2013

Haziran

ÖZGÜR ZAZALAR

YAYINIDIR

2013 Haziran

UMBAZ

2

Dewa Sinag/Çermik

Qij Zazon..

Allahy Teala çı rınd vıraşta (ZaZaca )

Allah ne güzel yaratmış (Türkçe)

3

MECLĠSTE ZAZA TARTIġMASI

ZAZALAR KÜRT MÜ TARTIŞMASI

Komisyon'da söz alan BDP İstanbul Milletvekili Sebahat Tuncel (kÜRT ıRKÇISI) Zazalar'ın da Kürt

olduğunu söyledi. Bunun üzerine AKP'li Mehmet Metiner, "Eğer siz Türklük üzerinden geliştirilen

sorunlu alanın bir başka versiyonunu Kürtlük üzerinden tanımlarsanız, o zaman kendinizle çelişmiş

olursunuz" dedi. Zazalar'ın da kimliğinin inkar edilmediği bir Kürt tanımına ihtiyacımız olduğunu

söyleyen Metiner, "Kim neyse odur. Biz başkasını tanımlayamayız. Kürdü tanımlayan Türklük

yaklaşımları ne kadar sorunluysa kendini Kürt kabul etmeyen bir başka etnik aidiyet kümesini de

ısrarla, inatla Kürtleştirmeye çalışmak bir başka sorunlu alana tekabül eder" diye konuştu.

Çıme:ZaZa HabeR AjanSı

4

INA DINYA WELENGA

Ina dınya welengiya

Duna kidı ki vazdnuna

Büçey kizi hawanuna

Çaquneyki qerefnuna.

Zımıstun çı mewsım weşu

Né kar né güre néz reşu

İnsun zımıstuni keşu

Mırd rakunu kivun ‘heşu.

Wesar yenu wexti kari

Kariyd miney ki benu bari

Çım ki areqıd beni tari

‘Unc kun ki pey ki keni yari.

Emnun adır kir varenu

Ki veresteyra geyrenu

Sare kiru gıreynenu

Wareb ware ki çarnenu.

Payiz dınya bena zerdı

Hey bun kum çına xüd berdı

Masum ha xür newet verdı

‘Emri Homay çımu serdı.

Masum DİNÇ

03.06.201

5

6

EMAMI

Ağ emamı ze ridetodı

derde Zazayo perıko kop biyo

beweêrina Zazaidema

vıla biyayıĢe Zazayondema

derde aduyonde Ġslomi

derde apoisto

derde kemalisto

pero to diya sayko

ZAZA DĠLĠ

7

HANĠ Zazaca konuşan bir ailede büyüyen biri olarak, rüyaları Zazaca gördüm.

Çocukluluğumun masum duygularını, Zazaki’nin ipeksi patiskasına sarıp hafızamın naftalin

kokulu raflarında koydum.

Zazaca hayal kurdum.

Zazaca Allah’a yakardım.

Hz. Peygamberi Zazaca sevdim

Cenneti, cehennemi, kabri Zaza’ca tasavvur ettim.

Zaza’ca ağıt yaktım bir cenazenin ardından.

Zaza’ca aşık oldum.

Koyunlarıma, keçilerime Zaza’ca seslendim.

Ve bu bir üstünlük değildi ama ayıp da değildi.

Ama şimdi birileri çıkıp aslında senin düşündüğün, hayal kurduğun dil meğer çakmaymış ve

bu dili paketleyip Kürtçenin içinde yontmaya çalışıyor.

Bu, en basitinden vicdansızlıktır.

8

Benim duygularımı, folklorumu çalmaya ne hakkınız vardır.

Geçmişle bu kültür, bu folklor üzerinden bağlanıyorum. Bunu unuttuktan sonra Türk

olmuşum, Kürt olmuşum Arap olmuşum ne fark eder.

Düne kadar Kürtçe yoktur, aslında Türkçenin bir lehçesidir diyenlerden farkınız nedir?

Hani demokrattınız, özgürlükçüydünüz?

EGİT ZAZA

Buyerén lo buyerén Ģıma ri helal weĢık vo qijé(lorekye) ZaZonnn .. :))

WARE ÇOTLA

9

MISİBETA ESASI

Mısibeta esası mısıibeta muzırı awa dinire omewa awa. Mısıibetta dinira hergu weğt

gere ke dergahde Homayre iltica kerdıĢa feryad bı kıro.

( Tira Dıdını )

Bedyüzzemon Said Nursî

TORNE MILA EHMEDĠ açarna

BRARE DĠNĠ

_Cehrê din Allah,ıd yoten yovrâ brati bkeru eg, Allah teala Cennetıdı yo derecı danu.

__Allah yolunda bir din kardeĢi edinene, Allahu tealla Cennette bir derece verir.(Zaza

Remzi) ..(Z)

10

En weshe zefero miyoned düjmenona yeno

aw.

Hila e hinti ke gene ho miyane o hend sirino ki:-

) pers me ki.

ÂLET ME BĠ ALET KĠ

Yukarda geçen düĢmanlarımızı kendimize alet ettiğimiz zaman zafer bizim

olacaktır. Bunu kısmen baĢardık. Tamamen baĢaracağımız günler de yakındır.

MUALLĠM SAĠD HALĠM

11

HAZĠRAN AYI ETKĠNLĠĞĠ

Diyarbakır Zazalarından Eren Kahraman Dezamızın gayretiyle CHANGE sitesinde

TRT ye iletilmek üzere yeni bir TRT Zaza kampanyası açtık. 100 kiĢiye ulaĢtığında

dilekçe iletilecektir.

http://www.change.org/tr/kampanyalar/zaza-%C4%B1rk%C4%B1na-y%C3%B6nelik-

trt-kanallar%C4%B1na-zazaca-yay%C4%B1n-yapan-bir-kanal-

eklemeleri?utm_campaign=autopublish&utm_medium=facebook&utm_source=shar

e_petition

Adres yukarda desteklerinizi bekliyoruz.

*******Ma Rındé*****

12

MÜSLÜMAN ZAZALARA KURULAN PUSU

Çapraz ateĢte pusuya düĢürülmüĢ gibiyiz Zazalar olarak.

Bir taraftan Kürt ırkçıları gelin siz Kürtsünüz diyor ve Zazalara ve Zazaca nın varlığına

ateĢ ediyor.

Bir taraftan da Türk ırkçıları siz Türksünüz demeye getiriyor ve Zazacanın varlığına ateĢ

ediyor.

Benim Zazam Kürtçülerden nefret edip kaçınca bir bakıyorsun Türkçülerin kucağına

düĢmüĢ ve kendini Türk zannetmeye baĢlıyor.

Türkçülerden kaçınca da bir bakıyorsun Kürtçülerin kucağına oturmuĢ onların

türkülerini söylemeye baĢlamıĢ ve KürtleĢmiĢ bir hale geliyor.

Pusu bu ikisiyle bitmiyor.

Bir de tam karĢı yönden bir ateĢ geliyor. Bazıları da var ki sözde ultra Zazacılık yaparak

, Zazalara diyorlar ki Zaza mısın Müslüman mısın

ver dinini al Zazalığı. Bunlar da Zazalaların ahiretini mahvetme yoluyla Zazalara

düĢmanlık peĢindeler.

Önden edilen ateĢle de pusu bitmiyor.

Bir de arkadan gelen ateĢ var.

Zazaların kimisinde bulunan aĢırı bencillik ve aĢırı safdillik.

Yolda Müslüman Zazalarla beraber yürüyeceksin hep beraber olacaksın ki güçlü

olasın. Öyle olmuyor . Zazacaya sahip çıkacağım diyen bir çok kiĢi bakıyorsun "benim

olsun yeter ki isterse küçük olsun bencilliği " içinde hareket ederek Müslüman Zaza

hareketini baĢtan zayıflatıyor. Rüzgarın önündeki çerçöp gibi kalarak yenilmeye

mahkum hale düĢüyoruz.

13

AĢırı bencillik yanında bir de aĢırı safdillik var. Sanki Kürtçüler çok adaletliymiĢler gibi

onlara yapılan ve ZAZACANIN BEKASI ĠÇĠNDE YAPILMASI GEREKEN BĠR HAKSIZLIĞI

sözde adalet adına savunmaya kalkan ; stratejisiz safdil bir Ģekilde hareket etmeyi

hararetle savunanlar var.

ALLAH ALLAH TI PĠLE TI MARE BE RAHMI.

Zaza Dili

14

Hahahaaa

deson xu berzén tunıko :))

eller ceplere beyler, orman kanunları böyle ..

Sesi çok çıkan alçaklar dan mısın

Zavallı Zazaları asimile etmek isteyen kürdi faĢistlerden misin

Yoksa ġEREFLi ONURLU ÖZGUR ZAZALAR dan mısın

15

EGĠT ZAZA

16

TAKSĠM MESELESĠ

hocam, hocam tı xude?

milletin orada yaptıgı mesele ettıgı agaç falan degıl..! hele bıraz daha iyi bak,

kimsede kömür için egılmemmiĢ, kendi mileetine hakaret ederek onu

yüceltemezsin...!

dur ben sana ağacı anlatm...!

""Reyhanlı için bu kadar ağlamayanlar iki ağaç

için Taksimi birbirine kattı."

***"karnımdaki bebeği öldürmek hakkımdır

diyerek kürtaj yasağına karĢı çıkanların ağaçlar

kesilince vicdanı sızladı."

***"1 Mayıs'ta ağaçları kökünden söküp polise

fırlatan zihniyet, Ģimdi ağaç savunuyor."

"Bunların derdi ağaçların kesilmesi değil dertleri

ağaç olsaydı yılbaĢı gecesi çam ağaçlarını

kesmezlerdi."

... "isminin baĢına TC yazan zihniyeti Ģimdi de

AĞAÇ yazmaya davet ediyorum."

"Kafayı çekip çekip ağaçlara sevgilim diye sarılan

tipler! ağaç sevdalısı olur tabi..."

"Taksim'de 50 ağaç için üç gündür eylem

yapanlar Suriye'de onbinlerce insan ölürken

gıklarını çıkarmazlar"

"Ak Parti AVM'leri yıkıp yerine yeĢil alan

yapsa"alıĢveriĢ hakkımızı elimizden

alamazsınız"diye kıyamet kopardı."

"Ağaçlar kesilmiyor yalnız bunu da yanlıĢ

biliyorlar, ağaçlar sadece yer değiĢtiriyor."

" ömrü hayatı boyunca tek bir fidan dikmemiĢ

adamlar direngeziparkı diyor polise taĢ atıyor.

17

biz de avm yapılmasına karĢıyız ama bu Ģekilde

polisi tahrik edip ortalığı karıĢtırmakla bir

çözüme varılmaz. bir zamanlar imamhatipliler

joplanırken sesini çıkartmayanlar, hakkınızı

demokrasiyle arayın diyenler Ģimdi jop yiyor."

"ġunuda Ġyi Bilin ! O Eyleme Gidenleri Agaç

dikmeye çagırsan biri bile kıçını kaldırıp

gelmez!"

SĠZ KOYUN GĠBĠ SÜRÜLEN ĠNSANLAR, ALLAH ĠÇĠN NE ĠSTEDĠĞĠNĠZĠ BĠLĠYORMUSUNUZ?

unutmayınız...!

koyunlar melediklerinde sanırlar ki, sesleri kurt sesi diye cıkıyor..!

hocam hocam...! senın kömür ıcın egıldı dedıgın millet 1982 de tüm ülke egılırken

ayakta kalabılen yegane mıllettır, kimsenın onu alcak göstermesıne tahamülüm

yoktur..!

direnmek, agaçi bahane gösterip, HALK tv de, yönlendirmek yapmak degıldır,

biz zazalar asla santrac tahtasında, ne piyon nede vezir oluruz,

sen anlamamıĢsın direnıĢı, sen anlamıĢsın bizleri, yazık yazık...!

biz allah ıcın tek dırenırız, dünya sultan süleymana kalmadı, biz zazaya kalamz...!

ne dilimizden nede 1982 de aldıgımız, canlarımızla aldıgımız ONURU kalkıp birinin

kömür icin egıldı dedırtmeyız..!

ZAZA YILMAZ GÜNEY

MA

Zazaye Ozguri Kertalye

Rayda Alllah'ydı Ģıne

Kafıro hoverra remnene

Holina Zazayon ewnene

WESAR UMER ġEN

18

This picture, ''Where Zaza's live at the east of Turkey'', is from Zazana. We aren't Kurdish

or Turkish, we are Zazas...

Na imparatoré qıjkek begom keré...

Allah dert nid déstoné Ģıma :))

WARE

19

ZAZACA KELĠMELER

Germ

Löl

20

Comiyé Pilın (Ulu Cami)--ÇOLİG(Bingöl)

21

ġEġ ÇĠK Şeş cik holu, fakat en şeş sınıf insonid bûv eg, Zahf holu..

Yo= 1- Edalet holu, amir pil bûv eg, Zahf holu.

Dı=2-Seği holu, Zenginıd bûv eg,Zahf holu.

Hiri=3- Helalzedê holu, alim bûv eg, Zahf holu.

Çar=4- Sabır holu, fakirdı bûv eg, Zahf holu.

Panç=5-Tobı holu, gençdı bûv eg, Zahf holu.

Şeş=6- Heya holu, cini dı bûv eg, Zahfholu.

____________

__6 Şey güzeldir, ama şu altı sınıf insanda olursa, daha güzeldir.

1- Adalet güzeldir, amir'de olursa, daha güzeldir.

2- Cömertlik güzeldir,Zenginde olursa, daha güzeldir.

3-Vera güzeldir, alim'de olursa, daha güzeldir.

4-Sabır güzeldir, fakirde olur sa, daha güzeldir.

5-Tevbe güzeldir, gençte olursa, daha güzeldir.

6 - Haya güzeldir, kadında olursa, daha güzeldir.

(Deylemi) . Hadis-i Şerif

(Zaza Remzi)....(Z)

BRARĠNA DĠNĠ __Cehrê din Allah,ıd yoten yovrâ brati bkeru eg, Allah teala Cennetıdı yo derecı danu.

__Allah yolunda bir din kardeşi edinene, Allahu tealla Cennette bir derece verir.(Zaza Remzi) ..(Z)

SINASĠ __ Tanıdıklarınız çok olsun..! çünkü kıyamet günü her biri şefaat eder..

__Şınasi(çiran, embazi) şıma zahfivî..! Rûji kiyametidı hemınera yo yo şefaat kenu.(Zaza Remzi) ....(Z)

Şertu ğassaye talebeyinı nawo kı :

Kalo ( Sözleri) maleho u nusteyeho his kerdışa weêr vecyo u weşindahodı wazifo en verin/ müyim , vla

kerdışu hızmete ey bı zono.

22

ZAZA ÖZGÜRLÜK ATEġĠ Zaza Özgürlük Ateşi demek

şiddete bulaşmadan

Allah rızasının dışına dolaşmadan

hakkımız olan Zazacamızın varlığını

ve Zaza Toplumumuzun birlik içinde

manevi ve maddi gelişmesini sağlamaktır.

23

ZAZANA DAN KARELER

Uydu Resim ZaZa ġehri xınıs/hınıs-erzurum

Uydu Resim Yarısı ZaZa olan Diyarbekir

24

Uydu Resim ZaZa ġehri Sewreg/Siverek

Uydu Resim ZaZa ġehri Mamekiye/Tunceli

25

Uydu Resim ZaZa ġehri ÇAPAKÇUR/Bingöl

DERÊ LA / BOGLON-SOLHAN

(30 Mayıs Perşembe)

26

ZaZaNaMdaN Manzaralar

Lice -Hani arasında yer alan Seren Köyü Seren Ayn-kebiri .

27

Psinga xıdar :))

“ bize çamurları atanlar çoktur

Bunlar Kürt faĢistleridir

bunlar yılanlardır çıyanlardır

Zazanada Ġslamın Parlak GüneĢi doğar çok yakındadır

pek yakındadır çok yakındadır “

Hamza Zaza

28

ZAZA TARĠHĠ

LAĠKÇĠ KEMALĠZMĠN GUEW KATLĠAMI

Bingöl‟ün Solhan ilçesi Bozkanat köyünün bugün bir mezrası olan Guév (Topluca mezrası), 1925

tarihinde gerçekleşen Şeyh Said ayaklanmasına bölgenin verdiği destek nedeniyle daha sonra devlet

tarafından, bölgenin cezalandırılıp, etkisizleştirilerek insansızlaştırılmasını amaçlayan Bicar Tenkil

Hareketi çerçevesinde katliama uğramış köylerden sadece biridir.

Gerçekleştirilen harekât; Hani bölgesini, Lice‟nin Kuzeyini, Kulp‟un Batısını, Murat Nehri‟nin Güney

kısmını ve Palu‟nun Doğusu'nu içine alan yerleşim alanlarını kapsamıştır. Guêv bu alanda

gerçekleştirilen katliamların sadece bir köyü kapsayan halkasıdır.

Devlet, harekâtın resmi gerekçesi olarak, Şeyh Said ayaklanmasında faal olarak rol oynayıp bu süre

zarfında yakalanamayan kişilerin söz konusu sınırlar içersinde saklandığı ve yöre halkının da bunları

barındırarak beslediğine yönelik iddia olarak ortaya koyar. (Ömêr‟e Faro, Yado‟yı Dimbıllı ve Emin-é

Mıko grupları buna delil gösterilir.)

Bölgedeki dağ ve mağaralara saklandığı iddia edilen yaklaşık 2 bin – 2 bin 5 yüz civarındaki kişinin

temizlenmesi maksadıyla 7 Ekim 1927 tarihinde Elazığ‟daki 8. Kolordu tarafından görevlendirilen Albay

Mustafa Muğlalı (33 kurşun olayında Generaldir. İdama mahkûm edilir.) komutansında başlayan Bicar

Tepeleme Harekâtı 17 Kasım 1927 tarihinde askeri birliklerin merkez üs olan Lice‟ye dönmeleriyle

sonuçlanır.

Guêv Katliamı, 13–22 Ekim arasındaki harekâtın ikinci aşamasında yer Seyfan (Uyanık), Ziktê, Arşik

Dağı ve Arduşen‟in batısındaki yerleşim yerlerinin ayaklanmacılardan arındırılmasını amaçlayan harekât

sırasında gerçekleştirildi. Bu bölgede ayaklanmacılara yataklık ettiği düşünülen 60 kadar köy yakıldı, en

az Bin 5 yüz kadar suçsuz köylü ya yakıldı veya öldürüldü.

Olayın tanık ve aktarıcılarının hepsinin söylediklerinde, katliamın gerçekleştirilme tarihini veren gün tam

olarak belirlenememiştir. Ancak 13 ile 22 Ekim 1927 tarihleri arasında Genç ilçesinden aynı hat

üzerinden Doğuya doğru olarak, Valêr‟den (Çaytepe) başlanarak, Şemson, Gırnuês ve Solhan‟a bağlı

bir köy olan Guêv katliamları aşağı yukarı 48 saatlik süre içersinde peş peşe gerçekleştirilmiştir.

Guêv Katliamı, 1927 yılının Ekim ayında toplam dört köyden 76 kadın ve çocuğun yakılarak, Guêv‟den

11 erkeğin ise süngülenerek ve 1 erkeğin de köyde silahla vurularak öldürülmesinden müteşekkil,

29

duygusal olarak trajedi ama hukuk ve insanlık tarihi açısından ise bir soykırımdır.

Şimdi bu olayı elimden geldiği kadarıyla ulaşabildiğim ve gördüğüm tanıklar ile tanıkların tanığı olan üst

kuşağımdan çeşitli kişilerden derlediğim bilgiler ışığında açıklamaya çalışacağım. Temel amaç; katliama

yönelik zihinler de sürekli olarak var olan acaba sorusunun gerçek cevabını ortaya koyup, kuşağımın ve

gelecek kuşakların olayı daha net öğrenmesine ve anlamasına katkı sunup gerçeklerin belirlenmesidir.

Guêvliler suçsuz oldukları konusunda o gün kendilerinden o kadar emindiler ki köyü boşaltma ihtiyacı

bile duymamışlardı. Ama ihtiyatı da elden bırakmayarak köyden Wısık Feqı‟yi (Yusuf Döner) –ben

kendisini gördüm- Gırnuês ve Genç bölgesine doğru gözetleme yapmak ve olup bitene yönelik bilgi

toplamak amaçlı köyün üst kısmındaki hâkim bir noktaya göndermişlerdi.

Getirdiği bilgi ise şu idi, Genç‟e (Köyün batısıdır) doğru birçok köyün yanmakta olduğu ve askeri

birliklerin o anda Gırnuês‟i yakmakta olduklarıdır. Ancak 7 Ekimden itibaren Guêv‟e daha önce iki sefer

askeri müfreze gelmiş ayaklanmacılarla ve kaçaklarla ilgili bilgi sormuştu.

Guêvliler, ise özellikle Gırnuês firarilerinin (Kolos Ağa ve arkadaşları) daha önce köye geldiklerini ve

köyde yaşananları olduğu gibi askerlere iletmişlerdi. Askerler de bunun sonucunda köylülere herhangi

bir hakarette veya fiziki etkide bulunmadan köyden ayrılıp gittikleri için de bu durum köyde bir nevi

suçsuz olduklarına ait güven duygusu oluşturmuştu.

Bu güven duygusu ile köydeki iki emekli askerin varlığı da dikkate alınarak, kadın, çocuk ve yaşlıların

köyde kalmaları, ihtiyaten yetişkinlerin ve köyün ileri gelen şahsiyetlerinin ise köyden ayrılmaları

şeklinde bir karar alındı.

Ancak bu durumdan haberdar olmayan sekiz köylü ise, köye ait bir ineğinin köyün batısında bulunan

derin vadiye düşüp mahsur kalması sonucu onu kurtarmak için sabahın erken saatlerinde köyden

ayrılmışlardı. (Bu grup yakalanıp süngülenen erkelerdir)

Bu çerçevede Molla Abdülkerim (Akçabey), Molla Abdulmecid (çiftçi) ile Kerim Feqi (Döner) ve küçük

yaştaki oğlu Aziz‟i (Molla Aziz Döner) –kendisini gördüm- de yanlarına alarak köyden ayrılıp Murat

Nehri'nin karşı tarafında bulunan ve geçici yerleşim yeri olan Gört mezrasına giderler.

Yusuf Feqi (Döner) ile Hâcı Hasen (Çelik)- kendisini gördüm- Guêv ile Duârnı arasında yer alan Rınası

denilen mevkie gidip saklanırlar. Hacı Hamit Nar ve hanımı Zinê Yassy (Aral), Hacı Selim Hamid ve

hanımı Dayâ Emêy (Doğulu) –dördünü de gördüm- ile Sayer‟den Mahmut Êhm Res ve hanımı köyün

doğusunda yer alan değirmende olduklarından köyden gelen silah seslerini duyunca değirmen

bölgesinde saklanarak kurtulurlar.

Ayrıca Hacı Selim‟in kızı Havva -kendisini gördüm- hasta olduğundan evde yatmakta imiş. Köylüler

askerler tarafından toplatıldığında fark edilmemiş, evlerin yanışı sırasında uyanıp evin bir yangın

nedeniyle yandığını düşünerek babasına haber vermek için değirmene gitmişti. Askerlerin köye gelişi

sırasında köyde olup kurtulan üç kişiden biridir.

Katliamdan sağ kurtulan diğer köylüler ise o mevsimde hayvanlarıyla birlikte Murat nehrinin karşı

tarafında bulunan Gört Mezrasında olmaları nedeniyle kurtulmuşlardır. Burası Meşe ağaçlarından

oluşan ormanlık bir bölge olduğundan hayvanların kış yiyeceği açısından verimli bir yerdir.

Askeri Müfreze birliği, Şemsan Köyü'nden sonra Gırnuês Köyü'nü de yakarak Sayer Köyü'ne gelir ve

burada karargâhını kurar. Bir manga asker Guêv Köyü'ne gönderilir. Diğer bir manga asker ise Seyfan

mezrasına gönderilir.

Guêv‟e gelen askerler köyün etrafını kuşatırlar, köyün içerisine inen bir grup asker kadın ve

çocuklardan oluşan köylüleri sırayla evlerinden çıkartarak köy meydanında toplarlar.

Emekli askerlerden biri olan Celil Çavuş ise emekli olmuş ve köye gelip yerleşmiştir. Emekli olduktan

sonra da ticaretle uğraşmaya başlamış ve köyde özellikle Diyarbakır‟dan getirdiği tuhafiye ağırlıklı

malların satıldığı bir dükkân açmıştı. Bu iki durumun verdiği güven onun kaçmaması için yeterli sebep

idi. Dolayısıyla köyden ayrılmaya gerek duymamıştı.

Bir diğer emekli asker olan Mehmet Çavuş da askerlik görevini bir yıl kadar önce tamamlayıp köye gelip

yerleşmiş ve o sırada kendisine köyde ev yaptırıyordu ki henüz evini bile tamamlayamamıştı. Bu

durumun verdiği güven duygusundan dolayı o da köyden ayrılma ihtiyacı duymamış kişilerden biridir.

Guêvli olmayan ama orda ikamet eden ayakkabıcı Husıg Leng de işinden dolayı köyden ayrılmamıştı.

30

Köyde sadece kadınlar, çocuklar, yaşlılar, Celil Çavuş, Mehmet Çavuş ve Husık Leng kalmıştı.

Askerlerden biri Mehmet Çavuş‟u tanır ve "Sen aranıyorsun, kaç! Kurtul senin fermanın verilmiş” der.

(İddia o kişinin daha önce Oğnut Köyünde onun emrinde askerlik yaptığıdır.)

Mehmet Çavuş cesareti ile bölgede ün yapmış bir kişidir. Durumun vahametini fark edince kimseye

sezdirmeden köyü terk ederek daha önce köyün dışında sakladığı silahını almak için o bölgeye doğru

harekete geçer.

Ancak silahına ulaşmadan köyü kuşatan askerler onun kaçtığını görürler, arkasına düşüp ateş açmaya

başlarlar. Mehmet Çavuş bu sırada bacağından vurulur. Ama uzaklaşmaya devam eder. Peşine düşen

askerler onu bugün mezarının tek başına bulunduğu noktada şehid ederler.

Köydeki askerler de tüm evleri ve barınakları yakarak kadınları, yaşlıları ve çocukları köyün ortasına

toplarlar, Mahsur kalan ineği kurtarmaya giden sekiz köylü de köye gelirken köyün çevresini kuşatan

askerler tarafından yakalanarak köye getirilir. Celil Çavuş ile onbir erkek, elleri arkadan bağlanarak

köydeki yaşlılar, kadınlar ve çocuklarla birlikte Sayer Köyü'ne doğru yolla çıkarılırlar.

Anlatılanlardan anladığım kadarıyla yakalananlar köyden çıkarılıp Sayer‟e götürülürken vakit artık güneş

batımına yakındır. Çünkü katliam öncesi köyden çıkarılıp öldürülmeye götürülenlerden kurtulan Celil

Çavuş dışındaki tek kişi olan Molla Abdülkerim‟in kız kardeşi olan Hayriye şunu anlatır.

„Bizi köyden erkeklerin ellerli bağlanmış bir şekilde çıkardılar. Sayer‟e varmak üzereydik ayağıma diken

battı onun çıkarmak için çöktüğümde karanlıktan dolayı o anda fark ettiğim arka –su kanalı- uzanıp

saklanma fikri geldi aklıma. Öyle de yaptım ve beni fark eden de olmadı. Köylüler ve onların etraflarını

saran askerler eşliğinde oradan uzaklaştıktan bir süre sonra köye doğru geri kaçtım…‟

Bundan sonrası olaydan sağ kurtulan tek kişi olan dedem Celil Çavuş‟un anlattıklarıdır.

„Bizi Sayer‟e kadar birlikte götürdüler ve orda erkekleri kadın, yaşlı ve çocuklardan ayırdılar. Seyfan

Mezrasından da amcazadelerimin kadın ve çocuklarından oluşan on kişiyi Sayer‟e getirmişlerdi. Gırnuês

ve Sayer‟den de yakalanabilenler orada tutulmaktaydılar.

Bizi kadın ve çocukların bulunduğu gruptan ayırdılar. Bunu görünce sahip olduğum askeri bilgiden de

çıkardığım sonuçları dikkate aldım. O ana kadar öldürülmeyeceğimize olan umut ve inancımı yitirdim.

Ve artık kesin bir şekilde öldürüleceğimize ilk kez orada kanaat getirdim ama kesinlikle kadın ve

çocukların öldürüleceğine/yakılacağına ihtimal vermemiştim.

Bizi karargâhın kurulduğu noktaya götürdüler. Sıraya dizerek birbirimize bağladılar ve bir asker önden

biri arkadan olmak üzere süngülemeye başladılar. Gerçi takdirimde yaşamak varmış ama ben askeri

bilgimden de yararlanarak biraz erken davranarak ölmüş numarasına yattım. Buna rağmen vücudumun

on üç yerinden (bazı iddialara göre otuzyedi) süngülendim.

Herkesin öldüğüne kanaat getirilinceye kadar süngülemeye devam ettiler. Arkadaşlarımdan birisinin

inlediğini fark etim. Komutan bir askere emir vererek başına büyük bir taşla vurulmasını emretti. Öyle

de yapıldı. Sonra bizleri üst üste koyarak istiflediler. Üzerimizi de meşe yaprakları ile örterek bir süre

sonra oradan uzaklaştılar.

Gecenin ilerleyen bir kısmına artık vardığımızı düşündüğüm ve uzun süreden beri de seslerden haber

kesildiğinden cesetlerin arasından çıkarak bir şekilde oradan kaçmam gerektiğini düşünerek hareket

ettim. Oradan Murat nehrine doğru hareket ettim ve orman içersinde o anda Murat suyunun karşı

tarafından gelmekte olan Arif Êm (Ömeroğlu Arif ) karşılaştım. Bitkin bir haldeydim. Bana yardım

ederek Seyfan‟a doğru götürdü ve oradaki akrabalarım olan amcazadelerimin de yardımıyla sal ile

Murat Nehri'nin karşı tarafına geçirdiler. Ve Turna Tren İstasyonu'nun yukarısında bulunan Gört

Mezrası komlarına götürdüler beni.

Durumu köylülere anlattım. Köylüler benim bakımımı kadınlara devrederek feryat figan içerisinde Murat

Nehri'ni geçerek köyde olup biteni ve kadınların- çocukların akıbetini öğrenmek için köye gitmek üzere

hareket ettiler.

Ancak ulaştıklarında köyün yakılmış virane haliyle karşılaşırlar. Onlar için önemli olan kadın ve

çocukların ne olduğuydu.

Kadın ve çocuklarla ilgili yakılma anına ilişkin bilgiler askerlerle birlikte olan o günkü koruculardan olsa

gerek ve Valerli olduğu ileri sürülen… Adila‟nın oğlunun anlattıklarıdır.

31

Kadın ve çocukları bir eve doldurdular önce ben gece hapis tutulmaları ve kaçmamaları için bir emniyet

tedbiri olarak düşündüm. Ancak çevreden kuru ot getirerek (Kışlık hayvan yemi olarak biçilir köyde

yeteri kadar vardı.) ve yanlarında bulunan benzini eve dökmeye başlayınca kadınların çığlıkları

yükselmeye başladı.

Kadınların hepsi kendisinden daha çok çocuklarını kurtarma derdine düştü. Bir kadın komutanı istedi ve

şunu söyledi. Ben köyde öldürdüğünüz Mehmet Çavuş‟un hanımıyım ricam bu oğlumu yakmayın size

üstümdeki tüm altınlarımı vereyim. Kocamın nesebi bari bu çocukla devam etmiş olur dedi.

Pazarlık komutan tarafından kabul edildi ama yangın harlanınca o çocuğu da tekrar ateşin içine attılar.

Kadın ve çocukların aramasına Köyde saklananlar, kurtulan Hayriye, Celil Çavuş ve Sayer‟de saklanarak

kurtulan kadının verdiği bilgiler doğrultusunda tüm ev ve ahırları yanmış Sayer evlerinden hangisine

doldurularak yakıldıkları belirlenmeye çalışıldı.

Ancak iki gün hiçbir ize rastlanmadı. Hus Hez (Heze‟nin oğlu Hüseyin) yanan evinin enkazında

yanmamış yiyecek ve buğday bulma ümidiyle toprağı eşelerken cesetlerle karşılaşır. Haber verir herkes

toplanır. Öncelikli görüş herkesin kendi yakını alıp mezarlığına götürüp gömmesi şeklindedir. Ancak

biraz toprak ayıklanınca bunun mümkün olmadığı fark edilir.

Cenazelerin orada olduğu gibi kalmalarına köylülerin ortak kararı çerçevesinde karar kılınır. Ev sahibine

evin bedeli ödenmek istenir ama hiçbir bedel talep etmeden; "Ben evimi bu şehitlere hibe ediyorum ve

hiçbir ücret de talep etmiyorum" der.

Burası o günden beri bölgedeki herkes tarafından “xırbê hotayşeş şehido” (76 şehidin yeri) olarak

bilinir.

Süngülenenler:

1-Husıq Leng . Tüm ailesi yakılmıştır. Sulbünden kimse kalmamıştır.

2-Mêhmed Emin (Akçabey),Molla Abdulkerim‟in kardeşi. O gün Gört mezrasından annesinin peşine

düşerek köye gelmiş ve yaklaşık oniki yaşındadır.

3-Dorıêş Bez (Kaynak), Tüm ailesi yakılmıştır. Sulbünden kimse kalmamıştır.

4-Hamid Sad Mıhmeyd Hêsen (Kaynak), Tüm ailesi yakılmıştır. Sulbünden kimse kalmamıştır.

5-Mahmud Ahmed Bêız (Kaynak), Kurtulan kadın Hayriye‟nin Kocasıdır. Çocukları yoktur.

6-Selim Feqi Ali (Aral), Tüm ailesi yakılmıştır. Sulbünden kimse kalmamıştır.

7-Karbalık (Aral), Köy muhtarıdır. Dolayısıyla köyden ayrılmamıştır. Tüm ailesi yakılmıştır. Sulbünden

kimse kalmamıştır.

8-Feq Mêhmeyd Mahmud Heseyn (Döner) Kerim, Yusuf ve Arif Döner‟lerin babalarıdır.

9-Feqi Talip Mom (Çelik) Sad‟ın kardeşi hanımı ve çocuğu yakılmıştır. Sulbünden kimse kalmamıştır.

10-Sad Mom (Sadullah Çelik) Saklanarak kurtulan Hacı Hasan‟ın babasıdır. Çeliklerin dedesi

11-Dorieş Feqi Ali (Aral) - ismi konusunda ihtilaflı rivayetlere rastladım.- Tüm ailesi yakılmıştır.

Sulbünden kimse kalmamıştır.

Yakılanlar:

GUEV KÖYÜNDEN OLANLAR:

Aral‟lardan; Derdiye Aral, Mehmet Çavuş‟un hanımı olup ve üç çocuğu ile birlikteydi. Çocuklardan

birisinin adı Ahmet, diğer iki çocuğun isimlerini tespit edemedim.

Döger‟lerden; Hanife Döger, Celil çavuş‟un hanımı olup dört çocuğuyla birlikteydi. Çocukları; Abdullah,

Selahaddin, Mehmet ve kız kardeşleri Zekiye

Karagöz‟lerden; Hémşê (Karagözlerin nenesidir.) ve bacısı. Hémşê yanında o bir torunu olduğunu iddia

edenler var ama doğrulatamadım. Bacısı Naziye Akçabay (Molla Abdulkerim‟in hanımı)

Çelik‟lerden: Heziê Çelik, Sad Mom‟un hanımıdır ile Abdullah isminde bir oğlu, Fatima Çelik ve iki

çocuğu süngülenerek öldürülen Feqi Talib‟in hanımıdır.

Döner‟lerden; Fatime Döner, Seyfan‟dan getirilenlerin halası olup, Feqi Mehmêyd Mahmut Hesêyn‟in

hanımıdır.

İsimleri tespit edilemeyenler: 36 kişidir. Bu kişiler genellikle ailesinden geriye kimse kalmadığı ve ilk

kuşak tarafından da kayıt altına alınmadıkları için bugün isimlerini öğrenmek pek mümkün olamamıştır.

İşte bu bir suç ortaklığıdır.

32

Akçabey‟lerden: Naziye Akçabey ( Molla Abdulkerim‟in hanımıdır.)

SEYFAN KÖYÜNDEN OLANLAR:11

Çetin‟lerden; Âmine Çetin (Osman‟nın Hanımıdır) ile iki kızı Hayriye, Fariâ ve oğlu Tahir, Derdiye Çetin

(Osman‟nın kız kardeşidir), Fatime, (Hacı Ali‟nin hanımı olup Osman‟ın annesidir.) Fatime‟nin önceki

kocasından olan kızı Kudret (Wésmerd‟de evli olup annesine misafirliğe gelmişti.) ve onun üç çocuğu

(isimleri öğrenilemedi.) Bu kişiler de diğer köylüler gibi, önce köyden ayrılarak kaçmak için bir süre

yürürler. Ancak Âmine hamile olduğundan gidemeyeceğini anlarlar ve eve geri dönerler. Hatta suçları

olmadığı ve kaçmalarına da gerek olmadığını düşünürler. Henüz Doğmamış çocukla birlikte 11 kişidir.

GIRNUÊS KÖYÜNDEN OLANLAR:4

Ömer Wısık, heci‟nın oğlu olup Kolos Ağa‟nın torunudur.(8-9 yaşlarında), Nuriye Aydın ve iki oğlu

Abdullah ve Mehmet.

SAYER KÖYÜ‟NDEN OLANLAR: 5

Köyden önce ayrıldığı halde sonra neden köye geri döndüğünü tam olarak öğrenemediğim bir kadının

iki çocuğu; Muhammed ( 5-6 yaşlarında), Zeriye ( Muhammed‟in kız kardeşi 3-4 yaşlarında) Kadın

saklanarak kurtulur. Ayrıca Mahmut Rés‟in kızı Refika ve İki çocuğu Kamil ile Ali.

XELON KÖY‟ÜNDEN OLANLAR: 3

Bir kadın ve iki çocuğu (İsimleri tespit edilememiş.)

SERI 1968

33

Bize Kurt ya da Turk diyenlere sadece guluyoruz. En guzel tepki bazen sadece gulup gecmektir... Biz

Zaza oldugumuzu sessizce haykirmaktayiz

EGİT ZAZA

34

“ ßen ßir ZAZA cocuguyum ..ßeNi Sevmek için Yürek

Gerek O Yürek ZAZANA kadar geniĢ .. DağLar Kadar ıssız ..

ÖZGÜR ZAZALAR kadar Cesur ! ÖZGÜR ZAZALAR kadar

sevgi dolu

olmalı ..

ßeNi Sevmek için Önce ZAZALARI'ı SevmeLisin “

Hamza Zaza

35

Ġçindekiler

MECLĠSTE ZAZA TARTIġMASI .................................................................................................. 3

INA DINYA WELENGA ........................................................................................................... 4

EMAMI ................................................................................................................................... 6

HANĠ....................................................................................................................................... 7

BRARE DĠNĠ ........................................................................................................................... 9

HAZĠRAN AYI ETKĠNLĠĞĠ ..................................................................................................... 11

MÜSLÜMAN ZAZALARA KURULAN PUSU ............................................................................. 12

TAKSĠM MESELESĠ ................................................................................................................ 16

MA ....................................................................................................................................... 17

ZAZACA KELĠMELER ............................................................................................................ 19

ġEġ ÇĠK ................................................................................................................................. 21

BRARĠNA DĠNĠ ..................................................................................................................... 21

SINASĠ ................................................................................................................................... 21

ZAZA ÖZGÜRLÜK ATEġĠ....................................................................................................... 22

ZAZANA DAN KARELER ...................................................................................................... 23

ZAZA TARĠHĠ ..................................................................................................................... 28

LAĠKÇĠ KEMALĠZMĠN GUEW KATLĠAMI .............................................................................. 28

36

Yaşamak bir Türkü misalidir ve biz bu türküyü en güzel biçimiyle söylemeye çalışıyoruz.

Zafer türkülerinin söylendiği günler de gelecek -ki çokta lazım değil,olmasa da olur-...

Kısa da olsa onurlu yaşamanın yolunu seçtiğimiz için mutlu öleceğiz.

İyi, güzel şeyler uğruna ve en önelisi "hak" uğruna yaşanıyorsa bu sıkıntılar , katlanılmayacak hiç bir

şey yoktur.

Ölüm bile basitleşiyor.

Ve anlamlı olursa ölüm, yaşamaya verdiğimiz değeri ölüme de veririz.

ÇELİK ZAZA