prokura nuk mund të

përdoret për të autorizuar përfaqësuesin për të lidhur një kontratë dhurimi në

emër të dhuruesit, por vetëm për të ekzekutuar pasojat e një kontrate të lidhur

nga vetë dhuruesi, pasi dhurimi është një akt ngushtësisht personal dhe duhet

realizuar nga vetë i interesuari.

Kodi Civil i vitit 1929, në ndryshim nga Kodin Civil aktual, flet për ”Zbritjen e

dhurimeve”, koncept aktualisht i paparashikuar. Zvogëlimi i dhurimit do të

zbatohej në rastet kur pas vdekjes së dhuruesit, rezulton se dhurimet e bëra prej

tij e kalojnë realisht pjesën e pasurisë që ai mund të dispononte dhe këtij

zvogëlimi mund t‟i nënshtrohen të gjitha llojet e dhurimit, të kryera për

çfarëdolloj shkaku dhe në favor të çdo personi. Nëse në momentin e çeljes se

trashëgimisë, konstatohet se pasuria e mbetur e dhuruesit nuk është e

mjaftueshme për të përmbushur nevojat e trashëgimtareve, për arsye se

dhuruesi kur ka qenë gjallë ka abuzuar me dhurimet e tij, atëherë mund të

ngrihet në gjykatë padia me objekt zbritjen e dhurimeve të bëra nga dhuruesi

gjatë kohës që ai ka qenë gjallë. Ky institut i së drejtës së detyrimeve ka

përparësinë se nëpërmjet tij mbrohen interesat e të afërmve dhe

trashëgimtarëve të dhuruesit, të cilët me vërtetimin e vdekjes së dhuruesit

mund të dëmtohen nga veprimet e kryera me vullnet të lirë prej tij.

178

Në lidhje me formën dhe efektet e kontratës Kodi Civil aktual në ndryshim nga

Kodi Civil i vitit 1929 i trajton ato në mënyrë më të ngushtë. Dispozitat e këtij

Kodi janë shumë më të pakta se ato të parashikuar nga legjislatori i vitit 1929

dhe nga legjislacionet e huaja, duke qenë se Kodi Civil parashikon vetëm

formën e kontratës për sendet e paluajtshme dhe ato të luajtshme, por pa u

ndalur tek pasojat që do të vijnë si rezultat i mosrespektimit të formës. Vend

për tu plotësuar ka edhe në dispozitën që rregullon formën e kontratës së

dhurimit, pasi kjo dispozitë nuk e përmend “dhurimin e sendeve të luajtshme

për të cilat zbatohet regjimi i sendeve të paluajtshme”. Mungesa e këtij

parashikimi mund të lerë vend për diskutim dhe mund të sjellë lindje

konfliktesh pasi forma e kontratës në këtë rast i lihet diskrecionalitetit të palëve

ose gjyqtarit. Një kontratë e tillë dhurimi duhet realizuar jo detyrimisht me akt

publik si dhe duhet të shoqërohet me regjistrimin e dhurimit në regjistrat e

posaçëm publik për këto lloj sendesh.

Kodi Civil e rregullon kontratën e dhurimit si kontratë reale, mirëpo nga

leximi i kombinuar i të gjitha dispozitave të Kodit Civil që rregullojnë

kontratën e dhurimit vërehen dispozita të cilat vijnë në kundërshtim me këtë

rregullim. Sipas paragrafit të katërt të nenit 764, kontrata e dhurimit

konsiderohet e lidhur në çastin e dorëzimit të sendit. Ndërsa sipas nenit 766,

del se dorëzimi i sendit është një nga detyrimet kontraktore të dhuruesit,

detyrim i cili mund të përmbushet nga dhuruesi dhe pas lidhjes së kontratës. Në

paragrafin e dytë të nenit 764 të Kodit Civil, parashikohen dy mënyra të

shprehjes së pëlqimit për lidhjen e kontratës së dhurimit. Pranimi i dhurimit

mund të bëhet në të njëjtin akt në të cilin është shfaqur vullneti i dhuruesit ose

pranimi mund të shprehet me një akt të mëvonshëm. Kur vullneti i dhuruesit

për pranimin e dhurimit shprehet me një akt të mëvonshëm, Kodi Civil

parashikon që dhurimi quhet i përfunduar nga momenti që akti i pranimit i

është njoftuar dhuruesit. Pra, kontrata e dhurimit në rastin kur pranimi shprehet

në një akt të mëvonshëm nga ai ku shprehet vullneti i dhuruesit, është një

kontratë konsensuale. Nëse do të pranojmë këtë atëherë duhet të themi që

paragrafi i dytë i nenit 764 bie në kundërshtim me paragrafin e katërt të po

kësaj dispozite, e cila e njeh kontratën e dhurimit si kontratë reale.

Kodi ynë Civil nuk e parashikon shprehimisht dhurimin e kryer në favor të një

personi juridik, po duke u bazuar tek jurisprudenca e huaj dhe tek fakti se për

sa kohë që ligji nuk e ndalon këtë dhurim, d.m.th. e lejon, mund të themi se:

për vlefshmërinë e dhurimit të kryer në favor të personave juridikë është e

nevojshme marrja paraprakisht e një autorizimi nga autoritetet qeveritare.

Dhuruesi, nga momenti në të cilin njoftohet për kërkesën e marrjes së

autorizimit nuk mund të revokojë deklarimin e tij; pra mbetet i lidhur me këtë

ofertë për një vit. Nëse autorizimi jepet brenda këtij viti, atëherë dhurimi do të

quhet i plotë dhe perfekt dhe do të fillojë të sjellë efekte juridike.

Gjithashtu, në Kodin tonë mungon parashikimi i rastit kur kontrata e dhurimit

kryhet në favor të kujdestarit. Doktrina e huaj parashikon se dhurimi në favor

të këtyre personave do të jetë i vlefshëm vetëm pasi të jetë marrë miratimi i

llogarisë përfundimtare i personit që ishte i pazotë, duke marrë fund

përfundimisht marrëdhënia ndërmjet këtij të fundit dhe kujdestarit. Vetëm pas

179

këtij momenti mund të mendohet që dhuruesi do të jetë në gjendje të veprojë

në mënyrë të vullnetshme dhe me dëshirë të plotë nëpërmjet këtij dhurimi.

Jurisprudenca e huaj, por edhe Kodi Civil i vitit 1929, ndryshe nga ai aktual,

parashikon, ndër rastet në të cilat mund të revokohet kontrata e dhurimit, edhe

rastin e paslindjes së një fëmije. Kështu, dhurimet të cilat janë kryer nga

persona të cilët nuk kishin fëmijë, ose pasardhës të gjallë në kohën në të cilën

është kryer dhurimi, mund ta revokojnë atë në qoftë se dhuruesit i lind një

fëmijë, qoftë edhe pas vdekjes së tij ose kur nga një martesë e mëpasshme

legjitimohet fëmija e lindur pas dhurimit. Mungesa e këtij parashikimi nga

Kodi Civil aktual paragjykon të drejtat e fëmijëve të lindur nga dhuruesi, i cili

në momentin e kryerjes së dhurimit, nuk ka qenë në dijeni që kishte fëmijë ose

që do të kishte në të ardhmen. Pra, parashikimi i këtij rasti të veçantë revokimi

do të mbronte më së miri interesat e fëmijëve të dhuruesit.

E drejta franceze njeh një lloj të veçantë dhurimi, i cili aktualisht nuk njihet

nga e drejta jonë, dhurimin mortis causa. Në sistemet common law dhurimet

janë në të njëjtën kohë si inter vivos (ndërmjet të gjallëve) ashtu edhe mortis

causa (në parashikim të vdekjes) dhe në këtë rast dhurimi inter vivos quhet

dhurim i pastër dhe konsiston pikërisht në dhënien e sendit pa shpërblim, si në

rastin e dhurimit në jetën e përditshme. Në mënyrë krejt të kundërt parashikon

legjislacioni ynë, i cili ndalon dhurimin për shkak të vdekjes, pasi dhurimi

mund të kryhet vetëm ndërmjet personave që janë të gjallë dhe që mund të

shprehin në mënyrë të lirë vullnetin e tyre për të pranuar apo refuzuar këtë

dhurim. Duke u bazuar tek fakti se dhurimi përbën një akt liberaliteti, i nxitur

gjithmonë nga shpirti i mirësisë dhe bujarisë, ndalimi dhurimit mortis causa

influencon në vullnetin e lirë të dhuruesit, duke e ndryshuar atë.

Meriton vëmendje dhe kujdes të veçantë situata e personit të tretë në rastin e

sendeve të dhuruara me kushtin e kthimit të tyre tek dhuruesi, në rast të vdekjes

së mëpërparshme të përfituesit të dhurimit. Ndryshe nga legjislatori ynë, ai

italian, në rastin e dhurimit të lidhur me kushtin e kthyeshmërisë së sendit,

parashikon se kjo kthyeshmëri nuk duhet të cenojë pjesën e rezervës e cila i

takon bashkëshortit të mbijetuar në pasurinë e dhuruesit, duke përfshirë në të

dhe sendet e dhuruara. Legjislatori gjithashtu nuk parashikon se çfarë do të

ndodhë me të drejtat e fituara nga personat e tretë në momentin në të cilin

verifikohet kushti i kthyeshmërisë së sendit i parashikuar në kontratë ose rasti

në të cilin sendi, objekt i dhurimit është rënduar me barrë prej tij. Ligji ynë e le

në errësirë një situatë të tillë duke mos bërë një rregullim specifik, por duke ju

referuar me analogji dispozitave mbi posedimin me apo pa mirëbesim.

Mungesa e parashikimit të kontratës së dhurimit për shkak të martesës, dhurim

ky i cili nuk është një koncept i ri për të drejtën shqiptare pasi përmendet

shprehimisht nga Kodi i Familjes, është një tjetër mangësi që paraqet Kodi

Civil aktual. Ky lloj i veçantë dhurimi ekzistonte dhe njihej edhe në Kodin

Civil të 1929, dhe akoma më tej, në të drejtën zakonore. Për vetë natyrën e

familjes dhe rëndësisë që zë ajo në të drejtën tonë, mbetet i pashpjegueshëm

fakti se përse ligjvënësi nuk e ka trajtuar këtë lloj të veçantë dhurimi i cili

ndeshet shpesh në praktikë dhe në jetën e përditshme.

180

Legjislatori ka parashikuar se përfituesi i dhurimit me barrë është i detyruar ta

përmbushë atë brenda kufijve të vlerës së sendit të dhuruar, ndërsa pjesa e

barrës mbi vlerën e sendit të dhuruar do të jetë e pavlefshme dhe nuk do të ketë

efekt detyrues mbi përfituesin e dhurimit. Megjithatë, nga një interpretim i

zgjeruar i paragrafit në fjalë, mund të themi se ligji nuk e ndalon shprehimisht

përfituesin ta përmbushë barrën në vleftën e plotë edhe në rastet kur ajo

tejkalon vleftën e sendit të dhuruar; pra me vullnetin e tij të lirë mund ta

realizojë këtë barrë. Kufizimi i vendosur nga ligji i heq të drejtën personit të

tretë të kërkojë përmbushjen e barrës tej vlerës së sendit të dhuruar.

Ndryshe nga Kodi Civil aktual, Kodi Civil i vitit 1929 parashikon shprehimisht

të ashtuquajturin dhurim “për shpërblim”, koncept ky i cili përmendet nga

Kodi aktual në rastin e revokimit të kontratës së dhurimit, por nuk trajtohet

shprehimisht si lloj i veçantë dhurimi, madje edhe vetë Kodi Civil në dispozitat

e tij nuk jep përkufizimin e kësaj kontrate. Trajtimi dhe parashikimi

shprehimisht i kësaj kontrate do të luante një rol të rëndësishëm, pasi do të

mënjanonte abuzimet të cilat mund të bëhen me revokimin e kësaj kontrate.

Duke u referuar tek doktrina e huaj, kemi trajtuar dhurimin indirekt si një ndër

format e veçanta të kontratës së dhurimit. Duke qenë se zbatimi i saj ndeshet

shpesh në praktikë, ndoshta ka ardhur koha që edhe jurisprudenca shqiptare të

shprehet në lidhje me këtë formë kontratë duke unifikuar qëndrimin e saj. Në

këto raste jemi para një kontratë shitjeje të pavlefshme për mungesë të një

çmimi të drejtë, apo do ndodhemi para një kontrate dhurimi ku përfituesi është

i detyruar të paguajë një kundërshpërblim sado i vogël qoftë ai?

Ligji prezumon pamundësinë e dhuruesit për të ushtruar të drejtën e padisë për

shkak të vdekjes së tij, duke u dhënë trashëgimtarëve mundësinë për ta

zëvendësuar në ushtrimin e kësaj të drejte por brenda një afati një vjeçar nga

vdekja e dhuruesit. Qëllimi i këtij parashikimi është mbrojtja e përfituesit të

dhurimit nga veprimet e mundshme të pamotivuara të trashëgimtarëve, përtej

këtij afati një vjeçar. Megjithatë, dispozita në fjalë nuk është e saktë dhe e

plotë, për vetë faktin se ajo ju njeh të drejtën e ushtrimit të padisë së revokimit

trashëgimtarëve vetëm në rolin e zëvendësuesit të dhuruesit. Paplotësia

qëndron në faktin se kjo dispozitë nuk parashikon se çfarë ndodh në rastin e

vrasjes me dashje të dhuruesit, dhe jo kur ai humb jetën në rrethana natyrale

apo aksidentale. Në këtë situatë të mungesës së një parashikimi të tillë nga

ligji, logjikisht edhe në këtë rast e drejta për të ngritur padinë, duhet t‟ju takojë

trashëgimtarëve.

Duke u bazuar tek përfundimet e arritura në fund të këtij punimi mendoj se

ekziston plotësisht e drejta për të pretenduar një rishikim të Kodit Civil përsa i

përket dispozitave mbi kontratën e dhurimit, pasi vetëm nëpërmjet rishikimit të

Kodit Civil mund të plotësohen zbrazëtirat e legjislacionit në lidhje me këtë institut

të së drejtës dhe do ishte e mundur zgjidhja e mosmarrëveshjeve dhe paqartësive

që mund të ndeshin palët.

181

BIBLIOGRAFIA

Botime

1. Adolf Berger, Encyclopedic dictionary of roman law, Library of Congres

Catalog, 1991.

2. Alajdin S, Alishani, E drejta e detyrimeve, Pjesa e veçantë, Prishtinë, 2002.

3. Alajdin S, Alishani, E drejta e detyrimeve, Pjesa e përgjithshme, Prishtinë,

2002.

4. Aleks Luarasi, Komentar i Kodit Civil: Obligimet dhe kontratat e

përgjithshme, Luarasi, Tiranë, 1998.

5. Aleks Luarasi, Historia e shtetit dhe e së drejtës në Shqipëri, Luarasi Press,

Tiranë, 2007.

6. Andrea Torrente, Trattato di diritto civile e commerciale, La donazione,

Giuffre Editore, 2006.

7. Andrea Torrente, Le donazioni, Trattato di diritto civile italiano, Milano, 1956.

8. Antonio Palazzo, I contratti di donazione, Utet Giuridica, 2009.

9. Antonino Cataudella, Sucessioni e donazioni, La donazione, Trattato di diritto

privato, Giappichelli Editore, Torino, 2005.

10. Antonino Cataudella, Nozione e struttura del contratto di donazione,

Giapicchelli Editore, 2006.

11. Antonino Cataudella, La donazione, Gli elementi essenziali del contratto, 2009.

12. Ardian Nuni, E drejta Civile, Pjesa e Përgjithshme, Tiranë, 2011.

13. Ardian Nuni, Ilir Mustafaj, Asim Vokshi, E drejta e detyrimeve I, Tiranë,

2008.

14. Ardian Nuni, Ilir Mustafaj, Asim Vokshi, E drejta e detyrimeve II, Tiranë,

2008.

15. Ardian Nuni- Leksione të së Drejtës Civile, Përmbajtja dhe elementët e

veprimit juridik, Tiranë, 2004.

16. Ardian Nuni, Luan Hasneziri, Leksione të pronësisë dhe trashëgimisë, Tiranë,

2008.

17. Ardian Nuni, Padia Pauliana – Kundërshtimi i veprimeve juridike të debitorit

(Neni 607 I Kodit Civil), Revista “Studime Juridike”, Tiranë, 2002.

18. Arta Mandro, E drejta romake, Botimet Toena, Tiranë, 1998.

182

19. Arta Mandro, E drejta romake, Emal, Tiranë, 2011.

20. Augusto Baldassari, Paolo Cendon, Codice civile annotato con la

giurisprudenza, Utet Giuridica, 2007.

21. Barry Nicholas, French Law of Contract, London, 1982.

22. Bernhard Windscheid, Diritto delle pandette, Torino, 1904.

23. Biondo Biondi, La donazione, Trattato di diritto civile italiano, Trattatto

Vassalli, Torino, 1961.

24. Carlo Giannattasio, Delle successioni: Disposizioni generali, successioni

legittime, Unione Tipografico-Editrice Torinese, 1971.

25. Carlo Giannattasio, Delle successioni, divizione-donazione, Unione

Tipografico-Editrice Torinese, 1980.

26. Cicerone, De Oratore II, 71.

27. Francesco Galgano, E drejta Private, Luarasi University Press, Tiranë, 2006.

28. F.S. Azzariti, Marinez, G. Azzariti, Successioni per causa di morte e donazioni,

Padova, 1979.

29. Fulvio Maroi, Delle donazioni, Codice Civile, Commentario, Firenze, 1941.

30. George Leapingwell, A manual of the roman civil law, Cambrige: Deighton,

Bell & Co, 1859.

31. Georges Vermelle, E drejta civile, Kontratat, Pjesa e Posaçme, Papirus, 2006.

32. Gianluca Familietti, Filiazione e procreazione, Convegno annuale

dell‟Associazione “Gruppo di Pisa”, Pisa, 2013.

33. Giorgio Giampiccolo, Il contenuto atipico del testamento – contributo ad una

teoria dell‟atto di ultima volontá, Giuffré, Milano, 1954.

34. Giorgio Cian, Alberto Trabucchi, Commentario breve al Codice Civile,

Complemento giurisprudenzile, Cedam, 1994.

35. Giovanni Bonilini, Trattato di diritto delle successione e delle donazioni, Le

Donazioni, VI, Giuffre Editore, 2009.

36. Giuseppe Molfese, Prescrizione e decadenza, Giuffre Editore, 2009.

37. Guido Capozzi, Successioni e Donazioni, Giuffre Editore, Milano, 2003.

38. Henry Campbell Black, M.A., Black‟s law dictionary, Sixth Edition, West

Publishing Co., 1990.

39. Ismet Elezi, E drejta zakonore e labërisë, Botimet Toena, Tiranë 2002.

40. Ismet Elezi, E drejta zakonore e labërisë në planin krahasues, Shtëpia botuese

“Libri universitar”, Tiranë 1994.

183

41. Ismet Elezi, Kanuni i Labërisë, Botimet Toena, 2006.

42. Ivo Puhan, E drejta romake, Prishtinë, 1968.

43. Izet Hoxha, Marrëdhëniet juridike në kanunin e Lekë Dukagjinit, Albin,

Tiranë, 2002.

44. Juliana Latifi, E drejta Civile, Pjesa e Përgjithshme, Grafon,Tiranë, 2005.

45. Kojo Yelpaala, Mauro Rubino-Sammartano, Dennis Campbell, Drafting and

enforcing contracts in civil and common law jurisdictions, Kluwer law and

Taxation publishers, 1986.

46. Luigi Viola, La donazione di cosa altrui, 2003.

47. Mariana Tutulani–Semini, E drejta e detyrimeve, Pjesa e përgjithshme,

Skanderbooks, Tiranë, 2006.

48. Mariana Tutulani–Semini, E drejta e detyrimeve, Pjesa e posaçme,

Skanderbooks, Tiranë, 2006.

49. Maurizio De Tilla, I contratti nella prassi giudiziaria, Tomo II, Giuffre Editore,

1991.

50. Mehdi J. Hetemi, Detyrimet dhe kontratat, Shtëpia botuese “Luarasi”, Tiranë,

1998.

51. Mehdi J. Hetemi, E drejta me njohuritë themelore të së drejtës afariste,

Prishtinë, 2002.

52. Olti Skrame, Komentari i Kodit Civil të Republikës së Shqipërisë, vëllimi i 2,

Onufri, 2011.

53. P. A. Read, Contract Law, HTL Publications, London, 1996.

54. Paolo Gallo, I contratti di donazione, Utet Giuridica, 2009.

55. Piero Pajardi, Dizionario Giuridico, Pirola Editore, 1990.

56. Pierre Voirin, Droit Civil, Librarie Generale de Droit et de Jurisprudence, Eja,

1997.

57. Pietro Perlingieri, Codice Civile annotato con la dottrina e la giurisprudenza,

Zanichelli Editore, 1991.

58. Pietro Rescigno, Trattato di diritto privato, Utet Giuridica, 2006.

59. Pietro Rescigno, Trattato di diritto privato, Sucessioni, VI, Utet Giuridica,

1984.

60. Pietro Rescigno, Codice civile - seconda edizione, Giuffre Editore, Milano,

1994.

184

61. Reinhard Zimmermann, The law of obligations, Roman foundations of the

civilian tradition, Juta and co. LTD, 1990.

62. Rezana Konomi, Rendi etnojuridik, Nga statutet tek kanunet, Tiranë, 2013.

63. Roberta Capri, Mario Tocci, Il contratto di sponsorizzazione, Editrice Uni

Service, 2007.

64. Rodolfo Sacco, Giorgio de Nova, Il Contratto, 1, Trattato Sacco, Botimi i 3,

Torino, 2004.

65. Rodolfo Sacco, Antonio Gambaro, Sistemi giuridici comparati, Utet, Torino,

1996.

66. Rustem Gjata, Marrëdhënjet juridike të pronësisë në Republikën e Shqipërisë,

Disertacion për marrjen e titullit Doktor, Tiranë, 1999.

67. Sacco De Nova, Il contratto, 2° edizione, Torino, 1993.

68. Sonila Omari, E drejta familjare, Tiranë, 2007.

69. Syrja Pupovic, Marrëdhëniet juridike civile në Kanunin e Lekë Dukagjinit,

Shtypshkronja “Sllobodan Jovic”, Beograd, 1971.

70. Shtjefën Gjeçovi, Kanuni i Lekë Dukagjinit, Rilindja, Prishtinë, 1972.

71. Shtjefën Gjeçovi, E drejta zakonore shqiptare 1, (Kanuni i Lekë Dukagjinit),

Akademia e Shkencave e R.P.S. të Shqipërisë, Shtypshkronja “8 Nëntori”,

Tiranë, 1989.

72. Xhemal Meçi, Kanuni i Lekë Dukagjinit, Varianti i Pukës, Çabej, Tiranë, 1997.

73. Xhemal Meçi, Kanuni i Lekë Dukagjinit, Varianti i Mirëditës, GEER, Tiranë,

2002.

74. Ugo Carnevali, La donazione modale, Giuffre Editore, 1969.

75. Ugo Carnevali, Della revocazione delle donazioni, Commentario del diritto

italiano della famiglia, Padova, 1992.

76. Ugo Natoli, I contratti reali, Appunti delle lezioni, Giuffre Editore, Milano,

1975.

77. Valentina Kondili, E drejta civile I, Pjesa e Përgjithshme, GEER, 2008.

78. Valentina Kondili, E drejta Civile II, Pjesa e Posaçme, Geer, 2008.

79. Werner F. Ebke, Matthew W. Finkin, Introductin of german law, Kluwer Law

International, 1996.

185

Kodet dhe Ligjet

1. Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë.

2. Kodi Civil, 1929.

3. Kodifimi i përgjithshëm i legjislacionit në fuqi në R.P. të Shqipërisë, 1961.

4. Kodet e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë, 1982.

5. Kodi Civil, 1994.

6. Kanuni i Lekë Dukagjinit.

7. Kanuni i Labërisë.

8. Kodi i Punës.

9. Kodi i Familjes.

10. Ligji Nr. 108, datë 29.08.1945, “ Mbi reformën agrare”.

11. Dekreti Nr. 2083, datë 06.07.1955, “Mbi pronësinë”.

12. Ligji Nr. 2359, datë 15.11.1956 “Mbi veprimet juridike dhe mbi detyrimet”.

13. Ligji Nr. 2350, datë 15.11.1956, “Mbi zbatimin e ligjës mbi veprimet juridike

dhe mbi detyrimet”.

14. Ligji, “Nr. 7829, datë 01.06.1994, “Për Noterinë”.

15. Ligji, Nr. 8438, datë 28.12.1998, “Për tatimin mbi të ardhurat”.

16. Ligji, Nr. 9632, datë 30.10.2006, “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”.

17. Udhëzimi Nr. 5 datë 30.01.2006 i ligjit “Për tatimin mbi të ardhurat”.

18. Udhëzimi Nr. 9 datë 26.02.2008 i ligjit “Për tatimin mbi të ardhurat”.

19. Ligjin Nr. 17, datë 16.02.2012, “Për disa shtesa dhe ndryshime në Ligjin nr.

7850, 27.09.1994, Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë, të ndryshuar”.

20. Ligji Nr. 107, datë 28.03.2013, “Për disa ndryshime në ligjin nr. 8438, datë

28.12.1998”.

Legjislacion i huaj

1. Kodi Civil Italian, 1865.

2. Kodi Civil Italian.

3. Kodi Civil Gjerman, B.G.B.

4. Kodi Civil francez.

5. Kodi Civil zviceran.

186

Faqe Interneti

1. www.altalex.com

2. www.ambientediritto.it

3. www.diritto.it

4. www.gjykatatirana.gov

5. www.gjykataelartë.gov

6. www.wikipedia.com

Vendime të gjykatave shqiptare

Gjykata e Shkallës së Parë

1. Vendimi nr. 3348, datë 16.07.2003, Gjykata e Rrethit Gjyqësor, Tiranë.

2. Vendimi nr. 4751, datë 14.11.2003, Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë.



5. Vendimin nr 2975, datë 17.05.2005, Gjykata e Rrethit Gjyqësor, Tiranë.



8. Vendimit nr. 4954, datë 29.06.2005, Gjykata e Rrethit Gjyqësor, Tiranë.

9. Vendimi nr. 303, datë 22.02.2006, Gjykata e Rrethit Gjyqësor, Vlorë.


11. Vendimi nr. 6076, datë 07.11.2006, Gjykata e Rrethit Gjyqësor,Tiranë.


13. Vendimi nr. 3035, datë 25.04.2007, Gjyakata e Rrethit Gjyqësor, Tiranë.

Gjykata e Apelit

1. Vendimi nr. 892, datë 26.01.2012, Gjykata e Apelit, Tiranë.

2. Vendimi nr. 1298, datë 25.05.2012, Gjykata e Apelit Tiranë.

Gjykata e Lartë

1. Vendimi nr. 851, datë 5.10.1999, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë.


http://www.altalex.com/

http://www.ambientediritto.it/

http://www.diritto.it/

http://www.gjykatatirana.gov/

http://www.gjykataelart.gov/

http://www.wikipedia.com/

187

3. Vendimi nr. 253 , datë 21/06/2001, Kolegji Civil i Gjykatë së Lartë.





8. Vendimi Unifikues nr. 23, dt. 01.04.2002, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së

Lartë.

9. Vendimi nr. 67, datë 08.10.2002, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë.







16. Vendimi nr. 17, datë 13.01.2005, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë

17. Vendimin nr. 213, datë 08.02.2005, Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë.







24. Vendimi nr. 1143, datë 12.10.2006, Kolegji Civil i Gjykatë së Lartë.




28. Vendimi nr. 1333, datë 22.11.2007, Kolegjit civil i Gjykatës së Lartë.

29. Vendimi Unifikues nr. 1, datë 06.01.2009, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së

Lartë.

30. Vendimi nr. 5, datë. 20.01.2009, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë.





188





Vendime të Gjykatave italiane

1. Vendimi nr. 1685, datë 22.06.1963, Gjykata e Kasacionit.

2. Vendimi nr. 748, datë 13 mars 1972, Gjykata e Kasacionit.



5. Vendimi nr. 2936, datë 06.07.1977, Gjykata e Kasazionit.

6. Vendimi nr. 1166, datë 15.02.1983, Gjykata e Lartë e Kasacionit..


8. Vendimi nr. 9282, datë 05.08.1992, Kolegji i Bashkuar i Gjykatës së Kasacionit.


10. Vendim nr. 14093, datë 28.05.2008, Gjykata e Kasacionit.






189

Abstrakt

Në qendër të këtij punimi është vendosur kontrata e dhurimit me elementët e saj, cilësitë dhe

veçoritë që e karakterizojnë. Qëllimi për të cilin u zgjodh trajtimi i kësaj kontrate ka të bëjë me faktin se

kontrata e dhurimit pavarësisht trajtimit dhe parashikimit që i bëhet nga Kodi Civil, lë vend për shumë

debate dhe diskutime.

Dhurimi është një kontratë me anë të së cilës njëra palë i kalon në pronësi pa shpërblim palës tjetër

një send të caktuar ose një të drejtë reale, të cilat ajo i pranon. Si një kontratë tipike, e cila parashikohet

shprehimisht nga Kodi Civil, kontrata e dhurimit karakterizohet nga shpirti i mirësisë dhe humanizmit

dhe pikërisht shkaku që i shtyn palët të kryejnë dhurimin është pikërisht dëshira për të shtuar pasurinë e

palës tjetër, dëshirë kjo e cila, duhet të pranohet nga ana e përfituesit.

Kontrata analizohet në tërësinë e saj duke u ndalur në mënyrë të detajuar në secilin prej elementëve

përbërës të saj. Trajtohen gjerësisht fazat nëpërmjet të cilave kalon procedura e lidhjes së kontratës, të

drejtat dhe detyrimet e palëve, si dhe rastet e pavlefshmërisë dhe revokimi i saj nga ana e dhuruesit. Një

rol i rëndësishëm në këtë kontratë i njihet doktrinës dhe jurisprudencës, të cilat janë përpjekur t‟ju japin

zgjidhje problemeve të ndryshme me të cilat ndeshen palët pjesëmarrëse.

Në përfundim të këtij punimi rezulton se kontrata e dhurimit është një kontratë e cila pavarësisht

dispozitave dhe parashikimeve të Kodit Civil, e ka të nevojshme, më shumë se çdo kontratë tjetër

rishikimin e kuadrit ligjor duke qenë se shumë aspekte të kësaj kontratë janë lënë jashtë trajtimit ose

janë të paqarta.

Fjalë kyçe: Kontratë dhurimi, bujari, shtim pasurie, e drejtë reale, revokim, pavlefshmëri.

Abstract

The focus of this paper is on the donation contract and its elements, qualities and the specifics that

characterize it. The purpose for which it is chosen the treatment of this contract regards the fact that the

contract of donation, despite of the treatment and the provisions of the Civil Code, has spaces for many

debates and discussions.

The donation contract is a contract whereby one part transfers the ownership a certain good or real

right, without any compensation to the other part, which accepts it. As a typical contract, which is

expressly provided for by the Civil Code, the donation contract is characterized by the spirit of kindness

and humanity and the very reason that urges the parties to perform the donation is the desire to increase

the wealth of the other part, desire which should be accepted by the beneficiary.

The contract is analyzed in its entirety, focusing on each of its constituent elements. They are

widely treated the stages of the procedure for the stipulation of the contract, the rights and obligations of

the parts, as well as the cases of its invalidity and the revocation by the donor. An important role in this

contract is recognized to the doctrine and jurisprudence, which are trying to provide solutions to the

various problems faced by the participating parts.

At the conclusion of this paper it results that the donation contract is a contract that independently

from the provisions of the Civil Code, necessitates, more than any other contract, the revision of the

legal framework, since many aspects of this contract are omitted or unclear in its treatment.

Key words: Donation contract, generosity, increase of wealth, real right, revocation, invalidity.

UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I DREJTËSISË · PDF fileuniversiteti i...

Documents

Transcript of UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I DREJTËSISË · PDF fileuniversiteti i...